Profilaktik tibbiyot va salomatlik
–
Профилактическая
медицина
и
здоровье
–
Preventive Medicine
and Health
Journal home page:
https://inscience.uz/index.php/preventive-medicine
Clinical and laboratory analysis of local immune system
changes in patients with periodontal disease
Nodira NAZAROVA
Samarkand State Medical University
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Article history:
Received October 2023
Received in revised form
10 November 2023
Accepted 25 November 2023
Available online
15 December 2023
Periodontitis is one of the most common types of dental
pathology. Many factors play a role in the emergence and
development of this disease. Despite certain progress in the
study of etiological and pathogenetic factors and the
development of periodontitis diagnostics and complex
treatment methods, the mechanisms of its occurrence and
development have not yet been fully determined.
The appearance and passage of periodontitis are
accompanied by significant changes in the composition of
humoral factors in the oral fluid: immunoglobulins of the IgA,
IgG classes, and secretory immunoglobulins, which play a
leading role in the protection of the mucous membrane of the
oral cavity
–
slgA; albumin, whose concentration in oral fluid
increases as a result of increased permeability of blood vessel
walls; extracellular peroxidase that enters the oral fluid from
activated phagocytes during degranulation and destruction.
2181-3663
/©
2023 in Science LLC.
https://doi.org/10.47689/2181-3663-vol2-iss6-pp30-37
This is an open-access article under the Attribution 4.0 International
(CC BY 4.0) license (
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru
Keywords:
Periodontitis,
immunoglobulin IgA,
IgG, local immunity,
oral cavity homeostasis.
Paradont kasalliklari mavjud bemorlarda mahalliy immun
tizimidagi o‘zgarishlarning klinik
-laborator tahlili
ANNOTATSIYA
Kalit so‘zlar
:
Parodontit,
immunoglobulin IgA,
IgG, mahalliy immunitet,
og‘iz bo‘shlig‘i gomeostazi.
Parodontit
–
bu tish patologiyasining eng keng tarqalgan
turlaridan biri. Ushbu kasallikning paydo bo‘lishi va
rivojlanishida ko‘plab omillar rol o‘ynaydi. Etiologik va
patogenetik
omillarni
o‘rganishda
va
parodontitlar
diagnostikasi va kompleks davolash usullarini ishlab chiqishda
1
Samarkand State Medical University.
2
Samarkand State Medical University.
3
Samarkand State Medical University.
Profilaktik tibbiyot va salomlatlik
–
Профилактическая медицина и здоровье
–
Preventive Medicine and Health
Issue
–
2
№
6 (2023) / ISSN 2181-3663
31
erishilgan ma’lum yutuqlarga qaramay, uning paydo bo‘lishi va
rivojlanish mexanizmlari hali oxirigacha aniqlanmagan.
Parodontitlarning paydo bo‘lishi va o‘tishi og‘iz suyuqligidagi
gumoral omillarning tarkibidagi sezilarli o‘zgarishlar bilan birga
keladi: og‘iz bo‘shlig‘i shilliq qavatini himoya qilishda yetakchi rol
o‘ynaydigan IgA, IgG sinflarining immunoglobulinlari va sekretor
immunoglobulinlari
–
slgA; qon tomirlari devorlarining
o‘tkazuvchanligini oshirish natijasida og‘iz suyuqligidagi
konsentratsiyasi oshadigan albumin; degranulyatsiyasi va yo‘q
qilinishi paytida faollashtirilgan fagotsitlardan og‘iz suyuqligiga
tushadigan hujayradan tashqari peroksidaza.
Клинико
-
лабораторный анализ изменений местной
иммунной системы у пациентов с заболеваниями
пародонта
АННОТАЦИЯ
Ключевые слова:
пародонтит,
иммуноглобулины IgA, IgG,
местный иммунитет,
гомеостаз полости рта.
Пародонтит –
один из наиболее распространенных
видов стоматологической патологии. В возникновении и
развитии этого заболевания играют роль многие факторы.
Несмотря
на
определенные
успехи
в
изучении
этиологических и патогенетических факторов, разработке
методов
диагностики
и
комплексного
лечения
пародонтита, механизмы его возникновения и развития до
сих пор до конца не определены.
Возникновение и течение пародонтита сопровождается
значительными изменениями в составе гуморальных
факторов ротовой жидкости: иммуноглобулинов классов IgA,
IgG и секреторных иммуноглобулинов, играющих ведущую
роль в защите слизистой оболочки полости рта. слгА;
альбумин, концентрация которого в ротовой жидкости
увеличивается в результате повышения проницаемости
стенок кровеносных сосудов; внеклеточная пероксидаза,
попадающая в ротовую жидкость из активированных
фагоцитов при дегрануляции и разрушении.
Zamonaviy tushunchalarga ko‘ra, sitokinlarga immunogenez jarayonlarini
boshqarishda eng muhim rol berilgan. Shu bilan birga,
yallig‘lanishga qarshi (yetakchi
–
ONO-
a) va yallig‘lanishga qarshi (yetakchi
–
IL-10) xarakterga ega sitokinlar gumoral va
hujayrali immunitet jarayonlari va yallig‘lanishning intensivligini nazorat qiladi.
Og‘iz bo‘shlig‘i organizmning turli tizimlari bilan chambarchas anatomo
- fiziologik
aloqaga ega. Gomeostazning buzilishida, elektrolit va mikroelementlar muvozanati
o‘zgarishida, shuningdek, somatik kasalliklarda patogenetik jihatdan og‘iz bo‘shlig‘i
shilliq pardasining zararlanishi ro‘y beradi. Odam organizmida makro va
mikroelementlar tanqisligida yoki oshganligida atrof muhitning noqulay omillariga
chidamlilik pasayadi, immun tanqislik holatlari shakllanadi, antioksidant himoya tizimi
faoliyati buziladi, kasalliklar surunkali shaklga o‘tadi, tarqalgan xastaliklar rivojlanish
xavfi oshadi, hayot sifati va davo muolajalari samaradorligi pasayadi.
Profilaktik tibbiyot va salomlatlik
–
Профилактическая медицина и здоровье
–
Preventive Medicine and Health
Issue
–
2
№
6 (2023) / ISSN 2181-3663
32
TADQIQOT MAQSADI
Immunomodulyator (timoptin) va antibiotik (paragel) kombinatsiyasini o‘z ichiga
olgan preparat yordamida parodont kasalliklarini kompleks davolash.
TADQIQOT MATERIALI VA USULLARI
Belgilangan vazifalarni hal qilish uchun biz yengil, o‘rtacha, og‘ir og‘irlikdagi
surunkali parodontiti mavjud bo‘lgan 40 nafar bemorni va 35 nafar sog‘lom odamni
tekshirdik. Bemorlar 2019
–
2021-yillarda Samarqand viloyat stomatologiya klinikasida
ambulatoriya, ko‘rik va davolanishda bo‘lishgan. So‘ralgan guruhlarga 25 nafar ayol va
15 nafar erkaklar kiritilgan. Jiddiy ichki organ patologiyasiz 22 yoshdan 65 yoshgacha.
Biz maxsus stomatologik kartalarni ishlab chiqdik (1-
ilova). STP bilan og‘rigan
bemorlarni so‘rovnomasi so‘rov bilan boshlandi. STP bilan og‘rigan bemorlarning klinik
va parodontal holatini o‘rganish uchun parodontal to‘qimalarning shikastlanish darajasi
bir xil bo‘lgan bemorlar klinik guruhlarga kiritilgan [3,
6].
Parodontal kasalliklarni tashxislashda JSST tasnifi ishlatilgan (1983).
Bemorlarning umumiy somatik holati klinik tekshiruvlar davomida o‘tkazilgan
ambulatoriya tekshiruvlarining tibbiy ma’lumotlariga ko‘ra umumiy klinik tadqiqotlar
asosida baholandi. Immunitet holati an’anaviy usullar yordamida periferik qonning
leykotsit formulasi va individual immunogrammalarini o‘rganish orqali aniqlandi.
Bizning davolanishda bo‘lgan barcha odamlar, shu jumladan klinik, immunologik,
rentgenologik va laboratoriya tadqiqotlari usullari kompleks tekshiruvdan o‘tkazildi.
Surunkali tarqalgan parodontit bilan kasallangan barcha bemorlarga biz ishlab chiqqan
va an’anaviy usullar bo‘yicha konservativ davo o‘tkazildi, ko‘rsatmalarga ko‘ra jarrohlik
choralari, ortopedik va ortodontik davolash amalga oshirildi.
40 nafar bemorga kompleks muolaja qilingan. Davolash samaradorligini baholash
uchun surunkali tarqalgan parodontit bo‘lgan bemorlar ikki guruhga bo‘lingan. Birinchi
asosiy (I) guruh 20 kishidan iborat edi (yengil daraja
–
3, o‘rta
–
13, og‘ir
–
4), ikkinchi
taqqoslash guruhi (II)
–
20 kishidan (yengil daraja
–
5, o‘rta
–
12, og‘ir
–
3).
Tadqiqotlarimiz natijalariga ko‘ra, surunkali tarqalgan parodontit ayollarda
erkaklarga qaraganda 68% dan 32% gacha, 40 yoshdan 65 yoshgacha bo‘lgan guruhda
tez-tez uchraydi.
NATIJA VA MUHOKAMALAR
STP bo‘lgan bemorlarning klinik ko‘rsatkichlarini o‘rganish natijalari shuni
ko‘rsatadiki, kasallikning og‘irligiga qarab, bemorlarda indekslarning boshlang‘ich
qiymatlari har xil bo‘lgan. Ma’lumotlar 5 va 6
-jadvallarda keltirilgan. Ushbu indekslarning
qiymatlari biz tomonidan interferon va paragel o‘z ichiga olgan test gelidan foydalangan
holda engil, o‘rtacha va og‘ir darajadagi STP bo‘lgan bemorlarni kompleks davolash
samaradorligini nazorat qilish uchun ishlatilgan.
Immunologik tekshiruv natijasida STP paydo bo‘lishi va o‘tishi og‘iz bo‘shlig‘idagi
o‘rganilgan gumoral immunitet omillari tarkibidagi jiddiy o‘zgarishlar bilan birga
kechishi aniqlandi, bu asosan kasallikning og‘irligiga bog‘liq.
Shilliq pardalarni mahalliy himoya qilishning yetakchi gumoral omillari
–
A sinfidagi immunoglobulinlarning og‘iz bo‘shlig‘idagi tarkibiga bog‘liq bo‘lgan
STP bo‘lgan ayrim bemorlarda sezilarli farqlar shilliq pardalar, shu jumladan og‘iz
bo‘shlig‘i, ular ikkalasi bilan ifodalanadi.
Ikkinchisiga tegishli antikorlar, epiteliya hujayralari mahsuloti
–
sekretor
biriktirma (lar) bilan konjugatsiya tufayli, shilliq pardalar yuzasida himoya ta’sirini
saqlab qolish qobiliyatiga ega
bo‘ladi.
Profilaktik tibbiyot va salomlatlik
–
Профилактическая медицина и здоровье
–
Preventive Medicine and Health
Issue
–
2
№
6 (2023) / ISSN 2181-3663
33
Barcha darajadagi STP bo‘lgan bemorlar orasida juda ko‘p bo‘lgan IgA (30–
50%)
va slgA (20-
40%) oralig‘idagi suyuqlik tarkibidagi normaga nisbatan kamaytirilgan
bemorlar guruhi.
Shilliq qavatdagi sekretor immunoglobulinlarning etishmasligi mahalliy yoki
tizimli sabablarga ko‘ra bo‘lishi mumkin. Bular, xususan, turli xil omillarning immunitet
tizimiga ta’siri, IgA sintezining tizimli buzilishi, epiteliya hujayralari tomonidan
“sekretor” (lar) prefiksi va qatorini sintez qilish qobiliyati tufayli genetik jihatdan
aniqlangan, birlamchi va ikkilamchi. boshqa omillar [4, 6].
Shuni inobatga olgan holda, tadqiqot natijalarini tahlil qilganda, biz mustaqil
ravishda sarum va sekretor shakllarda og‘iz bo‘shlig‘ida IgA tarkibini kamaytirishning
turli xil
variantlari bo‘lgan bemorlar guruhlarini ko‘rib chiqdik). Shuni ta’kidlash kerakki,
tizimli kasalliklarga chalingan yoki IgA sintezi intensivligida sezilarli o‘zgarishlar bo‘lgan
bemorlarning immunitet holatini o‘rganishda tekshirilgan bemorlar orasida
aniqlanmagan [1, 9].
Shunday qilib, og‘iz bo‘shlig‘ida STP bo‘lgan barcha bemorlarda mahalliy
yallig‘lanish jarayonining shakllanishini tavsiflovchi gumoral omillar tarkibida shunga
o‘xshash o‘zgarishlar yuz beradi, ularning intensivligi asosan zararlanishning og‘irligiga
to‘g‘ri keladi. Shu bilan birga, shu bilan birga, og‘iz bo‘shlig‘ida STP tashxisi qo‘yilgan
bemorlarning muhim qismida immunogenez jarayonlarining mahalliy buzilishlari
aniqlangan. Asosan, bunday buzilishlar shilliq pardalarning asosiy gumoral himoya
omillari
–
slgA (barcha bemorlarning 30 foizigacha) kamayganligi bilan namoyon bo‘ladi.
Shu bilan birga, bunday pasayish ham IgA sintezini og‘iz bo‘shlig‘i limfotsitlari tomonidan
bostirilishiga va sekretor komponent (lar) ning slgA uchun epiteliya hujayralari
tomonidan sintezining buzilishiga asoslanishi mumkin.
Immunomodulyator
–
timoptin va antibiotik
–
paragellami o‘z ichiga olgan
terapevtik stomatologik gel ishlab chiqarish bo‘yicha tadqiqot texnologiyasi Belarus
davlat tibbiyot universiteti farmasevtika texnologiyalari kafedrasida olib borildi [10, 8].
Hozirgi vaqtda turli xil interferon turlari ma’lum. Sanoat donor qonidan
(Interferon alfa) leykotsit interferonini ishlab chiqaradi, bu makrofaglarning fagotsitik
faolligini rag‘batlantirish qobiliyatiga ega bo‘lgan 1000ME intranazal yuborish uchun
eritma tayyorlash uchun lyofilizat (sinonimlari: Intereron
–
alfa, Beta
–
interferon,
Interlok), shuningdek sitostatik faollik
–
T hujayralari va “tabiiy qotil hujayralar”
viruslarga qarshi ta’sirga ega bo‘lib, hujayralardagi infeksiyalarga chidamlilik holatini
keltirib chiqaradi va viruslarni zararsizlantirish yoki yo‘q qilishga qaratilgan immunitet
tizimining ta’sirini modulyatsiya qiladi.
Ular tomonidan yuqtirilgan hujayralar. Shaxsiy terapevtik foydalanish bilan
preparat surunkali periodontitni davolashda o‘zini immunomodulyator sifatida isbotladi
[11, 5].
Ma’lum dori, paragelum (paragelum) Fransiya, Merion Merrel SA, tarkibida
oq-kulrang yoki oq-
sarg‘ish rang kukuni va yordamchi moddalar
–
kalsiy karbonat va
kaolin, o‘ziga xos hidga ega bo‘lgan sutli oq rangli qattiq gelatinli kapsulalar, eriydi, u
oq-kulrang rangning bir xil suspenziyasini hosil qiladi.
Baktisubtil
–
bu oddiy odam mikroflorasiga kirmaydigan va terini va shilliq
pardalarni kolonizatsiya qilishga qodir bo‘lmagan apatogen mikroorganizmlarni o‘z
ichiga olgan antibiotik preparat (organizmning chegara to‘qimalarining “vaqtinchalik
mikroflorasi” vakillari, ular ustida vegetatsiya) cheklangan vaqtga). Bu patogen
Profilaktik tibbiyot va salomlatlik
–
Профилактическая медицина и здоровье
–
Preventive Medicine and Health
Issue
–
2
№
6 (2023) / ISSN 2181-3663
34
bo‘lmagan Preparatlar (aerob sporasini hosil qiluvchi grammusbat tayoqchalar), shu
jumladan odamlar va hayvonlar uchun apatogen Preparat va Preparat cereus. Ularning
past molekulyar og‘irlikdagi antibiotiklarni
–
turli xil patogen va fursatchi
mikroorganizmlarga, shu jumladan bog‘langan yiringli infeksiyalarning asosiy
qo‘zg‘atuvchilariga qarshi faol polipeptidlarni sintez qilish qobiliyati aniqlandi.
STP kasallarini davolashda Preparat asosida tayyorlangan antibiotik preparatlar nafaqat
disbiyozga qarshi kurash vositasi, balki qo‘shimcha etiotropik terapiya sifatida ham
ko‘rib chiqilishi mumkin, chunki ular opportunistik bakteriyalarga qarshi antagonistik
xususiyatlarga ega. Bastillalar orasidan antibiotiklarning ijobiy terapevtik ta’sirini
ta’minlovchi ushbu xususiyatlardan tashqari, ushbu dorilar makroorganizmning immun
jarayonlariga modulyatsion ta’sir ko‘rsatishi aniqlandi, bu esa immunomodulyatsion
xususiyatlarga ega bo‘lgan bir qator birikmalar ishlab chiqarish bilan bog‘liq bu
mikroorganizmlar tomonidan. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, antibiotik dorilar
immunomodulyator ta’sirga ega: ular patologiya buzilgan immunitet holatini tiklaydi,
endogen interferon ishlab chiqarishni ko‘paytiradi, makrofag hujayralarining funksional
faolligini oshiradi va qon leykotsitlari
–
monotsitlar va neytrofillar fagotsitik faolligini
oshiradi [4, 8].
Gel bazasining tarkibi va texnologiyasi stomatologik dozalash shakllarining
zamonaviy talablariga javob beradi.
Gel asosini olish uchun o‘rganish obyekti sifatida biz metilseluloza, natriy
–
karboksimetilseluloz, Lutrol
–
F68ning suvli eritmalarini tibbiy amaliyotda ishlatilgan,
1%, 3% konsentratsiyasida tanladik.
Eksperimentni o‘rnatishda “qulaylik” muhim omili hisobga olindi, uning
ta’minlanishi yuqori molekulyar birikmalarning optimal tanlangan konsentratsiyasidan
foydalanish bilan mumkin, bu dorilarni og‘iz bo‘shlig‘i shilliq qavati siga maksimal
darajada o‘rnatilishini ta’minlaydi.
Gellar uchun yuqori molekulyar og‘irlikdagi birikmalarning optimal
konsentratsiyasi eksperimental tarzda o‘rnatildi.
Paragel tarkibi:
Xlorgeksidin glyukonati
Metronidazol
Timoptin
Tozalangan suv
Gelning barcha tarkibiy qismlari tibbiy foydalanish uchun tasdiqlangan. Paragel
–
parodont to‘qimasi uchun gel
–
bu og‘iz bo‘shlig‘ining yuqumli va yallig‘lanish
kasalliklarini kompleks davolash va oldini olish uchun antibiotik preparat bo‘lib, u uzoq
davom etadigan immunokorektor ta’sirga ega, og‘iz bo‘shlig‘ini fiziologik o‘z
-
o‘zini
tozalash jarayonlarini kuchaytiradi. Preparatning samaradorligi uning tarkibidagi
xlorgeksidin, metrodinazol, timoptinni o‘z ichiga olganligi bilan bog‘liq.
Potentilla (g‘oz panja) ekstraktlari
–
parodont yallig‘lanish kasalliklarini kompleks
davolashda an’anaviy usullar (tish cho‘tkalari, profilaktik tish pastalari,
eliksirlar va
boshqalar) yordamida og‘iz bo‘shlig‘i gigiyenasining yomon natijalarida foydalanish
uchun tavsiya etiladi.
Xlorgeksidin [1.6
–
(paraxlorophenyl-guanide)
–
hexane]
–
ko‘plab vegetativ gram
-
manfiy va grammusbat mikroorganizmlarga qarshi bakteritsid antiseptic hisoblanadi.
U faqat yuqori haroratda bakteriyalar sporalariga ta’sir qiladi.
Profilaktik tibbiyot va salomlatlik
–
Профилактическая медицина и здоровье
–
Preventive Medicine and Health
Issue
–
2
№
6 (2023) / ISSN 2181-3663
35
Farmakologik. potentilla (g‘ozpanja) ekstrakti ta’sirining mexanizmi parodontal
cho‘ntaklar biotsenozini faollashtirish og‘iz bo‘shlig‘i organlarining fiziologik
mexanizmlarini faollashtirish orqali og‘iz bo‘shlig‘ini tabiiy tozalash mexanizmlarini
optimallashtirish va immunokreksiyani jadallashtirishdan iborat. Og‘iz bo‘shlig‘ida patogen
mikrofloraning prerogativ rivojlanishi va tish karashlarining tez shakllanishiga, ularning
milkusti va milkosti toshlariga aylanishiga to‘sqinlik qiladi. Potentilla ta’sirining bu
xususiyati og‘iz bo‘shlig‘ining gigienik holatini nisbatan uzoq vaqt davomida saqlashga
imkon beradi. Xlorgeksedinning bakteritsid ta’siri bakteriyalar hujayralari va
ekstramikrobiyal komplekslarning salbiy zaryadlangan devorlari bo‘lgan bir qator
kationlarga bog‘liq. Kam konsentratsiyalarda xlorgeksidin bakteriyalar hujayralarining
ozmotik muvozanatining buzilishiga va ulardan kaliy va ftorning ajralishi, bakteriostatik
ta’sirga olib keladi. Xlorgeksedinning yuqori konsentratsiyasida bakteriyalar hujayrasining
sitoplazmatik tarkibi cho‘kadi, bu oxir
-
oqibat bakteriyalarning yo‘qolishiga olib keladi.
Foydalanish uchun ko‘rsatmalar.
Paragel og‘iz bo‘shlig‘ining yuqumli kasalliklarini davolash va oldini olish uchun
ishlatiladi, ya’ni:
✓
o‘tkir gingivit;
✓
o‘tkir yarali nekrotik gingivit;
✓
surunkali gingivit va gingiva kasalliklari;
✓
surunkali gipertrofik gingivit;
✓
surunkali atrofik (diskvamativ) gingivit;
✓
surunkali parodontit;
✓
surunkali aftozli (yarali) stomatit;
✓
pislyaekstraksion alveolit;
✓
balog‘at yoshidagilar parodontit;
✓
infeksion etiologiyaga mansub tish kasalligi.
Qo‘llash usullari va dozalari: Faqat stomatologik foydalanish uchun.
Tishlarni yaxshilab tozalagandan so‘ng, og‘izni sodali eritma bilan yuvib tashlang
va parodontni quruq paxta bolishi bilan artib oling. Olingan gel 50 gr flakonda
qadoqlanib, flakon plastmassa bilan qoplangan. Preparatning yaroqlilik muddati
ochilgandan keyin 2 yil va ko
‘p marta qo‘llanishga mo‘
ljallangan.
Kompleks davolash dinamikasida surunkali umumiy parodontit klinik
ko‘rsatkichlarni yangi paragel yordamida tahlil qilish.
Bemorlarda surunkali umumiy parodontit bo‘lsa, terapevtik va profilaktika
choralari mahalliy ravishda periodontal to‘qimalarga va organizmning umumiy holatiga
ta’sir qiluvchi turli usul va vositalardan birgalikda foydalanishni nazarda tutishi kerak.
Har bir bemorga integral va individual yondashuvni qo‘llash zarurligini inobatga olgan
holda, biz ma’lum bir ketma
-ketlikda yetarli terapevtik vositalar va texnikalarni tayinlash
bilan davolash rejasini tuzdik.
Mahalliy davolanish og‘iz bo‘shlig‘ini sanitariya bilan davolashdan boshlandi (tish
pilakchasini olib tashlash, sifatsiz plomba moddalarini almashtirish, shikastlangan
okklyuziyani yo‘q qilish, yomon bajarilgan protezlarni almashtirish). Davolashning
muhim usuli bemorlarga og‘iz bo‘shlig‘ini to‘g‘ri parvarish qilishni o‘rgatish edi
–
tishlarni
oqilona tozalash va uni nazorat qilish, maxsus plakatlar va stollarni namoyish qilish bilan
tish iplaridan foydalanish, tish pastalari uchun mo‘ljallangan maqsadga muvofiq
tavsiyalar. Bunday davolanishni biz davolanish davomida ko‘p marta o‘tkazdik.
Profilaktik tibbiyot va salomlatlik
–
Профилактическая медицина и здоровье
–
Preventive Medicine and Health
Issue
–
2
№
6 (2023) / ISSN 2181-3663
36
XULOSA
Shunday qilib, og‘iz bo‘shlig‘ida STP bo‘lgan bir qator
bemorlarda immunogenez
jarayonlarida lokal buzilishlar, shu jumladan slgA shilliq pardani himoya qilishning
asosiy gumoral omillari (barcha bemorlarning 30%gacha) kamayganligi qayd qilinishi
mumkin. IgA sintezining haqiqiy bostirilishi va slgA uchun sekretor komponent(lar)ning
buzilgan sintezi.
BG va LIF bilan terapevtik geldan mahalliy foydalanish bilan STP kasallarini
davolashda og‘iz bo‘shlig‘idagi slgA tarkibi an’anaviy terapiyaga qaraganda intensiv
ravishda oshdi va dastlabki slgA yetishmovchiligi bo‘lgan bemorlarda o‘sish sezilarli
bo‘ldi; klinik jihatdan terapevtik geldan foydalanish o‘rtacha davolanish vaqtining
19,8 ± 8,5 gacha pasayishini ta’minladi (an’anaviy davolash bilan 30,5 ± 9,1 kun);
yil davomida asosiy guruhdagi bemorlarga poliklinikaga takroriy tashriflar 3,7%ni
tashkil etdi (taqqoslash guruhida 21,3%).
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI:
1.
Rustem Hayaliev, Sabir Nurkhodjaev, Nodira Nazarova, Jasur Rizaev, Rustam
Rahimberdiev, Tatyana Timokhina, Ivan Petrov. Interdisciplinary Approach of
Biomedical Engineering in the Development of technical Devices for Medical research.
Scopus. Journal of Biomimetics, Biomaterials and Biomedical and Biomedical Engineering
ISSN: 2296-9845, Vol. 53, pp 85-92 2021 Trans Tech Publications Ltd, Switzerland.
2.
J.A.Rizayev., Raximberdiev R.A., N.Sh. Nazarova. Ways to improve the
organization of dental services for chemical industry workers. The American Journal of
medical science
and pharmaceutical research” № 2 (12) 2020.
3.
J.A.Rizayev., Raximberdiev R.A., N.Sh.Nazarova. Ways to improve the
organization of dental services.
Жамият
ва
инновациялар
журнали
.
№ 1 2021
.
4.
Rizayev Jasur Alimdjanovich, Nazarova Nodira Sharipovna.
Assessment of changes
in the condition of periodontal tissues in workers exposed to exposure to epoxy resin. The
American journal of medical sciences and pharmaceutical research 2019, №2 Р
14-17.
5.
Ризаев Ж.А., Назарова Н.Ш.
Состояние местного иммунитета полости рта
при хроническом генерализованном парадонтите
.
Вестник науки и
образования
2020. № 14
(92).
Часть
4.
С 35
-40.
6.
Ризаев Ж.А., Назарова Н.Ш.
Эффективность совокупного
лечения болезней
парадонта и слизистой оболочки работающих с вредными производственныыми
факторами. Проблемы биологии и медицины.2020. №3 (119) . С 85
-88.
7.
Н.Ш. Назарова, Т.А. Бердиев.
Эпоксид смолалар таъсирига учраган
ишчиларда пародонтал тукималар холатининг узгаришини бахолаш. Жамият ва
инновациялар. 2020, октябрь.
С 566
-570.
8.
Ризаев Ж.А., Назарова Н.Ш.,
Бердиев. Т.А. Шиша толали тузилмаларни
ишлаб чикариишда NBF гингивал гелининг самарадорлиги. Жамият ва
инновациялар. 2020, октябрь С 678
-682.
9.
Н.Ш. Назарова, Т.А. Бердиев. Эпоксид смолалар таъсирига учраган
ишчиларда пародонтал тукималар холатининг узгаришини бахолаш. Жамият ва
инновациялар. 2020, октябрь.
С 566
-570.
10.
Ризаев Ж.А., Назарова Н.Ш.,
Бердиев. Т.А. Шиша толали тузилмаларни
ишлаб чикариишда NBF гингивал гелининг самарадорлиги. Жамият ва
инновациялар. 2020, октябрь С 678
-682.
Profilaktik tibbiyot va salomlatlik
–
Профилактическая медицина и здоровье
–
Preventive Medicine and Health
Issue
–
2
№
6 (2023) / ISSN 2181-3663
37
11.
Zhasur Alimdzhanovich Rizaev, Rahimberdiev Rustam Abdunosirovich,
Nazarova Nodira Sharipovna. Ways to improve the organization of dental services for
chemical industry workers. The American journal of medical sciences and
pharmaceutical research. Volume 2 Issue 12, 2020,
Р
35-39.
