60
является некоторая несовместимость спаренных овец расцветок пламя свечи и стальная и
такая комбинация приводит к некоторому уменьшению выхода ягнят с уравненной
расцветкой, что следует учесть в селекционной работе с овцами сур каракалпакского
породного типа.
Список использованной литературы
1.
Плохинский Н. А. Руководство по биометрии для зоотехников. Москва, 1969, 256
стр.
2.
Ролдугина Н. П. Зависимость окраски волосяного покрова каракульских ягнят от
количества и характера распределения пигмента. В кн Формообразование каракульского
завитка и смушка. Т., 1966. С. 139-151.
3.
Стояновская В. И. Методы племенной работы с каракульскими овцами окраски
сур. Технология производства продукции каракулеводства. М: Колос, 1975. С. 46-56.
4.
Стояновская В. И. Смушковые качества каракульских овец белой окраски.
Каракулеводство. Т., 1972, Вып. 1. С. 162-163.
5.
Турганбаев Р. Продуктивные и биологические особенности овец сур
каракалпакского породного типа расцветок урюк-гуль и камар. Автореф. канд. дисс.
Самарканд, 1993.
6.
Юсупов С. Ю., Газиев А. ва бошқалар. Қоракўлчиликда наслчилик ишларини
юритиш ва қўзиларни баҳолаш (бонитировка қилиш) бўйича қўлланма. Тошкент, 2015,
31 бет.
UOʻK: 636.32.38.088
Qorako‘l qo‘ylari avlodlarida tana tuzilish koʻrsatkichlari
Sh.X.Jiyanmurodova-
tayanch doktorant
Z.S.Klichev-
ilmiy kotib, q.x.f.f.d. (PhD), katta ilmiy xodim
Qorako‘lchilik va cho‘l ekologiyasi ilmiy tadqiqot instituti
Annotatsiya. Ushbu maqolada qorako‘l qo‘ylarining tirik vazn ko‘rsatkichlari va
eksteryer xususiyatlari tahlili to‘g‘risidagi ma’lumotlar keltirilgan.
Kalit so‘zlar: sovliqlar, suruv aylanmasi, eksterer, qarchig‘ay balandligi, ko‘krak qafasi,
ko‘krak chuqurligi.
Summariy. This article provides information on changes in live weight and exterior
characteristics of Karakol lambs.
Key words: ewes, herd turnover, exterior, withers height, chest, chest depth.
Kirish.
Zamonaviy qorako‘lchilik sub’ektlarida suruv aylanmasi mahsulotlar ishlab
chiqarish jarayonlarini rejalashtirish va tashkillashtirishda, qo‘ylarning biologik
imkoniyatlaridan oqilona foydalanishda, pirovard natijada sub’ektning iqtisodiy samaradorligini
yaxshilashda eng ahamiyatga ega ko‘rsatkichlardan biri hisoblanadi.
Ammo, so‘nggi yillarda qorako‘lchilik bilan shug‘ullanuvchi sub’ektlarda naslchilik
ishlarining asosi bo‘lgan suruv tarkibini shakllantirish hamda suruv aylanmasini to‘g‘ri tashkil
qilish tadbirlariga yetarlicha e’tibor berilmayapdi. Suruv aylanmasini ilmiy asoslangan holda
to‘g‘ri tashkil etish sohaning dolzarb muammolaridan biri hisobanadi [4; 5].
Suruv aylanmasi suruv tarkibining ajralmas qismi bo‘lib uni tarkibida mavjud, turli
texnologik guruhlardagi qo‘ylar bosh soni uning tirik vazni suruvga kirim bo‘lgan va olingan
qo‘zilarning taqsimoti yosh guruhlardan katta yoshli guruhga ko‘chirish, suruv tarkibidagi
chiqarilgan qo‘ylarning bosh soni sababi va maqsadi ko‘rsatiladi hamda yil oxirida hisob kitob
qilinadi [1; 3].
61
Suruvdagi asosiy qayta urchuvchi va ishlab chiqaruvchi birlik sovliq ekanligini ko‘rsatib,
suruvdagi sovliqlar salmog‘ini yuqoriligi tarmoqni intensifikatsiyalashning asosiy omili
hisoblanib, qo‘ylar bosh sonini jadal ko‘paytirish, mahsulot ishlab chiqarishni oshirish, suruv
aylanmasini tezlashtirib uning tarkibiy sifatini yaxshilash imkonini beradi. Bu haqda qator
olimlar o‘z izlanishlarini olib borganlar [2; 6; 7].
Tadqiqot maqsadi.
Qorako‘l qo‘ylarining suruv tarkibi va aylanmasini to‘g‘ri tashkil
etishning qorako‘lchilik mahsulotlariga ta’sir etuvchi omillarini o‘rganish, qorako‘lchilik
sub’ektlarida ishlab chiqarish jarayonlarini to‘g‘ri tashkil etishda suruv aylanmasining
ahamiyatini ilmiy asoslab berish.
Tadqiqot usullari.
Tajribalarimiz tasdiqlangan rejaga asosan Samarqand viloyati
Nurobod tumanidagi “Saxoba ota qorako‘l nasl” MChJ da olib borildi. Bunda I-guruhga sifati
boʻyicha 80 foiz elita va I sinfga mansub sovliqlar suruvidan olingan 120 bosh qoʻzilar
tanlandi. II guruhga esa sifati bo’yicha 60 foiz elita va I sinfga mansub sovliqlar suruvidan
olingan 103 bosh qoʻzilar tanlandi. Har xil yoshdagi qorako‘l qo‘ylari avlodlarining tirik vazn
o‘sish dinamikasi aniqlandi. Qorako‘l qo‘ylar avlodlarining 12 va 18 oylik yoshida tirik vazni
aniqlanib, o‘sish tezligi jadalligi hamda tana o‘lchamlari olinib, ular asosida tana tuzilish
indekslari hisoblandi va guruhlararo farq aniqlanib xulosa qilindi. Olingan natijalarni biometrik
tahlil qilishda N.A.Ploxiniskiyning variatsion statistika usullaridan foydalanildi.
Tadqiqot natijalari.
Tadqiqotlarda sifati bo’yicha shakllantirilgan qorako‘l sovliqlari
suruvlaridan olingan avlodlarining tirik vazn o‘sish dinamikasi, tana o‘lchamlari aniqlanadi.
Tadqiqotlarda qo‘ylarning ekstererni belgilovchi asosiy tana o‘lchamlari va tana tuzilishi
indekslarini 12 oylikdan 18 oylikkacha bo‘lgan davrdagi dinamikasi o‘rganildi. Tadqiqot
natijalari shuni ko‘rsatadiki, I guruh sovliqlardan olingan qo‘zilar tana o‘lchamlari va tirik vazn
o‘sishi bo‘yicha nisbatan II guruh sovliqlardan olingan qo‘zilar ko‘rsatkichlaridan yuqori.
Jumladan, 1-jadval ma’lumotlariga ko‘ra I guruh qo‘zilari II guruhga nisbatan 12 va 18 oylik
davrlarda ham sezilarli ustunlikga ega bo‘lgan. Olingan natijalar 1- va 2- jadvallarda keltirildi.
1-jadval
Tajribadagi qorako‘l qo‘ylarining o‘sish ko‘rsatkichlari
Davrlar
Guruhlar
I
(n=120)
II
(n=103)
M±m
C
v
M±m
C
v
Qarchig‘ay balandligi, sm
12 oyligida
61,9±0,19
2,08
61,1±0,18
2,17
18 oyligida
64,4±0,19
2,09
64,1±0,20
2,21
Gavda qiya uzunligi, sm
12 oyligida
61,8±0,17
1,94
61,2±0,20
2,28
18 oyligida
67,1±0,21
2,22
66,7±0,17
1,79
Ko‘krak qafasi aylanasi, sm
12 oyligida
78,7±0,19
1,72
78,2±0,17
1,53
18 oyligida
84,6±0,23
1,92
84,3±0,20
1,68
Ko‘krak chuqurligi, sm
12 oyligida
28,5±0,07
3,46
28,1±0,06
1,51
18 oyligida
30,4±0,08
1,88
30,1±0,08
1,87
Poycha aylanasi uzunligi, sm
12 oyligida
7,5±0,04
3,87
7,3±0,05
4,78
18 oyligida
7,4±0,05
4,65
7,7±0,05
5,58
Eksterer xususiyatlarini o‘rganish bo‘yicha tadqiqot natijalariga ko‘ra I guruhdagi
qorako‘l qo‘zilar eksterer o‘lchamlari bo‘yicha II guruhdagi qorako‘l qo‘zilardan ma’lum
darajada statistik ishonchli ravishda ustunlik qilishi va ushbu ustunlikning qarchig‘ay balandligi
bo‘yicha 0,7 smni (Р˂0,01), gavdaning qiya uzunligi bo‘yicha 0,6 smni (Р˂0,01), ko‘krak
62
aylanasi uzunligi bo‘yicha 0,5 smni (Р˂0,01), ko‘krak chuqurligi bo‘yicha 0,4 smni (Р˂0,01),
poycha aylanasi uzunligi bo‘yicha 0,2 smni tashkil etishi aniqlandi.
Tahlillar 18 oylik yosh davrida ham ushbu ustunliklarning saqlanib qolishini ko‘rsatdi.
Olingan natijalar bo‘yicha qarchig‘ay balandligi 0,3 smni (Р˂0,01), gavdaning qiya uzunligi 0,4
smni (Р˂0,01), ko‘krak aylanasi uzunligi 0,3 smni (Р˂0,01), ko‘krak chuqurligi 0,3 smni
(Р˂0,01), poycha aylanasi uzunligi bo‘yicha 0,3 smni tashkil etishi aniqlandi.
2-jadval
Tajribadagi qorako‘l qo‘zilarining tirik vazin ko‘rsatkichlari
Davrlar
Guruhlar
I
(n=120)
II
(n=103)
M±m
C
v
M±m
C
v
12 oyligida
31,9 ±0,37
15,6
31,8 ±0,39
15,1
18 oyligida
39,6±0,39
13,3
39,4±0,38
11,59
Tirik vazn dinamikasi bo‘yicha ma’lumotlar tahlili (2-jadval) birinchi guruhi qo‘zilari tirik
vaznining 12 oyligida 31,9±0,37, 18 oyligida 39,6±0,39 kilogrammga yetishi qayd etilib,
ikkinchi guruh qo‘zilarlarda bu ko‘rsatkich mutanosib ravishda 31,8±0,39 va 39,4±0,38
kilogrammni tashkil etishi aniqlandi. Olingan natijalar tahlili bo‘yicha I tajriba guruhidagi
qo‘zilarlarning tirik vazini bo‘yicha II nazorat guruhiga nisbatan biroz ustunlik qilishi aniqlandi.
Xulosa.
Tаdqiqotlarda
I tajriba guruhidagi qo‘zilarlari II nazorat guruhiga nisbatan 12 va
18 oylik davrida tirik vazn dinamikasi hamda tana tuzilish indekslarini o‘rganish natijalariga
ko‘ra sezilarli farqlanishlar borligini ko‘rsatdi. Bu natijalarni sovliqlar suruvlarini
shakllantirishda albatta inobatga olish zarur.
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati
1. Ibragimov B.B. Turli tug‘ilish tipdagi qorako‘l qo‘zilarining o‘sish jadalligi
xususiyatlari. Zooveterinariya 2017 yil №3. 37 b.
2. Zokirov M., Valiev Y., Shirinboev Sh. Qorako‘lchilik. Toshkent 1983. 196 b.
3. Ismoilov M.Sh., Gaziev A.G., Sherqulov A.M. Qo‘ylarning mahsildorlik parametirlari
va ularga biometrik ishlov berish metodlari. Samarqand 2016. 7-8 b.
4. Khamdamovna, J. S., & Klichev, Z. (2022). CORRECT ORGANIZATION OF
DRIVING IN KARAKUL SUBJECTS.
Galaxy International Interdisciplinary Research
Journal
,
10
(5), 6-8.
5. Бобокулов, Н. А., Ибрагимов, Ж. Х., & Кличев, З. С. (2020). АКТУАЛЬНЫЕ
ЗАДАЧИ МОДЕРНИЗАЦИИ СТРУКТУРЫ СТАДА ОВЕЦ.
ҚОРАКЎЛЧИЛИК ВА ЧЎЛ
ЭКОЛОГИЯСИ ИЛМИЙ-ТАДҚИҚОТ ИНСТИТУТИ
, 214.
6. Jiyanmurodova, S. X., & Klichev, Z. S. (2022, November). QORAKO ‘L
QO‘ZILARINING O ‘SISH DINAMIKASI. In
E Conference Zone
(pp. 121-124).
7. Кличев, З. С. (2019). Динамика живой массы каракульских ягнят окрасок сур и
черной в подсосный период.
Овцы, козы, шерстяное дело
, (3), 38-39.
