134
ПРОБЛЕМЫ
БИОЛОГИИ
И
МЕДИЦИНЫ
1 (68) 2012
Охирги
йилларга
кадар
кадар
куп
касалликларнинг
,
жумладан
неврологик
касалликларнинг
диаг
-
ностикаси
ва
даволашда
жинснинг
ахамияти
етарлича
урганилмаган
.
Янги
дори
препаратлари
таъси
-
рини
урганилиши
факатгина
уз
хохиши
билан
рози
булган
эркакларда
утказилган
,
уларнинг
аёлларга
таъсири
эса
инобатдан
четда
колган
(Fillingim R., 2000).
Купгина
илмий
маколаларда
текширувчи
-
ларнинг
жинси
курсатилмаган
,
баъзиларида
эса
“
тадкикот
тозалиги
”
ни
саклаш
максадида
аёллар
инобатга
олинмаган
(Legato M., 2006).
Шу
билан
бир
каторда
клиник
амалиёт
шуни
курсатадики
,
баъзи
бир
касалликлар
эркаклар
учун
хос
булса
,
баъзилари
аёллар
учун
характерлидир
(
Вейн
А
.
М
.,1993; Haley W.E., 1985).
Касалликнинг
кечиш
огирлиги
,
окибати
,
даволанишга
берилиши
акса
-
рият
холларда
беморнинг
жинсига
боглик
(Blanchard E.B., 1985; Blumenthal S.J., 1996; Lindenstrom E.,
1993; Langley R., 2003).
Кейинги
10
йил
ичида
амалиётга
магнит
-
резонанс
томография
кириб
келгандан
сунг
,
эркак
ва
аёллар
бош
миясининг
морфологик
фарклари
урганила
бошланди
,
шу
билан
бир
каторда
тиббиётда
жинс
фаркларини
урганиш
янада
авж
олди
.
Шифокорлар
,
олимлар
,
психологлар
,
хамда
социологлар
аник
жинс
дифференциациясини
курсата
бошладилар
(Haug H., 1987; Kimura D., 1992; Vogel S.A.,
1990; Klonoff E.A., 1994).
Аммо
неврологик
касалликларда
ушбу
муаммо
кам
урганилган
булиб
,
бу
тугрисида
мълумотлар
адабиётларда
деярли
учрамайди
.
Илмий
адабиётларда
эркак
ва
аёллар
фаркини
курсатиш
учун
“
жинс
”
ва
“
гендер
”
терминлари
ишлатилади
ва
бу
иккала
термин
купинча
синоним
суз
сифатида
кулланилади
.
Баъзи
бир
тадкикот
-
чилар
буни
икки
хил
тушунча
деб
таъкидлайдилар
(Unger R.K., 1979). “
Жинс
”
термини
организнинг
генетик
,
анатомик
,
гармонал
,
физиологик
хусусиятлари
тугрисида
гап
кетганда
ишлатилади
,
“
гендер
”
термини
эса
шахсга
эркаклилик
(
маскулинли
)
ёки
аёллилик
(
фемининли
)
характеристика
-
сини
беришда
кулланилади
.
Гендер
хусусияти
аксарият
холларда
ижтимоий
-
маданий
мухит
таъси
-
рига
,
яъни
эркак
ва
аёллар
жинсларининг
шахс
хусусиятлари
кандай
булиши
хакидаги
тасаввурга
боглик
(Bem S., 1981; Unger R.K., 1979).
Инсонлар
турли
даражада
одатий
гендер
ролларига
богла
-
ниб
колишган
.
Маълум
бир
реакциялар
,
масалан
огрик
таъсуротларига
жавоб
бериш
реакцияси
,
на
-
факат
эркак
ва
аёлларнинг
биологик
хусусиятларига
,
балки
улардаги
маскулинли
ва
фемининли
ху
-
сусиятларнинг
даражасига
караб
хам
бахоланади
.
Жамиятда
фемининли
хусусияти
юкори
эркаклар
,
маскулинли
хусусияти
юкори
аёллар
хам
учрайди
.
Купгина
психологик
ва
социал
омиллар
бир
жинснинг
узида
улардаги
маскулинли
ва
фемининли
хусусиятлар
даражасига
боглик
холда
турлича
ахамиятга
эга
булиши
мумкин
.
Хозирги
вактга
кадар
,
клиникада
гендернинг
роли
факатгина
бир
нечта
депрессия
ва
алкоголизм
буйича
утказилган
илмий
тадкикотлар
билан
чегараланган
(Sanfilipo
M.P., 1994; Giancola P.R., 1995).
Гендерга
боглик
холда
психологик
ва
социал
омилларнинг
огрик
синдромига
,
жумладан
уч
шохли
нерв
невралгияси
кечишига
таъсирини
урганиш
мухим
ахамият
эгадир
.
Текшириш
мақсади
.
Гендер
текшируви
оркали
уч
шохли
нерв
невралгиясининг
жинсга
боглик
кечиш
хусусиятларини
урганиш
.
Материал
ва
усуллар
.
Биз
Бухоро
вилоят
кўп
тармоқли
тиббиёт
марказининг
неврология
ва
юз
жағ
жаррохлик
бўлимларида
даволанган
30-
ёшдан
70-
ёшгача
бўлган
110
нафар
беморда
клиник
тадқиқотлар
олиб
бордик
.
Шундан
эркаклар
44
кишини
(40%),
аёллар
66
кишини
(60%)
ни
ташкил
қилди
.
Булардан
маскулинли
аёллар
(
Ам
) 9
киши
(8,2%),
фемининли
аёллар
(
Аф
) 39
киши
(35,5%),
маскулинли
эркаклар
(
Эм
) 26
киши
(23,6%),
фемининли
эркаклар
(
Эф
) 6
киши
(5,5%),
андрогенли
беморлар
(
Анд
) 20
киши
(18,2%),
таккосланмаган
(
Ткс
)
беморлар
10
киши
(9.0%)
ни
ташкил
килди
.
Барча
беморларда
хавотир
даражасини
аниклаш
учун
Спилбергер
тести
ва
вегетатив
дистония
син
-
дромини
аниклаш
учун
вегетатив
тестлар
утказилди
.
Натижа
ва
уларнинг
муҳокамаси
.
Клиник
кузатувлар
шуни
кўрсатдики
,
Гендер
гурухлари
ораси
-
да
реактив
хавотир
даражасини
Спилбергер
тести
бўйича
баҳолаганда
маскулинли
аёлларда
феми
-
нинли
аёлларга
нисбатан
нисбатан
куп
учраши
кузатилди
(33,3%:30,7%);
маскулинли
эркакларда
фемининли
эркакларга
нисбатан
реактив
хавотирлик
юкорилиги
аникланди
(38,4% : 33,3%);
андро
-
генли
беморларда
таккосланмаган
беморларга
нисбатан
реактив
хавотирлик
куп
кузатилди
(40% :
30%) (1-
жадвал
).
Гендер
гурухлари
орасида
шахсий
хавотир
(
ШХ
)
даражасини
Спилбергер
тести
бўйича
баҳолаганда
фемининли
аёлларда
маскулинли
аёлларга
нисбатан
юкорирок
фоиз
кузатилди
.
Феми
-
нинли
эркакларда
маскулинли
эркакларга
нисбатан
ШХ
юкорилиги
аникланди
.
Таккосланмаган
бе
-
морларда
андрогенли
беморларга
нисбатан
ШХ
юкорилиги
кузатилди
(2-
жадвал
).
Уринов
М
.
Б
.,
Жураева
Д
.
Н
.
УЧ
ШОХЛИ
НЕРВ
НЕВРАЛГИЯСИ
БИЛАН
КАСАЛЛАНГАН
БЕМОРЛАР
ОРАСИДА
ГЕНДЕР
ТЕКШИРУВИ
Бухоро
давлат
тиббиёт
институти
135
ПРОБЛЕМЫ
БИОЛОГИИ
И
МЕДИЦИНЫ
1 (68) 2012
Гендер
гурухлари
орасида
вегетатив
дистония
синдромини
аниклаш
учун
вегетатив
тестлар
утка
-
зилганда
куйидаги
натижалар
кузатилди
.
Фемининли
аёллар
маскулинли
аёлларга
нисбатан
купрок
фоизни
ташкил
килади
.
Фемининли
эркакларда
маскулинли
эркакларга
нисбатан
ВДС
юкорилиги
аникланди
.
Таккосланмаган
беморларда
андрогенли
беморларга
нисбатан
юкори
фоиз
кузатилди
(3-
жадвал
).
Хулоса
.
Реактив
хавотир
маскулинли
аёлларда
,
маскулинли
эркакларда
,
андрогенли
беморларда
нисбатан
юкор
фоизда
кузатилди
.
Шахсий
хавотир
фемининли
аёлларда
,
фемининли
эркакларда
таккосланмаган
беморларда
нисбатан
купрок
фоизда
кузатилди
.
Синдром
вегетатив
дистония
эса
фемининли
аёлларда
,
фемининли
эркакларда
таккосланмаган
беморларда
нисбатан
купрок
фоизда
кузатилди
.
Фойдаланилган
адабиётлар
:
1.
Данилов
А
.
Б
.
Психофизиологическое
исследование
мигрени
(
динамика
нейрофизиологического
паттерна
,
соотношение
ноцицептивных
и
антиноцицептивных
систем
,
центральные
механизмы
действия
аспирина
).
Дисс
…
канд
.
мед
.
наук
.
М
., 1997.
2.
Данилов
А
.
Б
.,
Данилов
Ал
.
Б
.,
Вейн
А
.
М
.
Ноцицептивный
флексорный
рефлекс
:
метод
изучения
церебраль
-
ных
механизмов
боли
(
обзор
).
Журнал
невропатологии
и
психиатрии
.- 1996, - 96(1); 23-26.
3. Sklarevski V, Ramadan NM. The nociceptive flexion reflex in humans. Pain 2002, 96: 3-8
4. Tassorelli C, Sandrini G.Changes in nociceptive flexion reflex threshold across the menstrual cycle in healthy
woman. Psychosomat Med. 2002 July - August; 64(4): 621-6
5. Unger RK. Towards a redifinition of sex and gender. Am Psychol 1979; 34:1085-1094
6. Otto MW, Dougher MJ. Sex differences and personality factors in responsivity to pain. Percept Motor Skills 1985;
61;383-90
7. Myers CD, Wise EA, Riley JL. Relative contributions of sex and gender to cardiovascular reactivity and experimen-
tal pain response. Poster. 17th annual meeting of the American Pain Society, San Diego, California, November
1998;
8.
Данилов
А
.
Б
.,
Данилов
Ал
.
Б
.,
Вейн
А
.
М
.
Ноцицептивный
флексорный
рефлекс
:
метод
изучения
церебраль
-
ных
механизмов
боли
(
обзор
).
Журнал
невропатологии
и
психиатрии
.- 1996, - 96(1); 23-26.
9. Bem SL. The measurement of psychological androgyny. J Consult Clin Psychol 1974; 42(2)155-162
10. R. Fillingim. Sex, gender and pain: women and men really are different. Curr Rev Pain 2000; 4:24-30
1-
жадвал
.
Гендер
гурухлари
орасида
реактив
хавотир
даражаси
Гендер
гурухлари
N
Реактив
хавотир
абс
.
сон
%
Аёл
(
маскулинли
) 9
3
33,3
Аёл
(
фемининли
) 39
12
30,7
Эркак
(
маскулинли
) 26
10
38,4
Эркак
(
фемининли
) 6
2
33,3
Андрогенли
20
8
40
Таккосланмаган
10
3
30
2-
жадвал
.
Гендер
гурухлари
орасида
шахсий
хавотир
даражаси
Гендер
гурухлари
N
Шахсий
хавотир
абс
.
сон
%
Аёл
(
маскулинли
) 9
5
55,5
Аёл
(
фемининли
) 39
23
58,9
Эркак
(
маскулинли
) 26
11
42,3
Эркак
(
фемининли
) 6
3
50
Андрогенли
20
5
45
Таккосланмаган
10
6
60
3-
жадвал
.
Гендер
гурухлари
орасида
шахсий
хавотир
даражаси
Гендер
гурухлари
N
Вегетатив
дистония
синдроми
абс
.
сон
%
Аёл
(
маскулинли
) 9
7
77,7
Аёл
(
фемининли
) 39
34
87,1
Эркак
(
маскулинли
) 26
18
69,2
Эркак
(
фемининли
) 6
5
83,3
Андрогенли
20
14
70
Таккосланмаган
10
8
80