TOSHKENT SHAXRIDA YULOVCHILAR OKIMLARIGA TRANSPORT XIZMATI
KURSATISH HOLATINING TAXLILI
Doktorant JUMABAEV D.M.
Toshkent arxitektura qurilsh universiteti
Annotatsiya:
Maqolada Nukus shahrining bugungi kundagi shahar transporti va yo‘lovchi transporti faoliyati,
shaharda hozirgi kunda yo‘lovchilarga xizmat ko‘rsatayotgan yo‘lovchi transport turlari, ularning yo‘nalish sxemasi,
aholini tashishdagi muammolar va ulardan foydalanish ko‘rsatgishlari tahlil qilingan.
Аннотатсия:
В стате проанализирована деятелност городского транспорта и пассажирского
транспорта города Нукус на сегодняшний ден, виды пассажирского транспорта, которые в настоящее время
обслуживают пассажиров в городе, схема их маршрутов, проблемы перевозок населения и показания к их
исползованию.
Abstract:
The article analyzes the activities of urban transport and passenger transport in the city of Nukus
today, the types of passenger transport that currently serve passengers in the city, the scheme of their routes, the
problems of public transportation and indications for their use.
Kalit so‘zlar
: shahar transporti, yo‘lovchi transport, transport oqimi, bekatlar, transport infrastrukturasi,
transport turlari .
Ключевые слова:
городской транспорт, пассажирский транспорт, транспортный поток, остановки,
транспортная инфраструктура, виды транспорта .
Keywords:
urban transport, passenger transport, traffic flow, stops, transport infrastructure, types of transport.
Kirish.
Keyingi yillarda shahar jamoat yo’lovchi transportiga bo’lgan e’tibor kuchayib
bormoqda. Buning asosiy sababi axolining xarakatchanligi ortishi xisobiga ularning transport
xizmatini kursatishga bo’lgan talablari ham kun sayin ortib bormoqda. O’zbekistan Respublikasi
Prezidenti va Vazirlar Maxkamasi tomonidan shahar yo’lovchi transporti tizimini isloh qilish va
axoliga dunyo andozalariga mos keladigan transport xizmatini ko’rsatish maqsadida bir qator qarorlar
qabul qilindi.
2023 yil 16 fevral kuni O’zbekistan Respublikasi Prezidentining “Jamoat transporti tizimini
isloh qilish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 59-sonli qarori qabul qilindi [1].
Ushbu qarorda 2023-2025 yillarda Nukus shahrida jamoat transporti tizimini takomillashtirish
bo‘yicha yo‘l xaritasi 1-jadvalda keltirilgan[1].
1-jadval
T/r
Chora-tadbirlar nomi
Muddati
1.
Nukus shahrining transport va yo‘l-transport
infratuzilmasini rivojlantirish Bosh rejasini ishlab chiqish.
2023 yil fevral
2023 yil aprel-may
2023 yil dekabr
2.
Nukus shahar jamoat transportining yangi yunalishlar
tarmog‘ini shakllantirish.
2023 yil mart
2023 yil mart
3.
Brutto-shartnomaga o‘tadigan avtobus yunalishlari
bo‘yicha elektron tenderlar o‘tkazish.
2023 yil dekabr
2023 yil dekabr
2024 yil aprel
4.
Nukus shahar jamoat transportida tarif tizimini
takomillashtirish.
2023 yil sentyabr
2024 yil mart
5.
Jamoat transporti ustuvorligini ta’minlash maqsadida yo‘l-
transport infratuzilmasini rivojlantirish.
2023 — 2025 yillar
2023 yil dekabr
2023 yil mart — noyabr
2023 yil noyabr
6.
Targ‘ibot ishlarini tashkil etish.
2023 yil avgust — dekabr
2023 yil avgust — dekabr
7.
Brutto-shartnoma, shu jumladan yunalishning
2023 yil sentyabr
boshlang‘ich narxini shakllantirish hamda brutto-shartnoma
asosida ishlayotgan tashuvchilar faoliyatini davriy
(chorak va
yillik)
o‘rganish va xulosa berish uchun yuqori malakali
ekspertlarni jalb qilish.
2023 yil oktyabr
2024 yil iyun — dekabr
Tadqiqot metodologiyasi (Research Methodology)
Bugungi kunda Nukus shahrida yo‘lovchilarni tashish avtomobil transport vositalari bilan
amalga oshirilmoqda. Avtomobil transporti yer usti transporti turlaridan biri sifatida eng keng
tarqalgan transport turi bo‘lib, yo‘lovchilarni tashishda yetakchi o‘rinni egallaydi.
Shahar yo‘lovchi transportining asosiy turlaridan biri bo‘lgan avtobus transporti eng keng
tarqalgan va arzon transport to‘ri bo‘lib, u kichik shaharlarda yo‘lovchi tashishning yagona turi
hisoblanadi. Lekin Nukus shahrida bugungi kunda yo‘lovchilarni tashishning aksariyat qismi
“Damas” rusimli avtomobillarda amalga oshirilmoqda.
Nukus shahrining yo‘lovchi tashish yo‘nalishlari to‘g‘risidagi 2019 yil 30-iyun holati
bo‘yicha ma’lumot 2-jadvalda keltirilgan [2].
2-jadval.
Nukus shahri yo’lovchi tashish yo’nalishlari bo’yicha
Nukus
shaxrida
joylashtirilgan
yo’nalishlar
avtobus yo’nalishli
taksi
Shulardan
Damas
avtomobillari
2022
Yo’nalishlar
soni
Faoliyat
kursatayotgan
yo’nalishlar soni
95
4
91
87
Vaqtincha
faoliyat
kursatmayotgan
yo’nalishlar soni
37
26
11
10
Avtomobillar
soni
Barcha
yo’nalishlarda
rejalashtirilgan
avtomobillar
soni
1694
143
1551
1473
Faoliyat
kursatayotgan
yo’nalishlarda
amaldagi
avtomobillar
soni
1311
16
1295
1230
Qoraqolpog‘iston Respublikasi statistika boshqarmasining avtomobil transportida shaharda
2021 yilda avtomobil transportining barcha turlari bo‘yicha yo‘lovchi aylanmasi 1195,7 mln.
yo‘lovchi/km ni tashkil etib, o‘tgan yilning mos davriga nisbatan o‘sish 126,0 % ko‘rsatkich qayd
qilindi. Qoraqalpog‘iston Respublikasidagi ulushi 30,0 % ni tashkil qildi (3-rasm) [3].
3-rasm. Avtomobil transporti yuk va yo‘lovchi aylanmasining taqqoslanishi [3].
Tahlil va natijalar (Analysis and results)
Nukus shahrining yo‘lovchi tashish transport kompleksidagi mavjud muammolar
:
-
Boshqa turdagi yo‘lovchi tashish transportning yo‘qligi, faqat avtotransport vositalari.
-
Reja bo‘yicha avtotransport vositalarining yetishmasligi.
-
Bekatlar zamonaviy jihozlanmaganligi va yangi yo‘nalishlarda bekatlarning kamligi.
Nukus shahrida boshqa yo‘lovchi transport turlarining yo‘qligi, yo‘lovchilarni tashish faqat
avtotransport vositalarida amalga oshirilyotgani va bu avtotransportlarning aksaryat qismi “Damas”
rusimli avtomobillar bo‘lganligi sababli, shaharning asosiy ko‘chalarida “pik” vaqtlari tirbandliklar
va yo‘l transport hodisalari ro‘y bermoqda.
Nukus shahri ko‘cha-yo‘l tarmog‘idagi bekatlarning aksaryat qismi zamonaviy
jihozlanmaganligi va yangi mahallalarga yangi qo‘yilgan yo‘nalishlarda bekatlar kamshiligi sababli
shaharda harakatlanayotgan yo‘nalishli taksilarning yo‘lovchilarni hoxlagan joylarida tushirishi va
chiqarishlari oqibatida yo‘llarda boshqa avtotransport vositalariga noqulayliklarni yaratishga va har
hil hodisalarning yuzaga kelishlariga vaziyat yaratilmoqda.
Hozirgi kunda Nukus shahrida avtobus yo‘nalishlari 54 ta va yo‘nalishli taksi yo‘nalishlari
104 ta bo‘lib, u shaharga samarali xizmat ko‘rsata olmayapti. Negaki bugungi kunda shahar
aholisining tez suratlar bilan o‘sishi sababli chetki mahallalarga boruvchi yo‘nalishlar yuklanganlik
darajasi oshmoqda. Shahar bosh planining o‘zgarishi esa ayrim hududlarni bog‘lovchi yo‘nalishlarni
tashkillashtirishga sabab bo‘lmoqda.
Takliflar (Recommendations)
Yuqorida ko‘rib chiqilgan muammolarni bartaraf etish maqsadida qo‘yidagi takliflar tavsiya etiladi:
-
Shaharga yangi yo‘lovchi transport turini loyhalash, jumladan trolleybus, bu yo‘lovchi
transport turi Nukus shahriga begona hisoblanmaydi.
-
Bekatlarni zamonaviy jihozlash va bekatlarda shu bekatdan o‘tadigan yo‘nalishlarning
sxemasini va avtotransport turkimini hamda kelish vaqtini ko‘rsatuvchi jadvallar bilan
ta’minlash.
-
Shaharda avtovokzallarini bog‘lovchi yo‘nalishlarni loyihalash [5].
ADABIYOTLAR:
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ-59-son “Jamoat transporti tizimini isloh qilish chora-tadbirlari
to’g’risida”gi qarori.
2.
Qoraqalpog’iston Respublikasi Transport vazirligi 2022-yil yanivar oyi holatiga bo’lgan ma’lumoti.
3.
Qoraqalpog’iston Respublikasi statistika boshqarmasi 2022-yil yanivar oyi holatiga bo’lgan ma’lumoti.
4.
Международный семинар “Устойчивое развитие городских транспортных систем: вызовы и возможности”
Москва 2012г.
5.
А.В. Коссов и др. Транспортная планировка городов. Москва 2017г.
6.
Muminov N. S. et al. RESEARCH OF TRANSPORT ECOLOGICAL SYSTEM OF TASHKENT CITY
INFRASTRUCTURE: PROBLEMS, REQUIREMENTS AND SOLUTIONS //British Journal of Global Ecology and
Sustainable Development. – 2022. – Т. 11. – С. 112-125.
7.
203,1
150,2
341,9
2019
2020
2021
a) Yuk aylanmasi, (mln. t/km)
yillar
1195,7
949,2
2083
2019
2020
2021
b) Yo‘lovchi aylanmasi, (mln.
yo‘lovchi/km)
yillar
