O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AVTOMOBIL YO‘LLARINING ZAMONAVIY HOLATI
VA ULARNING TAHLILI
XUSHVAQTOV K.O., XALIMOVA SH.R.
Toshkent davlat transport universiteti
Annotatsiya:
Ushbu maqolada respublika avtomobil yo‘llarining zamonaviy holati va ularning tahlili haqida
so‘z yuritilgan bo‘lib respublika umumiy foydalanuvdagi yo‘llar, ichki yo‘llar va idoraviy yo‘llarning zamonaviy holati
tahlil qilingan.
Аннотация:
В данной статье говорится о современном состоянии автомобильных дорог республики и
их анализе, а также предполагается, что анализируется современное состояние дорог общего пользования,
внутренних дорог и ведомственных дорог республики.
Abstract:
This article talks about the modern state of the republic's highways and their analysis, and it is assumed
that the modern state of the republic's public roads, internal roads and departmental roads is analyzed.
Kalit so‘zlari:
yo‘l tarmog‘i, tarmoq zichligi, viloyatlar kesimida, o‘zgarishlar, rekonstruksiya.
Ключевые слова:
дорожная сеть, плотность сети, в регионе, изменения, реконструкция
Keywords:
road network, network density, by region, changes, reconstruction
.
Mamlakat iqtisodiyotining rivojlanishi asosan avtomobil yo‘llari tarmog‘ining holatiga
bog‘liqdir. Iqtisodiyot rivojlanishi bilan yuk va yo‘lovchilarni tashishga bo‘lgan ehtiyoj o‘sadi,
shuningdek avtomobil yo‘llariga bo‘lgan talab ham oshadi. Bugungi kunda avtomobil yo‘llarida
tashilayotgan yuklar miqdori 88% va yo‘lovchilar miqdori 98% ni tashkil etadi.
Avtomobil transportiga bo‘lgan ehtiyojlarni maksimal qoniqtirish uchun avvalo avtomobil
yo‘llarining transport-ekspluatasion sifatlarini yaxshilash kerak bo‘ladi.
Bugungi kunda O‘zbekiston Respublikasi avtomobil yo‘llari tarmog‘ining umumiy uzunligi
209596 km bo‘lib, shundan umumiy foydalanishdagi avtomobil yo‘llari 42869 km, ichki yo‘llar
141882 km, idoraviy yo‘llar 24845 km ni tashkil qiladi.
1-rasm. O‘zbekiston Respublikasi bo‘yicha avtomobil yo‘llari umumiy tarmog‘ini viloyatlar
kesimidagi tahlili.
Respublika bo‘yicha umumiy avtomobil yo‘llari tarmog‘ining zichligi 41,0 km/100 km
2
bo‘lib, 1-jadvalda ushbu ko‘rsatkichning viloyatlar bo‘yicha aniqlangan qiymatlari keltirilgan[1;2].
1-jadval
Respublika bo‘yicha umumiy yo‘l tarmog‘ining zichligi
Viloyatlar
km/100 km
2
Viloyatlar
km/100 km
2
Viloyatlar
km/100 km
2
QQR
6,7
Navoiy
7,3
Toshkent
96,2
Аndijon
291,3
Namangan
179,8
Farg‘ona
277,2
12 382 13 346
15 344
9 354
21 677
9 456
14 011
21 903
5 214
16 170
13 627
19 947
9 021
3 299
24 745
0
5 000
10 000
15 000
20 000
25 000
30 000
Yo'
l t
arm
og'
i uz
unl
ig
i, k
m
Respublika, viloyatlar
Umumiy yo'l tarmog'i
Buxoro
34,2
Samarqand
95,5
Хоrazm
128,1
Jizzax
36,5
Surxondaryo
63,1
O‘zR bo‘yicha
41,0
Qashqadaryo
64,5
Sirdaryo
89,1
-
-
O‘zbekiston Respublikasi bo‘yicha umumiy foydalanuvdagi avtomobil yo‘llarining uzunligi
42869 km bo‘lib, viloyatlar kesimida quyidagi 2-rasmda keltirilgan.
2-rasm. O‘zbekiston Respublikasi bo‘yicha umumiy foydalanuvdagi avtomobil yo‘llarining
tarmog‘ini viloyatlar kesimidagi tahlili
1- umumiy foydalanishdagi avtomobil yo‘llari; 2- xo‘jaliklararo qishloq avtomobil yo‘llari,
shaharlar, shahar posyolkalari, qishloqlar va ovullar ko‘chalari; 3-idoraviy va inspektorlik yo‘llari.
3-rasm. O‘zbekiston Respublikasi avtomobil yo‘llari tarmog‘ining ulushlarda ko‘rinishi
Respublika umumiy avtomobil yo‘llari tarmog‘ining uzunligi va ularni balansda ushlab
turuvchi korxonalar kesimida toifalarga bo‘linishi 3-rasmda keltirilgan.
Respublika avtomobil yo‘llarining umumiy foydalanuvdagi qismi bo‘yicha oxirgi 32 yilda bir
qator sifat o‘zgarishlarga erishildi[1;2]. Ushbu erishilgan natijalar quyidagi 2-jadvalda tahlil qilingan.
2-jadval
1991-2023 yillarda umumiy foydalanishdagi avtomobil yo‘llari tarmog‘ida yuzaga kelgan
o‘zgarishlar
№
Avtomobil yo’lining nomlanishi
Avtomobil yo’lining
1-yanvar xolati bo‘yicha, km
O‘zgarishi:
+ o‘sish
- kamayish, km
1991 y.
2023 y.
1
Xalqaro axamyatdagi
2
Davlat ahamyatdagi
3
Mahalliy ahamiyatdagi
4 254
2 463
4 012
2 601
3 487
4 017
3 377
4 097
1 450
2
843
4 016
4 031
2 221
YO
'L
TA
R
M
O
G'
I UZUN
LIGI, KM
RESPUBLIKA, VILOYATLAR
UMUMI Y FOYDA LA N UVDAG I AVTO MO BI L YO 'LLA RI
TA RMO G 'I
4
Sementbeton qoplamali (s/b)
5
Asfaltbeton qoplamali (a/b)
6
Qora qoplamali (qora)
7
Tosh-shag‘al qoplamali
8
Tuproqli
9
Yo‘l tarmog‘ining uzunligi
Respublika umumiy foydalanishdagi avtomobil yo‘llari tarmog‘ining bugungi kundagi
mavjud titul holati quyidagi 3 jadvalda keltirilgan:
3-jadval
Respublika umumiy foydalanishdagi avtomobil yo‘llarining titul holati
Hamma yo‘llar Yo‘llar ahamiyati bo‘yicha, km
Yo‘llar qoplamasi bo‘yicha, km
shundan toifasi
bo‘yicha: km
xalqaro
davlat
mahalliy sement-
beton
asfalt-
beton
qora
qoplama
shag‘al tuproq
I
2925
1653
874
74
346
1953
II
5757
1315
3822
620
21
4878
464
III
7507
632
4660
2215
28
5321
2451
IV
19060
278
5943
12839
7925
10988
414
V
7446
103
702
6641
2178
3423
1254
660
Jami:
42869
3993
14203
24673
395
22537
17668
1435
660
Umumiy foydalanishdagi avtomobil yo‘llari tarmog‘ining mavjud holatidan yo‘l tarmog‘ida
mahalliy ahamiyatdagi yo‘llar 51,7 %, mukammal qoplamali yo‘llar 52,9 %, ikki tasmali yo‘llar 76,4
%, IV va V-toifali yo‘llar 63,8 % foizni tashkil qilishi ma’lum bo‘ladi[1;2]. O‘zbekiston Respublikasi
bo‘yicha ichki yo‘llar titul holati 4-jadvalda keltirilgan.
4-jadval
O‘zbekiston Respublikasi ichki yo‘l tarmog‘i
Hududlar nomi
Jami
uzunligi,
km
Yo‘l
belgilari
soni,
dona
Sement-
beton,
km
Asfaltbeton,
km
Qora
qoplam,
km
Shag‘al,
km
Tuproq,
km
Respublika
bo‘yicha jami
141
882,2
36 933
337,3
50 767,1
3 716,8
47
636,3
39
424,6
Qoraqalpog‘iston
respublikasi
8 127,7
2 328
11,0
2 769,1
61,5
2 928,9 2 357,2
Andijon viloyati
10 882,7 3 037
19,6
3 971,5
280,9 3 500,8 3 109,8
Buxaro viloyati
11 331,8 1 973
0,5
3 958,5
155,6 3 674,0 3 543,2
Jizzah viloyati
6 753,3
898
27,0
2 459,1
157,9 2 060,3 2 049,0
Qashqadaryo
viloyati
18 189,8 2 541
21,2
7 679,3
72,0
6 406,1 4 011,2
Navoiy viloyati
5 438,9
2 875
49,9
2 498,1
237,0 1 362,3 1 291,6
Namangan
viloyati
10 634,2 1 298
0,0
3 875,9
254,2 3 744,3 2 759,7
Samarqand
viloyati
17 806,3 2 949
73,3
5 967,7
237,0 6 660,7 4 867,6
Sirdaryo viloyati
3 764,5
754
28,4
1 653,9
0,0
1 301,4 780,8
Surxandaryo
viloyati
13 327,5 1 275
31,4
1 003,9
1 652,0 5 692,1 4 948,1
Toshkent
viloyati
10 202,6 2 393
20,1
4 871,3
501,9 3 706,9 1 102,4
Farg‘ona viloyati 15 919,5 3 578
17,3
5 626,7
106,7 5 176,5 4 992,3
Xorazm viloyati
6 796,9
1 545
33,1
1 801,5
0,0
1 352,9 3 609,4
Toshkent shahri
2 706,5
9 489
4,5
2 630,5
0,0
69,2
2,2
Avtomobil yo‘llari tarmog‘ining ekspluatatsion holatini yaxshilash bo‘yicha respublikamizda
olib borilayotgan ishlar to‘g‘risidagi ma’lumotlar yo‘l ishlari ko‘lamini aniqlashimiz mumkin bo‘ladi.
O‘zbekiston Respublikasining xalqaro transport koridorlari hisoblangan xalqaro ahamiyatdagi A-380
“G‘uzor-Buxoro-Nukus-Beyneu” avtomobil yo‘lining 195 km, A-373 “M-39 avtomobil yo‘li-
Guliston-Bo‘ka-Angren-Qo‘qon va Andijon orqali-O‘sh” avtomobil yo‘lining 140 km, M-39
“Olmaota-Bishkek-Toshkent-Termiz” avtomobil yo‘lining 179 km, M-37 “Samarqand-Buxoro-
Turkmanboshi” avtomobil yo‘lining 71 km, “Qarshi-Shahrisabz” yo‘nalishidagi avtomobil yo‘lining
21 km qismlari rekonstruksiya qilindi. Toshkent viloyatining Qibray va Yuqorichirchiq tumanlari
hududidan o‘tuvchi 19,2 km uzunlikdagi yangi yo‘nalishdagi avtomobil yo‘li (yo‘l o‘tkazgichlar va
ko‘priklar bilan) qurildi. M-34 “Toshkent-Dushanbe” avtomobil yo‘lining 117 km va 121 km dagi
temir yo‘l va avtomobil yo‘llari ustidan o‘tgan 235 m uzunlikdagi 2 ta yo‘l o‘tkazgichlar
rekonstruksiya qilindi.
Shu bilan birga, A-380 “G‘uzor-Buxoro-Nukus-Beyneu” avtomobil yo‘lining 935 km dagi
temir yo‘l ustidan, “Guliston-Ohangaron” avtomobil yo‘li va 4R-20 “Qorasuv-Bo‘ka-Bekobod”
avtomobil yo‘llari kesishmasidagi yo‘l o‘tkazgichlar qurildi. 2023-2027 yillar davomida esa
respublika budjeti mablag‘lari hisobidan jami 92183 km avtomobil yo‘llarini, 1532 ta dan ortiq
ko‘priklar va yo‘l o‘tkazgichlarni qurish, rekonstruksiya qilish va ta’mirlash ishlarini amalga oshirish
rejalashtirilmoqda.
Ushbu maqolaning mazmuni shundan iboratki, O‘zbekiston Respublikasi umumiy avtomobil
yo‘llarining tarmog‘i 1991-2023 yillar mobaynida o‘zgarishlari tahlil qilingan bo‘lib, umumiy
foydalanishdagi avtomobil yo‘llari, xo‘jaliklararo qishloq avtomobil yo‘llari, shaharlar, shahar
posyolkalari, qishloqlar va ovullar ko‘chalari, idoraviy va inspektorlik yo‘llarida bo’lgan o’zgarishlar
tahlili raqamlar asosida keltirilgan. 1-jadvalda keltirilgan respublika bo‘yicha umumiy yo‘l
tarmog‘ining zichligi, 2-jadvalda keltirilgan 1991-2023 yillarda umumiy foydalanishdagi avtomobil
yo‘llari tarmog‘ida yuzaga kelgan o‘zgarishlar, 3-jadvalda keltirilgan respublika umumiy
foydalanishdagi avtomobil yo‘llarining titul holati hamda 4-jadvalda keltirilgan O‘zbekiston
Respublikasi ichki yo‘l tarmog‘i tahlil qilingan bo‘lib, maqolaning mazmuniga misol bo‘la oladi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1.
O’roqov A.X. O’zbekiston Respublikasi hududini yo’lga oid tumanlashtirishning metodologik asoslari: Dis. … tex.
fan. doktori (DSc). – Toshkent: TDTrU 2020. – 326 b.
2.
Urokov A.X. O‘zbekiston Respublikasi hududini avtomobillar harakat sharoiti bo‘yicha tumanlashtirish: Dis. … tex.
fan. nomzodi. – Toshkent: TAYI, 2010. - 335 b.
3.
Avtomobil yo‘llarini rivojlantirishning dolzarb muammolari: “Avtoyo‘l qo‘mitasi” 2022 yil hisoboti. – Toshkent,
2023. – 256 b.
4.
Umumiy foydalanishdagi avtomobil yo‘llarining ta’mirlanmay qolishi bo‘yicha holati to‘g‘risida ma’lumotnoma:
“Yo‘l loyiha ekspertiza” UK. – Toshkent, 2018.- 42 b
5.
Avtomobil yo’llari qo’mitasining rasmiy veb sayti:
