94
“UCHINCHI RENESSANS:MUAMMO VA YECHIMLARI”
O‘QUVCHILAR TARBIYASIDA OILANING O‘RNI
Boshlang‘ich ta’lim yo‘nalishi
Nukus davlat pedagogika instituti
Xaytboyea Maftuna Shomurod qizi
Shaxsning kamoloti uning inson sifatida uning kelajakka,hayotga,turmush va
mehnatga, kelajakda o‘z o‘rnini topishga bo‘lgan munosabati asosan vatan ichidagi
kichik vatan bo‘lmish oilada shakllanadi. Oila jamiyatning muhim bo‘g‘ini
hisoblanadi. Darhaqiqat oila, ayniqsa o‘zbek oilasi asrlar osha yosh avlodni
tarbiyalashda, komil insonni voyaga yetkazishda muqaddas maskan bo‘lib kelgan.
Har bir insonda vatan tushunchasi ilk bor o‘sib kelayotgan yosh go‘dakning ongi,
ruhi va qalbiga kirib boradi, butun umri hayotiy faoliyati davomida rivojlanadi.
Vatanimizning kelajagi bo‘lmish yosh avlod tarbiyasi va uning taraqqiyoti
davlat ahamiyatiga molik masala hisoblanadi. O‘zbekiston Respublikasining
Konstitutsiyasida ta’kidlanganidek: “Ota-onalar o‘z farzandlarini voyaga yetganga
qadar boqish va tarbiyalashga majburdirlar. Layoqatli farzandlar o‘z ota-onalari
haqida g‘amxo‘rlik qilishga majburdirlar”. Oila jamiyat hayotini olg‘a suruvchi,
uni yanada yuksak bosqichlarga ko‘tarib, kelajak avlodni tarbiyalab yetishtirishga
mas’ul bo‘lgan muhim boshlang‘ich guruhdir. Bolaga ilk tarbiyani ota-ona beradi.
Ulardan o‘rnak olib o‘sib ulg‘ayishadi. Undan keyin esa maktabgacha ta’lim va
maktabda yosh avlodga ta’lim bilan birga tarbiya ham berib boriladi.Bola
maktabgacha davrda ham, maktabda o‘qish davrida ham asosan oilada
tarbiyalanadi. Oila bolaning dunyoqarashi, xulqi va didiga ta’sir ko‘rsatishi tabiiy
holdir. Tarbiya haqida prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning shunday gaplari bor:
"Bizni hamisha o‘ylantirib keladigan yana bir muhim masala – bu yoshlarimizning
odob-axloqi, yurish-turishi, bir so‘z bilan aytganda, dunyoqarashi bilan bog‘liq.
95
“UCHINCHI RENESSANS:MUAMMO VA YECHIMLARI”
Bugun zamon shiddat bilan o‘zgaryapti. Bu o‘zgarishlarni hammadan ham ko‘proq
his etadigan kim – yoshlar. Mayli, yoshlar o‘z davrining talablari bilan uyg‘un
bo‘lsin. Lekin ayni paytda o‘zligini ham unutmasin. Biz kimmiz, qanday
ulug‘ zotlarning avlodimiz, degan da’vat ularning qalbida doimo aks-sado berib,
o‘zligiga sodiq qolishga undab tursin. Bunga nimaning hisobidan erishamiz?
Tarbiya, tarbiya va faqat tarbiya hisobidan.". Oila davlatning, jamiyatning asosiy
tayanchi ekan uning mustahkamligi tinch-totuvligi, farovonligi va barqarorligidan
jamiyat manfaatdordir.Oilada ma’naviy va jismoniy yetuk avlodni tarbiyalash,
yoshlarni oilaviy hayot qurishga tayyorlash, zamonaviy kasb-hunar sirlari bilan
qurollantirish lozim. Shuni unutmaslik lozimki farzandlarimizning har tomonlama
kamol topishi uchun qulay sharoitlar yaratilsagina oila tarbiyasi muvafaqiyatli
bo‘lishi mumkin Oilaviy tarbiya ijtimoiy tarbiya bilan uzviy aloqada
bo‘lsagina ,o‘sib kelayotgan yosh avlod farovonligini ta’minlashi mumkin. Oila
tarbiyasi ota-onalarga pedogagik bilimlar berish, oilaviy tarbiya bo‘yicha
yutuqlar ,tajribalar almashishi,ota –onalarni tarbiyaviy ishlarga ham jalb qilishga
ham bog‘liqdir. Har bir ota-ona o‘z farzandlarini tarbiyalash borasidagi burch va
ma’suliyatlarini chuqur anglashlariga bog‘liqdir. Bundan tashqari normal oilaviy
muhit, ota-onaning obro‘si, to‘g‘ri kundalik reja, bolaning kitob o‘qishga qiziqishi,
mehnat qilishga o‘z vaqtida jalb qilishlari ham muhim muvafaqiyat garovidir.
Oilada ota yoki onaning yo‘qligi yoki ketib qolishi tarbiyaga juda katta zarar
ko‘rsatadi. Ularning bunday sharoitda bola qalbi qattiq jarohatlanadi. U tajang
serjahl,qo‘pol bo‘lib qoladi. Bunday vaziyatlar ko‘p bo‘ladi, o‘qituvchi oqilona
yo‘l topishi kerak, maktab, oila hamkorligini ko‘proq yo‘lga qo‘yish kerak. Sinf
rahbarlari tomonidan sinf ota onalar qo‘mitasi tashkil qilinadi. Ularning
birgalikdagi ish mazmuni Nizomda belgilangan. Maktab, oila, jamoatchilik
hamkorligini yo‘lga qo‘yishda sinf rahbarlarining tarbiyaviy faoliyatlari muhimdir.
Masalan sinf rahbari har bir oilaga kirib borishi, ota-onalar bilan birgalikda chora
96
“UCHINCHI RENESSANS:MUAMMO VA YECHIMLARI”
tadbirlarni belgilashlari, o‘quvhilar ko‘z oldida ota–onalar bilan suhbat olib
borishlari ularning tarbiyasiga katta ta’sir ko‘rstadi. Oila va oilaviy tarbiya
muammolari ichida ota –onalarning tarbiyachilik madaniyatini oshirish va ularga
umumiy tarbiyaga oid bilim berish davrimizning dolzarb masalalaridan biridir.
Pedogogik olimlar tadqiqotlarida isbotlanganidek, oilaviy tarbiyaga doir ishlar
quyidagi sharoitlarda bajarilsa, uning samaradorligi yanada oshadi:
1. Maktab o‘zining barcha ta’sirlari majmuini oilaviy tarbiya jarayoniga izchil
yo‘naltira olsa.
2. O‘qituvchilar jamoasi oila bilan o‘zaro hamkorligi davrida o‘zlarining
pedagogik tarbiyaviy talablarini to‘g‘ri tashkil eta olsalar.
3. Xalq ta’limi bo‘limi va muassasalar tashkilotchiota–onalarni tarbiyaviy
jarayonlarga jalb eta olsalar.
"Yoshlarimizning mustaqil fikrlaydigan, yuksak intellektual va maʼnaviy
salohiyatga ega bolib, dunyo miqyosida oʼz tengdoshlariga hech qaysi sohada
boʼsh kelmaydigan insonlar bolib kamol topishi, baxtli boʼlishi uchun davlatimiz
va jamiyatimizning bor kuch va imkoniyatlarini safarbar etamiz”,-deya ishonch
bildirgan prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev.
Xulosa qilib aytish mumkinki hozirgi iqtisodiy, ijtimoiy o‘zgarishlar sharoitida
oialviy tarbiya masalalariga e’tibor yanada kuchayib, dolzarb mavzuga
aylanmoqda. Oila deb atalmish aravani tortib borayotgan er va xotinning bir biriga
yelkadosh bo‘lishini ozaro odoblarini bir biriga bo‘lgan mehribonliklarini ko‘rgan
farzandlar ulardan o‘rnak oladilar va ularga o‘xshashga harakat qiladilar. O‘sib
kelayotgan yosh avlodni axloqan pok, ma’naviy yetuk, mehnatsevar qilib
tarbiyalash barcha tadbirlardan unumli foyalanish kerak. Jamoatchilik va oila
hamkorligini takomillashtirib borish kerak. Agar oilada hamkorlik, o‘zaro yordam,
bir biriga ishonch, hurmat bo‘lsa, bunday oilada rostgo‘y, mehribon, samimiy,
97
“UCHINCHI RENESSANS:MUAMMO VA YECHIMLARI”
barchaga yordam berishga tayyor bo‘lgan inson kamol topadi. Buning uchun
yurtimizda yoshlarga e’tibor katta, barcha sharoitlar yaratilgan.
Foydalanilgan aabiyotlar
1.
R.A.Mavlanova, N.H.Rahmonqulova, K.O.Matnazarov, M.K.Shirinov,
S.Hafizov. Umumiy pedagogika.-T.:”Fan va texnologiya”,2018,528 bet
2.
Pedagogika Oliy o‘quv yurti talabalari uchun darslik /O‘.M.Asqarova,
M.Hayitboyev, M.S.Nishonov. O‘zR oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi,-
T.: “Talqin”, 2008.-288 b
