SOME PARTICULAR INTEGRAL EQUATIONS AND THEIR SOLUTION

HAC
Google Scholar
Branch of knowledge
To share
Djurayev , Y. (2023). SOME PARTICULAR INTEGRAL EQUATIONS AND THEIR SOLUTION. Modern Science and Research, 2(5), 1185–1188. Retrieved from https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/20617
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Abstract

This article talks about some particular integral equations and their solution, as well as the definition of definite integral and its geometric meanings. The topic of the article is explained with the help of examples.


background image

ISSN:

2181-3906

2023

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

1185

BA'ZI XUSUSIY INTEGRAL TENGLAMALAR VA ULARNI YECHISH

Djurayev Yuldosh Xurramovich

Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti 2-kurs magistri

https://doi.org/10.5281/zenodo.7978017

Annotatsiya.

Mazkur maqolada ba'zi xususiy integral tenglamalar va ularni yechish,

shuningdek aniq integralning ta`rifi hamda uning geometrik ma`nolari haqida so’z boradi.
Maqola mavzusi misollar yordamida ochib berilgan.

Kalit so’zlar:

xususiy integral tenglamalar, tenglamalar va ularni yechish, integralning

ta`rifi.

SOME PARTICULAR INTEGRAL EQUATIONS AND THEIR SOLUTION

Abstract.

This article talks about some particular integral equations and their solution, as

well as the definition of definite integral and its geometric meanings. The topic of the article is
explained with the help of examples.

Key words:

special integral equations, equations and their solution, definition of integral.

НЕКОТОРЫЕ ЧАСТНЫЕ ИНТЕГРАЛЬНЫЕ УРАВНЕНИЯ И ИХ

РЕШЕНИЕ

Аннотация.

В этой статье говорится о некоторых частных интегральных

уравнениях и их решении, а также об определении определенного интеграла и его
геометрических смыслах. Тема статьи поясняется с помощью примеров.

Ключевые слова:

специальные интегральные уравнения, уравнения и их решение,

определение интеграла.


Aniq integral- matematik analizning asosiy tushunchalaridan biridir. Egri chiziqlar bilan

chegaralangan yuzalarni, egri chiziq yoylari uzunliklarini, hajmlarini, ishlarni, tezliklarni,
yo’llarni, inersiya momentlarini hisoblash masalasi u bilan bog’liq.

[a,b]

kesmada

y=f(x)

uzluksiz funksiya berilgan bo’lsin. Quyidagi amallarni bajaramiz.

1)

[a,b]

kesmani

a= x

0

,x

1

,x

2

,....,x

n-1

,x

n

=b

nuqtalar bilan

n

ta qismga ajratamiz va ular

quyidagicha joylashgan bo’lsin.

a= x

0

<x

1

<x

2

<....<x

n-1

<x

n

=b

Bularni qismiy intervallar deymiz.

1

2

3

n

a=x

0

x

1

x

2

x

3

x

n-1

x

n

=b õ

2)

Qismiy intervallarning uzunliklarini quyidagicha belgilaymiz:

x

1

=x

1

-x

0

;

x

2

=x

2

-x

1

;

x

3

=x

3

-x

2

;.......

x

i

=x

i

-x

i-1

;....

x

n

=x

n

-x

n-1

;

3)

Har bir qismiy intervalning ichidan bittadan ixtiyoriy nuqta olamiz:

1

,

2

,

3

,......

n-1

,

n


background image

ISSN:

2181-3906

2023

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

1186

4)

Olingan

nuqtalarda funksiyaning qiymatini topamiz:

f(

1

); f(

2

);f(

3

),...... f(

n-1

); f(

n

)

5)

Har bir funksiyaning hisoblangan qiymatini tegishli qismiy intervalning uzunligiga

ko’paytiramiz:

f(

1

)

x

1

; f(

2

)

x

2

; f(

3

)

x

3

,...... f(

n

)

x

n

6)

Hosil bo’lgan ko’paytmalarni qo’shamiz va

deb belgilaymiz.

=

f(

1

)

x

1

+ f(

2

)

x

2

+f(

3

)

x

3

+..... + f(

n-1

)

x

n-1

+f(

n

)

x

n

;


Shunday qilib, hosil bo’lgan

yig’indi

f(x)

funksiya uchun

[a,b]

kesmada tuzilgan integral

yig’indi deb ataladi va quyidagicha belgilanadi.

i

i

n

i

x

f

)

(

1

(1)

Bu integral yig’indining geometrik ma`nosi, agar

f x

( )

0

bo’lsa, u holda asoslari

x

1

,

x

2

,...

x

n

va balandliklari

f(

1

), f(

2

),... f(

n

)

bo’lgan to’g’ri to’rtburchak yuzlarining yig’indisidan

iborat.

Agarda bo’lishlar sonini,

n

ni orttira borsak (

n

)da u holda eng katta intervalning

uzunligi nolga intiladi, ya`ni max

0

i

x

bo’ladi.

Ta`rif:

Agar

S

integral yig’indi

[a,b]

kesmani qismiy

[x

i-1

, x

i

]

kesmalarga ajratish usuliga

va ularning har biridan

1

nuqtasini tanlash usuliga bog’liq bo’lmaydigan chekli songa intilsa, u

holda shu son

[a,b]

kesmada

f(x)

funksiyadan olingan aniq integral deyiladi va quyidagicha

belgilanadi.

f x dx

a

b

( )

f(x)

dan

x

bo’yicha

a

dan

b

gacha olingan aniq integral deb o’qiladi.

Bu yerda

f(x)

integral ostidagi funksiya

[a,b]

kesma-integrallash oralig’i;

a

son integralning quyi

chegarasi,

b

son integralning yuqori chegarasi;

Shunday qilib, aniq integralning ta`rifidan quyidagini yozish mumkin.

i

i

n

i

x

b

a

x

f

dx

x

f

i

)

(

)

(

1

0

max

lim

Aniq integral hamma vaqt mavjud bo’lavermas ekan. Aniq integralning mavjudlik
teoremasini quyida keltiramiz. (Isbotsiz).

Teorema:

Agar

f(x)

funksiya

[a,b]

kesmada uzluksiz bo’lsa, u integrallanuvchidir, ya`ni

bunday funksiyaning aniq integrali mavjuddir.


background image

ISSN:

2181-3906

2023

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

1187

Shunday qilib,

f x dx

a

b

( )

aniq integralning qiymati

y=f(x)

funksiyaning grafigi bilan va

x=a, x=b

to’g’ri chiziqlar bilan chegaralangan egri chiziqli trapetsiyaning yuziga son jihatdan teng

bo’ladi.

1-

Izoh: Aniq integralning chegaralari almashtirilsa, integralning ishorasi o’zgaradi.

a

b

b

a

dx

x

f

dx

x

f

)

(

)

(

2-Izoh. Agar aniq integralning chegaralari teng bo’lsa, har qanday funksiya uchun quyidagi
tenglik o’rinli;

f x dx

a

а

( )

0

haqiqatdan ham, geometrik nuqtai nazardan egri chiziqli trapetsiya asosining uzunligi nolga teng
bo’lsa, uning yuzi ham nolga teng bo’ladi.

Aniq integralning asosiy xossalari

1- xossa: O’zgarmas ko’paytuvchini aniq integral belgisining tashqarisiga chiqarish

mumkin.

Аf x dx

А f x dx

a

b

a

b

( )

( )

Isbot:

b

a

i

i

n

x

i

i

n

x

b

a

dx

x

f

A

x

f

A

x

Af

dx

x

Аf

i

i

)

(

)

(

)

(

)

(

1

0

0

max

1

0

0

max

lim

lim

2-xossa: Bir necha funksiyalar algebraik yig’indisining aniq integrali qo’shiluvchilar aniq

integrallarning algebraik yig’indisiga teng.

Masalan:

b

a

b

a

b

a

dx

x

f

dx

x

f

dx

x

f

x

f

)

(

)

(

)

(

)

(

2

1

2

1

3-xossa. Agar

[a, b]

kesmada

f(x)

va

(x)

funksiyalar uchun

f(x)

(x)

shart bajarilsa, u

holda

f x dx

x dx

a

b

a

b

( )

( )

bo’ladi.

4-xossa: Agar

[a,b]

kesma bir necha qismga bo’linsa, u holda

[a,b]

kesma bo’yicha aniq

integral har bir qism bo’yicha olingan aniq integrallar yig’indisiga teng.

Masalan:

a<c< b

bo’lsa, u holda

f x dx

f x dx

f x dx

a

b

a

с

с

b

( )

( )

( )


background image

ISSN:

2181-3906

2023

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 2 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

1188

5-xossa: Aniq integralning qiymati funksiyaning ko’rinishiga va integrallash chegaralariga

bog’liq, lekin integral ostidagi ifodaning harflariga bog’liq emas.

f x dx

f t dt

f z dz

a

b

a

с

a

b

( )

( )

( )


REFERENCES

1.

M. Rahman. Integral Equations and Their Applications, WIT press, Southampton, Boston,
(2007), 372 p.

2.

A. M. Wazwaz. Linear and Nonlinear Integral Equations Methods and Applications, Higher
Education Press, Beijing and Springer-Verlag Berlin Heidelberg, London, New York,
(2011).

3.

Rasulov T.H., Dilmurodov E.B. (2020). Eigenvalues and virtual levels of a family of 2x2
operator matrices. Methods Func. Anal. Topology, 1(25), 273-281.

4.

Rasulov T.H., Dilmurodov E.B. (2020). Analysis of the spectrum of a 2x2 operator matrix.
Discrete spectrum asymptotics. Nanosystems: Phys., Chem., Math., 2(11), 138-144.

5.

Rasulov T.H., Dilmurodov E.B. (2019). Threshold analysis for a family of 2x2 operator
matrices. Nanosystems: Phys., Chem., Math., 6(10), 616-622.

6.

Расулов Т.Х., Дилмуродов Э.Б. (2020). Бесконечность числа собственных значений
операторных (2х2)-матриц. Асимптотика дискретного спектра. ТМФ. 3(205), 368-390.

7.

Muminov M.I., Rasulov T.H. (2015). Universality of the discrete spectrum asymptotics of
the three-particle Schrödinger operator on a lattice. Nanosystems: Phys. Chem. Math., 2(6),
280-293.

8.

Umirkulova G.H., Rasulov T.H. (2020). Characteristic property of the Faddeev equation
for three-particle model operator on a one-dimensional

References

M. Rahman. Integral Equations and Their Applications, WIT press, Southampton, Boston, (2007), 372 p.

A. M. Wazwaz. Linear and Nonlinear Integral Equations Methods and Applications, Higher Education Press, Beijing and Springer-Verlag Berlin Heidelberg, London, New York, (2011).

Rasulov T.H., Dilmurodov E.B. (2020). Eigenvalues and virtual levels of a family of 2x2 operator matrices. Methods Func. Anal. Topology, 1(25), 273-281.

Rasulov T.H., Dilmurodov E.B. (2020). Analysis of the spectrum of a 2x2 operator matrix. Discrete spectrum asymptotics. Nanosystems: Phys., Chem., Math., 2(11), 138-144.

Rasulov T.H., Dilmurodov E.B. (2019). Threshold analysis for a family of 2x2 operator matrices. Nanosystems: Phys., Chem., Math., 6(10), 616-622.

Расулов Т.Х., Дилмуродов Э.Б. (2020). Бесконечность числа собственных значений операторных (2х2)-матриц. Асимптотика дискретного спектра. ТМФ. 3(205), 368-390.

Muminov M.I., Rasulov T.H. (2015). Universality of the discrete spectrum asymptotics of the three-particle Schrödinger operator on a lattice. Nanosystems: Phys. Chem. Math., 2(6), 280-293.

Umirkulova G.H., Rasulov T.H. (2020). Characteristic property of the Faddeev equation for three-particle model operator on a one-dimensional

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов