Наука и научный потенциал: основа
Устойчивого инновационного развития
общества (Ташкент, 15 мая 2022 года)
38
SURXONDARYO VILOYATINING TURIZM SALOHIYATI
Abdullayev Bunyod O‘tkirovich
Termiz agrotexnologiyalar va innovatsion rivojlashi instituti “Agrobiznes,
buxgalteriya hisobi va raqamli texnologiya” kafedrasi katta o‘qituvchisi.
bunyod.abdullayev2792@gmail.com.
Annotatsiya:
Maqola Surxondaryo viloyatining turizm salohiyati yani
Boysun, Sariosiyo, Sherobod va Oltinsoy tumanlarida joylashgan hududlar nomi
Omonxona tog‘li hududi, Xo‘jamayxona tog‘li hududi, Sangardak sharsharasi,
Sariosiyo tumani Xonjiza tog‘ hududi, Sherobod tumani “Qizilolma” mahallasi
Shalqon qishlog‘i dam olish zonasi, Xo‘jaikon tuz g‘ori tabiiy sog‘lomlashtirish
sihatgohi, Xo‘jaipok dam olish maskanlarining Hududlari sharoiti, imkoniyatlari va
infratuzilmalar bilan ta’minlanganligi haqida ma’lumotlar bilan yoritilgan.
Kalit so‘zlar
: Boysun, Sariosiyo, Sherobod, Oltinsoy, Sangardak, Xonjiza, tog‘,
hudud, Shalqon, Xo‘jaipok, infratuzilma.
Аннотация:
Статья Туристический потенциал Сурхандарьинской
области: Байсунский, Сариосийский, Шерабадский и Алтынсайский районы
Омонханский горный район, Ходжамайхонский горный район, Сангардакский
водопад, Сариосийский район, Ханджизинский горный район, махалля и зона
отдыха «Гызылолмаг» Шерабадского района, природная лечебница
Ходжайконская соляная пещера, Зоны отдыха Ходжаипок освещаются
информацией об условиях, возможностях и инфраструктуре.
Annotation:
Article Tourism potential of Surkhandarya region: Boysun,
Sariosiya, Sherabad and Altynsay districts Omonkhana mountainous area,
Khojamaykhona mountainous area, Sangardak waterfall, Sariosiya district,
Khanjiza mountainous area, Sherabad district’s “Qizilolmag” mahalla i recreation
area, Khojaikon salt cave natural health resort, Khojaipok recreation areas are
covered with information about the conditions, opportunities and infrastructure.
Sayyohlikning barcha yo‘nalishlari istiqboli uchun ulkan salohiyatga ega.
Bugungi kunda viloyatimizga kelayotgan xorijlik sayyohlar vohamizning
qadimiy yodgorliklari va muqaddas qadamjolari bilan birga o‘zbekona yashash
tarzimiz, milliy urf-odat va an’analarimiz bilan ham yaqindan tanishishga qiziqish
bildirmoqdalar.
2019-yilda viloyat turizm salohiyatini rivojlantirish bo‘yicha mavjud turizm
infratuzilmani yanada rivojlantirish va yangilarini barpo etish bo‘yicha
Наука и научный потенциал – Основа
Устойчивого инновационного развития
общества (Ташкент, 15 мая 2022 года)
39
185,2 mlrd.so‘m mablag‘ o‘zlashtirish evaziga 70 ta loyiha amalga
oshirilishi, xususan:
ekologik va ekzotik turizm sohasini, ya’ni kichik turizm zonalari-tog‘
klasterlarini tashkil qilish ob’ektlarini 3 taga;
gastronomik turizm yo‘nalishi ob’ektlarini 40 taga;
25 ta turistik marshrutlarini 69 taga;
5 ta turoperatorlik faoliyaliti sub’ektlarini 15 taga;
turistik transport vositalarini 15 taga;
mavjud 30 ta joylashtirish vositalarini 52 ta mehmonxonaga va 63 ta
mehmon uylariga oshirish orqali, undagi o‘rinlar sonini 2500 taga yetkazish va 90
% ga oshishi ko‘zda tutilgan.
Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 3 may kunidagi 324-sonli qarori bilan
Boysun tumanida Omonxona qishlog‘i, Zovboshi tog‘li hududi, Darband
qishlog‘i hududlarini o‘z ichiga olgan – Boysun kichik turizm zonasi;
Sariosiyo va Uzun tumanlarida Xonjiza tog‘ tizmalari yon bag‘rilarida
hamda Sariosiyo tumani Sangardak qishlog‘i hududlarida – Sariosiyo kichik
turizm zonasini;
Sherobod tumani Shalqon qishlog‘i, Xo‘jaikon tuz g‘ori hududlarida
hamda mevali bog‘larni o‘z ichiga olgan – Sherobod kichik turizm zonasini tashkil
etish hamda ularda zamonoviy mehmonxona majmualarini, madaniy-
sog‘lomlashtirish, savdo-ko‘ngilochar va turizm ahamiyatiga ega bo‘lgan boshqa
ob’ektlar qurish, shuningdek zamonaviy muhandislik infratuzilmasi ob’ektlarini
tashkil etish belgilangan.
Surxondaryo viloyati:
Tashkil topgan sanasi: 1941-yil 6-mart;
Maydoni: 20,1 ming km2;
Aholisi: 2,5 mln.;
Chegara uzunligi: 664,7 km;
Markazi: Termiz shahri;
Etnik tarkibi: o‘zbek, tojik, turkman, rus, tatar, koreys, qozoq va boshqalar;
Qo‘shni davlatlar bilan chegaradoshligi:
Tojikiston davlati bilan – 343,1 km;
Afg‘oniston davlati bilan – 143,0 km;
Turkmaniston davlati bilan – 93,3 km;
Qashqadaryo viloyati bilan – 85,3 km.
Madaniy maskanlar:
San’at saroyi;
Arxeologiya muzeyi;
Viloyat qo‘g‘irchoq teatri;
Ziyoratgohlar;
Наука и научный потенциал: основа
Устойчивого инновационного развития
общества (Ташкент, 15 мая 2022 года)
40
Buddaviylik inshootlari;
Provoslav cherkovi.
So‘lim go‘shalar:
Sangardak sharsharasi;
Zovboshi maskani;
Xo‘jamoyxona;
Omonxona;
Xo‘jaipok;
Xo‘jaikon tuzg‘ori.
BOYSUN TUMANI
HUDUD SAVOLNOMASI
OMONXONA TOG‘LI HUDUDI
Hudud nomi
Omonxona tog‘li hududi
Ajratilgan yer maydoni:
1.0 gektar
Loyihaning qiymati:
Cheklanmagan
Hududning shaxar
markazidan uzoqlik
masofasi
Boysun tuman markazidan 8 km
Hududga yaqin qo‘shimcha
turistik ob’ektlar
Omonxona shifobaxsh bulog‘i, Omonxona sihatgoxi
Hozirgi kunda qay xolatda:
100 o‘rinli dam olish maskani
Hududning infratuzilmalar
bilan ta’minlanganligi
elektr energiyasi, ichimlik suvi, oqar suv mavud
Tanlangan yer
maydonining qulayligi,
boshqa hududlarga
nisbatan afzalligi
Ushbu hududda Omonxona bulog‘i joylashgan. Uzoq yillik
tarixga ega Omonxona quyuq archazorlar bilan qoplangan.
Omonxona buloq suvi tarkibida kremney kislotasi, temir,
alyuminiy va boshqa mikroelementlar mavjudligi
aniqlangan. Vitamin va minerallarga boy buloq suvi inson
tanasini, ayniqsa jigar, o‘t pufagi yo‘llarini davolash
xususiyatiga ega. Tananing ichki organlarini yuvishda
qo‘llaniladigan gemodez suyuqligi bilan solishtirilsa, foydali
va zararsizligiga ko‘ra Omonxona buloq suvi bir necha
marta undan ustun turadi
Qurish mumkin bo‘lgan
ob’ektlar
Mehmonxona, kemping, Sog‘lomlashtirish markazi,
Madaniy ko‘ngilochar maskanlar, Kattalar va bolalar dam
olish maskani, Qishki oromgoh
Наука и научный потенциал – Основа
Устойчивого инновационного развития
общества (Ташкент, 15 мая 2022 года)
41
1-rasm. Boysun tumani Omonxona tog‘li hududi
BOYSUN TUMANI
HUDUD SAVOLNOMASI
XO‘JAMAYXONA TOG‘LI HUDUDI
Hudud nomi
Xo‘jamayxona tog‘li hududi
Ajratilgan yer maydoni:
1.0 gektar
Loyihaning qiymati:
Cheklanmagan
Hududning shaxar markazidan
uzoqlik masofasi
Boysun tuman markazidan 30 km
Hududga yaqin qo‘shimcha turistik
ob’ektlar
Xo‘jamayxona ota ziyoratgohi
Hozirgi kunda qay xolatda:
Mahalliy aholi tomonidan tashkil etilgan supalar
mavjud
Hududning infratuzilmalar bilan
ta’minlanganligi
elektr energiyasi, ichimlik suvi, oqar suv mavjud
Tanlangan yer maydonining
qulayligi, boshqa hududlarga
nisbatan afzalligi
Ushbu hududda bahor, yoz va kuz oylarida
sayohatchilarning ko‘pligidan ularni joylashtirish
imkoniyati mavjud emas. Sayohatchilar ushbu
hududga noyob bo‘lgan viqorli tog‘larni hamda hush
manzara tabiatni tomosha qilish uchun tashrif
buyurishadi. Xo‘jamayxona hududida mashhur buloq
joylashgan. Bu buloqdan ichimlik suvi olishda keng
foydalaniladi.
Qurish mumkin bo‘lgan ob’ektlar
Mehmonxona, kemping, Sog‘lomlashtirish markazi,
Madaniy ko‘ngilochar maskanlar, tog‘ dor yo‘li,
bolalar dam olish maskani
Наука и научный потенциал: основа
Устойчивого инновационного развития
общества (Ташкент, 15 мая 2022 года)
42
2 – rasm. Boysun tumani Xo‘jamayxona tog‘li hududi
SARIOSIYO TUMANI
HUDUD SAVOLNOMASI
SANGARDAK TOG‘LI HUDUDI
Hudud nomi
Sangardak sharsharasi
Ajratilgan yer maydoni:
Loyihaning qiymati:
Cheklanmagan
Hududning shaxar markazidan
uzoqlik masofasi
Termiz shahridan 205 km, Sariosiyo tuman markazidan
29 km
Hududga yaqin qo‘shimcha
turistik ob’ektlar
Sangardak sharsharasi, Xonjiza dam olish maskani
Hozirgi kunda qay xolatda:
Sharshara atrofida kichchik supalar tashkil etilgan, aholi
turar joylari mehmon uylariga aylantirilmoqda
Hududning infratuzilmalar
bilan ta’minlanganligi
elektr energiyasi, ichimlik suvi, oqar suv mavjud
Tanlangan yer maydonining
qulayligi, boshqa hududlarga
nisbatan afzalligi
Ushbu hudud Sharg‘un tog‘ tizmasida joylashgan bo‘lib
200 m yuqoridan sharshara suvlari tushadi. Sharshara
suvlari yil bo‘yi to‘xtovsiz oqadi. Ushbu hududga asosan
bahor va yoz oylarida respublikamiz aholisi va mahalliy
sayyohlar, balki qo‘shni Tojikiston Respublikasidan ham
dam olish maqsadida sayyohlar tashrif buyuradi.
Sangardak sharsharasi hududida tashrif buyurgan
sayyohlarni joylashtirish maskanlari yetishmasligi
sababli bu hudud mavsumiy sanaladi. Ushbu hududga
mavsum davomida 350-400 ming nafar sayyohlar
tashrif buyuradi.
Наука и научный потенциал – Основа
Устойчивого инновационного развития
общества (Ташкент, 15 мая 2022 года)
43
Qurish mumkin bo‘lgan
ob’ektlar
Mehmonxona, kemping, Sog‘lomlashtirish markazi,
Madaniy ko‘ngilochar maskanlar, Kattalar va bolalar
dam olish maskani, Qishki oromgoh
3-rasm. Sariosiyo tumani Sangardak sharsharasi
SARIOSIYO TUMANI
HUDUD SAVOLNOMASI
XONJIZA TOG‘ KLASSTERI
Hudud nomi
Sariosiyo tumani Xonjiza tog‘ hududi
Ajratilgan yer maydoni:
260 gektar
Loyihaning qiymati:
Cheklanmagan
Hududning shaxar markazidan uzoqlik
masofasi
Termiz shahridan 200 km, Sariosiyo
tumanidan 29 km
Hududga yaqin qo‘shimcha turistik
ob’ektlar
Sangardak sharsharasi,
Hozirgi kunda qay xolatda:
Tog‘li hudud, bino mavud emas
Hududning infratuzilmalar bilan
ta’minlanganligi
elektr energiyasi, ichimlik suvi, oqar suv mavjud
Tanlangan yer maydonining qulayligi,
boshqa hududlarga nisbatan afzalligi
“Xonjiza” hududida kichik mehmonxona va
mehmon uylari tashkil qilish uchun 30.5 gektar
yer maydoni ajratilganligi. “Xonjiza” massivi
dengiz sathidan 2000 metr balandlikda
joylashganligi va tabiatining yozda juda salqinligi,
qishda tushgan qorlarning iyun’ oyi oxirigacha
saqlanib qoladi. Ushbu hudud asosan bahor va
yoz oylarida odamlar bilan gavjum bo‘ladi.
Xonjiza tog‘ hududi o‘zining takrorlanmas tabiati
va o‘zining betakror tabiati bilan mahalliy va
xorijiy sayyohlarni o‘ziga jalb qiladi.
Наука и научный потенциал: основа
Устойчивого инновационного развития
общества (Ташкент, 15 мая 2022 года)
44
Qurish mumkin bo‘lgan ob’ektlar
Mehmonxona, kemping, Sog‘lomlashtirish
markazi, Madaniy ko‘ngilochar maskanlar,
Kattalar va bolalar dam olish maskani, Qishki
oromgoh
4-rasm. Sariosiyo tumani Xonjiza tog‘ hududi
SHEROBOD TUMANI
HUDUD SAVOLNOMASI
SHALQON TOG‘ HUDUDI (KO‘HITANG TOG‘ TIZMASI)
Hudud nomi
Sherobod tumani “Qizilolma” mahallasi Shalqon
qishlog‘i dam olish zonasi
Ajratilgan yer maydoni:
836,7 gektar
Loyihaning qiymati:
Cheklanmagan
Hududning shaxar
markazidan uzoqlik masofasi
Sherobod tuman markazidan 41 km, Termiz shahridan
115 km
Hududga yaqin qo‘shimcha
turistik ob’ektlar
“Surxon beshbuloq” va “Neftchi” bolalar oromgohi
Hozirgi kunda qay xolatda:
Sihatgoh ob’ekti
Hududning infratuzilmalar
bilan ta’minlanganligi
elektr energiyasi, ichimlik suvi, oqar suv mavjud
Tanlangan yer maydonining
qulayligi, boshqa hududlarga
nisbatan afzalligi
Sherobod tumanining tog‘li va infratuzilmalarga qulay
hudud. Bu hudud markazidan uzoq bo‘lishiga
qaramasdan bahor va yoz oylarida dam oluvchilar
tartibli va tartibsiz holda dam olish nuqtalari tashkil
qilib dam oladilar. Ushbu hudud qish faslida qalin qor
bilan qoplanishini hisobga olib bu hududda qishki dam
olish maskani qurish uchun qulay hudud hisoblanadi.
Наука и научный потенциал – Основа
Устойчивого инновационного развития
общества (Ташкент, 15 мая 2022 года)
45
Qurish mumkin bo‘lgan
ob’ektlar
Mehmonxona, kemping, Sog‘lomlashtirish markazi,
Madaniy ko‘ngilochar maskanlar, Kattalar va bolalar
dam olish maskani, Qishki oromgoh va dam olish
maskani
5-rasm Sherobod tumani “Qizilolma” mahallasi Shalqon qishlog‘i
dam olish zonasi
SHEROBOD TUMANI
HUDUD SAVOLNOMASI
XO‘JAIKON TUZ G‘ORI HUDUDI
Hudud nomi
Xo‘jaikon tuz g‘ori tabiiy sog‘lomlashtirish
sihatgohi
Ajratilgan yer maydoni:
16 gektar
Loyihaning qiymati:
Cheklanmagan
Hududning shaxar markazidan
uzoqlik masofasi
Sherobod tumani markazidan 63 km.
Hududga yaqin qo‘shimcha turistik
ob’ektlar
Tuz tog‘i, mahalliy G‘o‘rim buloq shifobaxsh
bulog‘i, Sherobod Sement zavodi, Zaravutsoy
qadimiy yodgorliklari
Hozirgi kunda qay xolatda:
Hech qanday ob’ekt yo‘q, tog‘li hudud
Hududning infratuzilmalar bilan
ta’minlanganligi
elektr energiyasi, ichimlik suvi mavjud
Tanlangan yer maydonining
qulayligi, boshqa hududlarga
nisbatan afzalligi
Bu hudud aholi yashash markazlaridan uzoq
bo‘lishiga qaramasdan butun O‘zbekiston bo‘ylab
o‘ziga xos, yoz oylarida mavsumiy tabiiy
oromgohga bronxit, astma, alergik kasalliklar bilan
og‘rigan bemorlar ko‘plab tashrif buyurishadi.
Ushbu hududga tashrif buyurgan bemorlarga
joylashtirish maskanlari yetishmasligi sabab aholi
uylarida istiqomat qilishadi.
Наука и научный потенциал: основа
Устойчивого инновационного развития
общества (Ташкент, 15 мая 2022 года)
46
Qurish mumkin bo‘lgan ob’ektlar
Mehmonxona, kemping, Sog‘lomlashtirish markazi,
Madaniy ko‘ngilochar maskanlar, Kattalar va
bolalar dam olish maskani, Qishki oromgoh va dam
olish maskani
6-rasm. Sherobod tumani Xo‘jaikon tuz g‘ori hududi
OLTINSOY TUMANI
HUDUD SAVOLNOMASI
XO‘JAIPOK SANATORIYASI HUDUDI
Hudud nomi
Xo‘jaipok dam olish maskani
Ajratilgan yer maydoni:
6.9 ga
Loyihaning qiymati:
Cheklanmagan
Hududning shaxar markazidan
uzoqlik masofasi
Oltinsoy tuman markazidan 18 km,
Hududga yaqin qo‘shimcha
turistik ob’ektlar
So‘fi Olloyor ziyoratgohi, Xo‘jaipok ziyoratgohi
Hozirgi kunda qay xolatda:
Qurilishi tugullanmagan ob’ekt
Hududning infratuzilmalar bilan
ta’minlanganligi
elektr energiyasi, ichimlik suvi, oqar suv mavjud
Наука и научный потенциал – Основа
Устойчивого инновационного развития
общества (Ташкент, 15 мая 2022 года)
47
Tanlangan yer maydonining
qulayligi, boshqa hududlarga
nisbatan afzalligi
Ushbu hududga bahor yoz oylarida kunlik o‘rtacha
800-950 kishi dam olish uchun tashrif buyuradi.
Hozirgi kunda ushbu hududda prezident topshirig‘i
bilan zamonaviy sanatoriya qurilishi rejalashtirilgan.
Ushbu hududga mahalliy va qo‘shni respublikalardan
dam olish va davolanish uchun tashrif buyuradi. Ushbu
hududda qishki dam olish maskani yo‘qligi sababli bu
hududga asosan bahor yoz oylarida tashrif
buyurishadi. Xo‘jaipok dam olish maskanida Xo‘jaipok
shifobahsh bulog‘i mavjud. Ushbu buloqdan
chiqayotgan suv odam organizmiga kerakli
minerallarga boyligi bilan ajralib turadi. Ushbu suv teri,
oshqozon-ichak, artrit, asab kasalliklari, akusher-
ginekologik kasalliklariga davo hisoblanadi
Qurish mumkin bo‘lgan ob’ektlar
Zamonaviy sog‘lomlashtirish markazi
7-rasm. Oltinsoy tumani Xo‘jaipok dam olish maskani
Taklif:
Surxondaryo viloyatining markaziy qismini usluksiz elektr quvvati va
tabiiy gaz bilan ta’minlash, shuningdek, muqobil elektr manbaalarini joriy etish;
Mehmonxona sharoitini yaratish, xizmat sifatini oshirishva oziq – ovqat
bozorini tashkil etish;
Chet ellik mehmonlarga tajrimon xizmatlarini tashkil e’tish;
Valyutalar kupyuralarni almashishni yo‘lga qo‘yish;
Hududlarning sanitar tozalash tizimini tashkil etish, jumladan,
termitlarga qarshi kurashish;
Sayyohlar tashrif buyuradigan joylarda bepul Wi-fi hududlarini tashkil
etish.
Наука и научный потенциал: основа
Устойчивого инновационного развития
общества (Ташкент, 15 мая 2022 года)
48
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI:
1.
Surxondaryo viloyati turizmni rivojlantirish hududiy boshqarmasi ma’lumoti.
2.
Туризм и туристские ресурсы в России. 2004: Стат.сб. / Росстат. – М.,
2004. – С. 267.
3.
Управление развитием туризма в регионе. Опыт реализации Стратегии
Республики Карелии / Институт экономики КарНЦ РАН, Под общей ред.
Ю.В. Савельева, О.В. Толстогузова. – Петрозаводск: Изд-во Карельского научного
центра РАН, 2008. – С. 141.
4.
Хазова Д.С. Квалитативное моделирование развития туризма в
Республике Алтай: сравнение однокритериальной и многокритериальной
моделей / Д.С. Хазова // Финансовая аналитика: проблемы и решения. – 2014. –
№ 35 (221) – 2014 сентябрь. – С. 59–67.
5.
Халиков М.И. Управление и менеджмент: теоретико-методологический
анализ: монография / М.И. Халиков. – М.: Флинта, 2013. – С. 104.
6.
Шайдаров А.Ю.
Экономический
механизм
формирования,
функционирования и развития региональной туристско-рекреационной
системы: на примере Северо-западного региона: автореф. дис.... канд. экон. наук:
08.00.05 / Шайдаров Александр Юрьевич. – Санкт-Петербург, 2006. – С. 23.
7.
Шарафанова Е.Е. Деловой туризм в регионах Российской Федерации:
монография / Е.Е. Шарафанова. – Санкт-Петербург: Изд-во СПбГУСЭ, 2011. – С. 143.
8.
Шарафутдинов В.Н. Впишется ли Сочинская олимпиада в реалии
мирового туризма? / В.Н. Шарафутдинов // ЭКО. – 2008. – № 9.
9.
Шарыгин М.Д. Опорный каркас устойчивого развития региона
(теоретический аспект) / М.Д. Шарыгин, Н.Н. Назаров, Т.В. Субботина //
Научный журнал Пермского университета Географический вестник. – 2005. –
№1-2. – С. 15–22.
10.
Шибаков В.Г. Город как сложная эколого-социально-экономическая
система [электронный ресурс] / В.Г. Шибаков, Т.В. Шибакова // журнал 143
«Экономическое Возрождение России». – 2011. – №2. – Режим доступа:
http://ekvr.narod.ru/eksistem2.htm.
11.
Шорова Б.В. Алгоритм разработки и реализации программно-целевого
метода управления устойчивым развитием региона / Б.В. Шорова, А.Х. Думанова
// Вопросы экономики и права. – 2012. – № 2.
12.
Штрек П.А. Экологизация управления в сфере туристско-
рекреационных услуг: автореф. дис.... канд. экон. наук: 08.00.05 / Штрек Павел
Александрович. – Санкт-Петербург, 2010. – С. 16.
13.
Уемов А.И. Системный подход и общая теория систем / А.И. Уемов. – М.:
Мысль, 1978. – С. 272.
14.
Федюкова Н.В. Экономическая эффективность туристского комплекса
приграничного региона (на примере Псковской области): автореф. дис.... канд.
экон. наук: 08.00.05 / Федюкова Наталья Владимировна. – Санкт-Петербург,
2011. – С. 22.
