ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
65
MAKTAB PSIXOLOGINING USTOZLAR BILAN INDIVIDUAL MASLAHATLARI:
METODLAR VA NATIJALARI
Ergashova Nodira Abduraximovna
Toshkent viloyati Quyi Chirchiq tumani
16-sonli umumiy o'rta ta'lim maktabi, amalyotchi psixologi
+99893457-90-86
https://doi.org/10.5281/zenodo.15602691
Annotatsiya
: mazkur maqolada maktab psixologining pedagog kadrlar bilan olib
boradigan individual maslahatlari tahlil qilinadi. Tadqiqotda individual maslahatlar shakllari,
psixologik yondashuv metodlari va ularning samaradorligi ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, real
amaliyotdan olingan kuzatuv natijalari asosida individual maslahatlarning ustozlar psixologik
holatiga ijobiy ta’siri yoritiladi.
Kalit so‘zlar
: maktab psixologi, individual maslahat, pedagog psixologiyasi, stress,
professional moslashuv, kommunikativ yondashuv, psixoprofilaktika.
KIRISH
Zamonaviy maktab muhitida pedagoglarning psixologik barqarorligi, emotsional
sog‘lomligi va professional tayyorgarligi ta’lim sifati uchun muhim omil hisoblanadi. Shu nuqtai
nazardan maktab psixologi nafaqat o‘quvchilar, balki ustozlar bilan ham tizimli ishlashi zarur.
Ustozlarning kasbiy stresslari, burn-out (yonib ketish) sindromi, sinf boshqaruvi bilan bog‘liq
muammolari psixologik yordamni talab qiladi.
Ilmiy adabiyotlarda psixologik maslahatning faqat o‘quvchilarga qaratilishi ustuvor bo‘lib
keldi (Vygotskiy, 1991; Leontyev, 1994), ammo so‘nggi yillarda o‘qituvchilar bilan individual
ishlashning ham dolzarbligi ortib bormoqda. Maktab psixologi tomonidan olib boriladigan
individual maslahatlar ustozning ichki resurslarini safarbar etish, kasbiy refleksiyani
faollashtirish va psixologik bardoshlilikni oshirishga xizmat qiladi.
METODOLOGIYA
Tadqiqot obyekti
: Toshkent viloyatidagi beshta maktab psixologlari o’quvchilarning
so’rovnoma natijalarini tahlil qildi.
Usullar
:
Yuzma-yuz individual maslahatlar (30–40 daqiqalik sessiyalar, 1 oy davomida har hafta);
Kuzatuv va yozma so‘rovnoma (maslahatdan oldin va keyin);
Psixologik testlar (Maslach Burnout Inventory, Emotsional intellekt testi).
Metodik yondashuvlar
:
1.
Gumanistik yondashuv
– K. Rojers metodikasi asosida empatik tinglash va shaxsiy
o‘sishni rag‘batlantirish.
2.
Kognitiv-behavioral yondashuv
– stressga olib keluvchi noto‘g‘ri fikrlar ustida ishlash.
3.
Reflektiv-interventsiya
– ustoz faoliyati, sinf bilan munosabatlari haqida chuqur tahlil.
Maslahatlar davomida shaxsiy sir saqlanishiga qat’iy rioya qilindi. Psixologik ta’sirlar
ixtiyoriylik asosida amalga oshirildi.
ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
66
NATIJALAR
Tadqiqot natijalari quyidagi asosiy o‘zgarishlarni ko‘rsatdi:
1.
Stress darajasining kamayishi
:
o
Maslahatdan oldin o‘qituvchilarning 60% yuqori stress holatida bo‘lgan bo‘lsa,
maslahatlar yakuniga kelib bu ko‘rsatkich 28% ga tushdi.
o
Burn-out sindromi darajasi past yoki o‘rta darajaga pasaydi (Maslach testi asosida).
2.
Kommunikativ kompetensiya oshishi
:
o
Ustozlarning 72% sinf bilan muloqotda ko‘proq ochiqlik, sabr va emotsional nazorat
namoyon etgan.
o
Darsdan tashqari ota-onalar bilan ishlash sifati ijobiy baholangan.
3.
Shaxsiy refleksiya kuchayishi
:
o
Ko‘pchilik ustozlar o‘z faoliyatida yo‘l qo‘yilayotgan pedagogik xatolarni tan olib, ularni
bartaraf etish rejasini ishlab chiqdi.
4.
Qoniqish darajasi
:
o
So‘rovnoma asosida 88% ustoz maslahatlar foydali bo‘lganini bildirgan.
MUNOZARA
Maktab psixologining ustozlar bilan individual ishlashi ko‘plab ijobiy jihatlarga ega.
Psixologik yordam pedagogik faoliyatdagi turli murakkab holatlarni yengillashtiradi,
shaxslararo nizolarning oldini oladi va ichki resurslarni harakatga keltiradi.
Yuzma-yuz individual maslahatlar psixologik ishonch va empatiya asosida qurilgani
bois, ustozlar ochiq va samimiy munosabatda bo‘lishgan. Bu esa masalaning chuqur ildizlariga
yetib borishga va samarali yechimlar topishga imkon berdi.
Shuningdek, psixologik maslahatlar o‘qituvchilarda kasbiy motivatsiyani oshirishga
xizmat qiladi. O‘zini qadrlash va ishga bo‘lgan ijobiy munosabat – bu o‘z navbatida
o‘quvchilarga ko‘chadigan muhim omillardir.
ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
67
XULOSA:
Maktab psixologining ustozlar bilan individual maslahatlari ta’lim muhitining
sog‘lomlashuvi, kasbiy iqlim barqarorligi va o‘qituvchi shaxsining psixologik farovonligi uchun
muhim vositadir. Tadqiqot asosida quyidagilarni xulosa qilish mumkin:
1.
Individual maslahatlar o‘qituvchilarda stress va charchoqlarni kamaytiradi;
2.
Pedagogik faoliyatga bo‘lgan reflektiv yondashuv kuchayadi;
3.
Kasbiy aloqalar va kommunikatsiya samaradorligi ortadi;
4.
O‘qituvchi-o‘quvchi-o‘taona uchburchagida ijobiy muhit shakllanadi.
Tavsiya
: Maktab psixologlari uchun metodik qo‘llanmalar ishlab chiqilishi, ustozlar bilan
ishlash tizimli yo‘lga qo‘yilishi zarur. Bu esa ta’lim sifatining oshishiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Vygotskiy, L.S. (1991). “Psixologiya asoslari”. Moskva.
2.
Leontyev, A.N. (1994). “Faoliyat, ong va shaxs”. Moskva.
3.
Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). “The measurement of experienced burnout”. Journal
of Occupational Behavior.
4.
Rogers, C.R. (1961). “On Becoming a Person”. Houghton Mifflin.
5.
Kazdin, A.E. (2000). “Encyclopedia of Psychology”. American Psychological Association.
6.
Qodirov, A., & Tursunov, I. (2020). “Ta’limda psixologik yondashuvlar”. Toshkent.
7.
Fayziyev
I.
Sh.
&
Toshpoʻlatov
A.
(2022)
O`ZBEKISTONRESPUBLIKASININGMUSTAQILLIKDANOLDINGIVAKEYINGSIYOSIYHAYOTI.
British Journal of Global Ecology and Sustainable DevelopmentVolume-10, Nov., 2022 31-34b
8.
Toshpo‘latov
,
A.
(2023).
SHAXS
PSIXODIAGNOSTIKASIDA
PROYEKTIV
METODIKALARDAN FOYDALANISH. Евразийский журнал социальных наук, философии и
культуры, 3(5 Part 2), 170–178.
9.
Temirov, J. ., & Toshpo‘latov , A. (2023). TYUTOR PEDAGOGIK FAOLIYATINI TASHKIL
ETISHNING PSIXOLOGIK ASOSLARI. Наука и инновация, 1(28), 29–32.
10.
Umarova , G. ., & Toshpoʻlatov , A. . (2024). Klaster tanqidiy fikrlash texnologiyasi
texnikasi sifatida. Центральноазиатский журнал междисциплинарных исследований и
исследований в области управления, 1(10), 49–55.
11.
Toshpo‘latov Abdulaziz Quvondiq o‘g‘li, Ummatova Zamira Atamuradovna. (2023).
SHAXSLARARO MUNOSABATLARDA SHAXS AGRESSIYA. CENTRAL ASIAN JOURNAL OF
EDUCATION AND INNOVATION, 2(4), 30–31.
12.
Toshpo‘latov Abdulaziz Quvondiq o‘g‘li, Ummatova Zamira Atamuradovna. (2023).
IJTIMOIY TARMOQLARIDA "OMMAVIY MADANIYATGA" QARSHI KURASHISHNING DIDAKTIK
VOSITALARI. CENTRAL ASIAN JOURNAL OF EDUCATION AND INNOVATION, 2(4), 27–29.
