ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
39
MARRY SHELLEYNING "FRANKANSTEIN"ASARI ASOSIDA "INSONIYATNING
QUDRATI"
Ibragimova Dilafruz Shukhratovna
Senior Lecturer of the Department
"Practical English" FSU.
Abduvahobova Shahzoda Imomali qizi
Ingliz tili va adabiyoti fakulteti talabasi FSU.
https://doi.org/10.5281/zenodo.11124631
Izoh:
Bu maqolada insoniyatning qudrati va yaratish imkoniyatlarini ko'rsatadi. Maqola
Viktor Frankenstein nomli ilm-fan mutaxassisi tomonidan yaratilgan mahluqning insoniyatga
qanday zarar yetgazgaligi va uning oqibatlari dolzarb muammo hisoblanadi va bu haqida
ma'lumot berilgan.
Kalti so'zlar:
"Insoniyatning qudrati", "Monster" yoki "mahluq" "Ilmiy fikrlar" "Yaratilish".
Abstract:
This article shows the power and creativity of mankind. The article discusses how
the creature created by a scientist named Victor Frankenstein harmed humanity and its
consequences is a current issue and provides information about it.
Key words:
"The Power of Humanity", "Creature" or "Monster", "Scientific Activities",
"Creation".
Аннотация:
Эта статья показывает силу и творчество человечества. В статье
рассматривается, как существо, созданное ученым по имени Виктор Франкенштейн,
нанесло вред человечеству и его последствия, является актуальной проблемой и
приводится информация об этом.
Ключевые слова: "
Сила человечества», «Cущество», «Научные занятия» «Творчество».
"Frankenstein" Mary Shelley tomonidan 1818 yilida yozilgan eng mashhur asardir. Insonning
kuch va imkoniyatlari, uning rivojlanish, yaratish, o'rganish va o'zini o'zgartirishga oid
energiya va kuchlarini anglatadi. Bu qudrat insonning fizikaviy, intellektual, tuyg'ulari va
ma'naviy tarafdagi qudratlarini o'z ichiga oladi. "Frankenstein" asarida insoniyatning qudrati
bilan bog'liq mavzular o'rtasida insonning o'zini o'zi yaratish imkoniyatlari, ilmiy
zamonaviylik va uning kuchli texnologiyalar bilan cheklanmagan yetarli kuch va qudrati
ko'rsatiladi. Bu esa insonning o'zini o'zi yaratishi va uning natijasida keladigan xavfli va
zararli asosiy ma'nosini ifodalaydi. Bu kitob, insoniy qadriyat va madaniy muammolarga oid
filosofik savollar orqali insan jamiyatining jumlaniy rahbari bo'lishga oiddir. "Frankenstein"
asli qo'shma roman, dramatik va fantastik janrida ekanligi tufayli, insoniy qudrat, ilmiy
texnologiya va tabiiy kuchlar haqida g'oya qilishga olib keladi.
1
Kitobda dinozavr yaratish orqali yaratilgan mahluq Frankenstein, insoniy jamiyatning tashqi
xavfi va munosabatiga ta'sir qiladi. Bu mavzuda insonning qudrati, qobiliyati va muvozanatga
oid muhim muddatlarni o'rganish mumkin. Yaratilgan mahluq, insoniylar jamiyatiga ta'sir
ko'rsatadigan, qadrlangan qudratga ega bo'lgan bir varaqadir. Bu esa insonning qudrati va
uning kuchli yaratuvchilik huquqining muvofiq foydalanishini, iloji va muvozanatni o'rganish
imkonini beradi.
"Frankenstein" asari yuzasidan juda ko'p yozuvchilar o'zlarining tanqidiy fikrlarini aytib
o'tagan. Yozuvchilar o'rtasida Frankenstein asariga oid ko'plab maqsadlar mavjud. Bu asar
1
Marry Shalley (1818) ‘’Frankenstein’’ (14-sahifa)
ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
40
romantizm janrida joylashganligi va uning ilmiy-fantastik turlari tufayli muhim sanalgan. Ba'zi
yozuvchilar Mary Shelleyning Frankenstein asarini insoniyatning tabiiy va ijtimoiy
muammolariga bag'ishlangan sifatida ko'rsatishadi. Ular Viktor Frankensteinning shuningdek,
monsteri orqali yaratilgan fikr va ilmni iloji boricha boshqarishdagi muammolarni inobatga
oladilar.
Boshqa yozuvchilar esa roman orqali o'zlarining davrini va muassasalarini ta'qib qilish orqali
jamiyatdagi ilmiy va ijtimoiy o'zgarishlarni tahlil qilishadi. Frankenstein asari insoniyatning
ta'sirli va o'zgargan tarixini ko'rsatib, jamiyatda madaniy va fikr o'zgarishlarni o'rganishga
imkoniyat yaratadi. Bunday g’oyalar asar tahlilining zamonaviy mafkuralarini, muassasalarini,
va ijtimoiy mohiyatini tan olishda yordam bera oladi.
Romanda Victor Frankenstein qudrati haqida shunday deyilgan: “U, yaratilgan monstr orqali
insonning kuchli yaratuvchilik huquqiga ega bo'lgan, ammo bu qudratni yuqoriga ko'tarib,
qobiliyati va muvozanatni birdek ushlab tura olmaslikni ko'rsatadi.”
2
Roman insoniy
qudratning tasnifi, iloji va muvozanatni o'rganish, bu qudratni qanday ishlatish haqida so'zlab
chiqadi. Shuningdek, asar insoniy qudratning jaholat, g'urur va zulmning o'zaro bog'liqligini
ham ko'rsatib beradi. Inson yaratgan narsasiga qul bo'lib boraveradi. Victor Frenkenstein
yaratgan mahluq asarda u "Adam" bo’lib u qasos olish uchun Frankensteinni sevimli ayolini
yani xotinini tunda uxlab yotgan joyida o'ldirib ketadi. Inson qudrati bilan nimanidur
yaratdimi bir kun kelib bu hodisa hayotiga tas'ir qiladi.
Asarda inson tomonidan yaratilgan mahluq insoniy jamiyatga tasir ko'rsatishi nazarda tutgan.
Marry Shelly bu asarida yaratilgan mahluq orqali insonlarga o'rnak bolishni nazarda tutgan.
Bu asar orqali insoniyatning tasvirlashga harakat qilgan va buning uddasidan chiqa olgan.
"Frankenstein" asaridagi mahluq yoki monstr haqida mavzusiga e'tibor qaratigan bo'lsak
Viktor Frankensteinning yaratgan kuchli va qo'rqinchli jonzoddir. U yaratilganlik va yolg'izlik
bilan bezatilgan bo'lib, o'zining hayotida bo'layotgan muamollarni o'rganib chiqish uchun
harakat qiladi.
3
U Shellyning asari orqali mahluq insoniyatning qudrati, iloji va muvozanata
oid masalalarirni ko'rsatadi.
Asar aynan inson va mahluq o'rtasidagi munosabatlar, va insonga oid bilmlar borasida
muzokaralar orqali insoniyatning eng chuqur yonlari va chegaralarini o'rganish imkonini
beradi. Mery Shelley bu asarda insonlikning ilmiy va jamiyatdagi muammolarini sarlash va
taqdirlash uchun yaratilgan mahluq orqali ko'rsatilgan filosofik g'oyalarini ifodalagan. Asar,
inson va inson emas mahluq o'rtasidagi g'aroyib tavsiflar orqali inson fikrlarini chuqur
o'rganishga qaratilgan.
Xulosa:
Asarni o'qish va o'rganishlardan kelib chiqib aytadigan bo'lsak Marry Shelly bu asari
orqali insoniyatning kuchi, qobilaytlari, nimaga qodir ekanligi bilan birgalikda yaratgan ilmiy
yoki bo'lmasam har qanday mavzudagi kashfiyotini o'ziga yarasha yomon tomolari borligini
yoritib bergan.
Bunga misol qilib aytadigan bo'lsak hozirgi kunda davlatlarda insonni o'rnini robitlar egallab
bormoqda. Ko'plab kasalxonalarda, restaranlarda ish faoliyatini olib bormaoqda. Bu bur
tarafdan yaxshi lekin bir kun kelib biz insonlar tarafidan yaratilayotgan shu ilmiy kashfiyotlar
hayotimizga o'z tasirini o'tkazishi haqida ham o'ylashimiz kerak. Misol uchun shu robotlar
2
Marry Shalley (1818) ‘’Frankenstein’’
3
Donald F. Glut (1918) ‘’The Frankenstein Archeiv; Essays on the Monster, the Myth, the Movies, and More’’ (122-
sahifa)
ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
41
rivojlanib borib tibbiyot sohasida yetuklik darajasiga yetib insonlarni ishini olsak qanchadan
qancha doktorlar dunyo boyicha ishini yo'qotadi. Bu ham mayli, lekin robotlar hech qachon
odam bo’lolmaydi huddi Victor Fraknenstein yaratgan mahluqga o'xshab. U ham ilmiy va
fikriy qobilyatlarini ishga solib mahluq yaratdi va natijada oilasidan ayrildi, insonlarni xavf
ostiga qoydi oxiri esa yaxshi yakun topmadi. Shunday ekan har bir yaratilgan kashfiyotni
o’ziga yarasha yaxshi tomoni bilan birga yomon tomoni ham bo'ladi.
References:
1.
"Frankenstein; or, The Modern Prometheus" - Mary Shelley.
2.
"Frankenstein: Annotated for Scientists, Engineers, and Creators of All Kinds" - Mary
Shelley (tafsilatli muloqot). Bu versiyada Mary Shelleyning matni ta'sirida va asarning ilmiy
tahlillari to'g'risida muloqotlar ilovasiga asoslangan ta'limotlar mavjud.
3.
George Levine & U. C. Knoepflmacher. "The Endurance of Frankenstein: Essays on Mary
Shelley's Novel" - "Frankenstein" - Mary Shelley. publication date: 1818.Pages:87
4.
Frankenstein: The 1818 Text" - Mary Shelley (Norton Critical Edition) publication
date:09/08/2021. Pages: 128
5.
Susan Tyler Hitchcock. "Frankenstein: A Cultural History" - "Frankenstein: Annotated for
Scientists, Engineers, and Creators of All Kinds" - Mary Shelley (edited by David H. Guston, Ed
Finn, and Jason Scott Robert).
6.
"The Frankenstein Archive: Essays on the Monster, the Myth, the Movies, and More" -
Donald F. Glut publication: 1918.page:122
7.
"Frankenstein: How A Monster Became an Icon: The Science and Enduring Allure of
Mary Shelley's Creation" - Sidney Perkowitz.
