Виртуальное образование и предмет «Физика»

Жамият

ва

инновациялар

–

Общество

и

инновации

–

Society and innovations

Journal home page:

https://inscience.uz/index.php/socinov/index

Virtual Education and Physics

Kurbonboy KHOLIKOV

1

Uzbekistan-Finland Pedagogical Institute

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Article history:

Received April 2025
Received in revised form

15 May 2025
Accepted 15 June 2025

Available online

25 June 2025

This article analyzes the methodology for improving the

process of learning physics virtually. It explores effective

methods for organizing physics education based on modern

digital technologies, and the integration of virtual laboratories
and interactive software into the educational process.

The article also examines the advantages of virtual education,

its didactic principles, and its compatibility with traditional

education.

2181-

1415/©

2025 in Science LLC.

DOI:

https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol6-iss3-pp

62-68

This is an open access article under the Attribution 4.0 International

(CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

Keywords:

Physics education,

virtual education,
methodology,

digital technologies,
interactive teaching,

virtual laboratory,
innovative approach,
didactic principles.

Virtual ta’lim va

fizika fani

ANNOTATSIYA

Kalit so‘zlar

:

Fizika ta’limi,

virtual ta’lim,

metodologiya,

raqamli texnologiyalar,

interaktiv o‘qitish,

virtual laboratoriya,

innovatsion yondashuv,
didaktik tamoyillar.

Ushbu maqolada fizikani virtual o‘rganish

jarayonini

takomillashtirish metodologiyasi tahlil qilinadi. Zamonaviy

raqamli texnologiyalar asosida fizika ta’limini samarali

tashkil etishning usullari, virtual laboratoriyalar va interaktiv

dasturlarning o‘quv jarayoniga integratsiyasi o‘rganiladi.

Sh

uningdek, virtual ta’limning afzalliklari, didaktik tamoyillari

hamda uning an’anaviy ta’lim bilan uyg‘unligi tahlil qilinadi.

Виртуальное образование и предмет «Физика»

АННОТАЦИЯ

Ключевые слова:

Образование по физике,
виртуальное обучение,
методология,

В

данной

статье

анализируется

методология

совершенствования

процесса

изучения

физики

в

виртуальном формате. Рассматриваются эффективные

1

Associate Professor, Uzbekistan-Finland Pedagogical Institute. E-mail: xoliqov1978@mail.ru

Жамият

ва

инновациялар

–

Общество

и

инновации

–

Society and innovations

Issue

–

6

№

3 (2025) / ISSN 2181-1415

63

цифровые технологии,
интерактивное обучение,

виртуальная лаборатория,
инновационный подход,
дидактические принципы.

методы организации физического образования на основе

современных

цифровых

технологий,

интеграция

виртуальных лабораторий

и интерактивных программ

в учебный процесс. Также анализируются преимущества

виртуального обучения, его дидактические принципы и

совместимость с традиционным обучением.

KIRISH

Bugungi kunda raqamli texnologiyalar ta

’

lim jarayonida muhim o

‘

rin egallab,

an

’

anaviy ta

’

lim shakllari yangi interfaol metodlar bilan boyitilmoqda. Ayniqsa, fizika

kabi tabiiy fanlar bo‘yicha virtual o‘rganish usullari samaradorlikni oshirishda muhim rol

o‘ynamoqda. Ushbu maqolada fizikani virtual o‘rganish jarayonini tak

omillashtirish

metodologiyasi tahlil qilinadi.

Virtual ta’lim va fizika fanining o‘rganilishi

Virtual ta’lim zamonaviy texnologiyalar asosida masofaviy yoki interfaol tarzda

bilim berish tizimidir. Fizikani virtual o‘rganish, ayniqsa, laboratoriya tajribal

arini

bajarishda katta ahamiyatga ega. Simulyatsiyalar, 3D modellar va interfaol muhit orqali

fizik qonuniyatlarni chuqur tushunish imkoniyati yaratiladi. Berilayotgan haqiqiy

laboratoriya ishini butunlay o‘zgartirmasdan, faqat ularni to‘ldirilishikerak. B

undan

tashqari, virtual laboratoriya mashg‘ulotlari faqat talaba haqiqiy qurilmalar bilan

tanishgandan so‘ng mashg‘ulotlarda qo‘llanilishi kerak. Shu bilan birga fizik

hodisalarningmodellarini, virtual fizik tajribalarni kompyuter texnologiyalari yordamida

bajarish orqali maktaboʻquvchilarining intellektual salohiyatlarini rivojlanishiga amaliy

taʼsir koʻrsatadi. Virtual o‘quvlaboratoriya bo‘yicha ilmiy

-metodik ishlarning mavjudlari

ham asosan virtual asbobvaularnilaboratoriya mashg‘ulotlarida qo‘llashning

yoritilishi

bilan cheklangan, biroq, bizning fikrimizcha,virtual o‘quv laboratoriyasida faqatgina virtual

asboblar emas, balki virtual o‘quv xonalari texnikob’ektlar loyihasi, matematik va imitasion

modellash tizimlari, amaliy dasturlar o‘quvvaishlabchiqarish paketlarini o‘z ichiga oladi.

Virtual o‘quv laboratoriyaning o‘zi esa faqatginalaboratoriya mashg‘ulotlarida emas, balki

talabalarning kurs va diplomloyihalarida, o‘quvtadqiqot ishlarida qo‘llanilishi mumkin.

“Virtual laboratoriya” tushunchasining mohiyati tarkibiyqism bo‘lgan virtual asbob

yordamida (oddiy elektron asbob bilan ishlagandek) kompyuterdaishlash imkoniyatini

beradigan, oddiy kompyuterga qo‘shimcha qilingan apparatli vadasturlivositalar to‘plamini

ifodalashdan iboratdir. Virtual asbob va virtual laboratoriyaning muhimqismi

–

foydalanuvchining samarali grafik interfeysi (ya’ni, foydalanuvchining kompyuter

bilano‘zaroaloqalarining qulay, interfaol rejimini ta’minlovchi), odatiy predmetli sohada

ko‘rgazmali grafiknamunalar ko‘rinishida grafik me

nyu tizimi bilan dasturli asbob

hisoblanadi. Koʻplab fizik hodisalarning kompyuter modellari fizik hodisani tushuntirish

uchunjudaoson boʻlib, oʻquvchilarning bilish qobilyatlarini, tasavvurlarini rivojlanishiga

xizmat qiladi. Masalan,moddiy nuqta, ideal gaz, garmonik ossilyator, Rezerford tajribasi

modeli, zaryadlizarrachalar shular jumlasidandir.

MAVZUGA OID ADABIYOTLARNING TAHLILI

Virtual laboratoriyalarni yaratishda asosiy e’tibor odatda matematik modellash,

o‘rganilayotgan jarayon yoki

obyektlar optimallashtirish va hisob ishlariga qaratiladi.

Amaliy

dasturlar paketi bilan o‘quv ishlarida talabalar maxsus mutaxassislik

malakalariga ega bo‘lishlarikerak, ko‘pchilik hollarda ular hali malakalarga ega

bo‘lmaydilar. Bunda quyidagi tamoyillar

ga asoslangan maxsus didaktik interfeys,

ssenariyli sxemalar yordam berishi mumkin:

Жамият

ва

инновациялар

–

Общество

и

инновации

–

Society and innovations

Issue

–

6

№

3 (2025) / ISSN 2181-1415

64

•

o‘rganish faoliyatini faollashtirish uchun musobaqalashish vaziyatlarini yaratish;

•

talabalarning bilish faoliyatini siklik, yopiq boshqarishni tashkil etish;

•

qiziqarli namunaviy yoki o‘rgatuvchi masala yoki masalalar to‘plamini tanlash.

Bu tamoyillarni amalga oshirish tajribasi ularning yuqori didaktik samarasini ko‘rsatadi.
Texnik ma’lumotga ega bo‘lgan mutaxassislarni tayyorlashda texnik obyektlar

loyihasinio

‘rganish bo‘yicha laboratoriya ishlari katta ahamiyatga ega. Shu maqsadda

maxsus o‘quvxonalari yaratilyapti. Ammo ularni yaratish uzoq vaqtni, jihozlash va tarkibi

esa

–

kattamoddiyresurslarni talab qiladi. Ta’lim jarayonida virtual xonalardan

foydalanish

haqiqiyo‘quvxonalaridan foydalanishni butunlay chetlashtirmaydi. Lekin,

bunday mashg‘ulotlarning electron ko‘rinishi quyidagilarga imkon beradi:

•

talabalarning o‘quv ishlarida faolliklari va mustaqilliklarini oshiradi;

•

o‘quv materialining multimedia ko‘rinishidaligi bilan uni qabul qilishni

osonlashtiradi;

•

har bir talabaning materialni o‘zlashtirishi bo‘yicha to‘liq nazoratni ta’minlaydi;

•

imtihon va reyting nazoratlari tayyorlanishda takrorlash va trening jarayonini

osonlashtiradi; Virtual labora

toriya o‘quv multimedia majmualaridan foydalanish yaxshi

samaraberadi. Bilish faoliyatining asosiy bosqichlariga quyidagilar:

1.

Tanishuv, qabul qilish: metodik tavsiyalar, bosma qo‘llanmalar.

2. Anglash, mustahkamlash va bilimlarni tekshirish: elektron

o‘quv qo‘llanmalar,

testtizimlari, virtual o‘quv xonalari.

3.

Kasbiy yo‘nalgan ko‘nikma va malakalarni shakllantirish, intuisiyani rivojlantirish:

matematik yoki immitasion modellash, trenajerlar va boshqa o‘quv tizimlari.

4. Loyiha-

tadqiqotchilik o‘quv faoliyati: o‘quv yoki ishlab chiqarish qo‘shimcha

dastur paketlari kiradi.

Raqamli laboratoriyalardan foydalanishda salbiy omillar ham mavjud. Me’yoriy

hujjatlarga (FSES) ko‘ra, axborot

-kommunikatsiya texnologiyalaridan (AKT) foydalanish

muayyan gigiyenik talablar asosida amalga oshirilishi lozim. Aks holda, ularning noto‘g‘ri
ishlatilishi bolaning psixikasi va sog‘lig‘iga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.

Rus olimi A.Smirnov ta’limda AKTni joriy etish bo‘yicha olib borgan tadqi

qotlarida

bir qancha salbiy omillarni ajratib ko‘rsatgan:

Talabaning hissiy rivojlanishining sustlashuvi, chunki u atrofdagilar bilan kamroq

muloqot qiladi.

Savodxonlik va nutq madaniyatining pasayishi.
Bilimlarning talabaga soddalashtirilgan shaklda yetkazilishi.
Atrofdagilar bilan kam muloqot qiladigan bolalarda ijtimoiylashuv jarayonining

uzoq davom etishi.

Talabalarning yosh xususiyatlari. Olingan bilimlarni muvaffaqiyatli o‘zlashtirish

uchun ularni yosh xususiyatlariga moslashtirish zarur.

Talabalarga axborotni yetkazishning turli usullaridan oqilona foydalanish, ularni

bir-

biri bilan uyg‘unlashtirish yoki almashtirish lozim. Masalan, ba’zan laboratoriya

ishlarini an’anaviy uskunalar yordamida amalga oshirish mumkin. Bu talabalarga

muayyan qurilmalarni

qanday yig‘ish kerakligini tushunishga yordam beradi va natijalar

aniqroq bo‘lishiga imkon yaratadi.

Shunga qaramay, raqamli laboratoriyalar talabalarga turli fizik hodisalar bilan

tanishish imkoniyatini beradi, bu esa tajribalarni soddalashtirilgan tarzda

o‘tkazish va

hisobotlarni yuritishni osonlashtiradi. Shu bilan birga, o‘rganilayotgan jarayonlarning

Жамият

ва

инновациялар

–

Общество

и

инновации

–

Society and innovations

Issue

–

6

№

3 (2025) / ISSN 2181-1415

65

mohiyatiga ko‘proq e’tibor qaratish imkoniyati yaratiladi. Eng muhimi, raqamli
laboratoriyalar ko‘plab an’anaviy asbob

-uskunalarni almashtirishi va bilim olish

jarayonini yanada integratsiyalashgan va zamonaviy shaklga keltirishi mumkin.

Fizikaning turli bo‘limlarida qo‘llaniladigan pedagogik dasturiy vositalar muhiti,

informatsion ta’lim muhiti, intellektual o‘qitish tizimlari, multimediali darslar,

keyslaboratoriyalar, fizik hodisaning kompyuter modelini yaratish va dasturiy

ta’minotini yaratishsohasidagi talabalarning ilmiy tadqiqot ishlarga yo‘naltirilishi katta
amaliy ahamiyatgaega. Virtual fizik eksperimentlar fizika boʻyicha standart laboratoriya

ishl

arini visual namoyishqilishdan tashqari sinf xonasida bajarib boʻlmaydigan turli fizik

hodisalarni hamdemonstratsiyaqilish mumkin boʻladi. Bu oʻquvchilarning aqliy
tafakkurlarini rivojlanishiga asos boʻlishidankelib chiqib, fizika fanini pedagogik dasturiy

vositalardan foydalanib oʻqitishni yo‘lga qo‘yishvabu orqali oʻquvchilarning intellektual

salohiyatlarini rivojlantirishning ilmiy uslubiy tadqiqotlariniolib borish asosiy
maqsadlarimizdan biriga aylanishi lozim.

Tadqiqot metodologiyasi Fizikani virtual o

‘rganishning uslubiy asoslari

1.

Simulyatsiyalar va modellashtirish

: Talabalar real hayotda bajarilishi qiyin

bo‘lgan fizik tajribalarni virtual simulyatsiyalar yordamida o‘rganishi mumkin.

2.

Interfaol darsliklar va platformalar

: Maxsus dasturiy ta’minot va mob

il

ilovalar orqali fizik qonunlarni vizual tarzda o‘rganish imkoniyati yaratiladi.

Virtual laboratoriya asosi

–

kompyuter dasturi yoki muayyan jarayonlarni

kompyuterda modellashtirishni amalga oshiradigan tegishli dasturlar majmui
hisoblanadi. Masofaviy virtual laboratoriya

–

bu turli ilmiy markazlarga tegishli bo‘lgan

va internet orqali o‘zaro manfaatli hamkorlik aloqalari bilan bog'liq bo‘lgan bir necha

olimlarning guruhli tashkiliy tuzilmasi.An'anaviy laboratoriya ishi bilan taqqoslaganda,
virtual laboratoriya ishi bir nechta afzalliklarga ega. Birinchidan, qimmat uskunalar va

xavfli radioaktiv materiallarni sotib olishning hojati yo‘q. Masalan, kvant yoki atom yoki

yadroviy fizikadagi laboratoriya ishlari uchun maxsus jihozlangan laboratoriyalar talab
etiladi. Virtual laboratoriya ishi esa fotoelektrik effekt, Ruterfordning alfa zarralarini
tarqalish tajribasi, kristall panjarasini elektron tarqalish orqali aniqlash, gaz

qonuniyatlarini o‘rganish, yadroviy reaktorlar va boshqalar kabi hodisalarni o‘rganishga
imkon beradi. Ikkinchidan, laboratoriyada kursi mavjud bo‘lmagan jarayonlarni taqlid

qilish mumkin. Xususan, molekulyar fizika va termodinamikadagi klassik laboratoriya

ishlarining aksariyati yopiq tizimlar bo‘lib, ularning chiqishida ma'lu

m miqdordagi elektr

miqdorlari o‘lchanadi, shundan kerakli miqdorlar elektrodinamika va termodinamika

tenglamalari yordamida hisoblab chiqiladi. Fizikaning ushbu sohalarida virtual

laboratoriya ishlarini bajarish jarayonida talabalar o‘rganilayotgan fizik

-kimyoviy

hodisalar va real tajribada kuzatib bo‘lmaydigan jarayonlarning dinamik rasmlarini

kuzatish uchun animatsion modellardan foydalanishlari mumkin, shu bilan birga,
eksperiment bilan bir qatorda fizik miqdorlarning mos keladigan grafik tuzilishini
kuzatishlari mumkin. Uchinchidan, virtual laboratoriya ishi an'anaviy laboratoriya

ishlariga qaraganda fizikaviy yoki kimyoviy jarayonlarni ko‘proq vizual ravishda vizual

tarzda vizuallashtira oladi. Masalan, elektr tokini yaratadigan zaryadlangan zarralarning

harakati kabi jismoniy jarayonlarni batafsil va aniqroq o‘rganish mumkin bo‘ladi.

Siz shuningdek soniyalarning fraktsiyalarida yoki bir necha yil davom etadigan
jarayonlarga kirishingiz mumkin, masalan, markaziy jismning tortishish maydonidagi
sayyoral

ar harakatini o‘rganish

Жамият

ва

инновациялар

–

Общество

и

инновации

–

Society and innovations

Issue

–

6

№

3 (2025) / ISSN 2181-1415

66

Tahlil va natijalar.

Virtual ta’limning afzalliklari va muammolari

•

Afzalliklari:

o

Talabalar mustaqil tajribalar o‘tkazish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.

o

Xavfsizlik muammolaridan xoli laboratoriyalarni tashkil etish mumkin.

o

Vaqt va resurslarni tejash imkoniyati.

•

Muammolari:

o

Dasturiy ta’minot va texnik vositalarga bog‘liqlik.

o

O‘qituvchilarning texnologik ko‘nikmalarini rivojlantirish zarurati.

Fizikani virtual o‘rganish mazmunini takomillashtirish yo‘nalishlari

1.

Raqamli laboratoriyalar:

Maxsus dasturlar yordamida fizika tajribalarini

virtual muhitda bajarish imkoniyatlarini kengaytirish.

Dastlab raqamli simulyatsiyaga to‘xtalamiz. Raqamli simulyatsiyalar –

bu haqiqiy

jarayonlarni yoki hodisalarni model qilish uchun dasturiy ta’minot va

algoritmlardan

foydalanishdir. Ma’lumki, fizikadan laboratoriya mashg‘ulotlarini olib borish uchun har
doim ham texnik vositalar mavjud bo‘laver maydi. Shunday hollarda raqamli

simulyatsiyalardan foydalanish quyidagi afzalliklarga ega:

•

Talabalar xavfsiz mu

hitda tajribalar o‘tkazishlari mumkin.

•

Simulyatsiyalarda natijalarni tezda ko‘rish va tahlil qilish imkoniyati bo‘ladi.

•

Murakkab jarayonlarni vizual ravishda tushuntirish imkoniyatlari mavjud.

•

Raqamli muhitda cheklovlar yo‘q, katta hajmdagi masalalarni o‘rganish

imkoniyati bor.

O‘qituvchilar va talabalar o‘z muvaffaqiyatlariga erishish uchun mustaqil

o‘rganishlari mumkin.

Bundan ko‘rinib turibdiki, mustaqil ta’limda ham raqamli simulyatsiyani qo‘llash

talabalarida mustaqil ijodiy faoliyatni rivojlantiradi.

Shuningdek, bugungi kunda fizika o‘qitishda virtual laboratoriyalardan keng

foydalanilmoqda.

“Virtual laboratoriyalar –

bu internet orqali yoki maxsus dasturlar yordamida

tajribalar o‘tkazish imkonini beruvchi simulyatsion muhitlardir”.

Ularning asosiy afzalliklari quyidagilardan iborat:

•

Talabalar tajribalarni interaktiv ravishda o‘tkazishlari mumkin, bu esa o‘zaro

aloqani kuchaytiradi.

2.

Sun’iy intellekt va AR/VR texnologiyalar

: Ushbu texnologiyalar orqali fizik

jarayonlarni yanada realistik t

arzda o‘rganish imkoniyatlarini yaratish.

Sun’iy intellekt –informatikaning alohida sohasi bo‘lib, odatda inson ongi bilan

bog‘liq imkoniyatlar: tilni tushunish, o‘rgatish, muhokama qilish, masalani yechish,

tarjima va shu kabi imkoniyatlarga ega kompyuter tizimlarini yaratish bilan

shug‘ullanadi. Sun’iy intellekt kompyuterlarga o‘zlarining tajribalarini o‘rganish, berilgan

parametrlarga moslashish va ilgari faqat odamlar uchun mumkin bo‘lgan vazifalarni

bajarish imkonini beradi. Sun’iy intellektni amalga oshirishning ko‘p holatlarida

-kompyuter shaxmatchilaridan tortib uchuvchisiz transport vositalarigacha -chuqur

o‘rganish va tabiiy tillarni qayta ishlash imkoniyati juda muhimdir. Ushbu texnologiyalar

tufayli kompyuterlarga katta miqdordagi ma’lumotlarni

qayta ishlash va ulardagi

naqshlarni aniqlash orqali muayyan vazifalarni bajarishga

“o‘rgatish”

mumkin.

Sun’iy

intellektning rivojlanish tarixi. Sun’iy intellekt" atamasi 1956

-

yilda paydo bo‘lgan, ammo

bugungi kunda sun’iy intellekt texnologiyasi ma’lumotlar hajmini ko‘paytirish,

algoritmlarni takomillashtirish, hisoblash quvvatini va ma’lumotlarni saqlash vositalarini

Жамият

ва

инновациялар

–

Общество

и

инновации

–

Society and innovations

Issue

–

6

№

3 (2025) / ISSN 2181-1415

67

optimallashtirish fonida haqiqiy mashhurlikka erishdi. O‘tgan asrning 50

-yillarida

boshlangan sun’iy intellekt sohasidagi birinchi tadqiqot

muammolarni hal qilish va

ramziy hisoblash tizimlarini rivojlantirishga qaratilgan edi. 60-yillarda bu sohada

AQSh Mudofaa vazirligi qiziqish uyg‘otdi: AQSh harbiylari insonning aqliy faoliyatini

simulyatsiya qilish uchun kompyuterlarni

o‘qitishni boshladi.

3.

Individual ta’lim dasturlarini ishlab chiqish

: Har bir talabaning bilim

darajasiga mos tarzda o‘quv materiallarini moslashtirish.

Fizika tabiatning eng umumiy qonuniyatlarni aks ettiruvchi doimo rivojlanishda

bo‘lgan fundamental fan si

fatida har qanday muhandislik sohasining asosini tashkil etadi.

Hatto bu fan tor ixtisosliklardan bo‘lgan axborot texnologiyalari sohasida yetuk kadrlarni

tayyorlab berishda ham muhim o‘rin tutadi. Axborot texnologiyalari sohasidagi

mutaxassislik yo‘nalish

lari, xususan suniy ong yaratishda, haydovchisiz mashinalarni

boshqarishda, robotatexnikada katta yutuqlariga erishishda fizikaning o‘rni muhim

Fizikani o‘qitishning zamonaviy yondashuvi hamkorlikda o‘rganish va samarali

muloqot

qobiliyatlarini ta’kidlaydi. Talabalar jamoa bo‘lib ishlashga, g‘oyalarni

muhokama qilishga va muammolarni birgalikda hal qilishga undaydi. Bu nafaqat ularning

fizika haqidagi tushunchalarini oshiradi, balki jamoada ishlash, muloqot qilish va o‘z

fikrlarin

i ifoda etish qobiliyati kabi muhim shaxslararo ko‘nikmalarni rivojlantiradi.

XULOSA VA TAVSIYALAR

Fizikani virtual o‘rganish ta’lim samaradorligini oshirishda muhim ahamiyat kasb

etadi. Raqamli laboratoriyalar, sun’iy intellekt va interfaol simulyatsiyalar orqali ta’lim

jarayonini yanada rivojlantirish mumkin. Kelajakda bu yo‘nalishda yangi texnologiyalarni

keng joriy etish ilmiy ta’lim sifati oshishiga xizmat qiladi.

FODALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI

:

1.

Б.Ф.Избосаров, А.А.Ахмедов, И.Р.Камалов. “Инновационные подходык

проведениюлабораторных работ по физике”. “Новые технологии в образовании”.

106-

109стр.

2.

D.I.Kamalova, L.X.Turabova

. “

Fizika fanini o

‘

qitishda elektron o

‘

quv

qo

‘

llanmalardanfoydalanishning ahamiyati

”. “Polish science journal” International

scientific journal. Warsaw, Poland. Issue 4(37). April. 2021. pp. 222-225.

3.

Аверина С.Г., Милькова С.А. Использование цифровой лаборатории

"Архимед" на уроках физики. / С.Г. Аверина, С.А. Милькова // Формирование

мышления в процессе обучения естественнонаучным, технологическим и

математическим дисциплинам: материалы Всероссийской научно

-

практич. конф.,

1-

2 апреля 2019 г., Екатеринбург, Россия / Урал. гос. пед. ун

-

т; отв. ред. Т. Н.

Шамало. –

Екатеринбург: [б. и.], 2019.

–

180 c.

4.

Сборник нормативных документов. Физика / Сост. Э.Д. Днепров, А.Г.

Аркадьев. –

М.: Дрофа. –

2007.

–

107 с.

5.

Архимед 2004. Первый шаг. [Электронный ресурс]

URL: http:

//www.9151394. ru/projects/arhimed/ arhkonkurs_040315/pobediteli.html

(Дата

обращения: 11.05.2019).

6.

Смирнов А.В. Современный кабинет физики. / А.В.Смирнов. –

М.: 5 за

знания. –

2006.

–

304 с.

7.

Использование цифровых лабораторий на уроках физики и химии: Учебно

-

методическое пособие / Авторы: Кунаш М.А., Телебина О.А. –

Мурманск: ГАУДПО

МО

«Институт развития образования». –

2015.

–

66 с

Жамият

ва

инновациялар

–

Общество

и

инновации

–

Society and innovations

Issue

–

6

№

3 (2025) / ISSN 2181-1415

68

8.

Кондратьев А.С. Методика обучения физике на современном этапе

развития науки // Современные технологии обучения физике в школе и вузе. –

СПб.: Изд

-

во РГПУ им. А.И. Герцена, 1999.

9.

Филиппова И.Я. Использование

цифровой лаборатории «Архимед» для

проведения демонстрационных экспериментов и лабораторных работ по физике /

URL:

https://xn--i1abbnckbmcl9fb.xn-- p1ai/%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%
B

8/419979/ (Дата обращения: 11.05.2019).

10.

Цифровая лаборатория «Архимед». Методические материалы к цифровой

лаборатории по физике. –

М.: ИНТ. –

2007.

–

375 с.

11.

Ахмедов А. А., Камолов И. Р., Мардонова Ф. Б. Модернизированная модель

проведения лабораторных работ по физике. // Инновационные тенденции
развития системы образования // Сборник статей Международной научно –

практической конференции. Чебоксары, 2013. С. 54

-56

12.

Makhmudova D.M. Using artificial intelligence techniques in web application

firewall (WAF) //

–

AIP Conference Proceedings, 2024.

–

B. 16.

13.

Tuychievich, K. K., & Abdirashidovich, D. K. Methods of organizing practical

classes and laboratory works in physics with the help of multisim software. JournalNX,
923-928.

14.

Kholikov, K. T., & Duvlayev, K. A. (2020). Methods of virtual organization of

research, practical and laboratory activities in physics. European Journal of Research and
Reflection in Educational Sciences, 8(8).

15.

Xoliqov, Q. T. Y., Norqulova, M. M. Q., & Ochilov, A. A. (2023). ON METHODS OF

USING ENGINEERING SOFTWARE IN RESEARCH ACTIVITY OF STUDENTS. CURRENT
RESEARCH JOURNAL OF PEDAGOGICS, 4(05), 109-114.

16.

Xoliqov, Q. T. (2025). THEORETICAL FOUNDATIONS FOR DEVELOPING THE

EDUCATION SYSTEM BASED ON DIGITAL TECHNOLOGIES. Fan, Jamiyat va
Innovatsiyalar, 2(20), 74-81.

17.

Xoliqov, Q. T., Sh

, Q., Sulaymanov, O. A., & Egamberdiyev, T. X. FIZIKA TA’LIMIDA

ONLINE VIRTUAL LABORATORIYALARDAN FOYDALANISHNING AFZALLIKLARI. “Fan va
taʼlim integratsiyasi” jurnalining Tahrir hay’ati tarkibi. –

B 126-136.

18.

Xoliqov, Q. T., & Mamatov, Z. U. OPTIKAGA OID LABORATORIYA ISHLARINI

BAJARISHDA PHET DASTURIDAN FOYDALANISH METODIKASI. “Fan va taʼlim
integratsiyasi” jurnalining tahrir hay’ati tarkibi. –

B. 98-105.