Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Journal home page:
https://inscience.uz/index.php/socinov/index
Organizational and didactic mechanisms for using
language portfolios
Gulbar SANOEVA
1
Alfraganus university
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Article history:
Received April 2025
Received in revised form
15 May 2025
Accepted 15 June 2025
Available online
25 June 2025
Language portfolios play an important role in students'
language learning in educational and scientific activities. This
approach helps students to independently and individually
learn by providing them with the opportunity to document their
achievements, analyze their results, and develop metacognitive
skills. The didactic features of language portfolios allow for the
integration of the assessment process with education, providing
a system of continuous and formative assessment. This article
analyzes the role of language portfolios in increasing students'
linguistic competence, their motivation, and their involvement
in the learning process.
2181-141
5/©
2025 in Science LLC.
https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol6-iss3-pp86-90
This is an open access article under the Attribution 4.0 International
(CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)
Keywords:
language portfolio,
didactic features,
educational activities,
pedagogical practice,
linguistic competence,
independent learning,
motivation.
Til portfellaridan foydalanishning tashkiliy-didaktik
mexanizmlari
ANNOTATSIYA
Kalit so‘zlar
:
til portfeli,
didaktik xususiyatlar,
ta’lim faoliyati,
pedagogik amaliyot,
lingvistik kompetensiya,
mustaqil o‘qish,
motivatsiya.
Til portfellari ta’lim va ilmiy faoliyatda talabalar til
o‘rganishlarida muhim ahamiyat kasb etadi. Ushbu yondashuv
talabalar uchun o‘z yutuqlarini hujjatlashtirish, natijalarini tahlil
qilish va
metakognitiv ko‘nikmalarni rivojlantirish imkoniyatini
yaratib, ularning mustaqil va alohida ta’lim olishiga yordam
beradi. Til portfellarining didaktik xususiyatlari baholash
jarayonini ta’lim bilan integratsiyalashga imkon berib, uzluksiz
va formativ bah
olash tizimini ta’minlaydi.
Ushbu maqolada til
portfellarining talabalar lingvistik kompetensiyasini oshirish,
ularning motivatsiyasi va o‘quv jarayoniga jalb qilinishidagi
o‘rni tahlil qilinadi.
1
Associate Professor, Alfraganus university. E-mail: gulbarsanoyeva@gmail.com
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Issue
–
6
№
3 (2025) / ISSN 2181-1415
87
Организационно
-
дидактические механизмы использования
языковых портфелей
АННОТАЦИЯ
Ключевые слова:
языковой портфель,
дидактические
особенности,
образовательная
деятельность,
педагогическая практика,
языковая компетенция,
самостоятельное
обучение,
мотивация
.
Языковые портфели играют важную роль в изучении
языка студентами в сфере образования и научных
исследований.
Такой подход помогает учащимся учиться
самостоятельно и индивидуально, предоставляя им
возможность
документировать
свой
прогресс,
анализировать результаты и развивать метакогнитивные
навыки. Дидактические особенности языковых портфелей
позволяют интегрировать процесс оценки с обучением,
обеспечивая непрерывную и формирующую систему
оценки. В статье анализируется роль языковых портфелей
в повышении языковой компетенции, мотивации и
вовлеченности студентов в процесс обучения.
KIRISH
XXI asr birinchi navbatda o‘quv jarayoniga o‘z talablarini qo‘yadigan global
integratsiya jarayonlari bilan tavsiflanadi. Zamonaviy jamiyat har qanday ishlab
chiqarish va fan sohasida o‘z tashkiloti va o‘z mamlakati manfaatlarini xalqaro
maydonda
ifoda eta oladigan yuqori malakali mutaxassislarga muhtoj, bu birinchi navbatda chet
tillarini mukammal bilishdir. Xorijiy tillarni zamonaviy talablarga muvofiq o‘zlashtirish
jamiyat chet tillarini o‘qitish metodikasi oldiga yangi vazifalarni qo‘y
moqda. Butun
dunyoda sifatli ta’lim xizmatlaridan foydalanish imkoniyatlarini oshirish, zamonaviy
mehnat bozori talablariga muvofiq yuqori malakali kadrlar tayyorlash bo‘yicha strategik
harakatlarni tizimli ishlab chiqish fan, ta’lim, ishlab chiqarish muno
sabatlarini
integratsiyalash imkoniyatini yaratadi, bu esa fan va innovatsion yutuqlarni pedagogik
amaliyotga joriy etishning samarali mexanizmlarini ishlab chiqishning o‘ziga xos
imkoniyatlarini yaratadi
.
Dunyoning rivojlangan davlatlarida hozirgi bosqichdagi asosiy vazifalardan biri
yuqori malakali kadrlar tayyorlashda chet tillarini o‘qitish mazmuni va sifatini ilmiy
asoslashga e’tibor qaratilmoqda. Ushbu mamlakatlar oliy taʼlim muassasalarida oʻquv
jarayonini raqamlashtirish tabiiy, aniq va gumanitar fa
nlarni oʻqitish texnologiyalarini
takomillashtirish, shu jumladan bozor iqtisodiyoti talablari va ish beruvchilar
ehtiyojlariga javob beradigan xorijiy tillarni oʻrganish, maʼnaviy
-axloqiy va shaxsiy soha
professor-
oʻqituvchilarini rivojlantirish sohasidag
i ilmiy-nazariy tadqiqotlar asosida
amalga oshirilmoqda.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Hozirgi vaqtda rus tilini o‘rganish muammosi postsovet hududida, jumladan,
O‘zbekiston Respublikasida ham hayotiy va dolzarb bo‘lib qolmoqda. Respublikada
bitiruvchilarning ilmiy-
tadqiqot va innovatsion faoliyatini rag‘batlantirishga qaratilgan
ta’lim sohasidagi islohotlar izchil davom ettirilmoqda, kadrlar tayyorlash sifat darajasini
oshirish, oliy ta’lim muassasalarining dunyoning yetakchi ilm
-
fan va ta’lim muassa
salari
bilan hamkorlik aloqalarini kengaytirish maqsadida ta’lim tizimining huquqiy asoslari
ishlab chiqildi. Xalq xo‘jaligi, fan va madaniyat uchun yuqori malakali mutaxassislarni
tayyorlashda rus tilini o‘rganish o‘ziga xos qiyinchilik va muammolarga ega
bo‘lgan
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Issue
–
6
№
3 (2025) / ISSN 2181-1415
88
ustuvor yo‘nalish hisoblanadi.
Tilshunoslik sohasidagi davlat siyosati barcha tillarning,
ularning soni va ona tilida so‘zlashuvchilarning yashash xususiyatidan qat’i nazar,
tengligi tamoyillariga asoslanadi. Yangilanayotgan O‘zbekiston mutlaqo ya
ngicha
qadriyatlar, hayotiy yo‘l
-
yo‘riqlarga ega bo‘lgan talaba yoshlarning mutlaqo yangi avlodi
hayotiga kirib kelganini hisobga olib, ta’lim faoliyatining eng muhim vazifasi “insonni
kundalik hayot olamidan madaniyat olamiga ko‘chirish” bo‘lib, bu jarayonda oliy ta’lim
muassasalarining ham muhim o‘rni bo‘lishi kerak. O‘zbekistonda amaldagi tillarning
maqomi va qonunchilik asoslari “Davlat tili to‘g‘risida”gi qonun bilan oldindan belgilab
qo‘yilgan. O‘zbek tiliga davlat tili maqomi berilishi respublika hud
udida yashovchi millat
va elatlarning ona tilidan foydalanishdagi konstitutsiyaviy huquqlarini buzmaydi. Qonun
tillarning respublika hududida amal qiladigan davlat va boshqa qonunlarning huquqiy
maqomini belgilab beradi hamda qo‘llanilishini tartibga solad
i, ularning erkin faoliyat
yuritishining huquqiy kafolatlarini beradi. Oʻzbekiston Respublikasining davlat tili Oʻzbek
tili tan olingan, biroq respublikada rus tilini millatlararo muloqot tili sifatida
rivojlantirish va undan bepul foydalanish taʼminlangan
.
O‘zbekiston Respublikasi o‘z hududida yashovchi barcha millat va elatlarning
tillariga hurmat bilan munosabatda bo‘lishini ta’minlaydi, bu tillarning rivojlanishi uchun
sharoit yaratadi. Hozirgi vaqtda rus tili samarali til hamkorligi hisoblangan Markaziy
Osiyo mamlakatlarida siyosiy va iqtisodiy yaqinlashuv jarayonlari jadal davom etmoqda.
Zamonaviy voqelik millatlararo aloqalarning notinch o‘sishi va individual professional
harakatchanlikning ortishi bilan tavsiflanadi. Bugungi kunda malakali mutaxassisga
qo‘yiladigan talablar bir nechta xorijiy tillarni ishonchli bilishi kutilmoqda. Til portfeli
texnologiyasini o‘quv jarayonida qo‘llash muammosi yetarli darajada ishlab chiqilganiga
qaramay, uni qo‘llash amaliyoti ham yetarli emas. Bu
biz tanlagan tadqiqot mavzusining
dolzarbligini belgilaydi. Natijada pedagogik usullardan foydalanish masalasi pedagogika
oliy o‘quv yurtlarida rus tilini chet tili sifatida o‘qitishda ayniqsa dolzarb texnologiyalarga
aylanib bormoqda. Davlatimiz rahbarining farmon va qarorlarida kadrlar tayyorlash
samaradorligi va sifatini oshirishdan dalolat beruvchi yo‘nalishlar belgilab berilgan.
Hozirgi tadqiqot O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonunida
belgilangan muammolarni hal etishga ma’lum dara
jada xizmat qiladi.
A. Krist, F. Debusser, A. Dobson, J. Trim, G. Shnayder, P. Lens, D. Little, R. Scherer
nashrlarida keltirilgan Yevropa til portfelining texnologiyasini oʻrganish masalalari.
Rossiyada Yevropa versiyasi Til portfeli 2003-yilda Kengashning Yevropa loyihasi
doirasida “Til portfeli” ning Shveysariya modeliga muvofiq, “Umumiy Yevropa
ma’lumotnomasi” dan foydalangan holda ishlab chiqilgan.
Kelajakda xorijiy tillarni o‘qitish sohasida ushbu ta’lim texnologiyalaridan foydal
anish
masalalari E.I. Passov, E.S.
Po‘lat, N.F.
Koryakovtseva, N.D. Galskova, E.V. Kovalevskaya
tomonidan o‘z tadqiqotlariga bag‘ishlangan. V.I.
Zagvyazinskiy, V.V. Kraevskiy, A.M. Novikov,
V.M. Polonskiy, E.V. Bondarevskaya, T.I. Vlasova, V.V. Serikov, O.D. Fedotova, V.T. Fomenko,
I.S. Yakimanskaya, V.I.
Baydenko va boshqalar mamlakatimizda mavjud bo‘lgan adabiyotlar
portfoliolarini tahlil qilishdan dalolat beradi “Pedagogika oliy o‘quv yurtlarida rus tilini chet
tili sifatida o‘qitishda zamonaviy talablarga ega bo‘lgan o‘quv pozitsiyalari maxsus
o‘rganilmagan. Zamonaviy o‘quv jarayonida o‘quvchilarning faol pozitsiyasini rivojlantirish
va o‘qitishni individuallashtirishga tobora ko‘proq e’tibor qaratilmoqda. Ushbu maqsadlarga
erishishning samarali vositalaridan biri til portfellaridir. Ular ishtirokchilarga har bir
tinglovchining individual ehtiyojlari va imkoniyatlaridan kelib chiqib, o‘quv jarayonini
rejalashtirishda o‘zaro hamkorlik qilish imkonini beradi.
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Issue
–
6
№
3 (2025) / ISSN 2181-1415
89
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Birinchi psixologik-pedago
gik naqsh har bir o‘quvchiga individual yondashish
bilan bog‘liq. Til portfoliolari o‘qituvchiga har bir o‘quvchining qobiliyatlari, darajalari va
ko‘nikmalari haqida to‘liq tasavvurga ega bo‘lish imkonini beradi. Bu har bir talabaning
o‘quv jarayoniga bo‘
lgan ehtiyojlarini hisobga olgan holda uning imkoniyatlaridan
maksimal darajada foydalanish imkonini beradi.
O‘quvchilarning o‘zini o‘zi qadrlashi va motivatsiyasini rivojlantirish ikkinchi
qonuniyatdir.
Baholash va nazorat qilish uchinchi psixologik-pedagogik naqshdir.
Til portfoliolari o‘qituvchiga har bir o‘quvchining hozirgi bilim va ko‘nikmalar
darajasi haqida ma’lumot beradi. Bu o‘qituvchiga har bir talabaning muvaffaqiyatini
kuzatish va baholash, o‘quv jarayoniga uning ehtiyojlariga mos ravishda tuz
atishlar
kiritish imkonini beradi. O‘qituvchi til portfelidan har bir talabaning muvaffaqiyatini
kuzatish, uning kuchli va zaif tomonlarini aniqlash, shuningdek, reyting va
fikr-
mulohazalar uchun foydalanishi mumkin. Bu o‘qituvchiga o‘quvchilarning
yutuql
arini adekvat baholashga va ularni yanada rivojlantirish choralarini ko‘rishga
yordam beradi.
Muloqot ko‘nikmalarini rivojlantirish to‘rtinchi naqshdir.
Til portfellari muloqot qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilgan turli xil vazifalarni
o‘z ichiga olishi mumkin. Til portfellaridan foydalangan holda o‘quv jarayonini
rejalashtirish sizga nutq ko‘nikmalarini rivojlantirish bo‘yicha vazifalarni kiritish va
ularning bajarilishini nazorat qilish imkonini beradi, masalan, dialoglar o‘tkazish, audio
va video parchalarni yozib olish va tahlil qilish, fikrlash va boshqa matnlar bilan insho
yozish. Bu tilning barcha jihatlarini rivojlantirishga yordam beradi, shuningdek, chet
tilida muloqot qilishda ishonchni rivojlantirishga yordam beradi.
Beshinchi qolip o‘quvchilarning o‘quv jarayoniga faol jalb etilishi bilan bog‘liq,
ya’ni o‘quvchining o‘zi til portfelini yaratish va baholashda faol ishtirok etadi. Masalan,
talaba o‘z taraqqiyotini kuzatib boradi, maqsadlar qo‘yadi, yutuqlarini mustaqil ravishda
baholaydi va
alohida e’tibor talab qiladigan sohalarni belgilaydi. Bunday jalb qilish o‘quv
jarayonida faol ishtirok etishga yordam beradi, o‘quvchilarda mas’
uliyat hissini
rivojlantiradi.
Shunday qilib, til portfellaridan foydalanishning psixologik va pedagogik
qonuni
yatlarini hisobga olgan holda o‘quv jarayonini rejalashtirish o‘z
-
o‘zini hurmat
qilish va motivatsiyani rivojlantiradi, baholash va nazoratni ta’minlaydi, muloqot
qobiliyatlarini rivojlantiradi va o‘quvchilarni o‘quv jarayoniga faol jalb qilishga yordam
beradi. Til portfellaridan foydalanish har bir talabaning individual xususiyatlarini
hisobga olgan holda o‘quv jarayonini samarali rejalashtirish, uning muvaffaqiyatli
o‘rganishi va rivojlanishiga yordam beradi.
XULOSA
Shunday qilib, til portfellari orqali talabalarning fikrlash vositasi sifatida ham
qaralishi mumkin. Bunda o‘rganilayotgan obyekt mustaqil fikrlovchining salohiyatiga
mutanosib bo‘lishi, pedagogik voqea va hodisalar aloqadorlikda va keng qamrovda
izlanishi, voqea, narsani u bilan aloqador makon va zamondan ayirmaslik, aks holda
borliqni voqealikni idrok etish va unga xos hukm chiqarish; o‘rganilayotgan masalaga
his-
hayajon qo‘zg‘ovchi sharoit yaratish. Mustaqil fikrlash tafakkur jarayoniga xos
yuqoridagidek qoidalarga asoslansa-
da, lekin u har bir talabada o‘zgacha aloqadorlik
zaminida rivojlanadi. Chunonchi, mustaqil fikrlash tezligi bilan talabaning haqiqatni
anglash, ifodalash fazilatlarining o‘zaro bog‘liqligini me’yorlab bo‘lmaydi.
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Issue
–
6
№
3 (2025) / ISSN 2181-1415
90
Didaktik ma’lumotlar mazmunining uzviyli
k tamoyili quyidagi pedagogik shart-
sharoitlarda kechadi
ва talabalarda mustaqil fikrlashga bo‘lgan maylning barqaror
bo‘lishiga xizmat etadi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI:
1.
Bartoshevich I. A. Talabaning til portfeli nazorat va baholash vositasi sifatida.
Chet tillarni o‘qitishning zamonaviy texnologiyalari: Xalqaro ilmiy
-amaliy konferentsiya
materiallari bo‘yicha ilmiy ishlar to‘plami. –
Ulyanovsk, 2018.
–
B. 79-84.
2.
Burmistrova M. N., Polyakova E. V. “Til portfeli til fakultetlari talabalarining
o‘quv
faoliyatini
individuallashtirish
vositasi
sifatida”.
Ta’lim
maydonini
insonparvarlashtirish: xalqaro ilmiy konferentsiya materiallari to‘plami. –
Saratov, 2016.
–
B. 464-470.
3.
Galskova N. D., Nikitenko Z. N. Boshlang‘ich maktab uchun rus tili portfeli. –
Moskva, 2003. 240-b.
4.
Koryakovtseva N. F. Chet tilini o‘ganuvchilarning mustaqil ishlarini tashkil
etishning zamonaviy usullari.
–
Moskva: ARKTI, 2002. 173-b.
5.
Labazina L.N. Evropa tillari portfeli
–
talabalarning chet tillari bo‘yicha
bilimlarini
baholash va o‘z
-
o‘zini baholash vositasi. –
Yaroslavl: “Pedagogik
Axborotnomasi”. 2003
-yil. No 2 (35).
–
B. 119-122.
