265
O'ZBEKISTON IQTISODIYOTINI MODERNIZATSIYALASH SHAROITIDA
ISLOM MOLIYASINING O‘RNI
Abdujabborov Nuralxaq G‘olibjon o‘g‘li
Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti
magistranti E-mail:
nurulhaqabdujabborov@gmail.com
Tashpulatova Laylo Maratovna Iqtisod
fanlari nomzodi, dotsent Jahon iqtisodiyoti
va diplomatiya universiteti
Annotatsiya:
Ushbu maqolada mamlakatimiz iqtisodiyotini
modernizatsiyalashda islom moliyasining o‘rni va ahamiyati haqida so‘z
boradi. Islom moliyasining joriy etilishida kuzatilayotgan muammolar va
ularning yechimlari ko‘rib chiqiladi.
Kalit so'zlar:
modernizatsiya, islom moliyasi, Islom taraqqiyot banki,
foiz stavkasi, investitsiya, mikromoliyalashtirish, moliyaviy savodxonlik.
Bugungi kunda Islom moliyasining O‘zbekiston iqtisodiyotini
modernizatsiya qilishdagi roli katta bolishi mumkin. Islom moliya sektori
mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirishga yordam beradigan muqobil vositalar va
moliyalashtirish yondashuvlarini taklif etadi.
O‘zbekiston Respublikasi prezidenti Shavkat Mirziyoyev o‘z
murojaatida “Islom moliyaviy xizmatlarini joriy etishda huquqiy bazani
yaratish vaqti keldi. Bunga Islom taraqqiyot banki va boshqa xalqaro moliya
tashkilotlari ekspertlari jalb qilinadi” deb ta’kidlab o‘tgan [1].
Islom moliyasining asosiy tamoyillaridan biri bu foiz stavkalarini
taqiqlash printsipi (Reba). Buning o‘rniga, Islom moliya institutlari qarz oluvchi
va qarz beruvchi o‘rtasidagi hamkorlik va tavakkalchilikka asoslangan
mexanizmlarni taklif qiladi. Bu mamlakatda tadbirkorlik va investitsiyalarni
rivojlantirishga yordam berishi mumkin.
Islom moliyasi shuningdek, spirtli ichimliklar, cho‘chqa go‘shti yoki
qimor o'yinlari kabi Islom tomonidan taqiqlangan faoliyat bilan
266
shug‘ullanadigan kompaniyalarga investitsiyalarni istisno qiladigan axloqiy
investitsiya tamoyilini qo‘llab-quvvatlaydi. Bu O‘zbekistonda ijtimoiy
mas’uliyatli biznesni rivojlantirishga yordam berishi mumkin.
Bundan tashqari, Islom moliya sektori an’anaviy bank xizmatlaridan
foydalanish imkoniyati cheklangan kichik va o‘rta korxonalar uchun moliyaviy
xizmatlardan foydalanish imkoniyatini taqdim etishi mumkin. Bu mamlakatda
tadbirkorlikni rivojlantirish va yangi ish o‘rinlarini yaratishga yordam beradi.
Islom moliyasi O‘zbekistonga xorijiy investitsiyalarni ham jalb qilishi
mumkin. Saudiya Arabistoni, BAA va Malayziya kabi musulmon aholisi
bo‘lgan ko‘plab mamlakatlar rivojlangan Islom moliya sektorlariga ega. Ushbu
mamlakatlardan investitsiyalarni jalb qilish O‘zbekiston iqtisodiyotini
rivojlantirishga va uning xalqaro bozordagi mavqeini mustahkamlashga
xizmat qilishi mumkin.
Bundan
tashqari,
Islom
moliyasi
O‘zbekistonda
mikromoliyalashtirishni
rivojlantirishga
ko‘maklashishi
mumkin.
Mikromoliyalashtirish kichik biznes va kam daromadli aholiga qashshoqlik va
tengsizlikka qarshi kurashishga yordam beradigan moliyaviy xizmatlardan
foydalanish imkoniyatini beradi.
Biroq, O‘zbekistonda Islom moliyasini muvaffaqiyatli rivojlantirish
uchun tegishli huquqiy va tartibga solish bazasini yaratish, shuningdek,
aholining moliyaviy savodxonligini oshirish zarur. Shuningdek, targ'ibot
kampaniyalarini o‘tkazish va jamiyatni Islom moliyasining afzalliklari
to‘g‘risida xabardor qilish muhimdir.
Thomson Reuters tomonidan chop etilgan "Islamic finance
development report 2022" hisobotiga ko‘ra, 136 ta dunyo mamlakatlari Islom
moliyasini to‘liq yoki qisman amalga oshirdilar, musulmon aholisi katta
mamlakatlardan tashqari, Buyuk Britaniya kabi mamlakatlarda (aholining
4,4% musulmonlar), AQSh (0,9%), Singapur (15,6%), Shveytsariya (5,2%),
Kanada (3,2%), Avstraliya (3,2%), Frantsiya (4%), Germaniya (3,5%) va
Rossiya (15%) kabi mamlakatlarda ham Islomiy moliyaviy vositalar ishlatiladi
267
. Islom moliyaviy aktivlarini mamlakatlar bo‘yicha taqsimlashga ko‘ra, 2021
yilda Eronda 1,2 trillion AQSh dollarini tashkil etdi. Bu jami aktivlarning 31,2
foizini tashkil qiladi. Saudiya Arabistonida bu raqamlar 896 milliard AQSh
dollarini (22,6 %) tashkil etadi, shunga ko‘ra, Malayziyada 650 milliard AQSh
dollari (16,4 %) va 252 milliard AQSh dollari (6,4%) BAA [2].
Mamlakatda ichki talabni hisobga olgan holda Islomiy moliyaviy
vositalarni joriy etish, qo‘shimcha investitsiyalarni jalb qilish va iqtisodiy
o‘sishni rag‘batlantirishga xizmat qiladi. Islomiy moliyaviy vositalar butun
dunyoda tan olingan va dunyoning turli mamlakatlari ulardan samarali
foydalanmoqda. Ishonchimiz komilki, mamlakatimizda ham ushbu vositalar
investitsion salohiyatni oshirishga katta imkoniyat keltiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati
1.
O'zbekiston
Respublikasi
Prezidenti
Sh.Mirziyoyevning
O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganining 27 yilligiga
bag'ishlangan tantanali marosimdagi nutqi
https://kun.uz/ru/68958621
2.
IFDI (2022) Islamic Finance Development Report 2022:
Embracing change.The Islamic Corporation for the Development of the
Private Sector and Refinitiv. p 30
3.
Usmani Muhammad Taqi - 1998: Title: "An Introduction to Islamic
Finance"
4.
J.M. Imamnazarov: Islom moliya tizimi imkoniyatlaridan
O’zbekiston
iqtisodiyotida foydalanishning
nazariy asoslarini
takomillashtirish. Автoреферaт guccepTaquu Ha coucKaHue ученой
степени PhD -T.: ТГЭУ, 2023
5.
R.I.Bekken. “Islom iqtisodiy modeli va zamon”, “O’zbekiston”
Toshkent 2019y.
6.
Nargiza, Kadirova, and Gafurova Sevara. "The perspectives of
268
consular offices’ activities of Uzbekistan on the development of trade and
economic relations with foreign countries in modern conditions." European
science 1 (11) (2016): 55-57.
7.
МИРХАМИДОВА,
Маҳиннора.
"ЎЗБЕКИСТОН
РЕСПУБЛИКАСИНИНГ ФОРС КЎРФАЗИ МИНТАҚАСИДАГИ АРАБ
ДАВЛАТЛАРИ
БИЛАН
ДИПЛОМАТИК
МУНОСАБАТЛАРИНИНГ
РИВОЖЛАНИШ ТЕНДЕНЦИЯЛАРИ." ЮРИСТ АХБОРОТНОМАСИ 2.3
(2021): 108-114.
8.
Sadriddinovna, Israilova Zarina. "The concept, principles and
international standards of electoral law and processes." Thematics Journal of
Law 6.2 (2022).
