характера, а отражает индивидуально-авторский подход к устойчивой единице
и ее использования в рамках языковой игры.
Список использованной литературы:
1.
Абрамович И.М. Об индивидуально-авторских преобразованиях
фразеологизмов и отношении к ним фразеологического словаря //
Проблемы фразеологии. Исследования и материалы. - М.; Л.: Наука,
1964. – С. 213-220.
2.
Алефиренко Н.Ф. Фразеология в свете современных лингвистических
парадигм. - М.: ЭЛПИС, 2008. - 272 с.
3.
Алешечкина Ю.В., Пекарская И.В. Фразеологическая единица в
художественном дискурсе: к проблеме элокутивного статуса //
Филологические науки. Вопросы теории и практики. - Тамбов: Грамота,
2012. - № 6 (17). - С. 11-15.
4.
Батурова Н.И. Окказиональный фразеологизм как языковое явление //
Известия Тульского государственного университета. Гуманитарные
науки. Тула, 2013. — №2. - С. 306-313.
5.
Бондаренко В.Г. Варьирование устойчивых фраз в русской речи. — Тула,
1995. — 210 с.
6.
Жуков В.П., Жуков А.В. Школьный фразеологический словарь русского
языка. -М.: Просвещение, 1989. -383 с.
7.
Маркова И.Н. Интерактивные методы в обучении русскому языку
иностранных студентов. – Майкоп: МГТУ, 2006. – 16с.
8.
Мокиенко В. М. Жизнь русской фразеологии в современной речи //
Вестник Кемеровского государственного университета. --2012. - №4 (54).
- Т.4. С. 59-62.
9.
Фразеологический словарь русского языка // Сост. А.Н. Тихонов (рук.
авт. кол.), А.Г. Ломов, Л. А. Ломова. - М.: Русский язык - Медиа, 2003. -
336 с.
Мирзаев Санжар Олимович
старший преподаватель Ташкентского института ирригации и
механизации сельского хозяйства. Национальный исследовательский
университет. Бухарский институт управления природными ресурсами
Г.Бухара,Узбекистан
ДИДАКТИЧЕСКИЕ ПРИНЦИПЫ ПРЕПОДАВАНИЯ ПРЕДМЕТА
ЭЛЕКТРОСНАБЖЕНИЕ ПО НАПРАВЛЕНИЮ
ЭНЕРГЕТИЧЕСКОЕ ОБРАЗОВАНИЕ
Аннотация:
В статье описаны основы для определения дидактических
принципов преподавания предмета «Электроснабжение в сельском и водном
хозяйстве», а также научно изучены принципы преподавания с учетом
специфики предмета.
Ключевые слова:
наука об электроснабжении в сельском хозяйстве и
водном хозяйстве, дидактические принципы, научность, системный, принцип
единства рационального и эмоционального, предметно-ориентированность,
личностно-ориентированность, активность, принцип связи с жизнью.
Mirzayev Sanjar Olimovich
katta o’qituvchisi,
“Toshkent irrigatsiya va qishloq xo’jaligini mexanizatsiyalash
muhandislari instituti”. Milliy tadqiqot universiteti Buxoro tabiiy resurslarni
boshqarish instituti Buxoro shahri, O’zbekiston
ENERGETIKA TA’LIM YO’NALISHIDA ELEKTR TA’MINOTI
FANINI O'QITISHNING DIDAKTIK TAMOYILLARI
Annotatsiya:
Maqolada qishloq va suv xo’jaligida elektr ta’minoti fanini
o’qitishning didaktik tamoyillarini belgilashga doir asoslar yoritilgan bo’lib, mazkur
fanning o’ziga xosligini inobatga olib o’qitish tamoyillari ilmiy jihatdan tadqiq
etilgan.
Kalit so’zlar:
qishloq va suv xo’jaligida elektr ta’minoti fani, didaktik
tamoyillar, ilmiylik, izchillik, aqliy va hissiy birlik, predmetga yo’naltirilgan,
shaxsga yo’naltirilgan, faollik, hayot bilan bo’liqlik tamoyili.
Mirzaev Sanjar Olimovich
senior lecturer, Tashkent Institute of Irrigation and Agricultural Mechanization
National Research University Bukhara Institute of Natural Resources Management
Bukhara, Uzbekistan
DIDACTIC PRINCIPLES OF TEACHING THE SUBJECT POWER
SUPPLY IN THE DIRECTION OF ENERGY EDUCATION
Annotation:
The article describes the foundations for determining the
didactic principles of teaching the subject "Electricity supply in agriculture and
water management", and also scientifically studied the principles of teaching, taking
into account the specifics of the subject.
Key words:
science of electricity supply in agriculture and water
management, didactic principles, scientific approach, systemic, the principle of the
unity of the rational and the emotional, subject-oriented, personality-oriented,
activity, the principle of connection with life.
Oliy o'quv yurtlarida yetuk mutaxassislarni tayyorlashda didaktikaning
umumiy tamoyillariga tayaniladi. Qishloq va suv xo’jaligida elektr ta’minoti
fanining didaktik tamoyillari o‘quv-tarbiya jarayonlarining tashkiliy-pedagogik
soslariga qo‘yiladigan ijtimoiy talablarni, uni boshqarishda rioya qilinadigan
meyorlar sifatida amal qiladi.
Fikrimizcha, qishloq va suv xo’jaligida elektr ta’minoti fanining tamoyillarini
belgilashda quyidagilarga asoslanadi:
1) qishloq va suv xo’jaligida elektr ta’minoti fani oldida jamiyat ehtiyoji va
talablaridan kelib chiqqan maqsad va vazifalarni amalga oshirishi yo‘llari;
2) qishloq va suv xo’jaligida elektr ta’minoti fanini o‘qitish qonuniyatlari;
3) ta’lim muassasalarida qishloq va suv xo’jaligida elektr ta’minoti fanini
o‘qitishning didaktik-metodik shart-sharoitlari.
“Didaktika” darsligi mualliflari (O.Roziqov va boshqalar) ning yozishlaricha
“Prinsiplar umumdidaktik kategoriyalar bo‘lib, ular ta’limning barcha turlari
(individlar, guruh, umumsinf), darajalari (boshlang‘ich, o‘rta, professional, oliy),
subyektlari (o‘qituvchilar, o‘quvchilar kollektivi) o‘quv-tarbiya jarayonlarining
hamma komponentlari (ta’limning maqsadi, vazifasi, vositasi, mazmuni, metodlari,
tashkiliy shakllari, natijalari)ga daxldor umumiy qoidalardir”
45
.
45
Roziqov O. va boshqalar “Didaktika” darsligi –T.: O‘zR F A “Fan”, 1997, 149-bet.
Qanday o’qitish?
Nima uchun o’qutish?
Ta’lim maqsadi
Demak, tamoyillar jamiyat ehtiyoj va talablari asosida fanning maqsadi,
vazifalariga, o‘qitish qonunlariga, fanlarni o‘qitishning didaktik-metodik shart-
sharoitlariga va nihoyat umumdidaktik kategoriya sifatlariga ta’limning turlariga,
darajalariga, subyektlariga, o‘quv-tarbiya jarayonining komponentlariga daxldor
qoidalar ekan, qishloq va suv xo’jaligida elektr ta’minoti fanini o‘qitish metodikasini
o‘rgatishda ularga avval yaqin zaruriy holat hisoblanadi hamda oliy ta’limda ushbu
fanni o‘rgatuvchilarni barcha-barchasi bu tamoyillarni bilishlari lozim degan xulosa
qilib chiqadi.
Didaktikaning asosiy muammolari quyidagilardan iborat: o'quv jarayonining
qonuniyatlarini ochib berish, ta'lim mazmunini aniqlash, o'qitishning eng samarali
usullari va tashkil etish.
Har bir fan, jumladan qishloq va suv xo’jaligida elektr ta’minoti fani o'ziga
xos xususiyatlar, o'ziga xos metodlar va o'qitishning tashkiliy shakllarini talab qiladi.
So'nggi yillarda nafaqat talabalarni o'qitish va tarbiyalash, balki ularning
rivojlanishiga ham alohida e'tibor qaratilmoqda, shuning uchun qishloq va suv
xo’jaligida elektr ta’minoti fanini o'qitish jarayonida talabalarning kasbiy
rivojlanishlarini ham tarkib toptirishga xizmat qilishi zarurdir.
Qishloq va suv xo’jaligida elektr ta’minoti fanini o'qitish metodikasi vazifasi
uchta savolga javob topishdir: nima uchun o'qitish, nimani o'qitish va qanday qilib
o'qitish (1-rasm).
1-rasm
Birinchi savolga javob o'quv maqsadlarini shakllantirishni o'z ichiga oladi.
Ma'lumki, oliy ta’lim muassasalari ijtimoiy buyurtmani bajaradilar. Bu shuni
anglatadiki, qishloq va suv xo’jaligida elektr ta’minoti fani maqsadlari jamiyat
ehtiyojlari bilan belgilanadi. Jamiyatning rivojlanishi ta'lim maqsadlarining
o'zgarishiga olib keladi. Uning mazmuni (nimani o'rgatish kerak) bevosita ta'lim
maqsadlariga bog'liq. Masalan, agar maqsad talabalarda ilmiy dunyoqarashni
shakllantirish bo'lsa, u holda qishloq va suv xo’jaligida elektr ta’minoti fanining
Nima uchun o'qitish?
Ta’lim mazmuni
mazmuni mafkuraviy xarakterdagi materialni o'z ichiga olishi kerak; agar maqsad
ilmiy -texnik taraqqiyotning asosiy yo'nalishlari haqida talabalarning fikrlarini
shakllantirish bo'lsa, u holda tegishli material bu darsga kiritilishi kerak.
Vaqt o'tishi bilan oliy ta'limning maqsadlari o'zgarishi bilan qishloq va suv
xo’jaligida elektr ta’minoti fanining mazmuni ham o’zgarmoqda. Bundan tashqari,
bu kursning mazmuniga fanning rivojlanish darajasi, talabalarning psixologik-
pedagogik xususiyatlari, axborot muhitining rivojlanish darajasi ta'sir qiladi, bu esa
talabalarga norasmiy ta'lim olish imkonini beradi.
Qishloq va suv xo’jaligida elektr ta’minoti fanini qanday o'rgatish kerakligi
haqidagi savolga javob biz o'quv maqsadlari uchun ham, uning mazmuniga ham
bog'liq bo'lgan o'quv metodlari, vositalari va tashkiliy shakllarini tanlaymiz.
Masalan, agar maqsad o'quvchilarning eksperimental ko'nikmalarini shakllantirish
bo'lsa, u holda dars mazmuni tegishli eksperimental ishlarni o'z ichiga olishi,
o'qitishning tadqiqot usuli, muayyan o'quv qurollari (asboblar, bosma nashrlar) va
o'quv faoliyatini tashkil etishning individual shakli bo'lishi kerak. Ta'lim usullari,
vositalari va shakllariga psixologik va pedagogik fanlarning, fizika va texnikaning
rivojlanish darajasi ham ta'sir ko'rsatadi. Shunday qilib, o'qitishning maqsadlari,
mazmuni, usullari, shakllari va vositalari pedagogik faoliyat strategiyasini belgilab,
o'qitish maqsadlari yetakchi rol o'ynaydigan metodik tizimni tashkil qiladi.
Ta’lim metodlari, vositalari va shakllari o'zaro bog'liqlikda o'qitish
texnologiyasini tashkil qiladi. Hozirgi vaqtda "pedagogik texnologiya"
tushunchasining turli xil ta'riflari mavjud. Akademik B.T.Lixachyov pedagogik
texnologiya orqali o'qitish shakllari, metodlari, usullari, vositalarining maxsus
to'plami va tartibini belgilaydigan psixologik va pedagogik munosabatlar majmui
deb ta’riflagan. Muayyan pedagogik muammolarni hal qilish uchun o'qitishning turli
usullari, vositalari va shakllarining kombinatsiyasi tegishli pedagogik
texnologiyalardir. Qishloq va suv xo’jaligida elektr ta’minoti fanini o'qitish
metodikasi boshqa fanlar bilan, birinchi navbatda, pedagogika, psixologiya, fizika
bilan chambarchas bog'liq (2 -rasm). Bu fanlar bilan bog’liqlik elektr ta’minoti
fanining mazmunida ham, ta'lim usullari, vositalari va shakllarida namoyon bo'ladi.
Shunday qilib, fizikaning rivojlanishi yarimo'tkazgichlarning fizik asoslari, maxsus
nisbiylik nazariyasi elementlari va boshqalar elektr ta’minoti asoslari kursining
dasturiga kiritilganligiga olib keldi.
2-rasm
Falsafa, mantiq va
texnik fanlar
Pedagogika
Psixologiya
Fizika
Qishloq va suv xo’jaligida elektr ta’minoti fanini o'qitish metodikasi
Ta'lim psixologiyasining rivojlanishi, yangi psixologik tushuncha va
nazariyalarning yaratilishi, xususan, aqliy harakatlarning bosqichma-bosqich
shakllanishi
nazariyasi
(L.S.
Vigotskiy,
P.Ya.Galperin,
N.F.Talyzina),
rivojlantiruvchi ta'lim nazariyasi ( L.V.Zankov, D. Elkonin), nazariy umumlashtirish
tushunchasi (V.V.Davydov) asosida elektr ta’minoti fanini o'qitish texnologiyalarini
ishlab chiqish zaruriyati vujudga keldi.
Qishloq va suv xo’jaligida elektr ta’minoti fanini o'qitish falsafa, mantiq va
texnika fanlari bilan ham bog'liq. Texnologiyaning rivojlanishi yangi o'quv -uslubiy
vositalarini yaratilishiga olib keladi, bu esa o'z navbatida ularni o'quv jarayonida
qo'llash metodikasini ishlab chiqishni talab qiladi.
Metodik tayyorgarlik va umuman o'qitish tamoyillarini bilish o'qituvchining
o'quv jarayonini amalga oshirish samaradorligining asosidir.
Xususan, pedagogik tayyorgarliksiz talabalarga individual yondashuvning
samaradorligi masalasini hal qilib bo'lmaydi. Talabalar orasida har doim
tayyorgarlik darajasi, qobiliyati va umuman individual fazilatlari jihatidan juda farq
qiladi. Xuddi shu ma'ruza usuli bilan, ba'zilar materialni yaxshi o'zlashtiradilar,
boshqalari yetarli darajada o’zlashtirmaydilar, ayrimlari esa tushunmasligi mumkin.
Pedagogik jarayonda vazifalar, mazmun, shakl va usullarning tabiiy aloqasi uzviy
mantiqiy zanjirni tashkil qiladi. O'qituvchining ta'lim jarayonining tarkibiy
qismlarini o'zaro bog'lanishida eng oqilona variantni tanlash qobiliyati yakuniy
natijaga erishish uchun asosdir.
Shunday qilib, oliy ta'limi tizimida qishloq va suv xo’jaligida elektr ta’minoti
fanini o'qitish o'ziga xos xususiyatlarga ega bo'lib, nafaqat maqsad va vazifalar
nuqtai nazaridan, balki o'qitish tamoyillari asosida ham ko'rib chiqishni talab qiladi.
Xo‘sh tamoyil nima? Uning mazmun-mohiyati nimadan iborat? qishloq va
suv xo’jaligida elektr ta’minoti fanini o‘qitish prinsiplariga nimalar kiradi?
“O‘zbek tilining izohli lug‘atiga bu iboralarga berilgan izohlarga qaratamiz.
“Prinsip ⌠lot. principium-asos, negiz; ibtido⌡
46
. Biror nazariya, ta’limot,
dunyoqarash, va sh.k.ning dastlabki asosiy qonun qoidasi; faoliyat uchun asos qilib
olinadigan bosh g‘oya, qonun-qoida”.
46
O’zbek tilining izohli lug’ati. T.: “O’zbekiston milliy ensiklapediyasi” Davlat ilmiy nashriyoti,
2006, 309-bet
“Tamoyil [ar.-tebranish, chayqalish; o‘zgarib turish; o‘zgaruvchanlik;
moyillik] 1. Mayl, moyillik 2. Biror sohada tartib qoida, tusini olgan narsa, tadrijiy
yo‘nalish”.
“Didaktika” o‘quv qo‘llanmasida qayd etilishicha “Prinsip-rahbar g‘oya
asosiy qoida, xulqqa nisbatan asosiy talab”
47
.
Shuningdek, N. Saidahmedovning “Yangi pedagogik texnologiyalar”
risolasida prinsip tushunchasiga shunday ta’rif beradiki; “Prinsip- lotincha
“principium” so‘zidanolingan bo‘lib asos, dastlabki xolat, boshqaruvchi g‘oya,
umumlashtirilgan talab kabi ma’nolarni anlatadi”.
48
Biz oliy ta’limda qishloq va suv xo’jaligida elektr ta’minoti fanini o'qitish
tamoyillari deganda mazkur fanlarni o‘qitish jarayonlarini tashkil etishi va amalga
oshirishda o‘quv tarbiya mazmunini, shakllari, metodlarini tanlanishini
begilaydigan dastlabki holatni, umumiy qoidalarni va talablarni tushunamiz.
Tamoyillarda ta’lim beruvchi va ta’lim o‘rganuvchiga o‘qitish jarayonida
rioya qilishi lozim bo‘lgan talablar mujassamlashgan. Bu masalalar tanlangan o‘quv
mavzusining mazmunidan kelib chiqib qo‘llaniladigan faoliyatning shakli, yo‘l-
yo‘riqlari, vositalarini pedagogik jihatdan to‘g‘ri tanlanishini belgilaydi hamda
ta’lim-tarbiya muvaffaqiyatni ta’minlaydi. Zero, metodika o‘quv predmetining
tamoyillari ilmiy-amaliy dunyoqarashni, ma’naviy-axloqiylikni, mazmunli hamda
oqilona ehtiyojlarni shakllantirishga yo‘naltirilgan faoliyatni nazarda tutadi va
yo‘lga qo‘yadi.
1.
Ilmiylik
tamoyili
. Qishloq va suv xo’jaligida elektr ta’minoti fanini
o'qitish
ilmiylik
tamoyilirga asoslanadi. Har qanday ma’lumot ilmiy asosga ega
bo‘lsagina taraqqiyotga hissa qo‘sha oladi. Zero, ilmiy bilim bu tajribada sinalgan,
fan, texnika rivojini ta’minlab, svilizatsiyaning ilgarilashga mos kelishini ifodalaydi.
Ma’lumki, o‘qitishning ilmiylik prinsipi “fan-o‘quv predmeti” kesimida amalga
oshadi. O‘quv predmeti fan asoslab bergan ma’lumotlar asosida ko‘riladi. Bunda
ilmiy bilimlar borliqdagi qonuniyatlarni o‘zlashtirish, nazariy ma’lumotlarni
anglash sari olib boradi. Chunki, ta’lim muassasalarida o‘qitiladigan har bir o‘quv
predmeti, jumladan qishloq va suv xo’jaligida elektr ta’minoti o‘quv predmeti ham
o‘ziga taaluqli bo‘lgan fanning umumiy asoslaridan iborat bo‘lgan. Bunda fanda
tushuncha va kategoriyalarning ko‘pligi, mazmunan boyligi, qo‘llanish doirasining
kengligi bilan o‘quv predmetidan yuqori turadi. O‘quv predmeti esa ta’lim
47
Zunnunov A. Mahkamov U. Didaktika: Oliy o‘quv yutrlari talabalari uchun o‘quv qo‘llanma.-
T.; “Sharq”, 2006, 36-bet
48
Saidahmedovning N. Yangi pedagogik texnologiyalar nazariya va amaliyot. –T.: “Moliya”
nashriyoti, 2003 82-bet.
oluvchilarning yosh xususiyatlarini, real o‘quv imkoniyatlarini, qiziqishlari asosida
yaratildi. Shuning uchun o‘quv predmetlaridagi ma’lumotlar ham ilmiylik
prinsiplariga asoslangan deb aytish mumkin. Ilmiylik prinsipida, ilmiy bilimlar, fan
asoslarini egallash jarayonida ta’lim oluvchilarga aqliy qobiliyat, ijodiy tafakkur
rivojlanadi, ilmiy dunyoqarash tarkib topa boradi. Ilmiy xarakter printsipi
o'rganilayotgan o'quv materialining elektrotexnika fanining zamonaviy yutuqlariga
mos kelishini, ob'ektiv ilmiy faktlarga, nazariyalarga, qonunlarga zid kelmasligini
talab qiladi. Elektrotexnika fanini o'qitishda ilmiy printsipga rioya qilish talabaga
etkazilgan ma'lumot dalillarga asoslangan bo'lishi kerakligini bildiradi. Bunga
tegishli tadqiqot usullarini tavsiflash orqali erishish mumkin.
2.
Izchillik tamoyili
o'quv materiali ma'lum bir ketma -ketlikda va mantiqiy
izchillikda o'rganilishini nazarda tutadi, bu esa o'quv intizomining tizimli
ko'rinishini beradi. Shu bilan birga, turli nazariyalar va tushunchalarning bir -biri
bilan aloqasi ko'rsatiladi. Buning uchun o'quv dasturining mavzulari tuzilgan va
tizimli bo'lishi kerak. O'rganiladigan material mantiqiy bo'limlar va mavzularga
bo'linadi, keyin ular bilan ishlash tartibi va metodologiyasi o'rnatiladi, har bir
mavzuda asosiy tushunchalar, g'oyalar ajratib ko'rsatiladi, dars materiallari tuziladi,
nazariyalar va faktlar o'rtasida aloqa o'rnatiladi. Bir mavzudan ikkinchisiga, bir
kursdan ikkinchi kursga ma'lum uzluksizlik va fanlararo bog'liqlik saqlanib qolishi
kerak.
3.
Aqliy va hissiy birlik tamoyili.
Bu tamoyilga muvofiq, agar talabalar va
talabalar ta'lim maqsadlari, berilgan mavzuni o'rganish zarurligi, uning shaxsiy yoki
kasbiy ahamiyatini bilsalar va bilimga ongli ravishda qiziqish bildirsalar, o'qitish
samarali bo'ladi. Shu bilan birga, texnik obyektlar va hodisalarga bevosita hissiy
qiziqish elektrotexnikani o'rganishga eng kuchli rag'batdir. Bu tamoyilga muvofiq,
fanni o'qitishni faqat talabalarning o'zlari uchun zarur va foydali ekanligiga
ishontirishga asoslanadi. Boshqa tomondan, elektr ta’minoti kursidan beixtiyor
e'tiborni tortadigan faqat qiziqarli mavzularni tanlash noto'g'ri.
4.
Predmetga va shaxsga yo'naltirilgan ta'limning birligi printsipi.
Qishloq va suv xo’jaligida elektr ta’minoti fan sifatida boshqa fanlarga nisbatan
o'ziga xos xususiyatlarga egadir. Bir tomondan, bu boshqa texnik va gumanitar
fanlar kabi o'zining obyektiv predmet mazmuniga ega bo'lgan fandir. Shuning uchun
uni alohida va xolis o'rganish kerak. Boshqa tomondan, bu fanning mavzusi har bir
talaba uchun shaxsan ahamiyatlidir. Shuning uchun ular olgan bilimlarini o'zlariga
havola qilish, o'z-o'zini tasdiqlash maqsadida uni amalda qo'llash zarurati tug'iladi.
Bu borada yaxlitlik tamoyiliga rioya qilish elektr fanlari bo'yicha mavzuga va
shaxsga yo'naltirilgan tarkibning zarur muvozanatini saqlashni anglatadi.
5.
Nazariy va empirik bilimlarning birligi tamoyili.
Bu tamoyil - aniq va
mavhum birligining didaktik tamoyilini konkretlashtirish bo’lib, ushbu tamoyilga
muvofiq, elektr ta’minoti fanini o'qitish, bir tomondan, nazariy g'oyalar tavsifi,
ularning mantiqiy asoslari va ikkinchi tomondan, ularga asos bo'lgan aniq empirik
faktlar, ularni ko'rsatadigan aniq misollarni optimal tarzda birlashtirishi kerak.
Afsuski, ba'zida elektr ta’minoti darsliklarida, hatto ma'ruzalarda ham aniq faktlar
va misollar bilan tasdiqlanmagan nazariy fikrlar haddan ziyod keng tarqalgan.
Mazkur tamoyil “Fan-ta’lim-ishlab chiqarish” kesimida yo‘lga qo‘yilishini talab
etadi. Shu bilan birga bu prinsip pedagogika fanlaridan o‘zlashtirilgan bilimlarni
shaxsiy qarashlari asosida voqelikdagi voqealarni tahlil qilishni nazarda tutadi. Bu
esa bilimlarni hayotga tadbiq etishda talablarning amaliy faoliyati mehnatini
birlashtiradi hamda nazariy bilimini amaliy faoliyati uzviyligini ta’minlaydi.
6.
Mavjudlik tamoyili
ta'lim mazmuni va usullarini talabalarning individual
xususiyatlari, ularning ta'limga nisbatan qiziqishlari, yosh xususiyatlariga va
rivojlanish darajasiga bog'liqligini taqozo etadi. Bu tamoyilga muvofiq, oddiydan
murakkabga, ma'lumdan noma'lumga o'tish kerak. Xuddi shu mazmun turli xil bilim
va qiziqishlarga asoslangan holda o'qitilishi kerak: a) elektr ta’minoti yo’nalishida
o’qiydigan talabalar; b) oliy ta’limda boshqa texnik mutaxassisliklar bo'yicha
o'qiyotgan talabalar; v) o'rta maxsus o'quv yurtlari talabalari; d) umumiy ta'lim
muassasalari o'quvchilari.
7.
Ko‘rgazmalilik tamoyili
tushunishning eng muhim psixologik asosi
bo‘lgan ko‘rgazmali (obrazli) va og‘zaki mazmun birligini nazarda tutadi. Tasviriy
obrazlar elektr ta’minoti fanini o‘qitishda muhim ahamiyatga ega bo‘lganligi
sababli, bu tamoyilga muvofiq, axborotni ko‘rgazmali taqdim etish va har xil
ko‘rgazmali ravishdan (og‘zaki, ko‘rgazmali, amaliy) foydalanish lozim.
Ko‘rgazmalilik tamoyili elektr ta’minoti fanini o‘qitishda eng muhim hisoblanadi,
bu yerda u vizualizatsiya tamoyili holatiga o‘tadi. Ko‘rgazmalilik (vizualizatsiya)ni
amalga oshirish o‘rganuvchiga taqdim etilgan axborotni yaxshiroq tushunish va
eslab qolishga yordam beradi hamda miyaning murakkab narsani yaxlit sifatida
idrok etish bo‘yicha imkoniyatlarini kengaytirishga imkon beradi.
8.
Faollik tamoyili
bilimlarning samarali o‘zlashtirilishi faol o‘quv-biluv
faoliyatida yuz berishi kerak. Ushbu tamoyilni amalga oshirish bilimlarga bo'lgan
ehtiyojni shakllantirish, ta'limning dialogik shaklini rivojlantirish, o'qitishda
muammoli yondashuvni qo'llash, o'qitishning amaliy usullaridan foydalanish (o'quv
tajribalari, test sinovlari, psixologik treninglar va boshqalar shaklida) yordamida
amalga oshiriladi.
9.
Hayot va amaliyot bilan bog‘liqlik
tamoyili elektr ta’minoti fanini
o‘qitish jarayonini amaliyot bilan bog‘lab olib borish, darslar mavzusi bo‘yicha
hayotiy misollar, faktlardan keng foydalanish, ta’lim oluvchilarning o‘rganayotgan
bilimlarini turli hayotiy vaziyatlarda amalda qo‘llay oladigan bo‘lishlarini ta’minlab
borishga xizmat qiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:
1.
Бабиков М.А., Сергеев А.С., Комаров Н.С., Техника высоких
напряжений, Госэнергоиздат, 2000, 245 с.
2.
Бургсдорф В.В., Исследование грозозащиты энергосистем,
«Электричество», 1998г, №2.
3.
Davronov I.E., Jurayev B.T. Pedagogik va psixologik fanlarni oʻqitish
metodikasi. –B., Durdona nashriyoti, 2019 y.
4.
Roziqov O. va boshqalar “Didaktika” darsligi –T.: O‘zR F A “Fan”,
1997, 149-bet.
5.
O’zbek tilining izohli lug’ati. T.: “O’zbekiston milliy ensiklapediyasi”
Davlat ilmiy nashriyoti, 2006, 309-bet
6.
Zunnunov A. Mahkamov U. Didaktika: Oliy o‘quv yutrlari talabalari
uchun o‘quv qo‘llanma.-T.; “Sharq”, 2006, 36-bet
7.
Saidahmedovning N. Yangi pedagogik texnologiyalar nazariya va
amaliyot. –T.: “Moliya” nashriyoti, 2003 82-bet.
8.
Mirzayev S.O. “Qishloq va suv xo‘jaligida elektr ta’minoti fanini
o‘qitishning didaktik tamoyillari”., Ta’lim va innovatsion tadqiqotlar xalqaro ilmiy
metodik jurnal., BuxDU 6-son 2021 y, 221-227 b.
9.
Mirzayev S.O. “Qishloq va suv xo‘jaligida suvdan foydalanish etikasini
o‘rgatish metodikasi”., Pedagogik mahorat ilmiy-nazariy va metodik jurnali.,
BuxDU 2-son (2021 yil,aprel)., 239-241 b.
10.
Mirzayev S.O. “Qishloq va suv xo‘jaligida energiya ta’minoti
masalalarini o‘qitish metodikasi (milliy va xorijiy tajriba)”., Namangan Davlat
Universiteti ilmiy axborotnomasi., Namangan 8-son 2021 yil., 381-386 b.
11.
Mirzayev S.O. “Elektr ta’minoti” fanini interfaol metodlar asosida
o‘qitishning o‘ziga xos xususiyatlari”., Urganch Davlat Universitetining Ilm
sarchashmalari ilmiy-nazariy metodik jurnali, Xorazm 11-son 2021 yil., 85-88 b.
Морозова Ирина Георгиевна
Узбекский государственный университет мировых языков,
г. Ташкент, Узбекистан
E-mail:
ФОРМИРОВАНИЕ ЛЕКСИЧЕСКОЙ КОМПЕТЕНЦИИ НА
ЗАНЯТИЯХ РКИ
Аннотация
