ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
8
Д
.
Н
.
Маҳкамов
,
Тошкент
давлат
юридик
университети
3-
курс
декани
,
юридик
фанлар
номзоди
ЎЗБЕКИСТОН
РЕСПУБЛИКАСИНИНГ
СУВ
СОҲАСИДАГИ
ҚОНУН
ҲУЖЖАТЛАРИ
ШАКЛЛАНИШИ
ВА
РИВОЖЛАНИШИ
БОСҚИЧЛАРИ
:
ЗАМОНАВИЙ
ҲОЛАТИ
ВА
ТАКОМИЛЛАШТИР
ИШ
ИСТИҚБОЛЛАРИ
Аннотация
:
мақолада
муаллиф
томонидан
давлатнинг
экологик
сиёсати
,
сув
қонунчилиги
ривожланишининг
ҳуқуқий
таҳлили
ва
қонун
ҳужжатларини
такомиллаштириш
юзасидан
таклифлар
берилган
.
Таянч
сўзлар
:
сувдан
фойдаланиш
,
сув
захираларини
муҳофаза
қилиш
,
сувдан
махсус
фойдаланиш
,
табиий
ресурс
,
сув
истеъмоли
,
сувдан
фойдаланувчи
.
Аннотация
:
в
статье
представлены
экологической
политике
государства
,
юридический
анализ
развития
водного
законодательства
и
авторские
предложения
посовершенствование
законодательства
.
Ключевые
слова
:
водопользование
,
охрана
вод
-
ных
ресурсов
,
специальное
водопользование
,
природ
-
ные
ресурсы
,
водопотребление
,
водопользователь
.
Annotation:
the article presents the state's environ-
mental policy, legal analysis of the development of water
legislation and author's proposals for improving legislation.
Keywords:
water use, protection of water resources,
special water use, natural resources, water consumption,
water user.
2017
йил
19
сентябрь
куни
Ўзбекистон
Президенти
Шавкат
Мирзиёев
БМТ
Бош
Ассамблеясининг
72-
сессиясида
нутқ
сўзлади
.
Мазкур
нутқда
дунё
аҳамиятига
молик
масалаларга
тўхталиб
,
аниқ
таҳлилий
фикрлар
орқали
глобал
муаммоларга
эътибор
қаратилди
.
Хусусан
,
Президентимиз
“
Марказий
Осиёда
хавфсизлик
ва
барқарорликни
таъминлаш
билан
боғлиқ
муаммолар
тўғрисида
сўз
юритар
эканмиз
,
минтақанинг
умумий
сув
захираларидан
оқилона
фойдаланиш
каби
муҳим
масалани
четлаб
ўтолмаймиз
.
Ўзбекистон
БМТнинг
превентив
дипломатия
бўйича
минтақавий
маркази
томонидан
ишлаб
чиқилган
Амударё
ва
Сирдарё
ҳавзалари
сув
ресурсларидан
фойдаланиш
тўғрисидаги
конвенция
лойиҳаларини
қўллаб
-
қувватлайди
.”
деб
алоҳида
таъкидлиб
ўтди
.
Дарҳақиқат
,
бугунги
кунда
сув
заҳираларини
муҳофаза
қилиш
ва
улардан
фойдаланиш
тобора
мураккаб
жараёнларни
келтириб
чиқармоқда
.
Бу
,
ўз
навбатида
,
мазкур
соҳани
тартибга
солувчи
қонун
ҳужжатларини
ислоҳ
қилишни
назарда
тутади
.
Шу
сабабли
ҳам
яқин
беш
йилликда
мамлакатимиз
забт
этиши
назарда
тутилган
улкан
довонлар
,
халқимиз
ҳаёт
даражасини
юксалтиришнинг
механизмлари
аниқ
белгилаб
берилган
2017–2021
йилларда
Ўзбекистон
Республикасини
ривожлантиришнинг
бешта
устувор
йўналиши
бўйича
Ҳаракатлар
стратегиясида
сувдан
фойдаланиш
масалаларига
урғу
берилган
.
Хавфсизлик
,
миллатлараро
тотувлик
ва
диний
бағрикенгликни
таъминлаш
ҳамда
чуқур
ўйланган
,
ўзаро
манфаатли
ва
амалий
ташқи
сиёсат
соҳасидаги
устувор
йўналишлар
доирасида
назарда
тутилган
атроф
-
табиий
муҳит
,
аҳоли
саломатлиги
ва
генофондига
зиён
етказадиган
экологик
муаммоларни
олдини
олиш
масалалари
келгусида
бир
қатор
қилиниши
лозим
бўлган
вазифаларга
асос
бўлди
.
Қолаверса
,
иқтисодиётни
ривожлантириш
ва
либераллаштиришнинг
устувор
йўналишлари
қаторига
қишлоқ
хўжалигини
модернизация
қилиш
ва
жадал
ривожлантириш
:
суғориладиган
ерларнинг
мелиоратив
ҳолатини
янада
яхшилаш
,
мелиорация
ва
ирригация
объектлари
тармоқларини
ривожлантириш
,
қишлоқ
хўжалиги
ишлаб
чиқариш
соҳасига
интенсив
усулларни
,
энгаввало
,
сув
ва
ресурсларни
тежайдиган
замонавий
агротехнологияларни
жорий
этиш
,
унумдорлиги
юқори
бўлган
қишлоқ
хўжалиги
техникасидан
фойдаланиш
вазифалари
белгиланди
.
Юқоридаги
соҳаларда
тубдан
бурилиш
ясашга
пойдевор
бўлувчи
вазифаларни
бажаришда
амалдаги
қонун
ҳужжатларимиз
нечоғлик
имконият
яратиш
даражаси
хусусида
тўхталишимиз
жоиз
.
Мамлакатимизда
айнан
сув
соҳасидаги
муносабатларни
ҳуқуқий
тартибга
солишда
1993
йил
6
майда
қабул
қилинган
Ўзбекистон
Республикасининг
Қонуни
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Мазкур
Қонунга
ўтган
йиллар
мобайнида
мазумнан
11
маротаба
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритилган
(1997, 1998, 2000
йилда
2
марта
, 2003, 2007, 2009,
2011
йилда
2
марта
, 2013
ва
2014
йиллар
).
Ушбу
ўзгартиришларнинг
асосий
моҳияти
ва
мазмуни
давлатнинг
экологик
,
шу
жумладан
сув
соҳасидаги
сиёсатига
оид
қуйидаги
асосий
йўналишларни
ажратиб
кўрсатиш
имконини
беради
:
Биринчидан
.
Сув
тўғрисидаги
қонун
ҳужжатларига
киритилаётган
ўзгартиш
ва
қўшимчаларнинг
устувор
йўналишларидан
бири
бу
ушбу
соҳадаги
муносабатларнинг
асосий
иштирокчилари
–
Олий
Мажлис
,
Вазирлар
Маҳкамаси
,
махсус
ваколатли
давлат
бошқаруви
органлари
,
фермер
ва
деҳқон
хўжаликлари
фаолияти
асосларини
янада
мустаҳкамлаш
ва
такомиллаштириб
борилиши
билан
узвий
боғлиқ
.
Хусусан
,
мамлакатимизда
Ўзбекистон
Республикаси
Мелиорация
васувхўжалиги
вазирлиги
тугатилиб
,
Қишлоқ
ва
сув
хўжалиги
вазирлиги
ташкил
этилиши
,
саноатда
ва
кончиликда
ишларнинг
бехатар
олиб
борилишини
назорат
қилиш
соҳасидаги
давлат
бошқаруви
органи
ҳуқуқий
мақомидаги
ўзгаришлар
,
ирригация
тизимлари
бошқармалари
ташкил
этилиши
,
сув
хўжалиги
баланслари
тузилиши
ҳамда
фермер
ва
деҳқон
хўжаликлари
фаолияти
йўлга
қўйилиши
,
ўз
навбатида
,
сув
соҳасидаги
иштирокчиларнинг
ҳуқуқий
ҳолати
ҳамда
давлат
бошқарувини
янада
такомиллаштиришга
хизмат
қилди
,
шунингдек
парламентаризм
асослари
шакллантирилиши
шароитида
парламент
,
ҳукумат
ва
маҳаллий
давлат
ҳокимияти
органларининг
сув
соҳасидаги
ваколатлари
ҳам
кенгайтирилди
,
хусусан
,
парламентнинг
сув
соҳасидаги
қонун
ижодкорлиги
ваколати
ўз
аксини
топди
(1997, 1998, 1999, 2003, 2007, 2009
ва
2011
йиллар
).
Айни
дамда
Вазирлар
Маҳкамаси
ваколатлари
сув
фонди
ҳосил
қилиш
ва
ундан
фойдаланиш
тартибини
,
шунингдек
сувдан
фойдаланишнинг
меъёрлари
ва
лимитларини
тасдиқлаш
(2007
йил
),
ушбу
соҳада
ягона
давлат
сиёсатини
амалга
ошириш
,
бу
борадаги
вазирликлар
,
давлат
қўмиталари
,
идоралар
,
бошқа
юридик
шахсларнинг
фаолиятини
мувофиқлаштириш
,
сув
олиш
лимитларини
тасдиқлаш
(2009
йил
)
кабилар
билан
кенгайтирилди
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
9
Иккинчидан
.
Сув
соҳасидаги
муносабат
иштирокчиларининг
ҳуқуқларини
босқичма
-
босқич
кенгайтириб
,
такомиллаштириб
бориш
тенденцияси
бормоқда
.
Чунончи
,
ўтган
йиллар
мобайнида
сув
қонун
ҳужжатларига
фермер
ва
деҳқон
хўжаликларининг
сувдан
фойдаланиш
лимитлари
уларнинг
розилигисиз
ўзгартирилиши
мумкин
эмаслиги
(2000
йил
),
Қонуннинг
асосий
вазифаларидан
бири
сувга
доир
муносабатлар
соҳасида
корхоналар
,
муассасалар
,
ташкилотлар
,
фермер
,
деҳқон
хўжаликлари
ҳамда
фуқароларнинг
ҳуқуқлари
ва
қонуний
манфаатларини
ҳимоя
қилиш
эканлиги
(2009
йил
)
тўғрисидаги
муҳим
демократик
мазмундаги
қоида
ва
меъёрлар
киритилди
.
Шунингдек
,
2009
йилдаги
тузатишлар
сувдан
фойдаланувчилар
ҳуқуқларини
сезиларли
даражада
кенгайтирди
–
улар
эндиликда
сувдан
фойдаланишни
амалга
ошириш
учун
қонун
ҳужжатларида
белгиланган
тартибдаги
иншоотлар
,
қурилмалар
ҳамда
бошқа
объектларни
қуриш
ва
реконструкция
қилиш
,
берилаётган
сувнинг
миқдори
ва
сифатини
текшириш
,
сувдан
фойдаланиш
тўғрисидаги
шартнома
бўйича
олинмай
қолган
сув
учун
компенсация
талаб
қилиш
,
сув
ресурсларини
бошқаришга
оид
қарорлар
кабул
қилинишида
иштирок
этиш
,
манбанинг
тахмин
қилинган
ва
ҳақиқий
сувлилигидан
келиб
чиққан
ҳолда
сув
олиш
лимитларини
ўзгартириш
бўйича
таклифлар
киритиш
,
сув
олиш
ҳуқуқининг
бузилиши
туфайли
етказилган
зарарнинг
ўрни
қонун
ҳужжатларида
белгиланган
тартибда
қопланишини
талаб
қилиш
ҳамда
қонун
ҳужжатларига
мувофиқ
бошқа
ҳуқуқларга
эга
эканлиги
мустаҳкамлаб
қўйилди
.
Юқоридаги
Қонун
асосида
сув
истеъмолчиларининг
ҳам
6
та
ҳуқуқлариўзифодасинитопди
.
Шунингдек
, 2009
йилдаги
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
таъсирида
Қонунда
сув
хўжалиги
тадбирларини
ўтказиш
,
сувдан
фойдаланиш
ва
сув
истеъмоли
шартларини
бекор
қилиш
ёки
ўзгартириш
натижасида
етказилган
зарарнинг
ўрнини
қоплаш
бўйича
алоҳида
39-
модда
киритилди
.
Унга
мувофиқ
корхоналар
,
муассасалар
,
ташкилотлар
,
фермер
,
деҳқон
хўжаликлари
ҳамда
фуқароларга
сув
хўжалиги
тадбирларини
(
сув
объектларини
қуриш
,
реконструкция
қилиш
ва
таъмирлаш
-
тиклаш
ишларини
ва
бошқаларни
)
ўтказиш
,
сувлардан
нооқилона
фойдаланиш
,
уларни
булғатиш
,
ифлослантириш
,
камайтириш
,
шунингдек
сувдан
фойдаланиш
ва
сув
истеъмоли
шартларини
қонунга
хилоф
равишда
бекор
қилиш
ёки
ўзгартириш
натижасида
етказилган
зарарнинг
ўрни
қонун
ҳужжатларида
белгиланган
ҳолларда
ва
тартибда
қопланади
.
Учинчидан
.
Сувдан
оқилона
фойдаланишни
,
уни
асраб
-
авайлаш
,
тежамкор
ва
эҳтиёткорона
фойдаланишни
таъминлаш
бўйича
ташкилий
-
ҳуқуқий
механизмлар
белгилаб
берилди
.
Хусусан
, 2003
йилда
сувдан
лимит
бўйича
фойдаланиш
тартиби
такомиллаштирилди
,
сувдан
фойдаланувчиларнинг
барчасига
нисбатан
сувдан
лимит
бўйича
фойдаланиш
тартиби
жорий
этилиб
,
сувдан
фойдаланиш
лимитларини
белгилаш
тартиби
ва
механизмлари
белгиланди
.
Шунингдек
,
2003
йилда
сувдан
фойдаланишни
режалаштириш
тизими
жорий
этилиб
,
уларни
тасдиқлаш
тартиби
,
асослари
,
механизмлари
белгиланди
.
2009
йилда
сувдан
фойдаланиш
лимитларини
белгилаш
тартиби
,
муддатлари
ва
механизмлари
янада
такомиллаштирилиб
,
уларни
белгилашда
сув
истеъмолчилари
уюшмалари
роли
ҳам
кўзда
тутилди
.
Тўртинчидан
.
Сувдан
фойдаланиш
соҳасида
маъмурий
тартиб
-
таомиллар
босқичма
-
босқич
такомиллаштирилиб
борилди
.
Чунончи
,
сувдан
махсус
фойдаланиш
ёки
сувни
махсус
истеъмол
қилиш
учун
рухсатнома
бериш
тартиби
мустаҳкамланди
(2009
йил
),
сув
объектларида
спорт
ва
ҳаваскорлик
йўли
билан
балиқ
овлашга
рухсат
берилиши
кўзда
тутилди
(2011
йил
),
шунингдек
табиий
сув
объектларининг
сувидан
махсус
фойдаланиш
ёки
уларнинг
сувини
махсус
истеъмол
қилиш
учун
рухсатнома
бериш
тартиби
аниқлаштирилди
(2013
йил
),
рухсатноманинг
амал
қилишини
тугатишга
оид
қоидалар
киритилди
(2014
йил
).
Бешинчидан
.
Сувни
муҳофаза
қилишга
оид
механизмларни
изчил
кучайтириб
бориш
тенденцияси
давом
эттирилди
.
Хусусан
, 2009
йилда
ягона
давлат
сув
фонди
таркиби
кенгайтирилди
,
сувларнинг
ва
сув
объектларининг
ҳолатига
таъсир
этувчи
корхоналар
,
иншоотларниҳамдабошқаобъектларнижойлаштириш
,
лойиҳалаш
,
қуриш
,
реконструкция
қилиш
,
таъмирлаш
,
тиклашваишгатуширишшартлари
,
бундай
корхоналар
,
иншоотлар
ҳамда
бошқа
объектлар
қуриладиган
,
реконструкция
қилинадиган
,
таъмирланадиган
ва
тикланадиган
жойларни
белгилаш
ва
давлат
экспертизасидан
ўтказиш
тартиби
,
ушбу
объектларни
ишга
туширишни
тақиқлаш
асослари
,
сув
объектларидан
ўтадиган
кўприклар
,
ўтиш
йўлларини
ҳамда
бошқа
транспорт
коммуникацияларини
қуриш
,
реконструкция
қилиш
,
таъмирлаш
ва
тиклаш
тартиби
белгиланди
, 2011
йилда
муҳофаза
этиладиган
сув
объектларининг
ҳуқуқий
ҳолати
аниқлаштирилиб
,
устувор
экологик
,
илмий
,
маданий
,
эстетик
,
рекреация
ва
санитария
-
соғломлаштириш
аҳамиятига
молик
сув
объектлари
ёки
уларнинг
айрим
участкаларининг
махсус
мақоми
белгиланди
,
муҳофаза
этиладиган
табиий
ҳудудлар
сувларидан
фойдаланиш
тартиби
ва
уларни
муҳофаза
қилиш
чоралари
мустаҳкамланди
,
муҳофаза
этиладиган
табиий
ҳудудларнинг
сув
объектларини
олиб
қўйишни
чекловчи
махсус
норма
киритилди
.
Шунингдек
,
сувни
муҳофаза
қилишга
оид
яхлит
механизмнинг
таркибий
қисми
сифатида
сувдан
фойдаланиш
ёки
сувни
истеъмол
қилиш
ҳуқуқини
бекор
қилиш
асослари
ҳам
узлуксиз
такомиллашиб
борди
.
Хусусан
,
сувдан
фойдаланиш
ёки
сувни
истеъмол
қилиш
ҳуқуқи
сувдан
фойдаланишга
,
сув
истеъмолига
эҳтиёж
қолмаганда
ёки
улардан
воз
кечилганда
;
сувдан
фойдаланиш
ёки
сув
истеъмоли
муддати
тугаганда
;
корхона
,
муассаса
,
ташкилот
,
фермер
хўжалиги
тугатилганда
,
деҳқон
хўжалиги
тугатилганда
(
фаолияти
тугатилганда
);
сув
хўжалиги
иншоотлари
бошқа
сувдан
фойдаланувчиларга
берилганда
;
танҳо
фойдаланилаётган
сув
объектларини
қайтариб
олишга
зарурат
туғилганда
бекор
қилиниши
белгиланди
.
Қонун
билан
корхоналар
,
муассасалар
ва
ташкилотларнинг
сув
етказадиган
зарарли
таъсирнинг
олдини
олиш
ҳамда
уни
бартараф
этиш
бўйича
учта
асосий
мажбуриятлари
белгилаб
қўйилди
.
Сув
етказадиган
зарарли
таъсирдан
муҳофаза
қилиш
,
зарарли
таъсирнинг
олдини
олиш
ва
уни
бартараф
этиш
тадбирлари
қай
ҳолларда
сувдан
фойдаланувчилар
,
сув
истеъмолчиларининг
маблағлари
ҳамда
маҳаллий
бюджет
ҳисобидан
ҳамда
қайси
ҳолатларда
республика
бюджети
ҳисобидан
амалга
оширилиши
аниқлаштирилди
;
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
10
Олтинчидан
.
Сувлардан
ва
сув
объектларидан
оқилона
фойдаланиш
,
уларни
муҳофаза
қилиш
бўйича
тадбирларни
амалга
оширишда
сув
истеъмолчилари
уюшмалари
,
бошқа
нодавлат
нотижорат
ташкилотлари
,
шунингдек
фуқароларнинг
иштироки
кенгайтирилмоқда
.
2009
йилги
тузатишларга
кўра
сув
истеъмолчилари
уюшмалари
,
бошқа
нодавлат
нотижорат
ташкилотлари
ўз
уставларига
мувофиқ
ҳамда
фуқаролар
сувлардан
ва
сув
объектларидан
оқилона
фойдаланиш
,
уларни
муҳофаза
қилиш
бўйича
тадбирларни
амалга
оширишда
давлат
органларига
кўмаклашади
.
Айни
дамда
давлат
органлари
бу
тадбирларни
ўтказишда
сув
истеъмолчилари
уюшмалари
,
бошқа
нодавлат
нотижорат
ташкилотларининг
,
шунингдек
фуқароларнинг
таклифларини
ҳисобга
олиши
мумкинлиги
тўғрисидаги
қоида
белгиланди
.
Юқоридаги
қонун
билан
,
шунингдек
сув
истеъмолчилари
уюшмаларининг
ҳуқуқий
ҳолатига
бағишланган
янги
18
2
-
модда
киритилиб
,
унда
сув
истеъмолчи
уюшмаларини
ташкил
этиш
шартлари
,
уларнинг
муассислари
,
аъзолари
ҳамда
сув
истеъмолчилари
уюшмаси
ва
унинг
хизмат
кўрсатиш
зонасида
жойлашган
аъзолари
,
шунингдек
бошқа
қишлоқ
ва
сув
хўжалиги
органлари
ҳамда
ўзга
юридик
ва
жисмоний
шахслар
ўртасидаги
сувга
доир
муносабатларни
тартибга
солиш
хусусиятлари
мустаҳкамлаб
қўйилди
.
Қонуннинг
яна
бир
муҳим
жиҳати
унда
фуқаролар
ўзини
ўзи
бошқариш
органларининг
сувдан
фойдаланиш
ва
сув
истеъмоли
тўғрисидаги
низоларни
ҳал
қилишга
доир
ваколати
махсус
нормада
белгилаб
берилди
(86-
модда
).
Унга
мувофиқ
фуқароларнинг
ўзини
ўзи
бошқариш
органлари
ҳудудидаги
сув
объектларидан
фойдаланиш
масалалари
юзасидан
фуқаролар
ўртасидаги
сувдан
фойдаланиш
ва
сув
истеъмоли
тўғрисидаги
низоларни
ҳал
қилиш
мазкур
органларнинг
ваколатига
киради
,
қишлоқ
ва
сув
хўжалиги
,
табиатни
муҳофаза
қилиш
органлари
ҳамда
шунга
ваколатли
бошқа
давлат
органлари
ҳал
қилиши
лозим
бўлган
низолар
бундан
мустасно
.
Шунингдек
,
Қонун
нодавлат
нотижорат
ташкилотларига
ўз
уставларига
мувофиқ
қонун
ҳужжатларида
белгиланган
тартибда
сувдан
оқилона
фойдаланиш
,
сувни
оқилона
истеъмол
қилиш
ва
сувларни
муҳофаза
қилишга
қаратилган
самарали
чора
-
тадбирларнинг
татбиқ
этилишини
рағбатлантириш
ва
тақдирлаш
имкониятини
ҳам
тақдим
этди
.
Еттинчидан
.
Сувдан
фойдаланиш
турларининг
хилма
-
хиллиги
принципи
мустаҳкамланди
ҳамда
изчил
такомиллаштириб
борилди
.
Чунончи
, 2009
йил
25
декабрдаги
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Қишлоқ
ва
сув
хўжалигида
иқтисодий
ислоҳотлар
чуқурлаштирилганлиги
муносабати
билан
Ўзбекистон
Республикасининг
айрим
қонун
ҳужжатларига
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритиш
тўғрисида
”
ги
Қонуни
асосида
сув
қонунчилигига
“
сув
истеъмоли
”
институти
кириб
келди
.
Қонунда
сувдан
фойдаланиш
ва
сув
истеъмолининг
аниқ
фарқлари
,
уларнинг
ҳуқуқий
тартиботи
,
сув
истеъмоли
манбалари
,
сув
истеъмоли
турларига
оид
муҳим
қоидалар
белгилаб
қўйилди
.
Шунингдек
,
2009
йилда
қишлоқ
хўжалиги
эҳтиёжлари
учун
сувдан
фойдаланиш
ва
сув
истеъмоли
тури
ҳам
анча
такомиллаштирилди
.
Қонунда
қишлоқ
хўжалиги
эҳтиёжлари
учун
сувдан
фойдаланиш
ва
сув
истеъмолини
ташкил
этиш
,
суғориладиган
ерларида
қулай
сув
режимини
вужудга
келтириш
,
фермер
ва
деҳқон
хўжаликларининг
сув
олиш
лимитларини
манбаларнинг
суви
камайган
ҳолларда
уларнинг
розилигисиз
ўзгартириш
мумкинлигини
белгилаш
,
қишлоқ
хўжалиги
эҳтиёжлари
учун
сувдан
фойдаланишни
ва
сув
истеъмолини
режалаштириш
,
суғориладиган
ерларда
сувдан
фойдаланиш
ва
сув
истеъмолининг
ўзига
хос
хусусиятлари
,
қишлоқ
хўжалиги
эҳтиёжлари
учун
сув
объектларидан
фойдаланувчи
сувдан
фойдаланувчиларнинг
ва
сув
истеъмолчиларининг
мажбуриятларини
мустаҳкамлаш
бўйича
муҳим
янгиликлар
киритилди
(47–50-
моддалар
).
Хусусан
,
қишлоқ
хўжалиги
эҳтиёжлари
учун
сув
ресурсларидан
фойдаланувчи
сув
истеъмолчилари
зиммасига
қишлоқ
хўжалиги
экинлари
ва
дов
-
дарахтларини
суғориш
,
шунингдек
яйловларга
сув
чиқаришнинг
қулай
режимини
сақлаш
;
сувни
тежайдиган
технологияларни
ва
илғор
суғориш
техникасини
жорий
этиш
орқали
суғориш
воситалари
ва
усулларини
такомиллаштириш
;
сувни
тежаш
имконини
берадиган
агротехника
тадбирларини
амалга
ошириш
;
тупроқ
унумдорлигини
сақлаш
имконини
берадиган
мелиорация
тадбирларини
амалга
ошириш
ва
бошқа
мажбуриятлар
юкланди
.
Саккизинчидан
.
Сувдан
фойдаланиш
соҳасида
қонунийлик
ва
ҳуқуқ
-
тартиботни
таъминлаш
бўйича
кенг
кўламли
чора
-
тадбирлар
мажмуи
амалга
оширилди
.
Хусусан
,
2009
йилда
Қонунга
сув
истеъмолчиларининг
сув
объектларидан
бериладиган
сув
оқими
маромини
ўзбошимчалик
билан
ўзгартиришини
тақиқловчи
махсус
норма
киритилди
(54-
модда
).
Унга
кўра
сув
истеъмолчиларининг
сув
истеъмолчилари
уюшмалари
ҳамда
сув
хўжалигининг
фойдаланувчи
ташкилотлари
билан
белгиланган
тартибда
келишилмаган
ҳолда
сув
сарфини
кўпайтириш
ёки
камайтириш
мақсадида
сув
объектларидаги
гидротехника
иншоотларини
ўзбошимчалик
билан
ўзгартириши
,
шунингдек
уларга
муваққат
тўсиқлар
,
насос
станциялари
(
агрегатлар
)
ва
сувни
кўтарадиган
ҳамда
сув
оладиган
бошқа
иншоотларни
қуриши
,
шунингдек
рўйхатдан
ўтказилмаган
сув
ажратиш
жойларидан
ўзбошимчалик
билан
сув
олиш
тақиқланди
.
Қонунда
,
шунингдек
сувдан
фойдаланиш
ва
сув
истеъмоли
тўғрисидаги
низоларни
ҳал
қилувчи
органлар
ва
уларнинг
ҳуқуқий
ҳолати
белгиланди
,
яъни
бундай
органлар
сифатида
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамаси
,
махаллий
давлат
ҳокимияти
органлари
,
фуқароларнинг
ўзини
ўзи
бошқариш
органлари
,
шунингдек
қишлоқ
ва
сув
хўжалиги
,
табиатни
муҳофаза
қилиш
,
геология
ва
минерал
ресурслар
органлари
,
шунга
ваколатли
бошқа
органлар
ва
судлар
кўзда
тутилди
.
Ҳар
бир
органнинг
сувдан
фойдаланиш
ва
сув
истеъмоли
тўғрисидаги
низоларни
ҳал
қилишга
доир
ваколати
алоҳида
моддаларда
мустаҳкамлаб
қўйилди
.
Қонуннинг
яна
бир
муҳим
жиҳати
унда
сув
тўғрисидаги
қонун
ҳужжатларини
бузганлик
учун
жавобгарлик
учун
алоҳида
боб
киритилиб
,
сув
тўғрисидаги
қонун
ҳужжатларини
бузганликда
айбдор
шахслар
белгиланган
тартибда
жавобгар
бўлиши
белгиланди
.
Натижада
ушбу
норма
реализацияси
сифатида
2009
йилда
Ўзбекистон
Республикасининг
Маъмурий
жавобгарлик
тўғрисидаги
кодексига
ҳам
сувдан
фойдаланиш
ва
сув
истеъмоли
қоидаларини
бузишга
оид
74-
модда
билан
такомиллаштирилди
.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
4
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
11
МЖтК
билан
табиий
сув
оқимлари
(
жилғалар
,
сойлар
,
дарёлар
ва
бошқалар
),
сув
ҳавзалари
(
кўллар
,
денгизлар
,
ер
ости
сувли
қатламлари
)
ва
сунъий
сув
оқимлари
(
очиқ
ва
ёпиқ
каналлар
,
коллектор
-
дренаж
тармоқлари
),
сув
ҳавзалари
(
сув
омборлари
,
сел
сувлари
тўпланадиган
жойлар
,
ҳовузлар
ва
бошқалар
)
ҳамда
бошқа
табиий
ва
сунъий
сув
объектларидан
олинадиган
сувдан
фойдаланиш
ва
сув
истеъмоли
қоидаларини
,
сув
олиш
лимитларини
бузиш
,
шунингдек
лойиҳада
назарда
тутилган
балиқларни
муҳофаза
қилиш
иншоотлари
ва
қурилмалари
бўлмаган
ҳолда
улардан
сув
олишни
амалга
ошириш
учун
маъмурий
жазо
чоралари
белгиланди
.
Тўққизинчидан
.
Сувдан
оқилона
фойдаланиш
,
сувни
оқилона
истеъмол
қилиш
ва
сувларни
муҳофаза
килишнинг
иқтисодий
чора
-
тадбирлари
мустаҳкамланиб
борилмоқда
.
Масалан
, 2009
йилда
сувдан
оқилона
фойдаланиш
,
сувни
оқилона
истеъмол
қилиш
ва
сувларни
муҳофаза
қилишни
таъминлашнинг
иқтисодий
чора
-
тадбирлари
сифатида
сув
ресурсларидан
фойдаланганлик
,
сувни
етказиб
бериш
бўйича
хизматлар
ва
кўрсатилган
бошқа
сув
хўжалиги
хизматлари
,
сув
объектларини
ифлослантирганлик
ва
уларга
зарарли
таъсир
этишнинг
ўзга
турлари
учун
ҳақ
олиш
;
сувни
тежайдиган
технологияларни
жорий
этишда
,
сувни
муҳофаза
қилиш
ва
тежашда
самарали
бўлган
фаолиятни
амалга
оширишда
юридик
ва
жисмоний
шахсларга
бериладиган
солиққа
,
кредитга
оид
ва
бошқа
имтиёзлар
белгилаш
;
ҳуқуқий
,
иқтисодий
,
ижтимоий
,
ташкилий
,
экологик
рағбатлантиришнинг
ва
бошқача
рағбатлантиришнинг
самарали
чора
-
тадбирлари
тизимини
қўллаш
тартиби
ва
асослари
мустаҳкамланди
.
Мамлакатимизда
сув
қонунчилиги
ривожланишининг
кейинги
босқичида
ушбу
соҳадаги
қонун
ҳужжатлари
тизими
яхлитлиги
ва
ўзаро
мувофиқлигини
таъминлаш
мақсадида
уларни
кодификациялаш
ҳамда
ягона
Сув
кодексини
қабул
қилиш
,
шунингдек
сувдан
оқилона
фойдаланишни
иқтисодий
рағбатлантириш
,
шу
жумладан
қишлоқ
хўжалигида
томчилаб
суғориш
тизимини
жорий
этиш
учун
иқтисодий
рағбатлантиришнинг
аниқ
чора
-
тадбирларини
ишлаб
чиқиш
ҳамда
ушбу
технологияларни
жорий
этиш
учун
имтиёзли
кредитлаш
ва
молиялаш
тизимини
такомиллаштириш
,
шунингдек
,
ер
ости
сувларидан
фойдаланиш
ва
муҳофаза
қилиш
чора
-
тадбирларини
янада
аниқлаштириш
ва
мустаҳкамлаш
мақсадга
мувофиқ
.
Хулоса
ўрнида
айтиш
мумкинки
,
БМТ
Бош
котибининг
“
сув
,
тинчлик
ва
хавфсизлик
муаммолари
ўзаро
чамбарчас
боғлиқ
”
деган
фикрлари
соҳани
тартибга
солишга
қаратилган
қонунчиликни
тубдан
такомиллаштириш
нақадар
муҳимлигини
намоён
этади
.
Д
.
Р
.
Артиков
,
Тошкент
давлат
юридик
университети
ўқитувчиси
МАЪМУРИЙ
СУД
ҲУЖЖАТЛАРИНИ
ИЖРО
ЭТИШНИНГ
АЙРИМ
МАСАЛАЛАРИ
Аннотация
:
мазкур
мақолада
маъмурий
суд
ҳужжатларини
ижро
этишнинг
ўзига
хос
хусусиятлари
ва
соҳадаги
қонунчиликни
ривожлантириш
истиқболлари
таҳлил
қилинган
.
Калит
сўзлар
: “
ижро
варақаси
”,
маъмурий
суд
иш
юритуви
принциплари
,
ижро
этиш
муддати
,
ижрони
кечиктириш
.
Аннотация
:
в
данной
статье
анализируются
осо
-
бенности
исполнения
административно
-
судебных
ак
-
тов
и
перспективы
развития
законодательства
данной
отрасли
.
Ключевые
слова
:
"
исполнительный
лист
",
прин
-
ципы
административного
судопроизводства
,
сроки
исполнения
,
задержание
исполнения
.
Annotation:
this article describes the legal nature of
the execution of administrative-judicial acts and the
prospects for the development of legislation in this sphere.
Keywords:
“writ
of
execution”,
principles
of
administrativejudicial process, deadlines for execution,
detention of execution.
Сўнгги
йилларда
мамлакатимизда
маъмурий
низоларни
ҳал
этиш
бўйича
суд
ислоҳотлари
жадал
тарзда
амалга
оширилди
.
Жумладан
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2017
йил
21
февралдаги
“
Ўзбекистон
Республикаси
суд
тизими
тузилмасини
тубдан
такомиллаштириш
ва
фаолияти
самарадорлигини
ошириш
чора
-
тадбирлари
тўғрисида
”
ги
Фармонининг
қабул
қилиниши
мазкур
соҳадаги
давлат
сиёсатини
сифат
жиҳатидан
янги
босқичга
кўтарди
.
Айниқса
,
Фармонда
фуқаролар
ва
тадбиркорлик
субъектларининг
ҳуқуқлари
,
эркинликлари
,
қонуний
манфаатларининг
ишончли
суд
ҳимоясини
таъминлаш
мақсадида
илғор
хорижий
тажрибани
ўрганиш
асосида
маъмурий
судларни
ташкил
этиш
бўйича
белгиланган
вазифа
бу
борада
муҳим
қадам
бўлди
.
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
суди
тизимида
маъмурий
ишлар
бўйича
судлов
ҳайъатини
ташкил
этиш
,
Қорақалпоғистон
Республикаси
,
вилоятлар
,
Тошкент
шаҳар
ва
туман
(
шаҳар
)
маъмурий
судлари
учун
262
та
судьялар
штат
бирлиги
ажратилиши
белгиланди
[1].
Хориж
тажрибасига
мурожаат
қиладиган
бўлсак
маъмурий
низоларни
ҳал
этишнинг
умумий
судлов
шакли
кенг
амал
қилади
.
Ушбу
тизимнинг
моҳияти
шундаки
,
ижро
ҳокимияти
устидан
суд
контроли
умумий
юрисдикция
судлари
томонидан
фуқаролик
процессуал
қоидалари
асосида
амалга
оширилади
.
Бундай
тизим
Буюк
Британия
,
АҚШ
,
Австралия
,
Канада
,
Ҳиндистон
,
Бельгия
,
Дания
,
Норвегия
ва
Япония
каби
мамлакатларда
мавжуд
[2].
Ўз
навбатида
,
ягоналаштирилган
тизим
ҳам
иккига
бўлинади
.
Биринчи
тизимга
Дания
,
Норвегия
,
Япония
давлатлари
кириб
,
уларда
маъмурий
юстиция
фақат
умумий
судлар
томонидан
амалга
оширилади
.
Буюк
Британия
,
АҚШ
,
Канада
,
Янги
Зеландияда
эса
умумий
судлардан
ташқари
махсус
маъмурий
трибуналлар
ҳам
тузилган
.
Маъмурий
трибуналларнинг
ташкил
этилиши
қуйидаги
