ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2014
№
1-2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
37
А
.
Қодирқулов
ТДЮУ
магистранти
ХЎЖАЛИК
СУДЛАРИДА
БИРИНЧИ
ИНСТАНЦИЯ
СУДИДА
ИШ
ЮРИТИШНИНГ
МАҚСАД
ВА
ВАЗИФАЛАРИ
Суд
-
ҳуқуқ
ислоҳотларининг
кейинги
босқичида
асосий
долзарб
вазифалардан
бири
бўлиб
,
одил
судлов
сифатини
ошириш
,
судда
ишларни
ҳал
қилиш
тартибини
такомиллаштириш
,
фуқаролар
ва
бошқа
субъектларнинг
суд
орқали
ўз
ҳуқуқларини
ҳимоя
қилиш
имкониятларини
кенгайтириш
,
бунинг
учун
процессуал
тартиб
шарт
-
шароитларни
вужудга
келтириш
ҳисобланади
.
Шу
мақсадда
бугунги
кунда
хўжалик
процессуал
ва
фуқаролик
процессуал
қонунчилик
жиддий
танқидий
таҳлил
этилиши
,
бу
соҳада
судларнинг
амалий
фаолияти
ўрганиб
чиқилиши
ва
умумлаштирилиши
лозим
1
.
Хўжалик
суди
биринчи
инстанциясида
иш
юритишнинг
процессуал
тартибига
оид
норматив
-
ҳуқуқий
базанинг
ҳозирги
ҳолатини
баҳолай
туриб
,
уларни
такомиллаштириш
бугунги
куннинг
долзарб
вазифаларидан
ҳисобланади
.
Мамлакатимиз
Президенти
И
.
А
.
Каримов
таъкидлаганидек
,
“
Қ
a
бул
қилин
a
диг
a
н
қ
o
нун
л
o
йиҳ
a
л
a
рид
a a
м
a
лд
a
ги
қ
o
нун
ҳужж
a
тл
a
рид
a
н
ф
a
рқ
қил
a
диг
a
н
т
a
ф
o
вутл
a
рг
a,
т
a
кр
o
рл
a
рг
a
йўл
қўйилг
a
нини
,
б
o
шқ
a
ҳужж
a
тл
a
рг
a
ҳ
a
в
o
л
a
қилиш
ҳ
o
л
a
тл
a
ри
кўплигини
қ
a
йд
этиш
л
o
зим
.
В
a
энг
a
с
o
сий
к
a
мчилик
қ
a
бул
қилин
a
диг
a
н
қ
o
нунл
a
рд
a a
кс
a
рият
ўринл
a
рд
a a
н
a
шу
қ
o
нун
ҳужж
a
тл
a
рининг
ҳ
a
ётг
a
т
a
тбиқ
этилишини
т
a
ъминл
a
йдиг
a
н
пр
o
ц
e
ссу
a
л
м
exa
низмл
a
рнинг
м
a
вжуд
эм
a
слигид
a
кўзг
a
т
a
шл
a
н
a
ди
.
Бу
эс
a
ўз
-
ўзид
a
н
ушбу
ҳужж
a
тл
a
рнинг
қўлл
a
нишини
с
e
зил
a
рли
д
a
р
a
ж
a
д
a
қийинл
a
штир
a
ди
,
қ
o
нунл
a
рнинг
ижр
o
этилм
a
слигиг
a,
ҳуқуқий
нигилизмг
a,
яъни
ҳ
a
р
қ
a
нд
a
й
ҳуқуқий
н
o
рм
a
нинг
инк
o
р
қилинишиг
a,
ҳуқуқни
қўлл
a
ш
a
м
a
лиёти
с
a
м
a
р
a
д
o
рлигининг
п
a
с
a
йишиг
a o
либ
к
e
л
a
ди
”
2
.
Ҳақиқатан
ҳам
қ
a
бул
қилин
a
диг
a
н
қ
o
нунл
a
рнинг
суд
амалиёти
ва
ҳуқуқни
қўллаш
амалиётидаги
самарадорлигини
ошириш
суд
-
ҳуқуқ
ислоҳотларининг
муҳим
устувор
вазифаларидан
биридир
.
Мазкур
белгиланган
устувор
вазифаларнинг
ижросини
таъминлаш
,
жамиятимизда
кенг
кўламда
амалга
оширилаётган
суд
-
ҳуқуқ
ислоҳотларини
ривожлантириш
,
суд
ишларини
юритиш
билан
боғлиқ
фаолиятни
тартибга
солиш
жараёнларида
вужудга
келаётган
муаммоларни
назарий
ва
амалий
жиҳатдан
чуқур
тадқиқ
этишни
тақозо
этмоқда
.
Статистик
маълумотларга
қараганда
, 2013
йилда
хўжалик
судларининг
биринчи
инстанциясида
235.150
та
хўжалик
ишлари
кўриб
чиқилган
3
.
Шундан
159.736
таси
ҳал
қилув
қарори
асосида
ҳал
этилган
ишлардир
.
Жумладан
,
суд
буйруғини
бериш
тартиби
асосидаги
ишлар
68.754
тани
,
рад
этилган
ишлар
сони
6.603
та
-
ни
,
даъво
аризаси
кўрмасдан
қолдирилган
ишлар
сони
4.014
тани
,
иш
юритиш
тугатилган
ишлар
сони
2.646
1
Хўжалик
процессуал
қонунчилигини
такомиллаштириш
муаммолари
.
Монография
.
О
.
Оқюлов
муҳ
.
остида
. –
Т
.:
ТДЮИ
,
2011. –
Б
.57.
2
Каримов
И
.
А
.
Асосий
вазифамиз
–
ватанимиз
тараққиёти
ва
халқимиз
фаровонлигини
янада
юксалтиришдир
. –
Тошкент
:
Ўзбекистон
, 2010. –
Б
.14.
3
тани
,
келишув
битими
тасдиқланган
ишлар
сони
561
тани
,
янги
очилган
ҳолатлар
бўйича
кўрилган
ишлар
сони
155
тани
,
сайёр
суд
мажлисларида
кўрилган
иш
-
лар
сони
84.017
тани
ташкил
қилган
.
Ҳисобот
даври
-
нинг
охирига
қолдиқ
бўлган
ишлар
сони
14.270
тани
ташкил
қилган
.
Шунингдек
, 2013
йилда
ҳисобот
даврида
келиб
тушган
ариза
ва
даъво
аризалар
сони
260.805
тани
,
тегишлилиги
бўйича
бошқа
ишга
ўтказилган
ишлар
сони
60
тани
,
ариза
ва
даъво
ари
-
зақабул
қилиши
рад
этилган
ишлар
сони
5.604
тани
,
қайтарилган
ариза
ва
даъво
аризалар
сони
12.820
та
-
ни
,
кўриш
учун
қабул
қилинган
ариза
ва
даъво
ариза
-
лар
сони
242.321
тани
,
бошқа
хўжалик
судлари
иш
юритувидан
қабул
қилинган
ишлар
сони
93
тани
таш
-
кил
қилган
.
Юқоридаги
статистик
маълумотларидан
кўриниб
турибдики
,
хўжалик
ишлари
бўйича
судларда
ишлар
сони
судларни
ишларни
кўриб
чиқишга
вақт
нуқтаи
назардан
ҳамда
жисмонан
улгурмаслигига
олиб
келмоқда
.
Шунинг
учун
ҳам
хўжалик
судларида
иш
юритишнинг
мақсад
ва
вазифаларни
тўғри
аниқлаб
олиш
муҳим
ҳисобланади
.
Ўзбекистон
Республикаси
Хўжалик
процессуал
кодексининг
3-
моддасига
кўра
,
хўжалик
судида
суд
ишларини
юритиш
вазифалари
қуйидагилардан
иборат
:
1)
иқтисодиёт
соҳасида
корхона
,
муассаса
,
ташкилотлар
ва
фуқароларнинг
бузилган
ёки
низолашилаётган
ҳуқуқларини
ёхуд
қонун
билан
қўриқланадиган
манфаатларини
ҳимоя
қилиш
;
2)
иқтисодиёт
соҳасида
қонунчиликни
мустаҳкамлаш
ва
ҳуқуқбузарликларнинг
олдини
олишга
кўмаклашиш
.
Ўзбекистон
Республикаси
хўжалик
процессуал
қонунчилигида
юқоридаги
норманинг
назарда
тутилганлиги
мамлакатимизда
олиб
борилаётган
суд
-
ҳуқуқ
ислоҳотларининг
самарасидан
далолат
бермоқда
,
яъни
тадбиркорларнинг
иқтисодий
ҳуқуқлари
ва
манфаатларини
ҳимоя
қилиш
суд
органлари
олдидаги
энг
муҳим
вазифа
қилиб
белгилаб
қўйилди
.
Хўжалик
суд
ишлари
юритиш
вазифалари
тўғрисида
ҳуқуқшунос
олим
Ш
.
Ш
.
Шорахметов
шундай
таъкидлайди
:
агар
тарафлар
иқтисодиёт
соҳасида
корхона
,
муассаса
,
ташкилотлар
ва
фуқароларнинг
бузилган
ёки
низолашилаётган
ҳуқуқларини
ёхуд
қонун
билан
қўриқланадиган
манфаатларини
бажармасалар
,
бундай
ҳолларда
суд
ўзига
берилган
ваколат
доирасида
давлатнинг
мажбурлаш
тадбирини
қўллайди
.
Суд
бу
мажбурлаш
тартибидаги
ишларни
суд
процессида
процессуал
ҳаракатларни
амалга
ошириш
билан
ҳал
этади
”
4
.
Ҳуқуқшунос
олима
Ф
.
Ибратова
хўжалик
суд
ишларини
юритишнинг
мақсади
иқтисодий
ва
хўжалик
низоларини
суд
ҳал
этиш
ҳамда
асосий
вазифалари
фуқаролар
,
корхона
,
муассаса
ва
ташкилотларининг
бузилган
ҳуқуқ
ва
қонун
билан
қўриқланадиган
манфаатларини
ҳимоя
қилишдан
иборат
.
Бу
процесснинг
барча
босқичида
ҳар
бир
иш
юзасидан
амалга
оширилади
5
.
Юқоридаги
ҳуқуқшунос
олимларнинг
фикрларида
ҳам
асосий
эътибор
хўжалик
суд
ишларини
4
Шораҳметов
Ш
.
Ш
.
Ўзбекистон
Республикасининг
Хўжалик
процессуал
ҳуқуқи
. –
Т
.: “
Адабиёт
жамғармаси
”. 2001. -
Б
.11.
5
Ф
.
Ибратова
Хозяйственное
процессуальное
право
.
Учебник
.
–
Ташкент
:
ТГЮИ
, 2012. –
С
.19.
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2014
№
1-2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
38
юритишнинг
вазифаларига
қаратилган
.
Чунки
,
Ўзбекистон
Республикасининг
Хўжалик
процессуал
кодексида
хўжалик
суд
ишлари
юритишнинг
мақсади
баён
этилмаган
бўлса
-
да
,
хўжалик
процессуал
қонунчилигининг
ҳуқуқий
нормалари
мазмун
-
моҳиятига
сингдирилган
.
Унга
кўра
,
хўжалик
судида
иш
кўришнинг
асосий
мақсади
одил
судловни
амалга
ошириш
,
иқтисодиёт
соҳасида
қонунийлик
ва
ҳуқуқ
-
тартиботни
мустаҳкамлаш
,
демократияни
,
ижтимоий
адолатни
,
фуқаролар
,
корхона
,
муассаса
,
ташкилотлар
ўртасида
ҳуқуқбузарликларнинг
олдини
олишга
кўмаклашишдан
иборат
.
Шу
маънода
хўжалик
судлари
томонидан
хўжалик
ишларининг
сайёр
суд
мажлисларида
кўрилиши
ҳам
жамиятда
қонунийлик
ва
ҳуқуқ
-
тартиботни
мустаҳкамлашда
,
аҳолининг
ҳуқуқий
саводхонлиги
оширишда
муҳим
аҳамият
касб
этмоқда
.
Статистик
маълумотларга
қараганда
2013
йилда
хўжалик
юритувчи
субъектлар
,
тадбиркорлар
ва
давлат
органларидан
хўжалик
судларига
келиб
тушган
235
мингдан
ортиқ
ариза
ва
даъво
аризалари
мазмунан
кўриб
,
ҳал
этилган
.
Кичик
бизнес
ва
хусусий
тадбиркорлик
субъектлари
,
шу
жумладан
,
фермер
хўжаликларининг
ҳуқуқ
ва
қонуний
манфаатларини
ҳимоя
қилишга
оид
23
мингдан
зиёд
ишлар
кўрилиб
,
уларнинг
фойдасига
322,5
миллиард
сўм
маблағларни
ундириш
ҳақида
қарорлар
қабул
қилинган
, 84
мингдан
ортиқ
хўжалик
ишлари
бевосита
жойларда
,
сайёр
суд
мажлисларида
кўриб
чиқилган
1
.
Албатта
,
хўжалик
суд
ишлари
юритиш
мақсад
ва
вазифаларининг
аҳамиятини
тўлиқ
тасаввур
этиш
учун
бошқа
хорижий
мамлакатлар
қонунчилигини
таҳлил
қилиш
,
уларнинг
тажрибаларини
ўрганиш
лозим
.
Шу
нуқтаи
назардан
МДҲ
таркибига
кирувчи
мамлакатлар
процессуал
қонунчилигига
мурожаат
қиладиган
бўлсак
,
Россия
Федерацияси
АПКнинг
2-
моддасида
арбитраж
судларида
ишларни
юритиш
вазифалари
қуйидагилардан
иборат
эканлиги
белгиланган
:
1)
тадбиркорлик
ва
бошқа
иқтисодий
фаолиятни
амалга
оширувчи
шахсларнинг
бузилган
ёки
низолашилаётган
ҳуқуқ
ва
қонуний
манфаатларини
ҳимоя
қилиш
,
шунингдек
,
тадбиркорлик
ва
бошқа
иқтисодий
фаолият
соҳасида
РФ
ва
унинг
субъектлари
,
муниципиал
тузилмалар
,
мазкур
соҳада
мансабдор
шахслар
,
маҳаллий
бошқарув
органлари
,
РФ
давлат
ҳокимияти
органларининг
ҳуқуқ
ва
қонуний
манфаатларини
ҳимоя
қилишдан
иборат
;
2)
тадбиркорлик
ва
бошқа
иқтисодий
фаолият
соҳасида
одил
судловга
мурожаат
қилиш
ҳуқуқини
таъминлаш
;
3)
мустақил
ва
беғараз
судлар
томонидан
оқилона
муддатда
адолатли
ошкора
суд
муҳокамаисни
ўтказиш
;
4)
тадбиркорлик
ва
бошқа
иқтисодий
фаолият
соҳасида
ҳуқуқбузарликларнинг
олдини
олиш
ва
қонунийликни
мустаҳкамлаш
;
5)
судлар
ва
қонунга
ҳурмат
билан
муносабатда
бўлишни
шакллантириш
;
6)
ўзаро
шерик
ишга
доир
муносабатларни
шаклланиши
ва
ривожланишига
кўмаклашиш
,
ишчанлик
обороти
этикаси
ва
одатларни
шакллантириш
2
.
1
http: www/kun.uz/ 31.01.2014.
2
Россия
Федерацияси
Арбитраж
процессуал
қонунчилигида
хўжалик
суд
ишларини
юритиш
вазифалари
бироз
кенгроқ
берилган
бўлиб
,
унга
фуқаролар
,
ташкилотлардан
сўнг
Федерация
субъектлари
,
маҳаллий
тузилмалар
,
шунингдек
,
фуқаролик
,
меҳнат
ёки
бошқа
ҳуқуқий
муносабатлар
субъектлари
ҳисобланган
бошқа
шахслар
ҳуқуқ
ва
манфаатлари
киритилган
.
Ушбу
моддада
айтиб
ўтилган
субъектлар
доираси
бир
томондан
кенгроқ
кўринса
-
да
,
бироқ
умумий
маънода
муассаса
,
ташкилотлар
юқоридагиларни
ўз
ичига
қамраб
олади
.
Шу
билан
бирга
,
Россия
Федерацияси
ХПКнинг
2-
моддасида
хўжалик
суд
ишларини
юритиш
вазифаларига
қонунийлик
,
ҳуқуқ
-
тартиботни
мустаҳкамлаш
,
ҳуқуқбузарликларнинг
олдини
олиш
,
қонун
ва
судга
ҳурмат
муносабатида
бўлишга
кўмаклашиш
кўзда
тутилган
бўлиб
,
бизнинг
хўжалик
процессуал
қонунчиликдан
фарқли
жиҳати
сифатида
ҳуқуқбузарликларнинг
олдини
олиш
,
қонун
ва
судга
ҳурмат
муносабатида
бўлиш
мақсадини
кўрсатиш
мумкин
.
Фикримизча
,
хўжалик
суд
ишларини
юритиш
мақсади
сифатида
ҳуқуқбузарликларнинг
олдини
олишни
алоҳида
ажратилганлиги
қонунийлик
ва
ҳуқуқ
-
тартиботни
мустаҳкамлашнинг
бир
йўналиши
эканлигидан
далолат
бермоқда
.
Шунингдек
,
қонун
ва
судга
ҳурмат
муносабатида
бўлиш
мақсадига
хўжалик
суд
ишларини
тўғри
,
ўз
вақтида
кўриб
чиқиш
ва
ҳал
этиш
орқали
эришиш
мумкин
,
шу
сабабли
ушбу
мақсад
процессуал
қонунчиликка
тўғри
киритилган
,
деб
ўйлаймиз
.
Мамлакатимиз
процессуал
қонунчилигида
кўзда
тутилган
хўжалик
суд
ишларини
юритишда
демократияни
,
ижтимоий
адолатни
таъминлаш
мақсадларига
эришилиши
фуқароларнинг
қонунга
ва
судга
ҳурмат
муносабатида
бўлишига
олиб
келади
.
Чунки
,
суд
томонидан
қонунларнинг
тўғри
қўлланилиши
,
одил
судловнинг
амалга
оширилиши
,
адолатли
ҳал
қилув
қарорининг
чиқарилиши
билан
фуқароларнинг
ҳуқуқ
ва
манфаатлари
ҳимоя
қилиниб
,
уларнинг
қонунга
,
судга
бўлган
ишончи
ва
ҳурмати
ошади
.
Бу
эса
,
жамиятда
демократиянинг
устунлигидан
,
ижтимоий
адолатнинг
қарор
топганлигидан
далолат
беради
.
Шу
маънода
,
Ўзбекистон
Республикаси
ХПКнинг
3-
моддасида
келтирилган
хўжалик
суд
ишларини
юритиш
вазифалари
ўзининг
мазмуни
,
анча
кенг
субъектлар
доирасини
қамраб
олиши
,
суд
ишларини
юритиш
мақсадлари
билан
фарқли
жиҳатларини
кўриш
мумкин
.
Беларусь
Республикаси
ХПКнинг
3-
моддаси
“
Хўжалик
судларида
суд
ишларини
юритишнинг
мақсади
”
деб
номланиб
,
унга
кўра
,
қонун
ҳужжатларида
ўрнатилган
тартибда
умумий
белгиланган
муддатдан
чиқиб
кетмаган
ҳолда
қисқа
муддатда
тадбиркорлик
ва
бошқа
хўжалик
фаолиятини
амалга
оширишдан
келиб
чиқадиган
низоларни
қонуний
ҳал
қилишни
таъминлаш
;
ваколатли
,
мустақил
ва
беғараз
судлар
томонидан
адолатли
суд
муҳокамасини
ўтказиш
.
Шунингдек
,
Беларусь
Республикаси
ХПКнинг
4-
моддаси
“
Хўжалик
судларида
суд
иш
юритувининг
вазифалари
”
деб
номланган
бўлиб
,
унинг
вазифалари
сифатида
қуйидагилар
белгиланган
:
-
хўжалик
судлари
томонидан
ишларни
тўғри
ва
ўз
вақтида
кўриб
чиқиш
;
-
якка
тартибдаги
тадбиркорлар
,
юридик
шахсларни
бузилган
ёки
низолашилаётган
ҳуқуқ
ва
қонуний
манфаатларини
,
шунингдек
,
мазкур
соҳада
Беларусь
Республикаси
,
БРнинг
маъмурий
-
ҳудудий
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2014
№
1-2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
39
бирликлари
,
давлат
органлари
,
маҳаллий
ва
ўзини
ўзи
бошқарув
органлари
,
бошқа
органлар
ва
мансабдор
шахсларни
ҳуқуқ
ва
қонуний
манфаатларини
,
қонун
ҳужжатларида
назарда
тутилган
ҳолларда
фуқаролар
ва
юридик
шахс
ҳисобланмайдиган
ташкилотларнинг
ҳам
;
-
тадбиркорлик
ва
бошқа
хўжалик
(
иқтисодиёт
)
соҳасида
ҳуқуқбузарликларнинг
олдини
олиш
ва
қонунийликни
мустаҳкамлашга
кўмаклашиш
;
-
хўжалик
судларида
суд
ишларини
юритиш
тўғрисидаги
мазкур
Кодекс
ва
бошқа
қонун
ҳужжатларида
ўрнатилган
тартибда
судлар
ва
бошқа
органлар
қарорларини
ижро
этиш
;
-
шерикчилик
асосида
ишчанлик
муносабатларини
шакллантириш
ва
ривожлантириш
,
иш
юритиш
этикаси
ва
анъаналарини
такомилшатириш
,
суд
ҳокимиятининг
нуфузини
мустаҳкамлашдан
иборат
1
.
Кўриниб
турибдики
,
Беларусь
Республикаси
қонунчилигида
хўжалик
суд
ишларини
юритиш
вазифалари
бизнинг
процессуал
қонунчиликдан
айрим
фарқли
жиҳатлари
билан
ажралиб
туради
.
Беларусь
Республикасида
хўжалик
суд
ишларни
юритишнинг
энг
муҳим
вазифаси
хўжалик
ишларини
тўғри
ва
ўз
вақтида
кўриш
ва
ҳал
этишдан
иборат
бўлиб
,
бу
орқали
хўжалик
юритувчи
субъектлар
ҳуқуқлари
ва
қонун
билан
қўриқланадиган
манфаатларини
ҳимоя
қилишга
эришилиши
назарда
тутилган
.
Шунингдек
,
хўжалик
суд
ишларини
юритиш
вазифалари
қаторига
ижрога
тегишли
суд
қарорлари
ва
бошқа
ҳужжатларни
ижро
этишни
таъминлаш
ҳам
киритилиши
бизнинг
қонунчиликдан
фарқли
жиҳат
ҳисобланади
.
Хўжалик
суд
ишларини
юритиш
вазифалари
қаторига
суд
қарорлари
ва
бошқа
ҳужжатларни
ижро
этишни
таъминлашнинг
киритилишини
тўғри
деб
ҳисоблаш
мумкин
.
Чунки
,
хўжалик
суд
ишларини
юритишдан
асосий
мақсад
юридик
шахсларнинг
ҳуқуқ
ва
манфаатларини
ҳимоя
қилишдир
.
Суд
томонидан
низолашилаётган
ҳуқуқ
ва
манфаатлар
юзасидан
хўжалик
иши
тўғри
,
ўз
вақтида
кўриб
чиқилиб
,
ҳал
қилув
қарори
чиқарилса
,
бироқ
у
ўз
вақтида
ижро
этилмаса
,
хўжалик
суд
ишларини
юритишдан
асосий
мақсадига
эришиб
бўлмайди
.
Фақатгина
суднинг
ҳал
қилув
қарори
асосида
ёзилган
ижро
варақасини
ижро
этиш
орқалигина
бузилган
ҳуқуқ
ёки
манфаат
ҳимоя
қилиниши
мумкин
.
Шу
маънода
хўжалик
суд
ишлари
юритиш
вазифаларига
суд
қарорлари
ва
бошқа
ҳужжатларни
ижро
этишни
таъминлашнинг
киритилишини
мақсадга
мувофиқ
,
деб
ҳисоблаш
мумкин
.
Юқорида
МДҲ
мамлакатлари
ва
мамлакатимиз
хўжалик
процессуал
қонунчилигини
қиёсий
таҳлил
этиш
орқали
Ўзбекистон
Республикаси
Хўжалик
процессуал
кодексининг
3-
моддасини
қуйидаги
таҳрирда
баён
этилишини
мақсадга
мувофиқ
деб
ҳисоблаймиз
:
Хўжалик
судида
суд
ишларини
юритиш
вазифалари
қуйидагилардан
иборат
:
1)
иқтисодиёт
соҳасида
корхона
,
муассаса
,
ташки
-
лотлар
ва
фуқароларнинг
бузилган
ёки
низолашилаёт
-
ган
ҳуқуқларини
ёхуд
қонун
билан
қўриқланадиган
манфаатларини
ҳимоя
қилиш
ҳамда
суд
қарорлари
ва
бошқа
ҳужжатларнинг
ижро
этишни
таъминлаш
мақсадида
хўжалик
ишларини
тўғри
,
ўз
вақтида
кўриб
чиқиш
ва
ҳал
этиш
;
1
2)
иқтисодиёт
соҳасида
қонунийлик
ва
ҳуқуқ
-
тартиботни
мустаҳкамлаш
,
демократияни
,
ижтимоий
адолатни
,
фуқаролар
,
корхона
,
муассаса
,
ташкилотлар
ўртасида
ҳуқуқбузарликларнинг
олди
-
ни
олишга
кўмаклашиш
.
Аннотация
:
мазкур
мақолада
хўжалик
судларида
биринчи
инстанция
судида
иш
юритишнинг
мақсад
ва
вазифалари
,
МДҲ
давлатлари
хўжалик
процессуал
қонунчилиги
билан
қиёсий
таҳлил
ҳамда
хўжалик
процессуал
қонунчилигини
такомиллаштиришга
қаратилган
таклиф
ва
тавсиялар
билдирилган
.
Калит
сўзлар
:
хўжалик
судлари
,
одил
судлов
,
хўжалик
судларида
иш
юритишнинг
мақсад
ва
вазифалари
.
Аннотация
:
в
данной
статье
освещаются
цели
и
задачи
производства
первой
инстанции
хозяйственно
-
го
суда
;
даны
предложения
и
рекомендации
,
направ
-
ленные
на
совершенствование
хозяйственного
про
-
цессуального
законодательства
,
а
также
проведен
сравнительный
анализ
хозяйственного
процессуально
-
го
законодательсва
стран
СНГ
.
Ключевые
слова
:
хозяйственный
суд
,
правосудие
,
цели
и
задачи
производства
первой
инстанции
хозяй
-
ственного
суда
А
nnotation:
in this article it is revealed the aims and
tasks of proceeding in the first instace of economical court;
it is given suggestions and recommendations directed for
the development the economical procedural legislation,
also it was made comparative analysis of economical pro-
cedural legislation of CIS countries.
Ke
у
words:
economical courts, justice, the aims and
cases of proceeding in the economical courts.
Фойдаланилган
адабиётлар
рўйхати
:
1.
Каримов
И
.
А
.
Асосий
вазифамиз
–
ватанимиз
тараққиёти
ва
халқимиз
фаровонлигини
янада
юксалтиришдир
. –
Тошкент
:
Ўзбекистон
, 2010. –
Б
.14.
2.
Хўжалик
процессуал
қонунчилигини
такомиллаштириш
муаммолари
.
Монография
.
О
.
Оқюлов
муҳ
.
остида
. –
Т
.:
ТДЮИ
, 2011. –
Б
.57.
3.
Шораҳметов
Ш
.
Ш
.
Ўзбекистон
Республикасининг
Хўжалик
процессуал
ҳуқуқи
. –
Т
.: “
Адабиёт
жамғармаси
”. 2001.
–
Б
.11.
4.
Ф
.
Ибратова
Хозяйственное
процессуальное
право
.
Учебник
. –
Ташкент
:
ТГЮИ
, 2012. –
С
.19.
5. http://economical-court.uz/
6. http://www.kun.uz/
7. http://www.consultant.ru
8. http://www.pravo.kulichki.ru
