YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
64
KOMPYUTER DASTURLARIDA TARIXIY SHAXSIYAT TASVIRI: JALOLIDDIN
MANGUBERDI OBIDASIGA TAKLIF LOYIHA MISOLIDA
Sherzod Shamuratovich Duschanov
Xorazm Ma’mun akademiyasi PhD doktoranti,
duschanovsherzod719@gmail.com tel. +998907267100
https://doi.org/10.5281/zenodo.15878172
Annotatsiya
: Ushbu maqolada Jaloladdin Manguberdi maqbarasiniloyihalash uchun
zamonaviy dasturlardan AutoCAD, 3ds MAX, Lumion kabiy dasturlardan foydalanish va
Jaloladdin Mangubrdi xayoti bilan bog’liq ma’lumotlarni taklif loyiha bilan bog’lash haqida
so’z boradi.
Zamonaviy texnologiyalar hayotimizning deyarli barcha sohalariga kirib kelgan bir
davrda, tarixiy shaxslar va ularning merosini yangi ko‘rinishda taqdim etish muhim ahamiyat
kasb etmoqda. Jumladan, kompyuter grafikasi, 3D modellash va vizualizatsiya dasturlari
orqali tarixiy obidalar, shaxsiyatlar hayoti va ularning yodgorliklari aniq va jozibali shaklda
aks ettirilmoqda. Ushbu maqolada buyuk sarkarda va vatanparvar qahramon Jaloliddin
Manguberdi hayoti va uning tarixiy obidasi kompyuter dasturlarida tasvirlangani tahlil
qilinadi.
Kalit so’zlar:
Zamonaviy komiyuter dasturlari, me’moriy obida, AutoCAD, 3ds MAX,
Lumion, 3D format, vizual.
Jaloliddin Manguberdi — tarix sahnasidagi so‘nggi sulton
Jaloliddin Manguberdi (1199–1231) — Xorazmshohlar davlatining so‘nggi hukmdori
bo‘lib, tarixda jasorat, vatanparvarlik va qat'iyat ramzi sifatida tanilgan. U mo‘g‘ullarga qarshi
olib borgan qahramonona kurashlari orqali nafaqat o‘z davrida, balki keyingi avlodlar qalbida
ham chuqur iz qoldirgan. Uning jasoratini abadiylashtirish uchun yaratilgan obidalar va
yodgorliklar bugungi kunda xalqimiz madaniy merosining ajralmas qismiga aylangan.
Kompyuter texnologiyalarining tarixiy merosni yoritishdagi o‘rni
Axborot texnologiyalari, xususan AutoCAD, 3ds Max va Lumion dasturlari yordamida
tarixiy yodgorliklarni vizual rekonstruksiya qilish — zamonaviy ta’lim, arxitektura va tarixiy
tadqiqotlar uchun yangi ufqlarni ochmoqda.
Bu dasturlar yordamida:
- Obidalar 3D formatda tiklanadi;
- Tarixiy muhitni virtual tarzda aks ettirish mumkin bo‘ladi;
- Tomoshabinga vizual va estetik jihatdan boy material taqdim etiladi.
Jaloliddin Manguberdi obidasi — 3D formatda yondashuv
Mazkur loyiha doirasida AutoCAD dasturida Jaloliddin Manguberdi maqbarasining
asosiy loyihasi ishlab chiqildi. So‘ngra, 3ds Max orqali obida 3D formatda modellashtirildi,
uning hajmi, proporsiyalari va bezaklari aniqlik bilan aks ettirildi. Yakuniy bosqichda esa
Lumion dasturi yordamida yoritish, muhit va animatsion effektlar orqali realistik ta’sir
kuchaytirildi.
Loyihada J. Manguberdining tug’ilgan-vafot etgan yili, ilk janga kirishgan yoshi, jang
maydonida necha yil bo’lgani, Yoshi va hakazo ishlari asos qilib olingan.
(1-rasm)
.
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
65
(1-rasm)
. Taklif loyiha. Umumiy ko’rinishi.
Bu ish orqali tarixiy yodgorlik nafaqat statik rasm sifatida, balki virtual muhitda har
tomonlama ko‘riladigan, o‘rganiladigan va baholanadigan ob'ektga aylandi.
Loyiha: Jaloladdin Manguberdi yashab o’tgan davr arxitekturasiga mos ko’rinishda
loyihalangan.
(2-rasm).
(2-rasm). Old-yon tarz va bosh reja loyihasi.
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
66
Xulosa
Tarixni faqat matnlar orqali emas, balki vizual, texnologik yondashuvlar bilan ham
ifodalash zamonaviy yosh avlodni tarixga qiziqtirish, tarixiy merosni asrash va anglashda
muhim vositaga aylanmoqda. Jaloliddin Manguberdi kabi tarixiy shaxsiyatlarning raqamli
texnologiyalar orqali ifodalanishi ularning hayoti va faoliyatiga bo‘lgan e’tiborni kuchaytiradi.
Kompyuter grafikasi yordamida ishlangan bunday loyihalar ilm-fan, ta'lim va madaniyat
sohalarida katta ilmiy-amaliy ahamiyatga ega.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Durdiyeva G.S., Zargarov A.K., Duschanov Sh. Sh., Raximov Z.X., “Фомальгаут” юлдузига
бағишлаб тикланган “қўйқирилган қалъа” обидасини сақлаш амалиётида инновацион
ёндошув, Me’morchilik va qurilish muammolari (ilmiy-texnik jurnal) проблемы
архитектуры и строительства (научно-технический журнал) problems of architecture
and construction (scientific and technical magazine) 2022 йил, №1 сон
2.
A. O’ralov, X.Po’latov, M. Miryusupova, M.Zoirova, O.Salimov, Sh. Nurmuhammedova,
D.Olimova, A.Turdiyev, Sh.Reyimboyev. Arxitekturaviy loyihalash asoslari. Toshkent “Noshir”
nashriyoti, 2010 y.
3.
H.M.Ubaydullayev, M.M.Inog’omova. Turar joy va jamoat binolarini loyihalashning
tipologik asoslari. “Voris nashriyoti” Toshkent 2009 y. 4. Н. Халимов. Памятники Ургенча
(сооружения, надпись и легенды). Ашхабад Туркменистан 1991г. 113-стр.
4.
Ahmadov, B. Jaloliddin Manguberdi — Qahramonlik timsoli. – Toshkent: O‘zbekiston,
2010.
5.
Karimov, I.A. Yuksak ma’naviyat — yengilmas kuch. – Toshkent: Ma’naviyat, 2008.
6.
Raximov, S. O‘rta asrlar Sharq sarkardalari. – Samarqand: Noshir, 2015.
7.
Turaev, A. Kompyuter grafikasi asoslari. – Toshkent: Innovatsiya, 2021.
8.
Autodesk AutoCAD rasmiy hujjatlari va qo‘llanmalari:
9.
Lumion Official Documentation:
10.
3ds Max Learning Center: https://knowledge.autodesk.com/
