69
XALQARO OBLIGATSIYALAR VOSITASIDA XORIJIY MOLIYA BOZORIDAN
KAPITAL JALB QILISH AMALIYOTI TADQIQI
Abdullayev Shoxrux Ochilovich
O`zbekiston Respublikasi
Bank-moliya akademiyasi 2-kurs tinglovchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15730177
Xalqaro obligatsiyalar bozorining tahlili. Bozorning global o‘sishi: Xalqaro obligatsiyalar
bozori so‘nggi yillarda tez o‘sdi. Yangi rivojlanayotgan bozorlar, shu jumladan, O‘rta Osiyo
mamlakatlari, Xitoy va Hindiston kabi yirik iqtisodiyotlar bu bozorda faol ishtirok etmoqda.
Bozorning o‘sishi, global kapitalni jalb qilishning samaradorligini oshiradi. Investitsiyalarni jalb
qilishdagi global tendensiyalar: Bugungi kunda global iqtisodiyotda investitsiyalarni jalb
qilishning asosiy tendensiyalaridan biri, rivojlanayotgan mamlakatlarga qaratilgan ilg‘or
investitsiya strategiyalarini ishlab chiqishdir. Rivojlanayotgan bozorlar uchun xalqaro
obligatsiyalar chiqarish, ularga yangi moliyaviy imkoniyatlar yaratadi. Xalqaro obligatsiyalar
vositasida kapital jalb qilishning amaliy misollari. O‘zbekistonda xalqaro obligatsiyalar
chiqarish:
O‘zbekiston, 2019 yilda xalqaro obligatsiyalarni chiqarishni boshladi va bu orqali
iqtisodiy o‘sishga turtki berdi. Xalqaro obligatsiyalar bozorida muvaffaqiyatli ishtirok etish
O‘zbekistonga xalqaro kapitalni jalb qilish imkonini berdi. Bu jarayonning muvaffaqiyati,
davlatning kredit reytingini oshirdi va global moliya bozori bilan aloqalarni mustahkamladi.
Muammolar va echish yo‘llari: Xalqaro obligatsiyalarni chiqarishda duch kelinadigan
muammolar orasida soliq siyosati, bozorning o‘zgaruvchanligi va siyosiy risklar muhim
omillardir. Bu muammolarni hal qilish uchun davlatlar va kompaniyalar ko‘plab strategiyalar
ishlab chiqadilar. Xalqaro obligatsiyalar bozorining kelajagi. Kelajakdagi istiqbollar: Xalqaro
obligatsiyalar bozorining kelajagi, asosan, rivojlanayotgan bozorlar va yangi texnologiyalar
orqali shakllanadi. Yangi turdagi obligatsiyalar, masalan, "yashil obligatsiyalar" va "sosial
obligatsiyalar", bozorning kelajakdagi istiqbollarini belgilaydi. O‘zbekistonda xalqaro
obligatsiyalarni rivojlantirish yo‘llari: O‘zbekiston xalqaro obligatsiyalar bozorida o‘z o‘rnini
mustahkamlash uchun yangi moliyaviy instrumentlar va strategiyalarni ishlab chiqishi lozim.
Shu bilan birga, xalqaro bozorlar bilan aloqalarni kengaytirish va investitsiyalarni jalb qilish
uchun qonunchilikni modernizatsiya qilish zarur. Xalqaro obligatsiyalar vositasida xorijiy
moliya bozoridan kapital jalb qilish amaliyoti, iqtisodiy barqarorlikni ta’minlash,
investitsiyalarni jalb qilish va rivojlanishni rag‘batlantirishda muhim vosita hisoblanadi.
Xalqaro obligatsiyalarni chiqarish orqali mamlakatlar va kompaniyalar yangi imkoniyatlar
yaratib, global moliya tizimida o‘z o‘rinlarini mustahkamlashlari mumkin. O‘zbekistonda ham
bu amaliyotni rivojlantirish uchun zarur bo‘lgan qadamlar mavjud bo‘lib, ular orqali
mamlakatning iqtisodiy barqarorligi oshishi mumkin. Xalqaro obligatsiyalar vositasida xorijiy
moliya bozoridan kapital jalb qilish amaliyoti hozirgi global iqtisodiyotda muhim o‘rin
egallaydi. Bu usul, ayniqsa rivojlanayotgan mamlakatlar uchun iqtisodiy barqarorlikni
ta’minlash va o‘sish sur'atlarini oshirishda samarali vosita hisoblanadi. Xalqaro obligatsiyalar
yordamida mamlakatlar va korporatsiyalar o‘zlarining moliyaviy resurslarini diversifikatsiya
qilish, global moliya bozorlariga kirish, hamda investitsiya jalb qilish imkoniyatlarini
kengaytiradilar. Tadqiqot davomida ko‘rsatilganidek, xalqaro obligatsiyalarni chiqarish
70
jarayoni murakkab va ko‘p bosqichli bo‘lib, yuridik va moliyaviy muammolarni hal qilishni
talab etadi. Shu bilan birga, xalqaro obligatsiyalar bozorida ishtirok etish mamlakatlarga o‘z
kredit reytinglarini oshirish, yangi investitsiya oqimlarini jalb qilish va iqtisodiy o‘sish
imkoniyatlarini kengaytirish imkonini beradi. Shuningdek, bozorning o‘zgaruvchanligi, siyosiy
va iqtisodiy xavf-xatarlar, valyuta kurslarining o‘zgarishi kabi risklar ham mavjud. Biroq, bu
risklar diversifikatsiya va samarali moliyaviy strategiyalar yordamida kamaytirilishi mumkin.
Xalqaro obligatsiyalar orqali kapital jalb qilishning amaliy misollari, jumladan, O‘zbekistonning
2019 yilda xalqaro bozor orqali 1 milliard dollarlik obligatsiyalarni chiqarishi, bu jarayonning
samarali amalga oshirilganligini ko‘rsatadi. O‘zbekiston uchun bu amaliyot yangi moliyaviy
imkoniyatlarni yaratdi va xalqaro kapital bozoriga kirishning yangi bosqichini boshlab berdi.
Xorijiy moliya bozorlaridan kapital jalb qilishning samarali usullaridan biri sifatida
xalqaro obligatsiyalar chiqarishning dolzarbligi bugungi kunda o‘sib borayotgan global
iqtisodiy integratsiya, moliya bozorlarining o‘zaro bog‘lanishi hamda mamlakatlar o‘rtasidagi
iqtisodiy aloqalarning kengayishi bilan yanada muhimlashmoqda. Xalqaro obligatsiyalar — bu
chet el investorlariga taqdim etiladigan uzoq muddatli qarz majburiyatlari bo‘lib, ular
mamlakatlar va korporatsiyalar tomonidan moliyaviy resurslarni jalb qilish maqsadida
chiqariladi. Mavjud sharoitda xalqaro obligatsiyalarning chiqarilishi iqtisodiy taraqqiyotga
turtki beruvchi, ayniqsa rivojlanayotgan bozor iqtisodiyotlariga ega mamlakatlar uchun muhim
ahamiyatga ega. Bu jarayon nafaqat mahalliy iqtisodiyotni mustahkamlash, balki global
investitsiya oqimlaridan manfaat olishni ta’minlaydi. Shuningdek, xalqaro obligatsiyalar
bozorida faol ishtirok etish mamlakatlarga xorijiy valyutalarda likvidlikni oshirish, iqtisodiy
barqarorlikni ta’minlash va moliyaviy risklarni diversifikatsiya qilish imkoniyatlarini yaratadi.
Xalqaro obligatsiyalar orqali kapital jalb qilishning dolzarbligi shundaki, ular mamlakatning
kredit reytingini oshirishga yordam beradi, iqtisodiy samaradorlikni ta’minlashda katta rol
o‘ynaydi, hamda davlat va korporatsiyalarning moliyaviy strategiyalarini amalga oshirishda
keng imkoniyatlar yaratadi. Shu bilan birga, xalqaro obligatsiyalar bozorining global
o‘zgarishlari va siyosiy-iqtisodiy sharoitlar, ayniqsa rivojlanayotgan mamlakatlar uchun
muhim omil hisoblanadi.
Xalqaro obligatsiyalar orqali kapital jalb qilishning afzalliklari ya`ni kapitalni jalb
qilishning iqtisodiy foydalari: Xalqaro obligatsiyalar orqali kapital jalb qilish mamlakatlarga o‘z
iqtisodiy siyosatlarini amalga oshirishda muhim yordam beradi. Bu jarayon orqali
mamlakatlar. Investitsiyalarni jalb qilish: Xalqaro bozorlar orqali mablag‘larni jalb qilish, yangi
investitsiya oqimlarini mamlakatga olib keladi. Likvidlikni oshirish: Kapitalni jalb qilish orqali
davlatlar yoki kompaniyalar o‘z likvidliklarini oshirib, moliyaviy barqarorlikni ta’minlashlari
mumkin. Moliya bozorini diversifikatsiya qilish: Xalqaro obligatsiyalar orqali turli investorlar
va valyutalardan foydalanish mumkin bo‘ladi, bu esa moliyaviy risklarni kamaytiradi. Kredit
reytingini oshirish: Xalqaro obligatsiyalar chiqarish, moliyaviy barqarorlikni oshirishi va global
kredit reytingini yaxshilashga yordam beradi. Diversifikatsiya va risklarni boshqarish: Xalqaro
obligatsiyalar bozorida ishtirok etish, kompaniyalar va davlatlarga o‘z risklarini
diversifikatsiya qilish imkoniyatini yaratadi. Risklarni boshqarish va tarqatish orqali global
moliyaviy tizimda barqarorlikni ta’minlash mumkin.
Xalqaro obligatsiyalar chiqarish jarayoni. Xalqaro obligatsiyalarni chiqarish tartibi:
Xalqaro obligatsiyalarni chiqarishning birinchi bosqichi — bu chiqaruvchilarni va investorlarni
aniqlashdir. Investorlar orasida davlatlar, xalqaro banklar, pensiya fondlari, sug‘urta
71
kompaniyalari va boshqa moliyaviy institutlar bo‘lishi mumkin. Shuningdek, chiqaruvchi
tashkilotlar uchun obligatsiyalarni chiqarishning asosiy talablariga javob berish zarur. Yuridik
va soliq jihatlari: Xalqaro obligatsiyalarni chiqarishda yuridik va soliq masalalari ham muhim
ahamiyatga ega. Har bir mamlakatda obligatsiyalarni chiqarishning o‘ziga xos me’yoriy-legal
talablari mavjud. Bularni bajarish uchun ko‘pincha xalqaro moliyaviy va huquqiy maslahatlar
olish talab etiladi.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
"Tashqi investitsiyalarni rag‘batlantirish to‘g‘risida"gi qonun (2023-yil);
2.
"Xalqaro obligatsiyalarni chiqarish va xatarlarni boshqarish to‘g‘risida"gi normativ
hujjatlar (2024-yil);
3.
"Valyuta tartibga solish to‘g‘risida"gi qonun (2022-yil);
4.
"Moliya bozori to‘g‘risida"gi qonun (2021-yil);
5.
"Tashqi qarzlarni boshqarish to‘g‘risida"gi qonun (2020-yil);
6.
Mikrosk, M., & Smith, A. (2019). "International Debt Markets and Sovereign Bonds.";
7.
Meyers, R. (2020). "Sovereign Bonds and Emerging Markets.";
8.
Brooks, C., & Raj, P. (2017). "International Finance: Theory and Practice.";
9.
World Bank (2023). "Sovereign Debt: International Perspectives and Practices.";
