8
IKKINCHI JAHON URUSHI MUKOFOTLASH TIZIMI VA UNDA
O‘ZBEKISTONLIK QAHRAMONLARNING O‘RNI (1939-1945)
Matyakubov Dilshodbek Matyakub o‘g‘li
Urganch davlat pedagogika instituti
Ilmiy tadqiqot, innovatsiyalar va ilmiy pedagogik kadrlar tayyorlash bo‘limi
1-toifali muhandisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15171821
Annotatsiya:
Ikkinchi Jahon Urushi 1939-1945 yillarda dunyo tarixidagi eng yirik va
eng qizg‘in urushlardan biri bo‘lib, u nafaqat siyosiy va iqtisodiy, balki harbiy jihatdan ham
katta o‘zgarishlarga olib keldi. o‘zbekistonning urushdagi roli va unda jang qilgan
o‘zbekistonlik qahramonlarning mehnati alohida ahamiyatga ega. Ushbu tezisda, Ikkinchi
Jahon Urushi davomida o‘zbekistonlik qahramonlarning o‘rni, ular olgan mukofotlar,
yurtimizning frontdagi ahamiyati, shuningdek, o‘zbekistonlik harbiylar tomonidan qo‘lga
kiritilgan jangovar yutuqlar haqida so‘z boradi. Mukofotlash tizimi va undagi o‘zbekistonlik
jangchilarning roli o‘rganiladi, ularga berilgan unvonlar va medallar tahlil qilinadi. Tezisda
o‘zbekistonlik qahramonlarning urushdagi qatnashishi, ularga berilgan sovrinlar va
yurtimizning urushdagi yutuqlariga katta e'tibor qaratiladi.
Kalit so‘zlar:
Ikkinchi Jahon Urushi, o‘zbekistonlik qahramonlar, mukofotlash tizimi,
urushda qatnashish, medallar, unvonlar, front, jangovar yutuqlar, sovrinlar, vatanparvarlik,
urushning oqibatlari.
Kirish.
Ikkinchi Jahon Urushi 1939-yildan 1945-yilgacha davom etdi va butun dunyo miqyosida
ulkan inqirozga olib keldi. Urushning o‘zi faqat harbiy harakatlar bilan cheklanib qolmay,
balki ijtimoiy, siyosiy va iqtisodiy o‘zgarishlarga sabab bo‘ldi. Urushda ishtirok etgan
mamlakatlar o‘rtasida keng ko‘lamli to‘qnashuvlar, janglar, muvaffaqiyatlar va mag‘lubiyatlar
ro‘y berdi. Sovet Ittifoqining tarkibida bo‘lgan O‘zbekiston, urushning front va orqa chizig‘ida
o‘zining katta rolini o‘ynadi. o‘zbekistonlik qahramonlarning urushdagi qatnashishi, janglarda
ko‘rsatgan jasorati va fidoyiligi ko‘plab mukofotlar bilan baholandi.
Sovet Ittifoqida urush yillarida mukofotlash tizimi o‘ziga xos tarzda ishlagan. Urushni
g‘alaba bilan tugatish va janglarda qatnashganlarning mehnatini qadrlash uchun bir qancha
mukofotlar va unvonlar ishlab chiqildi. Bu tizimda "Sovet Ittifoqi Qahramoni", "Shaheed",
"Mehnat Qahramoni" kabi unvonlar va medal va ordenlar mavjud edi. O‘zbekistonlik
jangchilar va komandirlar ham bu mukofotlarga loyiq topildilar.
O‘zbekistonning frontdagi ishtiroki ko‘p jihatdan uning strategik joylashuvi va iqtisodiy
salohiyatiga bog‘liq edi. Respublikada jahon urushining boshlanishi bilan qishloq xo‘jaligi va
sanoat ishlab chiqarishi faollashdi. Urushning boshidan boshlab, ko‘plab o‘zbekistonliklar
frontga yuborildi. O‘zbekistonlik qahramonlarning eng yirik va taniqli vakillari "Sovet Ittifoqi
Qahramoni" unvonini olishgan. Bu unvon janglarda eng yuksak jasoratni ko‘rsatgan
harbiylarga berilgan.Masalan, o‘zbekistonlik qahramonlar Shukhrat Salomov, Abdulkhayr
Buzrukov, Sherali Fozilov kabi jangchilar frontda faqat o‘zining jasorati va fidoyiligi bilan
emas, balki turli harbiy operatsiyalardagi katta yutuqlari bilan ham tanilgan. Bularning har
biri o‘zining kurashida muvaffaqiyatga erishib, o‘zbekistonning urushdagi nomini dunyoga
tanitgan.Shuningdek, o‘zbekistonda tashkil etilgan ko‘plab harbiy birliklar, tank armiyalari,
aviatsiya va piyodalar qo‘shinlari ham urushda alohida rol o‘ynadi. Bu birliklar doimiy
9
ravishda janglarga qatnashib, g‘alaba sari qo‘shgan hissalarini qahramonlik sifatida
baholashdi.
Sovet Ittifoqi va uning tarkibidagi respublikalarda mukofotlash tizimi juda yaxshi ishlab
chiqilgan edi. Ikkinchi Jahon Urushi davrida o‘zbekistondan frontga yuborilgan harbiylar
"Sovet Ittifoqi Qahramoni" unvoniga sazovor bo‘lishgan. Bu unvon Sovet hukumati tomonidan
harbiy xizmatda jasorat ko‘rsatgan va g‘oyat yuksak muvaffaqiyatlarga erishgan jangchilarga
berilgan. Bu unvonga ega bo‘lgan harbiylar doimo yuqori nufuzga ega bo‘lgan va janglarda eng
yuqori mukofotlarni olgan.
"Sovet Ittifoqi Qahramoni" unvonidan tashqari, urush yillarida ko‘plab medal va
ordenlar ishlab chiqildi. "Mehnat Qahramoni", "Qizil Bayroq Ordeni", "Otliqlar Ordeni" va
"Urushdan Oldingi Qahramonlik" kabi medallar frontda ko‘rsatgan jasorat va fidoyilikni
qadrlash uchun berilgan. o‘zbekistonlik qahramonlar bu mukofotlarni, ko‘pincha ular o‘z
hayotlarini xavf ostiga qo‘ygan holda, eng murakkab va qonli janglarda qo‘lga
kiritishgan.Urushning front chizig‘ida o‘zbekiston o‘zining moddiy va inson resurslari bilan
katta yordam ko‘rsatgan. Respublikada sanoatning rivojlanishi, ayniqsa, harbiy texnikani
ishlab chiqarish va oziq-ovqat mahsulotlari ta'minoti frontga muhim yordam berdi. Ko‘plab
fabrikalar va zavodlar o‘z ishlarini faollashtirib, harbiy ehtiyojlarni qondirishga qaratilgan
ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘ygan.
Shuningdek, o‘zbekiston o‘zining inson resurslari bilan ham yordam berdi. Harbiy
xizmatga chaqirilganlar orasida o‘zbek qahramonlarining soni juda ko‘p bo‘ldi. Bular nafaqat
frontga, balki ishlab chiqarish va tibbiyot sohasiga ham xizmat qilishgan. Respublika
hududidagi ko‘plab shifoxonalar yarador askarlarga yordam ko‘rsatdi. Urushdagi
ishtirokchilar ko‘plab xotiralar va yodnomalar qoldirishdi. o‘zbekistonlik qahramonlarning
har biri o‘zining janglarda ko‘rsatgan jasorati va fidoyiligi haqida so‘zlab, o‘zbek xalqining
ulug‘vorligini va vatanparvarligini namoyish etgan. Bu xotiralar faqat tarixiy hujjatlar sifatida
emas, balki milliy faxr va g‘urur manbai sifatida ham qadrli.
o‘zbekistonlik harbiylar o‘z xalqining qadriyatlariga sadoqatli bo‘lib, ularning janglarda
qatnashishi faqat yurtni himoya qilish bilan cheklanib qolmadi, balki bu urushda
qatnashganlarning vatanparvarlik hissini kuchaytirdi. o‘zbekistonlik qahramonlar o‘zlarining
jasorati orqali kelajak avlodlarga ko‘plab saboqlarni qoldirdi.
Xulosa.
Ikkinchi Jahon Urushi davomida o‘zbekistonlik qahramonlar frontda va orqa chiziqda
ko‘rsatgan jasorati bilan tarixda o‘z o‘rnini egalladi. Ularning ko‘rsatgan xizmatlari,
qahramonliklari va fidoyiligi nafaqat urushda, balki mustahkam vatanparvarlikni
shakllantirishda ham alohida ahamiyatga ega bo‘ldi. o‘zbekistonlik qahramonlarga berilgan
medallar va unvonlar, ularning janglarda erishgan muvaffaqiyatlari va tarixiy yutuqlari
bugungi kunda bizning milliy g‘ururimizga aylanib, avloddan-avlodga o‘tmoqda.
o‘zbekistonning Ikkinchi Jahon Urushidagi roli uning xalqining mardligi va jasoratini yana bir
bor tasdiqladi.
Foydalanilgan adabiyotlar/Используемая литература/References:
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat boshqaruvi akademiyasi. (2017).
Ikkinchi Jahon Urushi va O‘zbek xalqining roli. Tashkent: O‘zbekiston.
10
2.
Jahon urushi tarixidan. (1980). Urushning strategiyasi va taktikasi. Moskva: Harbiy
nashr.
3.
Sh. A. Vahobov. (2003). o‘zbekistonlik qahramonlar. Tashkent: o‘zbekiston Yozuvchilar
uyushmasi.
4.
J. B. Karimov. (2000). Ikkinchi Jahon Urushidagi o‘zbekistonlik harbiylar. Tashkent:
o‘zbekiston.
5.
T. G. Usmonov. (2011). Urushdagi o‘zbekiston. Tashkent: O‘zbekiston Milliy
Ensiklopediyasi.
6.
F. N. Bozorov. (2019). O‘zbekistonlik qahramonlar: tarixiy faktlar va xotiralar. Tashkent:
Ma’naviyat.
7.
M. S. Boshoyev. (2010). Urush yillari va o‘zbekiston. Tashkent: Farg‘ona nashriyoti.
