99
TIBBIYOT TEXNIKUMLARIDA KLINIK FANLARNI RAQAMLI
TEXNOLOGIYALAR ASOSIDA OʻQITISHNING AHAMIYATI
Jamolov Anvar Kuchkorovich
Professional ta’limni rivojlantirish instituti mustaqil tadqiqotchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15273108
Annotatsiya:
Maqolada O‘zbekiston tibbiyot texnikumlarida klinik fanlarni raqamli
texnologiyalar yordamida o‘qitishning ahamiyati yoritiladi. Simulyatsion texnologiyalar,
AR/VR va interaktiv resurslar orqali o‘quvchilarning amaliy ko‘nikmalari va kasbiy
tayyorgarligi mustahkamlanadi. Zamonaviy didaktik yondashuvlar asosida o‘qitish
samaradorligi tahlil qilinadi.
Kalit so‘zlar:
klinik fanlar, raqamli texnologiyalar, tibbiyot texnikumi, simulyatsiya,
AR/VR, kompetensiya.
Аннотация:
Статья посвящена значению цифровых технологий в обучении
клиническим дисциплинам в медицинских техникумах Узбекистана. Отмечается роль
симуляторов, AR/VR и интерактивных ресурсов в развитии практических навыков и
профессиональной подготовки студентов.
Ключевые
слова:
клинические
дисциплины,
цифровые
технологии,
медицинский техникум, симуляция, AR/VR, компетенции.
Abstract:
The article discusses the role of digital technologies in teaching clinical
subjects at medical colleges in Uzbekistan. Simulation tools, AR/VR, and interactive platforms
enhance students’ practical skills and professional readiness.
Keywords:
clinical subjects, digital technologies, medical college, simulation, AR/VR,
competence.
O‘zbekiston Respublikasida tibbiy ta’lim tizimi tubdan isloh qilinmoqda.
Prezidentimizning 2022-yil 23-dekabrdagi PQ–456-sonli qarori asosida sog‘liqni saqlash
tizimini raqamlashtirish, tibbiy ta’limni zamonaviy texnologiyalar asosida tashkil etish,
malakali tibbiyot xodimlarini tayyorlashda sifatli ta’limni ta’minlash eng muhim ustuvor
vazifalardan biri etib belgilandi. Jumladan, tibbiyot texnikumlari orqali o‘rta bo‘g‘in tibbiyot
xodimlarini zamonaviy bilim, ko‘nikma va kompetensiyalar asosida tayyorlash konsepsiyasi
kuchaytirilmoqda.
So‘nggi yillarda Sog‘liqni saqlash vazirligi, Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi
hamkorligida 50 dan ortiq tibbiyot texnikumi tashkil etildi, ularda o‘qitish jarayonini
raqamlashtirish, amaliy mashg‘ulotlarni klinik stsenariylar asosida olib borish, AR/VR
texnologiyalarini joriy etish ishlari boshlab yuborildi. Masalan, Toshkent tibbiyot akademiyasi
huzuridagi tibbiyot texnikumlarida “Virtual dispanser”, “Simulyatsion markaz” hamda
“Raqamli anatomiya” darsliklari amalda qo‘llanmoqda. Bu o‘zgarishlar o‘quv jarayonini
amaliyotga yaqinlashtirish, o‘quvchilarning mustaqil fikrlashini rivojlantirish va klinik
kompetensiyalarini shakllantirish imkonini beradi. Shu nuqtayi nazardan, klinik fanlarni
raqamli texnologiyalar asosida o‘qitish — tibbiyot texnikumlarida o‘quvchilarning kasbiy
tayyorgarligini oshirish, ularni real klinik muhitga tayyorlashda samarali vosita hisoblanadi.
Tibbiyot texnikumlarida klinik fanlarni o‘qitishda raqamli texnologiyalarni joriy etish
zamonaviy ta’lim talablariga javob beruvchi, ilg‘or yondashuvlardan biridir. Klinik fanlar o‘z
100
mohiyatiga ko‘ra nafaqat nazariy bilimlarni, balki amaliy ko‘nikmalar, diagnostik tafakkur,
klinik qaror qabul qilish, bemor bilan to‘g‘ri muomala qilish kabi kasbiy kompetensiyalarni
shakllantirishga yo‘naltirilgan. Shu sababli, raqamli texnologiyalar bu jarayonni yanada
interaktiv va samarali qilishga xizmat qiladi.
Raqamli vositalar orqali o‘quvchilarga simulyatsion texnologiyalar yordamida murakkab
klinik holatlar, bemor bilan muloqot stsenariylari, diagnostik algoritmlar, muolaja rejalari
kabi bilimlar virtual muhitda o‘rgatilmoqda. Masalan, yuqori darajadagi simulyatorlar
(SimMan kabi) yordamida yurak urishining buzilishi, nafas yetishmovchiligi, shoshilinch
tibbiy yordam holatlari sun’iy muhitda qayta modellashtiriladi. Bu orqali o‘quvchilar klinik
qaror qabul qilishni real hayotga yaqin sharoitda mashq qiladilar. Ayniqsa, Toshkent tibbiyot
akademiyasi huzuridagi texnikumlarda joriy etilgan “Virtual dispanser” va “Anatomik 3D
modellar” kabi raqamli platformalar klinik fanlarni o‘qitishda innovatsion yondashuv sifatida
keng qo‘llanmoqda.
Shuningdek, kengaytirilgan reallik (AR) va virtual reallik (VR) texnologiyalari orqali
murakkab operatsiyalar, ichki a’zolar tuzilishi, klinik protseduralar xavfsiz va nazorat ostida
o‘rganiladi. Raqamli o‘quv resurslari — interaktiv darsliklar, videodarslar, test modullari,
onlayn kutubxonalar yordamida talabalar darsdan tashqari ham o‘qishni davom ettira oladi.
Bu esa moslashuvchan ta’lim muhitini yaratadi.
O‘zbekiston tajribasiga e’tibor qaratadigan bo‘lsak, Farg‘ona, Andijon, Jizzax tibbiyot
texnikumlarida ham raqamli texnologiyalar asosida klinik fanlarni o‘qitish yo‘lga qo‘yilgan.
Jumladan, “Simulyatsion markazlar”da real bemorga o‘xshatib tayyorlangan interaktiv
manekenlar bilan mashg‘ulotlar olib boriladi. Bu nafaqat o‘quvchilarni klinik faoliyatga
tayyorlaydi, balki ularda psixologik barqarorlik, tezkor fikrlash, javobgarlik va kasbiy
yondashuv kabi fazilatlarni shakllantiradi.
Raqamli texnologiyalar yordamida shakllanayotgan kompetensiyalar orasida tibbiy
hujjatlarni yuritish, elektron sog‘liqni saqlash tizimlarida ishlash, zamonaviy diagnostik
texnologiyalar bilan ishlash bo‘yicha ko‘nikmalar muhim o‘rin tutadi. Bu orqali o‘quvchilar
kelajakdagi ish joylarida zamonaviy raqamli muhitga tez moslashadi.
Ta’lim jarayonida kompetensiyaviy yondashuv asosida OSCE formatidagi baholash
usullari, elektron portfoliolar, klinik keyslar, tahliliy topshiriqlar qo‘llanilmoqda. Har bir fan
doirasida o‘quvchilar o‘z bilimi va amaliy ko‘nikmalarini amaliy topshiriqlar orqali baholatadi.
Bu esa o‘qitish jarayonini an’anaviy nazariy taqdimotdan ko‘ra, kasbiy faoliyatga
yaqinlashtiradi.
O‘zbekiston tibbiyot texnikumlarida raqamli texnologiyalar asosida klinik fanlarni
o‘qitish o‘quvchilarning kasbiy bilim va ko‘nikmalarini yanada chuqurlashtirish,
mustahkamlash va ularni zamonaviy tibbiyot amaliyotiga tayyorlashda muhim rol
o‘ynamoqda. Bu yondashuv tibbiy ta’limning raqobatbardoshligini oshirish, global
standartlarga yaqinlashtirish, zamonaviy shifokorlar avlodini tayyorlash yo‘lida muhim
bosqich hisoblanadi.
O‘zbekistonning tibbiy ta’lim tizimida kechayotgan tub islohotlar jarayonida klinik
fanlarni raqamli texnologiyalar asosida o‘qitish nafaqat yangilik, balki zarurat darajasiga
ko‘tarilmoqda. Bugungi kunda kasbiy tayyorgarlik sifati bevosita ta’lim jarayonining
interaktivligi, raqamli resurslar bilan boyitilganligi va o‘quvchilarning mustaqil ishlash
imkoniyatlariga bevosita bog‘liq. Klinik fanlarning murakkab mazmuni, ularning nazariy va
101
amaliy jihatdan uzviy bog‘liqligi, faqat an’anaviy usullar asosida o‘zlashtirilishini cheklaydi.
Shu sababli, raqamli texnologiyalar orqali ta’lim jarayonini takomillashtirish nafaqat
o‘quvchilarning bilim darajasini oshiradi, balki ularning tahliliy, muloqotga kirishish, qaror
qabul qilish, klinik holatni boshqarish kabi muhim kompetensiyalarini rivojlantiradi.
Bugungi kunda tibbiyot texnikumlari tarmog‘ida faoliyat yuritayotgan o‘quvchilarga
virtual dispanserlar, 3D anatomiya dasturlari, VR simulyatorlar, elektron klinik keyslar,
diagnostik algoritmlar va interaktiv baholash vositalari orqali chuqurlashtirilgan,
moslashtirilgan ta’lim berilmoqda. Bu vositalar orqali talaba o‘zining har bir amaliy harakatini
sinab ko‘radi, xato qilishdan qo‘rqmasdan o‘rganadi, kasbiy qarorlarni real hayotga
yaqinlashtirilgan muhitda mustaqil qabul qilishga o‘rganadi. Shuningdek, raqamli
texnologiyalarning keng joriy qilinishi o‘quvchilarda zamonaviy sog‘liqni saqlash muhitiga
moslashuvchanlikni kuchaytiradi. Kelgusida ular elektron tibbiy yozuvlar, telemeditsina
xizmatlari, raqamli diagnostik vositalar bilan ishlay olishlari, sog‘liqni saqlashning
raqamlashtirilgan tizimida faol va malakali mutaxassis sifatida ishtirok etishlari uchun zarur
asoslar yaratiladi. Bu esa O‘zbekiston Respublikasining 2030-yilgacha sog‘liqni saqlashni
modernizatsiyalash strategiyasi maqsadlariga to‘la mos keladi.
Yana bir muhim jihat shundaki, raqamli texnologiyalar asosidagi o‘qitish o‘z ichiga
nafaqat zamonaviy vositalarni, balki yangi didaktik yondashuvlarni ham oladi.
Kompetensiyaviy ta’lim, portfoliolar yuritish, keyslar asosida fikrlash, holatga asoslangan
o‘rganish (Case-based learning), klinik simulyatsiyalar – bularning barchasi raqamli vositalar
orqali real klinik muhitni sun’iy tarzda yaratib, o‘quvchining kasbiy identifikatsiyasi va klinik
tafakkurini erta shakllantirishga xizmat qiladi.
Xulosa qilib aytganda, raqamli texnologiyalarga asoslangan klinik fanlarni o‘qitish
tibbiyot texnikumlarida o‘quv jarayonining sifatini tubdan yaxshilashga, ta’limning zamonaviy
talablariga javob beruvchi kasbiy kompetensiyalarga ega o‘rta bo‘g‘in tibbiyot xodimlarini
tayyorlashga xizmat qilmoqda. Bu yo‘nalishda olib borilayotgan tizimli islohotlar va
texnologik yangilanishlar mamlakatimiz sog‘liqni saqlash tizimining barqaror rivojlanishiga,
aholiga ko‘rsatilayotgan tibbiy xizmatlar sifati oshishiga xizmat qiluvchi muhim omildir.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 23-dekabrdagi PQ–456-sonli qarori.
2.
Sog‘liqni saqlash vazirligi axborot xizmati. “Tibbiyot texnikumlarida raqamli ta’lim
muhitini yaratish ishlari davom etmoqda”. (2023)
3.
Qodirova N. “Klinik fanlarda raqamli simulyatsiya texnologiyalarining o‘rni”. –
Tibbiyot
va Ta’lim
, 2023, №2, 45–51.
4.
Cook D.A., Triola M.M. “Virtual patients: a critical literature review and proposed next
steps”. –
Medical Education
, 2009.
5.
WHO.
Digital education for building health workforce capacity
. Geneva: WHO
Publications, 2020.
6.
Rasulova D. “Zamonaviy tibbiy ta’limda AR/VR texnologiyalari”. –
Innovatsion
pedagogika jurnali
, 2022, №4.
