123
O‘ZBEK VA INGLIZ TILLARIDA TURIZM ATAMALARINING MILLIY
XUSUSIYATLARI
Yulchiyeva Dilnoza Anvarovna
Farg’ona Davlat Universiteti. Mustaqil izlanuvchi
Omad2449@mail.ru +998909958910
https://doi.org/10.5281/zenodo.16930901
Annotatsiya
Mazkur maqolada o‘zbek va ingliz tillarida turizm sohasi atamalarining shakllanishi,
ularning lingvokulturologik va milliy xususiyatlari tahlil qilingan. Har ikki tilga xos bo‘lgan
terminologik yondashuvlar, madaniy asoslar va milliy qadriyatlarning tilga ta’siri ko‘rib
chiqilgan. Misollar asosida ikki til orasidagi semantik farqlar, terminlarning moslashuvi,
shuningdek, mavzuning amaliy ahamiyati yoritilgan.
Kalit so‘zlar
: turizm terminologiyasi, lingvokulturologiya, tarjima, milliy xususiyatlar,
ingliz tili, o‘zbek tili, atamalar shakllanishi, semantik farqlar, amaliy dolzarbilik, madaniy
tafakkur
Annotation
This article explores the formation of tourism terminology in Uzbek and English
languages, analyzing their linguistic-cultural and national characteristics. It discusses
terminological approaches, cultural foundations, and the influence of national values on
language. The article also outlines semantic differences, term adaptation processes, and the
practical relevance of the topic.
Keywords
:
tourism terminology, linguoculturology, translation, national features,
English language, Uzbek language, term formation, semantic differences, practical relevance,
cultural perception
Kirish
Turizm XXI asrda global iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlaridan biriga aylangan. Bunda
til vositasi, xususan turizm atamalari muhim vosita sifatida xizmat qiladi. Har bir millat tilida
turizm bilan bog‘liq atamalar o‘ziga xos tarzda shakllanadi, bu esa ularning milliy va madaniy
qadriyatlari bilan chambarchas bog‘liq.
O‘zbek va ingliz tillarida turizm terminologiyasining shakllanishi, ularga berilgan
semantik yuklama va ishlatilish uslubi tilshunoslik va tarjima sohalarida dolzarb tadqiqot
mavzularidan biri sanaladi.
Asosiy qism
Ingliz tilida turizm terminologiyasi asosan yunon, lotin, fransuz tillaridan kirib kelgan
bo‘lib, xalqaro doirada bir xilda tushuniladigan so‘zlardir: tourist, guide, visa, resort, excursion
va boshqalar. Bu atamalar amaliy, aniq va soddalashtirilgan bo‘lishi bilan ajralib turadi.
Terminlar bir qator omillar orqali foydalanuvchida aniq va yo’naltirilgan tushunchalar paydo
qiladi. Zamonaviy tilshunoslik bugungi kunda atamalarni lingvokulturologik, transliteratsiya,
kalkalash va milliy xususiyatlariga bog’lab o’rganmoqda. Qisqacha qilib quyida izoh keltirsak:
Lingvokulturologiya – til va madaniyat o‘zaro bog‘liqligini o‘rganuvchi fan.
Transliteratsiya – bir til so‘zining boshqa tilda yozuv asosida ifodalanishi.
Kalkalash – so‘zma-so‘z tarjima qilish orqali yangi so‘z yaratish.
Milliy xususiyat – til va madaniyatga xos bo‘lgan o‘ziga xoslik.
O‘zbek tilida esa atamalar bir necha yo‘l bilan shakllangan:
124
Transliteratsiya yo‘li bilan: “gid”, “vizа”, “ekskursiya”
Kalkalash orqali: “sayohat to‘plami” (tour package), “hammasi ichida” (all-inclusive)
Milliy muqobil shakllar: “mehmondo‘stlik”, “mehmonxona”, “sayyoh”.
Bu holat tilning rivojlanish darajasini, mustaqillikdan so‘ng vujudga kelgan sohalarga
nisbatan yondashuvni aks ettiradi. O‘zbek tilidagi turizm atamalarida milliylik, an’anaviy
qadriyatlar va mehmondo‘stlik tushunchasi yetakchi o‘rin egallaydi. Masalan, “mehmonxona”
atamasi o‘zbek tilida “hotel” so‘zining to‘g‘ridan-to‘g‘ri tarjimasi emas, balki qadimdan mavjud
“mehmonni qabul qilish uyi” tushunchasi asosida shakllangan. Ingliz tilidagi atamalar esa
ko‘proq texnik va rasmiy xarakterga ega. Ular foydalanuvchilarga qulay bo‘lishi uchun
soddalashtirilgan: “check-in”, “boarding pass”, “hostel”, kabilar. Bu ikki tilning farqli
yondashuvi turizm xizmatlari tarjimasi, reklama materiallari va xalqaro aloqalar uchun muhim
ahamiyat kasb etadi.
Mazkur mavzuning amaliy ahamiyati quyidagilarda yaqqol ko‘zga tashlanadi:
Til o‘rganuvchilar uchun: O‘zbek va ingliz tilida turizmga oid atamalarni to‘g‘ri tushunish
til o‘rganuvchilarga professional kommunikatsiyani o‘zlashtirishda yordam beradi.
Tarjimonlar uchun: Turizm sohasi matnlarini tarjima qilayotgan mutaxassislar milliy
xususiyatlarni inobatga olgan holda moslashtirish zaruratiga duch keladilar. Masalan,
“yotoqxona” – “hostel” so‘zlari turli madaniyatlarda turlicha qabul qilinadi.
Turistik kompaniyalar va reklama sohasida: Mahalliy xizmatlarni xorijiy sayyohlarga
taqdim etishda, atamalarni to‘g‘ri tanlash brend obro‘siga va mijozlar ishonchiga ta’sir
ko‘rsatadi. Masalan, “mehmondo‘stlik” konsepsiyasini ingliz tilida “hospitality” orqali to‘g‘ri aks
ettirish zarur.
Talim sohasida: Filologiya, tarjimashunoslik, turizm yo‘nalishlarida o‘qitilayotgan
talabalarga ushbu mavzu amaliy mashg‘ulotlar, terminlar lug‘ati tuzish, tarjima amaliyoti uchun
dolzarb hisoblanadi. Shunday qilib, turizm atamalarining o‘zbek va ingliz tillarida o‘ziga xos
shakllanishi nafaqat lingvistik, balki iqtisodiy va madaniy sohalar uchun ham muhim
ahamiyatga ega.
Xulosa
Turizm sohasi global miqyosda taraqqiy etayotgan bir paytda, ushbu sohadagi atamalarni
o‘zlashtirish va ularni madaniy kontekstda to‘g‘ri talqin qilish muhim vazifa hisoblanadi. Ingliz
tilidagi terminlar soddalik va texnik yondashuvga asoslangan bo‘lsa, o‘zbek tilidagi atamalar
milliy qadriyat va madaniy tafakkurga suyangan. Ushbu mavzuni chuqur o‘rganish tilshunoslar,
tarjimonlar, turizm sohasi mutaxassislari hamda talabalar uchun zarur bilim manbai bo‘lib
xizmat qiladi.
References:
Используемая Литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Karimov M. “Lingvokulturologiya asoslari”. Toshkent: Ilm-Ziyo, 2019.
2.
Oxford English Dictionary. 2022-yilgi nashr.
3.
Qodirov S. “Turizm terminologiyasi: tarjima va tushuncha muammolari”, O‘zMU, 2020.
4.
UNWTO rasmiy veb-sayti: [www.unwto.org](http://www.unwto.org)
5.
Saidov A. “O‘zbek tilida tarjima nazariyasi va amaliyoti”, Toshkent: Fan, 2021.
