79
QIMOR VA TAVAKKALCHILIKKA ASOSLANGAN O‘YINLAR TASHKIL ETISH
JINOYATINING PROFILAKTIKASINI TAKOMILLASHTIRISH
Shodmonov Ubaydullohon To‘raho‘jayevich
ISFT (International school of finance technology and science) instituti
Fundamental iqtisodiy fanlar kafedrasi katta oʻqituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14759795
Hozirgi kunda qimor va tavakkalchilikka asoslangan o‘yinlar butun dunyo miqyosida
keng tarqalgan va ular ko'plab jamiyatlarda, xususan, rivojlanayotgan davlatlarda jiddiy
ijtimoiy va iqtisodiy muammolarga olib kelmoqda. Ushbu o'yinlar jamiyatda nafaqat iqtisodiy
zaiflikni, balki jinoyatchilikni ham keltirib chiqarishi mumkin. Yangi tadqiqotlar va ilg‘or xorij
tajribalari asosida qimor jinoyatining oldini olish va uning profilaktikasini takomillashtirish
uchun samarali usullarni ishlab chiqish zarur. Bu maqolada qimor va tavakkalchilikka
asoslangan o'yinlar tashkil etish jinoyatining profilaktikasini takomillashtirishga oid ilmiy
fikrlar va ilg‘or xorij tajribalariga asoslangan tahlillarni ko‘rib chiqamiz.
Qimor o‘yinlari, shuningdek, tavakkalchilikka asoslangan o‘yinlar, odamlarning ma'lum
bir moliyaviy foyda olish umidida, ko‘pincha zararli oqibatlarga olib keladi. Ular odamlarni
iqtisodiy muammolarga duchor qiladi, moliyaviy beqarorlikni keltirib chiqaradi va ko‘pincha
jinoyatlarni rag‘batlantiradi. Harvard universitetining professorlari tomonidan o'tkazilgan
tadqiqotga ko'ra, qimor o'yinlarining ko‘payishi odamlarning iqtisodiy holatini
yomonlashtirib, jinoiy faoliyatni oshirishi mumkin. Bu jarayon odamlarning ijtimoiy va
psixologik holatini ham buzadi, ularni beqarorlikka olib keladi (Walker, 2011).
O‘yinlarni tashkil etish va qimor o‘ynashning jinoyatchilikka olib boruvchi oqibatlari
shundaki, ko‘plab odamlar qimor o‘yini orqali o‘z ijtimoiy muammolarini hal qilishni umid
qiladilar. Shunday qilib, ular qarzlarni to‘lash, o‘zini oqlash yoki o‘ziga boshqa moliyaviy
manbalarni topish maqsadida jinoyatlar sodir etishadi. Shuningdek, bu jarayon aholining
ruhiy va psixologik holatiga ham salbiy ta'sir qiladi, natijada odamlar o‘zlarini yo‘qotib, oxir-
oqibat jinoyatchilikka yo‘l qo‘yishadi.
Avstraliya: Avstraliya qimor va tavakkalchilikka asoslangan o‘yinga qarshi kurashishda
ilg‘or yondoshuvlarni qo‘llash bilan tanilgan. Avstraliyaning ijtimoiy xavfsizlik tizimlarida
qimor o‘yinlari bilan bog‘liq muammolarni hal qilish uchun bir nechta chora-tadbirlar amalga
oshirilgan. Shuningdek, avstraliyalik olimlar qimor o‘ynashning psixologik va iqtisodiy
ta'sirlarini o‘rganib, ta'kidlashdiki, davlatlar qimor o‘yinlariga qarshi kurashishda yaxshi
nazorat tizimi o‘rnatishlari kerak. Masalan, qimor o‘yinlari qatnashchilarining moliyaviy
holatini nazorat qilish, zararli oqibatlarning oldini olish uchun samarali ma'lumotlar
bazalarini yaratish lozim (Harris, 2015).
Shvetsiya: Shvetsiya qimor o‘yinlarini cheklash va tavakkalchilikka asoslangan o‘yinlar
bilan bog‘liq jinoyatchilikka qarshi kurashish uchun bir qancha ijtimoiy dasturlarni amalga
oshirgan. Masalan, Shvetsiyada "problem gambling" (muammo qimor) dasturi doirasida
fuqaro onlayn qimor o‘yinlarining xavf-xatarlari haqida ogoh etiladi, shuningdek, odamlarni
o‘zlarini tasavvur qilishga undash uchun psixologik yordam ko‘rsatiladi (Jansson, 2016).
Bunda, davlatlar jamiyatning barcha qatlamlariga qimor o‘yinlarining xavf-xatarlarini to‘liq
tushuntirishni maqsad qiladilar.
Buyuk Britaniya: Buyuk Britaniyada qimor jinoyatchiligini oldini olish uchun qat'iy
qonunchilik va profilaktik tadbirlar ishlab chiqilgan. 2005-yilda Buyuk Britaniya hukumati
80
qimor o‘yinlarini tartibga solish uchun “Gambling Act”ni qabul qildi, bu qonun qimor
o‘yinlarini qonuniy va xavfsiz tarzda amalga oshirishni ta'minlashga yordam beradi.
Shuningdek, "GamCare" tashkiloti muammoli qimor o‘yinchilariga yordam berish va
profilaktik choralarni amalga oshirish uchun ishlaydi (Reith, 2010).
Qimor va tavakkalchilikka asoslangan o‘yinga qarshi kurashishda davlatlar va jamiyatlar
uchun bir nechta samarali chora-tadbirlar mavjud. Quyida ayrim takliflarni ko‘rib chiqamiz:
Qonuniy Nazoratni Kuchaytirish: Qimor o‘yinlarini tartibga soluvchi qonunlarni yanada
kuchaytirish zarur. O‘yinlarni noqonuniy tashkil etishning oldini olish uchun, ayniqsa onlayn
qimor o‘yinlarining nazoratsiz ravishda tarqalishi oldini olish uchun qat'iy qonunlar talab
etiladi. Bunda, davlatlar o‘zaro hamkorlik qilib, transmilliy jinoyatchilikka qarshi kurashishni
kuchaytirishlari lozim.
Ommaviy Ta'lim va Ma'rifat: Jamiyatda qimor o‘yinlarining salbiy oqibatlari haqida
ommaviy ta'lim va ma'rifat ishlarini olib borish zarur. Bu orqali, fuqarolarni zararli qimor
o‘yinlaridan ogoh qilish mumkin. Shuningdek, psixologik va ijtimoiy yordam dasturlarini
ishlab chiqish ham muhim.
Qimor O‘yinlariga Qarshi Psixologik Yordam: Qimor o‘yinlariga mubtalo bo‘lgan shaxslar
uchun psixologik va ijtimoiy yordam ko‘rsatish, shuningdek, xavfli qimor o‘ynashning oldini
olish uchun maxsus maslahat xizmatlari tashkil etish zarur. Bu orqali fuqarolarni to‘g‘ri
qarorlar qabul qilishga undash mumkin.
Monitoring va Hisob-kitob Tizimlarini Joriy Etish: Qimor o‘yinlari tashkilotchilari
tomonidan qat'iy monitoring tizimlari joriy etilishi zarur. Bu tizimlar qimor o‘ynagan
shaxslarning moliyaviy holatini va o‘yinga kirish uchun sarflangan mablag‘larni nazorat
qilishni ta'minlashi kerak.
Xulosa sifatida aytish mumkinki, qimor va tavakkalchilikka asoslangan o‘yinlar tashkil
etish jinoyati global miqyosda keng tarqalgan muammolardan biridir. Biroq, bu jinoyatni
oldini olish va uning ijtimoiy oqibatlarini kamaytirish uchun ilg‘or tajribalar va samarali
profilaktika choralari mavjud. Xorij tajribalari asosida, qimor o‘yinlariga qarshi kurashish
uchun ijtimoiy, huquqiy va psixologik yondoshuvlarning uyg‘unligi zarur. Faqatgina
davlatlarning qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi organlari emas, balki jamiyatning barcha
qatlamlari ham bu jarayonga faol qatnashishlari lozim.
