31
ТАФТИШ ТАРТИБИДА ИШ ЮРИТИШНИНГ АЙРИМ МАСАЛАЛАРИ
Ажибеков Айбек Каримбаевич
Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгаши
ҳузуридаги Судьялар олий мактаби тингловчиси
E-mail: www.aybek_767@mail.ru
https://doi.org/10.5281/zenodo.14843570
АННОТАЦИЯ:
Ушбу мақолада мамлакатимизда сўнги йилларда суд-ҳуқуқ
соҳасида амалга оширилаятган ислоҳотлар, суд ишларини юритишда янги
институтлар жорий этилганлиги, суд ҳужжатларини тафтиш тартибида қайта кўриш
бўйича иш юритиш, тафтиш тартибида шикоят қилиш ҳуқуқи, тафтиш тартибидаги
шикоятни кўрадиган судлар, тафтиш тартибида шикоят бериш муддати, тафтиш
тартибида кўрилган ишлар сони, тафтиш тартибидаги шикоятни кўриш муддати ҳамда
судлар томонидан иқтисодий ишларни тафтиш тартибида кўришнинг айрим
масалалари ҳақида ёзилган.
Калит сўзлар:
суд-ҳуқуқ, иқтисодий ҳуқуқ, одил судлов, тафтиш, шикоят бериш
тартиби, шикоят бериш муддати.
НЕКОТОРЫЕ ВОПРОСЫ ПРОЦЕДУРЫ В РЕВИЗИОННОМ ПОРЯДКЕ
Ажибеков Айбек Каримбаевич
Магистрант Высшей школы судей при
Высшем совете судей Республики Узбекистан
E-mail: www.aybek_767@mail.ru
АННОТАЦИЯ:
В данной статье рассмотрены реформы, проводимые в сфере
судебной власти за последние годы в нашей стране, введение новых институтов
ведения судебных дел, производство по пересотру судебных актов в ревизионном
порядке, право обжалования в ревизионном порядке, суды, рассматривающие жалобы
в ревизионном порядке, порядок подачи жалобы в ревизионном порядке, написанные
о количестве, сроке рассмотрения жалобы в ревизионном порядке и некоторые
вопросы рассмотрения ревизионном дел судами.
Ключевые слова:
судебное право, Экономическое право, Правосудие, ревизия,
процедура подачи жалобы, срок подачи жалобы.
CERTAIN ISSUES OF THE PROCTDURE IN THE AUDIT PROCESS
Ajibekov Aybek Karimbaevich
Master of the Higher School of Judges under the
Supreme Council of Judges of the Republic of Uzbekistan
E-mail: www.aybek_767@mail.ru
ANNOTATION:
This article examines the reforms carried out in the sphere of judicial
power in recent years in our country, the introduction of new institutions for conducting
court cases, the process of re-examining judicial acts in the revision procedure, the right to
appeal in the revision procedure, courts considering complaints in the revision procedure, the
procedure for filing a complaint in the revision procedure, written about the number, the term
for considering a complaint in the revision procedure and some issues of considering revision
cases by courts.
Keywords:
judicial law, Economic Law, Justice, audit, complaint procedure, deadline for
32
filing a complaint.
Сўнгги йилларда аҳолининг одил судловга эришиш имкониятларини янада
кенгайтириш, қонун устуворлигини таъминлаш, фуқароларнинг бузилган ҳуқуқлари
ва эркинликлари шунингдек, қонуний манфаатлари ишончли ҳимоя қилинишини
таъминлашга қаратилган муҳим ислоҳотлар амалга оширилди.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 16 январдаги «Одил
судловга эришиш имкониятларини янада кенгайтириш ва судлар фаолияти
самарадорлигини оширишга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида»ги Фармонида
суд қарорлари қонуний, асосли ва адолатли қабул қилинганлигини текширишнинг
фуқароларга қулай ва соддалаштирилган тартибини яратиш белгиланди.
Шу билан бирга, Ўзбекистон Республикасининг 2023 йил 25 декабрдаги «Суд
қарорларининг
қонунийлиги
ва
асослилигини
текшириш
тартиби
такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг Иқтисодий
процессуал кодексига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида»ги ЎРҚ-888-
сонли қонуни қабул қилинди.
Қонунга асосан, иқтисодий судлар қарорларининг қонунийлиги ва асослилигини
текшириш механизмлари янада такомиллаштирилиб, суд қарорларини қайта
кўришнинг янги тартиби жорий қилинди.
Қонун асосида 2024 йил 1 январдан бошлаб, туманлараро иқтисодий судлар
томонидан биринчи инстанция судида кўрилган ишлар вилоят судлари ва уларга
тенглаштирилган судларда апелляция ёки кассация тартибида, вилоят судлари ва
уларга тенглаштирилган судлар томонидан апелляция ёки кассация тартибида
кўрилган ишларни мазкур судларда тафтиш тартибида қайта кўриб чиқиш
белгиланди. Вилоят судлари ва уларга тенглаштирилган судлар томонидан тафтиш
тартибида кўрилган ишларни Олий суднинг Иқтисодий ишлар бўйича судлов
ҳайъатида, ўз навбатида, судлов ҳайъати томонидан кўрилган ишларни Олий суд
Раёсатида тафтиш тартибида кўриб чиқиш жорий этилди.
Яна бир аҳамиятли тарафи шундаки, қонун билан апелляция, кассация
инстанцияси судлари томонидан ишни янгидан кўриш учун қуйи судларга юбориш
тартибини бекор қилиш ва улар томонидан иш бўйича якуний қарор қабул қилиш
назарда тутилди. Шунингдек, суд қарорлари устидан кассация ва тафтиш тартибида
шикоят қилиш муддатлари ҳам ўзгартирилди. Хусусан, кассация шикояти (протести)
биринчи инстанция судининг ҳал қилув қарори қонуний кучга кирган кундан
эътиборан олти ой ичида, тафтиш тартибидаги шикоят (протест) эса, биринчи
инстанция судининг ҳал қилув қарори, ажрими, қарори қонуний кучга кирган кундан
эътиборан бир йил ичида берилиши белгиланди.
Тафтиш тартибидаги шикоят (протест) бериш муддати қуйи инстанция судлари
томонидан ишни кўриш натижалари бўйича қарор қабул қилингунига қадар ўтган
бўлса, шикоят (протест) ушбу судлар томонидан ишни кўриш натижалари бўйича
қарор қабул қилинган кундан эътиборан уч ой ичида берилиши мумкин, яъни яна
қўшимча уч ойлик муддат берилиши назарда тутилди.
Олий суд Раёсатига Олий суд раисининг, Бош прокурорнинг протести тегишли
шахсларнинг мурожаати келиб тушган кундан эътиборан уч ой ичида, лекин
33
Ўзбекистон Республикаси Олий судининг Иқтисодий ишлар бўйича судлов ҳайъати
томонидан ишни тафтиш тартибида кўриш натижалари бўйича қарор қабул қилинган
кундан эътиборан олти ойдан кечиктирмай киритилиши мумкин.
Суд қарорлари устидан тафтиш тартибидаги шикоят (протест) беришнинг
ўтказиб юборилган муддати шикоят (протест) берган шахснинг илтимосномаси
бўйича, агар илтимоснома шикоятни (протестни) бериш муддати ўтган кундан
эътиборан уч ойдан кечиктирмай берилган ва шикоят (протест) бериш муддати
ўтказиб юборилишининг сабаблари судья (суд) томонидан узрли деб топилган бўлса,
тикланиши мумкин.
Ўзбекистон Республикаси Олий суд Раёсатининг қарори якуний ҳисобланади ва
унинг устидан шикоят қилинмайди, протест келтирилмайди.
Бундан ташқари, амалдаги қонун нормаларини бир ҳил ва тўғри қўлланишин
таъминлаш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2024 йил 25
июнда «Судлар томонидан иқтисодий ишларини тафтиш тартибида кўришнинг айрим
масалалари тўғрисида»ги 21-сонли қарори қабул қилинди.
Пленум қарорининг тушунтиришларида тафтиш тартибидаги шикоят (протест)
беришнинг ўтказиб юборилган муддатини тиклаш ҳақидаги илтимоснома тафтиш
тартибидаги шикоят (протест) билан бирга берилади. Процессуал муддатни тиклаш
ҳақидаги илтимоснома бевосита тафтиш тартибидаги шикоятда (протестда) ҳам
кўрсатилиши мумкин.
Процессуал ҳаракатларни амалга оширишга тўсқинлик қилган объектив ҳолатлар
ўтказиб юборилган шикоят (протест) беришнинг узрли сабабларига киритилиши
мумкин (масалан, ишда иштирок этувчи жисмоний шахснинг оғир касалликка
чалинганлиги, фавқулодда ҳолатлар, сув тошқинлари, эпидемиялар, пандемия,
карантин, ишда иштирок этишга жалб қилинмаган, аммо ҳуқуқ ва мажбуриятлари
ҳақида суд қарор қабул қилган шахснинг суд ҳужжатидан бехабарлиги).
Юридик шахс вакилининг хизмат сафарида, меҳнат таътилида бўлиши, юридик
хизмат ходимининг бўлмаслиги, давлат божини тўлаш учун пул маблағларининг
мавжуд эмаслиги ва ҳоказолар юридик шахс томонидан шикоят бериш муддати
ўтказилганлигининг узрли сабаблари сифатида кўрилиши мумкин эмас.
Статистик кўрсаткичларга қарайдиган бўлсак, 2024 йилда Қорақалпоғистон
Республикаси судининг иқтисодий ишлар бўйича судлов ҳайъатига тафтиш тартибида
98 та шикоят (протест)лар келиб тушган.
Келиб тушган шикоят (протест)лардан тафтиш инстанцияси томонидан жами 72
та иқтисодий ишлари кўриб тамомланган.
Кўриб тамомланган иқтисодий ишларининг 54 таси (75 фоизи) бўйича суд
қарорлари ўзгаришсиз қолдирилган, 6 таси (8,4 фоизи) бўйича суд қарорлари бекор
қилинган, 12 таси (16,6 фоизи) бўйича ўзгартирилган.
Ушбу
рақамлар
суд
қарорларини қайта
кўриш
институти
тубдан
такомиллаштирилиб, ўрта бўғин судларининг имкониятлардан самарали фойдаланиш
механизми яратилди. Натижада, фуқароларнинг суд ҳимоясида бўлиш ва судга шикоят
қилиш хуқуқларининг кафолатлари янада оширилди.
Хулоса қилиб айтганда, мазкур қонун одил судловга эришиш даражасини янада
оширишга, ишларнинг сифатли ва ўз вақтида кўрилишига, суд қарорларини қайта
34
кўришда ўрта бўғин вилоят ва уларга тенглаштирилган судларга катта маъсулият
юклаши билан бирга, инсон ҳуқуқларини муҳофазасини кучайтириш соҳасидаги
ишларни мутлақо янги босқичга олиб чиқади.
References:
1.
Ўзбекистон
Республикасининг
«Суд
қарорларининг
қонунийлиги
ва
асослилигини текшириш тартиби такомиллаштирилиши муносабати билан
Ўзбекистон Республикасининг Иқтисодий процессуал кодексига ўзгартириш ва
қўшимчалар киритиш тўғрисида»ги Қонуни. 25.12.2023 йилда қабул қилинган. ЎРҚ-
888.
2.
Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси, 27.12.2023 й.,
3.
Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг «Судлар томонидан иқтисодий
ишларини тафтиш тартибида кўришнинг айрим масалалари тўғрисида»ги 21-сонли
Қарори. 25.06.2024 йилда қабул қилинган.
