19
XORIJIY MAMLAKATLARDA TA’LIMNI TASHKIL ETISHNING NAZARIY
ASOSLARI
Ruziyeva Dildora Faxriddinovna
Osiyo xalqaro universiteti pedagogika
mutaxassisligi 1-kurs magistranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.15704113
Annotatsiya:
Mazkur maqolada xorijiy mamlakatlarda ta’lim tizimini tashkil etishning
nazariy asoslari, uning tarkibiy jihatlari, rivojlanish bosqichlari va zamonaviy yondashuvlari
tahlil qilingan. Turli davlatlar ta’lim tizimining o‘ziga xos jihatlari solishtirilib, O‘zbekiston ta’lim
tizimi bilan bog‘liq muqoyasaviy fikrlar berilgan.
Kalit so‘zlar:
oliy ta’lim, ta’lim tizimi, moliyaviy qo‘llab-quvvatlash.
THEORETICAL BASIS OF ORGANIZING EDUCATION IN FOREIGN COUNTRIES
Ruziyeva Dildora Fakhriddinovna
1st year master’s student of the pedagogical specialty of the
Asian International University
Annotation:
This article analyzes the theoretical foundations of the organization of the
education system in foreign countries, its structural aspects, stages of development and modern
approaches. The specific aspects of the education systems of different countries are compared
and comparative considerations are given regarding the education system of Uzbekistan.
Keywords:
higher education, education system, financial support.
ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ ОРГАНИЗАЦИИ ОБРАЗОВАНИЯ В
ЗАРУБЕЖНЫХ СТРАНАХ
Рузиева Дилдора Фахриддиновна
Магистрант 1 курса педагогической специальности
Азиатского международного университета
Аннотация:
В статье анализируются теоретические основы организации системы
образования в зарубежных странах, ее структурные аспекты, этапы развития и
современные подходы. Сравниваются особенности систем образования разных стран и
даются сравнительные соображения относительно системы образования Узбекистана.
Ключевые слова
: высшее образование, система образования, финансовая
поддержка.
Kirish
Zamonaviy dunyoda ta’lim tizimi mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishini belgilovchi
muhim omillardan biri hisoblanadi. Xalqaro tajribani o‘rganish va tahlil qilish orqali milliy ta’lim
tizimini takomillashtirish mumkin. Shu boisdan xorijiy mamlakatlarda ta’limni tashkil etishning
nazariy asoslarini o‘rganish dolzarb ahamiyat kasb etadi.
1. Xorijiy mamlakatlar ta’lim tizimining umumiy xususiyatlari
Xorijiy mamlakatlarda ta’lim tizimining tuzilmasi, muddatlari, fan dasturlari,
moliyalashtirish usullari va baholash tizimlarida muayyan farqlar mavjud. Masalan:
AQSh ta’lim tizimi – decentralizatsiyalashgan bo‘lib, federal va shtatlar darajasida
boshqariladi;
20
Germaniya – ikkilamchi ta’limda differensial yondashuv qo‘llaniladi (gimnaziya, real
maktab, hauptshule);
Finlyandiya – tenglikka asoslangan, stresssiz, o‘quvchi markazli tizim;
Yaponiya – intizom va mehnatsevarlikka asoslangan an’anaviy yondashuv.
2. Ta’limni tashkil etishning nazariy asoslari
Xorijiy mamlakatlarda ta’limni tashkil etishning nazariy asoslari quyidagi ilmiy
konsepsiyalarga asoslanadi:
Konstruktivizm nazariyasi – o‘quvchi bilimni o‘zi shakllantiradi (Piaget, Vygotskiy);
Kompetensiyaga asoslangan yondashuv – o‘quv natijasi sifatida bilim emas, balki amaliy
ko‘nikmalar muhim;
Hayot davomida ta’lim (Lifelong learning) – inson salohiyatini doimiy rivojlantirish g‘oyasi.
3. Ta’lim sifatini ta’minlash va nazorat qilish mexanizmlari
Xorijiy davlatlarda ta’lim sifatini baholash va akkreditatsiya jarayonlari mustaqil
agentliklar orqali amalga oshiriladi. Masalan, AQShda ABET, Buyuk Britaniyada Ofsted,
Yaponiyada NIAD-QE kabi tashkilotlar faoliyat yuritadi.
4. Xalqaro tajribani O‘zbekiston ta’lim tizimiga implementatsiya qilish imkoniyatlari
O‘zbekistonning 2030 yilgacha mo‘ljallangan ta’lim strategiyasi xorijiy tajribani hisobga
olgan holda:
kredit-modul tizimi joriy etilmoqda;
o‘qituvchilarni sertifikatlash va kasbiy rivojlanish tizimi takomillashmoqda;
xalqaro reytinglarda ishtirok etish kuchaymoqda.
Xulosa
Xorijiy mamlakatlar tajribasidan samarali foydalanish orqali O‘zbekistonda zamonaviy,
raqobatbardosh, xalqaro mezonlarga mos ta’lim tizimini shakllantirish mumkin. Shu bois, xorijiy
tajribaning nazariy asoslarini o‘rganish va tahlil qilish zarur.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
UNESCO. (2021). Global Education Monitoring Report. Paris.
2.
OECD. (2022). Education at a Glance: OECD Indicators. OECD Publishing.
3.
Darling-Hammond, L. (2017). Empowered Educators: How High-Performing Systems
Shape Teaching Quality Around the World. Jossey-Bass.
4.
Vygotsky, L. S. (1978). Mind in Society: The Development of Higher Psychological
Processes. Harvard University Press.
5.
Piaget, J. (1970). Science of Education and the Psychology of the Child. Orion Press.
6.
О‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 28-fevraldagi “2030 yilgacha bo‘lgan
ta’lim strategiyasi to‘g‘risida”gi PF-81-son Farmoni.
7.
Yusupov, M., & Qurbonov, A. (2021). Xorijiy davlatlar ta’lim tizimlari: solishtirma tahlil.
Toshkent: TDPU nashriyoti.
8.
Назарова, X. (2020). Pedagogik texnologiyalar va ta’lim sifatini boshqarish. Toshkent: “Fan
va texnologiya”.
9.
Anderson, L.W., & Krathwohl, D.R. (2001). A Taxonomy for Learning, Teaching, and
21
Assessing: A Revision of Bloom's Taxonomy. Longman.
10.
Ruziyeva Dildora Faxriddinovna. (2025). RIVOJLANGAN XORIJIY MAMLAKATLARDA
TA’LIMNI TASHKIL ETISHNING O‘ZIGA XOS XUSUSIYATLARI.
JOURNAL OF EDUCATION, ETHICS
AND
VALUE
,
4
(2),
56–58.
Retrieved
from
https://jeev.innovascience.uz/index.php/jeev/article/view/1168
11.
Чуллиев, С. Р. (2024, October). РАҚАМЛИ ИҚТИСОДИЁТНИНГ РИВОЖЛАНИШИДА
ВЕНЧУР КАПИТАЛИНИНГ РОЛИ. In
International Conference on Adaptive Learning
Technologies
(Vol. 10, pp. 16-18).
12.
Chulliyev Suhrob Rabbonaqulovich. (2024). The Significance of Venture Capital on the
Digital Economy. American Journal of Business Practice, 1(7), 47–52. Retrieved from
https://semantjournals.org/index.php/AJBP/article/view/508
13.
Chulliyev Suhrob Rabbonaqulovich. (2024). Scientific-Theoretical Basis of Venture Capital.
American
Journal
of
Business
Practice,
1(6),
46–51.
Retrieved
from
https://semantjournals.org/index.php/AJBP/article/view/252
14.
Чуллиев, С. (2024). ВЗАИМОСВЯЗЬ ИННОВАЦИОННЫХ ПРОЦЕССОВ С ВЕНЧУРНЫМ
КАПИТАЛОМ И ФАКТОРАМИ, ВЛИЯЮЩИМИ НА ИННОВАЦИОННЫЕ ПРОЦЕССЫ.
Экономическое развитие и анализ, 2(5), 67-74.
