89
TIL O‘RGATISHDA YANGI TEXNOLOGIYALAR VA METODLAR
Toshpo‘lotova Jasmina Nuriddin qizi
Shahrisabz davlat pedagogika instituti
“Matematika va informatika” yo‘nalishi talabasi
jasminatoshpulotova06@.com (97) 389-83-78
Ahmatov Rustam Ahmat o‘g‘li
Shahrisabz davlat pedagogika instituti talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14776593
Annotatsiya:
Ushbu maqolada til o‘rgatishda yangi texnologiyalar va metodlarning
rivojlanishini tahlil qilinadi. Maqolada mobil ilovalar, sun'iy intellekt, virtual va kengaytirilgan
reallik (VR/AR) texnologiyalari, shuningdek, gamifikatsiya va onlayn ta'lim platformalarining
til o‘rganish jarayoniga qo‘shgan hissasi ko‘rib chiqiladi. Maqola til o‘rganish jarayonidagi
yangi yondashuvlar va texnologiyalarni birlashtirib, ularning kelajakdagi rivojlanishini va
ta'lim tizimidagi ahamiyatini tahlil qiladi.
Аннотация
. В статье анализируется развитие новых технологий и методов в
преподавании языков. В статье рассматривается вклад мобильных приложений,
искусственного интеллекта, технологий виртуальной и дополненной реальности
(VR/AR), а также платформ геймификации и онлайн-обучения в процесс изучения
языка. В статье рассматриваются новые подходы и технологии в процессе изучения
языка, анализируется их будущее развитие и значение в системе образования.
Annotation
. This article analyzes the development of new technologies and methods in
language teaching. The article examines the contribution of mobile applications, artificial
intelligence, virtual and augmented reality (VR/AR) technologies, as well as gamification and
online learning platforms to the language learning process. The article combines new
approaches and technologies in the language learning process, analyzes their future
development and importance in the education system.
Kalit so‘zlar.
til o‘rganish, yangi texnologiyalar, sun'iy intellekt, virtual reallik (VR),
kengaytirilgan reallik (AR), gamifikatsiya, onlayn ta'lim platformalari, til o‘qitish
metodologiyasi.
Ключевые слова
. изучение языка, новые технологии, искусственный интеллект,
виртуальная реальность (VR), дополненная реальность (AR), геймификация,
платформы онлайн-обучения, методика преподавания языка.
Keywords
. language learning, new technologies, artificial intelligence, virtual reality
(VR), augmented reality (AR), gamification, online learning platforms, language teaching
methodology.
Bugungi kunda til o‘rganish jarayoni an'anaviy yondoshuvlardan tashqari, yangi
texnologiyalar va metodlar yordamida samarali tarzda amalga oshirilmoqda. Yangi
texnologiyalar til o‘rgatishning samaradorligini oshirishga, o‘quvchilarning motivatsiyasini
yuqori darajada saqlashga va o‘rganish jarayonini interaktiv va qiziqarli qilishga yordam
beradi. So‘nggi yillarda onlayn platformalar va mobil ilovalar til o‘rgatishda katta
o‘zgarishlarni keltirib chiqardi. Duolingo, Babbel, Memrise kabi ilovalar va platformalar
o‘quvchilarga har yerda va har vaqtda til o‘rganish imkoniyatini beradi. Til o‘rganish
jarayonida sun’iy intellektlardan foydalanish ham yordam beradi.
90
Sun'iy intellekt va mashinani o‘rganish texnologiyalari yordamida til o‘rgatish tizimlari
foydalanuvchilarning yondashuvini tahlil qilib, ularning ehtiyojlariga moslashtirilgan ta'lim
materiallarini taklif etadi. Misol uchun, Google Translate va ChatGPT kabi vositalar yordamida
tilni real vaqt rejimida tarjima qilish va mashq qilish mumkin. Google Translate da ixtiyoriy
matn yoki so‘zni xohlagan tilga tarjima qilish imkoniyati mavjud. Til o‘rgatishda sun'iy
intellekt yordamida yaratilgan chat-botlar o‘quvchilarga tilni mashq qilishda va so‘z boyligini
oshirishda yordam beradi. Masalan, o‘quvchi robot bilan suhbatlashib, yangi so‘zlar va
grammatik tuzilmalardan foydalanib, tilni o‘rganishi mumkin. Hozirgi kunda til o‘rganish
uchun mo‘ljallangan keng tarqalgan ilovalardan biri Ibrat Academy. Bu ilova orqali har
qanday tilni bepul o‘rganish mumkin. Bu esa til o‘rganuvchilari uchun ancha qulayliklar
yaratadi. Online platformalar va kurslar Udemy, Coursera, edX
kabi online ta'lim platformalari
orqali tilni o‘rganishning ko‘plab imkoniyatlari mavjud. Bu platformalar o‘quvchilarga o‘z
vaqtida kurslar, video darslar va interaktiv mashqlarni taqdim etadi.
Udemy
— bu onlayn ta'lim platformasi bo‘lib, dunyo bo‘ylab millionlab o‘quvchilar va
o‘qituvchilarni birlashtiradi. Udemy kurslari turli sohalarda mavjud, shu jumladan til
o‘rganish, dasturlash, biznes, dizayn, san'at va boshqalar. Bu platforma har kimga o‘z vaqtida
va o‘ziga qulay tarzda ta'lim olish imkoniyatini beradi.
Coursera
— bu onlayn ta'lim platformasi bo‘lib, dunyodagi eng mashhur universitetlar
va tashkilotlar bilan hamkorlikda kurslar, sertifikatlar va diplomlar taqdim etadi. Coursera
orqali turli sohalarda, shu jumladan til o‘rganish, informatika, biznes, san'at, sog‘liqni saqlash
va boshqa ko‘plab mavzularda kurslarni o‘rganish mumkin. Dunyo bo‘ylab nufuzli
universitetlar va tashkilotlar bilan hamkorlikda ham bu kursdan keng qamrovli foydalaniladi.
Coursera kurslari ko‘plab mashhur universitetlar va ta'lim muassasalari tomonidan taqdim
etiladi, masalan, Stanford, Yale, Princeton, Harvard, va boshqa ko‘plab universitetlar. Bu,
kurslar sifatini ta'minlaydi. Tilni qanday o‘rganish, til o‘rganishda samarali metodlarni
qo‘llash bo‘yicha ham maxsus kurslar mavjud. Bu kurslar, asosan, til o‘rgatish sohasida
ishlamoqchi bo‘lganlar uchun foydalidir. Udemy odatda mustaqil o‘qituvchilar tomonidan
taqdim etilgan kurslar bilan tanilgan va arzonroq bo‘ladi. Bu kurslar qisqa muddatda aniq bir
mavzuda ko‘nikmalarni oshirishga qaratilgan. Coursera esa ko‘proq universitetlar va nufuzli
tashkilotlar tomonidan taqdim etilgan, kengroq va chuqur kurslarni o‘z ichiga oladi. Agar siz
diplom yoki sertifikat olishni xohlasangiz, Coursera yaxshi variant bo‘ladi.
Virtual va kengaytirilgan reallik texnologiyalari til o‘rganishni yangi bosqichga olib
chiqdi. VR va AR texnologiyalari yordamida o‘quvchilar haqiqiy vaziyatlarda tilni amalda
qo‘llash imkoniyatiga ega bo‘ladi. VR yordamida o‘quvchilar virtual muhitda, masalan, xorijiy
mamlakatlarda bo‘lib turgandek, tilni o‘rganishlari mumkin. Bu texnologiya tilni kundalik
hayotdagi vaziyatlarda qo‘llashni osonlashtiradi. AR yordamida o‘quvchilar o‘rganayotgan
tilga oid obyektlarni yoki so‘zlarni real dunyo bilan birlashtirgan holda ko‘rishlari mumkin.
Masalan, smartfon yordamida o‘quvchilar ko‘chada yurib, ma'lum bir obyekti yoki joyni tanib,
o‘rganayotgan tilda unga oid ma'lumotlarni olishi mumkin.
Internetda mavjud bo‘lgan videolar, podkastlar va interaktiv materiallar til o‘rganish
jarayonini yanada qiziqarli va samarali qiladi. YouTube platformasida til o‘rganish uchun
ko‘plab videolar mavjud bo‘lib, ular o‘quvchilarga turli tildagi so‘zlar va iboralarni eshitib,
tushunishga yordam beradi. Onlayn kurslar esa o‘quvchilarga tizimli ravishda tilni o‘rgatadi.
Interaktiv videolar orqali o‘quvchilar video davomida turli tanlovlar qilishi va o‘rganayotgan
91
tilni amalda qo‘llashi mumkin. Bu usul o‘quvchilarga faollikni oshirishga yordam beradi.
O‘quvchilar onlayn forumlar yoki guruhlar orqali til o‘rganishni yanada samarali qilishadi.
Masalan, Facebook yoki Telegram guruhlari orqali o‘quvchilar bir-biri bilan fikr almashib,
savollarini berishlari va tilni o‘rganish jarayonini birgalikda davom ettirishlari mumkin.
O‘qituvchi bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri aloqada bo‘lish: Onlayn mashg‘ulotlar orqali o‘quvchilar
o‘qituvchilardan onlayn yordam olishi, video va matnli materiallar orqali savollariga javob
olishlari mumkin. Yangi texnologiyalar va metodlar til o‘rganish jarayonini yanada samarali,
qulay va qiziqarli qilishga yordam beradi. Onlayn platformalar, mobil ilovalar, virtual va
kengaytirilgan reallik, sun'iy intellekt va interaktiv materiallar yordamida o‘quvchilar tilni
nafaqat an'anaviy usullarda, balki zamonaviy texnologiyalarni qo‘llab-quvvatlab o‘rganadilar.
Bu yondoshuvlar til o‘rgatishda innovatsion va samarali usullarni yaratishga yordam beradi
va o‘quvchilarning motivatsiyasini oshiradi.
Til o‘rgatishda texnologiyalarning qo‘llanilishi ta'lim jarayonini sezilarli darajada
samarali va qiziqarli qiladi. Texnologiyalar o‘quvchilarga yangi bilimlarni o‘zlashtirishda
yordam berib, o‘rganish jarayonini yanada interaktiv va individual tarzda amalga oshirish
imkonini beradi. Texnologiyalar til o‘rganishni interaktiv va qiziqarli qiladi. Gamifikatsiya
(o‘yin usullari) yordamida o‘quvchilar o‘rganish jarayonida faol ishtirok etadi, bu esa ularning
til o‘rganish tezligini oshiradi. Masalan, mobil ilovalar (Duolingo, Memrise) va onlayn
platformalar o‘quvchilarni yutuqlarini kuzatish va o‘yin tarzida o‘rganishga undaydi.
O‘quvchilar istalgan vaqtda va joyda o‘rganish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu esa ularning
o‘rganish jarayonini uzluksiz ravishda davom ettirishga yordam beradi. Mobil ilovalar, video
darsliklar va interaktiv materiallar o‘quvchilarga o‘z bilimlarini doimiy ravishda yangilab
borish imkonini beradi. Hozirgi kunda davlatimizda ham til o‘rganishga katta e’tibor
qaratilmoqda. Onlayn hamda oflayn kurslar soni kundan-kunga ko‘paymoqda. Oliy ta’lim
muaassasalari qatorida ham til bo‘yicha institut, universitetlar soni oshmoqda. Ielts, sefr
kurslari o‘z faoliyatini boshlab xalqimiz yoshlari orasida yuqori natijalar ko‘zga ko‘rinmoqda.
Til o‘rgatishda yangi texnologiyalar va metodlar ta'lim jarayonini yanada samarali va
interaktiv qilishga yordam bermoqda. Mobil ilovalar, sun'iy intellekt, virtual va kengaytirilgan
reallik (VR/AR) kabi texnologiyalar o‘quvchilarga tilni o‘rganishda yangicha yondashuvlar
yaratadi. Sun'iy intellekt asosidagi chat-botlar va tilni o‘rgatishda gamifikatsiya usullari til
o‘rganishni qiziqarli qiladi. Onlayn platformalar, masalan, Coursera va Udemy, til o‘rganishga
turli darajadagi kurslar va resurslarni taqdim etadi, bu esa o‘quvchilarga o‘z sur’atida va o‘ziga
qulay tarzda tilni o‘rganish imkonini beradi. Shuningdek, til o‘qituvchilarining malakasini
oshirish va yangi metodlarni qo‘llash orqali ta'limning sifatini oshirishga katta e'tibor
qaratilmoqda. Kelajakda bu texnologiyalar va metodlarning birlashishi til o‘rganish jarayonini
yanada samarali, qulay va innovatsion qilishga yordam beradi, o‘quvchilarga global
kommunikatsiyada muvaffaqiyatli ishtirok etish imkoniyatini yaratadi.
References:
1.
Musurmanova, Yayra, and Jasmina Toshpo‘lotova. "Iqtisodiyotni raqamlashtirish
sharoitida iqtisodiy jarayonlar va moliyaviy munosabatlarning transformatsiyasi." Nashrlar
(2024): 38-41.
2.
Muhammadiyev, Alijon, and Shukurullo Aliqulov. "PROSPECTS OF USING COMPUTER
TECHNOLOGIES IN MODERN EDUCATION." Наука и технология в современном мире 3.3
92
(2024): 90-92.
3.
Musirmonov, Shohboz, and Jasmina Toshpo'lotova. "Moliya bozorini rivojlantirishda
yashil iqtisodiyotga o'tishining muammolari va yechimlari." Nashrlar (2024): 374-377.
4.
Musurmanova, Yayra, and Jasmina Toshpo‘lotova. "SHAXSLARDA TAVAKKALCHILIK
BILAN BOG‘LIQ VIRTUAL O‘YINLARGA MOYILLIGINI PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI."
Universal xalqaro ilmiy jurnal 1.4 (2024): 776-777.
5.
Musurmanova, Yayra, and Jasmina Toshpo‘lotova. "XXI ASR YOSHLARINING AXBOROT
PSIXOLOGIK XAFSIZLIGINI TA’MINLASH MASALALARI." Universal xalqaro ilmiy jurnal 1.4
(2024): 445-447.
6.
Toshpo‘lotova, Jasmina, and Yayra Musurmanova. "CURRENT ISSUES OF TEACHING
UZBEK AND RUSSIAN LANGUAGES IN THE PROCESS OF GLOBALIZATION." Models and
methods in modern science 3.6 (2024): 187-191.
7.
Musurmanova, Yayra, and Jasmina Toshpo‘lotova. "TEXNIKA OLIY TA'LIM
MUASSASALARIDA XORIJIY TILLARNI O ‘QITISHNING DOLZARB MASALALARI." Прикладные
науки в современном мире: проблемы и решения 3.3 (2024): 10-12.
8.
Toshpo‘lotova, Jasmina, and Yayra Musurmanova. "TA’LIM TIZIMIGA INNOVATSION
TEXNOLOGIYALARNI JORIY ETISH VA INTEGRATSIYALASH MASALALARI." Общественные
науки в современном мире: теоретические и практические исследования 3.3 (2024): 46-
49.
9.
ShukurulloFayzullo o‘g‘li, A. (2024). TA ‘LIMDA MULTIMEDIYA TEXNOLOGIYALARINI
QO‘LLASH. PEDAGOGS, 50(2), 51-55.
10.
Aliqulov, Sh. "M. Yaxiyaxonova. Taʻlim samaradorligini oshirishda kreativ va zamonaviy
metodlarning ahamiyati. Raqamli ta’lim muhitida fanlararo integratsiyani Qoʻllashning ta’lim
samaradorligiga ta’siri: xalqaro Tajribalar va rivojlanish istiqbollari." (2024).
11.
Muhammadiyev, Alijon, and Shukurullo Aliqulov. "PROSPECTS OF USING COMPUTER
TECHNOLOGIES IN MODERN EDUCATION." Наука и технология в современном мире 3.3
(2024): 90-92.
12.
Aliqulov, Shukurullo, Ziyavutdin Turayev, and Javlon Nishonov. "BOSHLANG‘ICH SINF
O‘QUVCHILARINING MATEMATIK SAVODXONLIGINI OSHIRISHDA TIMSS XALQARO
BAHOLASH DASTURINING ROLI VA AHAMIYATI." Молодые ученые 2.10 (2024): 85-90.
13.
Fayzullo
o‘g‘li,
Shukurullo.
"Aliqulov."."
TA
‘LIMDA
MULTIMEDIYA
TEXNOLOGIYALARINI QO ‘LLASH." PEDAGOGS 50 (2024): 51-55.
14.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Barchin Ro‘ziqulova, and Laziza Inatillayeva. "BOSHLANG ‘ICH
TA’LIMDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANISH USULLARI VA AFZALLIKLARI."
Педагогика и психология в современном мире: теоретические и практические
исследования 3.10 (2024): 39-41.
15.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Umida Nurmaxmatova, and Durdona Turayeva.
"INFORMATIKA VA RAQAMLI TEXNOLOGIYALARNING TAʼLIM JARAYONIDAGI OʻRNI."
Science and innovation in the education system 3.4 (2024): 102-105.
16.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Jasmina Murodulloyeva, and Durdona Turayeva. "GLOBAL
IQLIM O‘ZGARISHI SHAROITIDA EKOLOGIK BARQARORLIKNI SAQLASHNING ZAMONAVIY,
INNOVATSION USULLARI." Инновационные исследования в современном мире: теория и
практика 3.3 (2024): 103-106.
