45
GINKO BILOBA O’SIMLIGINING BOTANIK TAVSIFI, TARQALISHI VA
AHAMIYATI
Mirzahamdamova Mavjuda Muhammad Ali qizi
ADPI Biologiya yo’nalishi 101-guruh talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15074377
Аннотация:
В данном тезисе представлено ботаническое описание древнего
дерева Ginkgo biloba, его ареал распространения, а также значение для здоровья
человека и экологии. Рассматриваются лекарственные свойства растения, его
декоративная ценность и культурное значение.
Abstract:
This thesis provides a botanical description of the ancient Ginkgo biloba tree,
its distribution areas, and its significance for human health and ecology. It highlights the
medicinal properties, ornamental value, and cultural importance of the plant.
Ключевые слова:
Ginkgo biloba, лекарственное растение, экологическое значение
Keywords:
Ginkgo biloba, medicinal plant, ecological significance.
Ginkgo biloba qadimiy davrlardan hozirgacha yetib kelgan yagona tirik vakil bo‘lib,
Ginkgopsida sinfiga, Ginkgoaceae oilasiga mansub. Uni ko‘pincha “tirik dinozavr” yoki “tirik
tosh qotgan” o‘simlik deb atashadi, chunki u taxminan 270-290 million yil ilgari paydo bo‘lgan
va deyarli o‘zgarishsiz bugungi kungacha saqlanib qolgan. Balandligi: Odatda 20-35 metr
balandlikka yetadi, ba'zi hollarda 40 metr va undan ham yuqoriroq bo‘lishi mumkin. Poyasi va
novdalari: Barglari joylashgan novdalari ikki xil bo‘ladi – uzun novdalar (vegetativ o‘sish
uchun) va qisqa novdalar (barg va gulli tuzilmalarni joylashtiradi). Barglari: Juda o‘ziga xos
ko‘rinishga ega, yelpig‘ichsimon (fan-simon) shaklda, ikki bo‘lakka bo‘lingan (biloba). Barg
tomirlari parallel tarzda joylashgan bo‘lib, bu uni boshqa ko‘pchilik daraxtlardan ajratib
turadi. Gullari: Bir uyli, ammo ikkita jins vakillari bor (erkak va urg‘ochi daraxtlar alohida).
Erkak gulxalta tuzilishida bo‘lib, ko‘p sonli changchalardan iborat; urg‘ochi daraxtlarda esa
urug‘don ikki tuxumdondan tashkil topgan. Mevasi: Aslida, botanik jihatdan haqiqiy meva
emas. Urug‘lari sarg‘ish-pushti rangda, tashqi qavati go‘shtli va yoqimsiz hidga ega (masalan,
achigan sariyog‘ yoki pishloq hidi). Ildiz tizimi: Asosan chuqur joylashgan, daraxtga kuchli
shamol va tashqi omillarga nisbatan barqarorlik beradi.
Ginkgo biloba o‘simligining tarqalishi: Ginkgo biloba tabiiy holatda faqatgina Xitoyning
janubiy-sharqiy hududlarida yovvoyi holda uchraydi. Biroq inson tomonidan uni ko‘plab
hududlarga, ayniqsa: Yaponiya, Koreya, AQSh, Yevropa mamlakatlari, Markaziy Osiyo
hududlariga introduksiya qilingan (ya'ni sun'iy ravishda o‘tqazilgan). Xitoyda uni qadimdan
madaniy, diniy va dorivor ahamiyatga ega daraxt sifatida qadrlashgan. Hozirgi kunda ko‘plab
bog‘lar, xiyobonlar, shahar ko‘chalarida manzarali daraxt sifatida keng o‘tqaziladi, chunki u
ekologik jihatdan toza, chang va tutundan kam zarar ko‘radi, sovuqqa, ifloslanishga chidamli.
3. Ginkgo biloba o‘simligining ahamiyati : a) Dorivor ahamiyati: Ginkgo biloba eng mashhur
dorivor o‘simliklardan biridir. Asosan, uning barglaridan olinadigan ekstraktlar quyidagi
maqsadlarda qo‘llaniladi: Qon aylanishini yaxshilash: Xususan, miya qon aylanishini
yaxshilaydi, bosh miya hujayralarini kislorod bilan ta'minlaydi. Xotira va kognitiv
funksiyalarni oshirish: Altsgeymer kasalligi va boshqa demensiya turlarida tavsiya etiladi.
Antioksidant xususiyatlari: Erkin radikallar ta’sirini kamaytiradi. Stress va depressiyani
kamaytirishga yordam beradi. Ko‘zning mashhur kasalliklarida, masalan, glaukomada foydali
46
deb hisoblanadi. b) Manzarali ahamiyati: Ginkgo biloba barglarining noyob shakli va kuz
faslidagi yorqin oltin-sariq rang unga juda baland dekorativ qiymat beradi. Ko‘plab shahar
landshaft dizaynida keng qo‘llaniladi. c) Ekologik ahamiyati: Ushbu daraxt: Havo ifloslanishiga
chidamli, Yomg‘ir suvini yaxshi shimadi, Shovqin va changni kamaytiradi, Qushlar va
hasharotlar uchun yashash joyini yaratadi. d) Madaniy va tarixiy ahamiyati: Xitoy va Yaponiya
madaniyatida Ginkgo uzoq umr ko‘rish, sabr-toqat, sadoqat ramzi sifatida qaraladi. Buddist
ibodatxonalar va tarixiy obidalarda ko‘plab qadimiy Ginkgo daraxtlari uchraydi.
Xulosa:
Ginkgo biloba nafaqat o‘zining qadimiy evolyutsion tarixiga ega, balki
zamonaviy inson salomatligi, ekologik muhit va madaniy qadriyatlar uchun ham katta
ahamiyatga ega. U tabiiy sabr-toqat, chidamlilik va hayot barqarorligining tirik ramzi sifatida
qadrlanadi.
Foydalanilgan adabiyotlar/Используемая литература/References:
1.
Qodirov A.Q., Tursunov Sh.T. "O‘simlikshunoslik". – Toshkent: O‘zbekiston Milliy
Ensiklopediyasi, 2018. – 320 b.
2.
Karimov A.A. "Dorivor o‘simliklar va ularning ahamiyati". – Toshkent: Fan, 2017. – 215
b.
3.
Махмудов А.Х. "Фармакогнозия". – Ташкент: Медицина, 2019. – 280 с.
4.
Singh, R. et al. "Ginkgo biloba: A living fossil with medicinal properties". Pharmacognosy
Reviews, 2019, Vol. 13(25), pp. 39-45.
5.
Smith, J.V., Luo, Y. "Studies on Ginkgo biloba extract and neuronal protection". Journal of
Ethnopharmacology, 2020, Vol. 227, pp. 1-9.
6.
Китайская Фармакопея. – Пекин: Научное издательство, 2021. – 500 с.
