92
GINKGO BILOBA L. O‘SIMLIGI: BOTANIK TAVSIFI VA O‘SIMLIKLAR
QOPLAMIDAGI O‘RNI
Begaliyeva Muslima Davronbek qizi
ADPI biologiya yõnalishi 102-guruh
https://doi.org/10.5281/zenodo.15093240
Annotatsiya:
Ginkgo biloba L. – noyob relikt o‘simlik bo‘lib, yer yuzida qadimdan
mavjud bo‘lgan eng qadimgi daraxt turlaridan biridir. Ushbu maqolada Ginkgo biloba ning
botanik tavsifi, morfologik va fiziologik xususiyatlari, ekologik ahamiyati hamda o‘simliklar
qoplamidagi o‘rni yoritilgan. Shuningdek, uning farmakologik ahamiyati, tibbiyot va
kosmetologiya sohalaridagi qo‘llanilishi haqida ham ma’lumot berilgan.
Abstract:
Ginkgo biloba L. is a unique relict plant and one of the oldest tree species on
Earth. This article provides a botanical description of Ginkgo biloba, highlighting its
morphological and physiological characteristics, ecological importance, and role in plant
cover. Additionally, its pharmacological significance and applications in medicine and
cosmetology are discussed.
Абстрактный:
Ginkgo biloba L. — уникальное реликтовое растение, являющееся
одним из древнейших видов деревьев на Земле. В данной статье рассматривается
ботаническое описание Ginkgo biloba, его морфологические и физиологические
особенности, экологическое значение и роль в растительном покрове. Также
приводятся данные о его фармакологической ценности и применении в медицине и
косметологии.
KALIT SO‘ZLAR
Ginkgo biloba, botanik tavsif, ekologik ahamiyat, farmakologiya, antioksidant, markaziy
asab tizimi, o‘simlik qoplami, tibbiyot, flavonoidlar, qadimiy o‘simliklar.
КЛЮЧЕВЫЕ СЛОВА
Гинкго двулопастный, ботаническое описание, экологическое значение,
фармакология, антиоксидант, центральная нервная система, растительный покров,
лекарственное средство, флавоноиды, древние растения.
KEYWORDS
Ginkgo biloba, botanical description, ecological significance, pharmacology, antioxidant,
central nervous system, plant cover, medicine, flavonoids, ancient plants.
KIRISH
Ginkgo biloba L. (Ginkgoaceae oilasi) – dunyodagi eng qadimgi, relikt va tirik qoldiq
o‘simliklardan biri hisoblanadi. Bu o‘simlikning tabiiy tarqalish hududi ilk davrlarda juda keng
bo‘lgan bo‘lsa-da, bugungi kunda u asosan Xitoyda saqlanib qolgan va dunyoning turli
hududlarida madaniy holda o‘stirilmoqda. Ginkgo biloba noyob tuzilishga ega bo‘lib, uning
yaproqlari ikki bo‘lakka ajralgan shaklda bo‘ladi va bu xususiyat o‘simlikka o‘ziga xos
ko‘rinish bag‘ishlaydi.
Ginkgo biloba qadim zamonlardan beri insoniyat tomonidan tibbiyot va boshqa
sohalarda qo‘llanilib kelinmoqda. Uning barglaridan tayyorlangan ekstraktlar asab tizimi
faoliyatini yaxshilash, qon aylanishini normallashtirish va antioksidant xususiyatlari bilan
mashhur. Shuningdek, bu o‘simlik ekologik barqarorlikni saqlashda muhim ahamiyatga ega
bo‘lib, urbanizatsiyalashgan hududlarda manzarali daraxt sifatida keng ekiladi.
GINKGO BILOBA L. O‘SIMLIGINING BOTANIK TAVSIFI
93
Morfologik xususiyatlari
Ginkgo biloba – uzun umr ko‘radigan, balandligi 30–40 metrgacha yetuvchi, barglarini
qish faslida to‘kuvchi daraxt turidir. Uning tanasi to‘g‘ri va silliq bo‘lib, yosh daraxtlarning
po‘sti kulrang, katta yoshdagi daraxtlarning po‘sti esa qalin va yoriqli bo‘lib qoladi.
Barglari – fan shaklida, ikki bo‘lakka bo‘lingan bo‘lib, uzunligi 5–15 sm gacha yetadi.
Barglar vegetativ va generativ o‘sish davrlariga qarab shaklan o‘zgarishi mumkin. Ginkgo
biloba ikki uyli o‘simlik bo‘lib, erkak va urg‘ochi gullari alohida daraxtlarda rivojlanadi. Erkak
gul to‘pgullari sarg‘ish, mayda va osilib turuvchi bo‘lsa, urg‘ochi gullari juft bo‘lib, urug‘lanish
natijasida yong‘oqsimon mevalarga aylanadi.
Ekologik ahamiyati va tabiiy tarqalishi
Ginkgo biloba tabiiy sharoitda faqat Xitoyning ayrim hududlarida uchraydi, lekin sun’iy
ravishda Yevropa, Shimoliy Amerika va Osiyoda ham o‘stiriladi. U shahar sharoitlariga juda
yaxshi moslashgan bo‘lib, ekologik muhitni yaxshilashda muhim rol o‘ynaydi. Uning
ifloslangan havoga chidamliligi va shahar landshaftida keng qo‘llanilishi ekologik ahamiyatini
oshiradi.
Farmakologik ahamiyati va inson salomatligiga foydasi
Ginkgo biloba barglari flavonoidlar, terpenoidlar va antioksidant moddalar bilan boy.
Ularning ekstraktlari quyidagi ta’sirlarga ega:
Markaziy asab tizimi faoliyatini yaxshilaydi – xotira va diqqatni kuchaytiradi.
Qon aylanishini yaxshilaydi – qon tomirlarni kengaytiradi, yurak va miya qon aylanishini
normallashtiradi.
Antioksidant xususiyatga ega – erkin radikallarni zararsizlantirib, qarish jarayonini
sekinlashtiradi.
Tibbiyotda Ginkgo biloba preparatlari demensiya, Altsgeymer kasalligi, bosh aylanishi
va quloqda shovqin kabi kasalliklarni davolashda keng qo‘llaniladi.
XULOSA
Ginkgo biloba L. – o‘ziga xos va noyob relikt o‘simlik bo‘lib, u nafaqat botanik jihatdan
qiziqarli, balki ekologik va farmakologik jihatdan ham muhim ahamiyat kasb etadi. Ushbu
daraxt uzoq umr ko‘rishi, ekologik barqarorligi va dori-darmon sifatida qo‘llanilishi bilan
insoniyat uchun katta foyda keltiradi. Uning tabiiy va madaniy muhitdagi roli, shuningdek,
ilmiy jihatdan o‘rganilishi kelajakda yanada muhim bo‘lib qolishi kutilmoqda.
Foydalanilgan adabiyotlar/Используемая литература/References:
1.
Ghosh, S., & Das Sarma, M. (2021). Ginkgo biloba and its medicinal uses: A review.
Journal of Medicinal Plants Research, 15(3), 45-56.
2.
Singh, B., & Kaur, P. (2020). Pharmacological potentials of Ginkgo biloba: An updated
review. Phytotherapy Research, 34(2), 219-232.
3.
Zhou, L., & Zhang, J. (2019). Ecological and botanical characteristics of Ginkgo biloba L.
Botanical Review, 85(1), 101-118.
4.
Tanaka, T. (2018). Ginkgo biloba in traditional and modern medicine. Asian Journal of
Pharmacognosy, 4(4), 225-239.
5.
Shahidi, F., & Ambigaipalan, P. (2017). Antioxidant properties of tree nuts and their
bioactive compounds. Journal of Functional Foods, 34, 135-152.
