102
GINGKO BILOBA O’SIMLIGINING TARQALISHI VA AHAMIYATI
Ergasheva Maftunaxon Shavkatjon qizi
ADPI Biologiya yo’nalishi 101-guruh talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15099151
Abstract:
This study analyzes the distribution of Ginkgo biloba and its biological,
medicinal, ecological, and cultural significance. The tree's ancient heritage and modern
applications underscore its importance for future scientific research.
Аннотация:
Данная работа анализирует распространение Ginkgo biloba и его
биологическое, медицинское, экологическое и культурное значение. Древность этого
вида и его современные применения подчеркивают его важность для будущих
научных исследований.
Keywords:
Ginkgo biloba, medicinal, pharmacology, medicine, ecology.
Ключевые слова:
Гинкго билоба, лекарственный, фармакология, медицина,
экология.
Ginkgo biloba — qadimgi o‘simliklardan biri bo‘lib, dunyoda saqlanib qolgan yagona
yapon yong‘og‘i turidir. Uning tarixi 200 million yildan ortiq vaqtga borib taqaladi va
ko‘pincha “tirik qoldiq” deb ataladi. Ginkgo biloba asosan Xitoy, Yaponiya va Koreyada
tarqalgan bo‘lsa-da, bugungi kunda dunyoning ko‘plab mintaqalarida dekorativ va dorivor
maqsadlarda yetishtiriladi. Ushbu o‘simlik biologik va farmakologik jihatdan muhim
ahamiyatga ega. Uning barglari tarkibida flavonoidlar va terpenoidlar mavjud bo‘lib, ular asab
tizimini mustahkamlash, qon aylanishini yaxshilash va keksayish jarayonlarini
sekinlashtirishga yordam beradi. Shu sababli Ginkgo biloba an’anaviy va zamonaviy
tibbiyotda keng qo‘llaniladi. Mazkur mavzu bo‘yicha tadqiqotlar Ginkgo bilobaning tabiiy
tarqalishi, o‘simlik sifatidagi xususiyatlari hamda inson salomatligiga ta’sirini o‘rganishga
qaratilgan. Ginkgo biloba o‘zining mustahkamligi va turli iqlim sharoitlariga moslasha olish
xususiyati bilan ajralib turadi. Bu daraxtni yetishtirish va parvarishlash quyidagi bosqichlarni
o‘z ichiga oladi. Ginkgo biloba yaxshi drenajlangan, unumdor va neytral yoki ozgina kislotali
tuproqlarda yaxshi o‘sadi. Urug‘ yoki ko‘chat orqali yetishtirilishi mumkin. Urug‘dan o‘stirish
ko‘proq vaqt talab qiladi, shuning uchun ko‘chat ekish tezroq natija beradi. Quyosh nuri ko‘p
tushadigan joylarni yaxshi ko‘radi, soyali hududlarda sekin o‘sadi. Yosh ko‘chatlar muntazam
sug‘orib turilishi kerak, ayniqsa, quruq iqlimli hududlarda. Voyaga yetgan daraxtlar
qurg‘oqchilikka chidamli bo‘lib, ortiqcha sug‘orishni talab qilmaydi. O‘g‘itlash mavsumiga
qarab amalga oshiriladi – bahorda azotga boy o‘g‘itlar, kuzda esa kaliy va fosforli o‘g‘itlar
berish tavsiya etiladi. Ginkgo biloba tabiiy ravishda ko‘pgina kasallik va zararkunandalarga
chidamli bo‘lsa-da, ba’zi holatlarda qo‘ziqorin kasalliklari yoki barglarni zararlovchi
hasharotlar uchrashi mumkin. Shu sababli, daraxtni sog‘lom saqlash uchun vaqt-vaqti bilan
tekshiruv o‘tkazish va zarur hollarda biologik yoki kimyoviy vositalardan foydalanish lozim.
Ginkgo bilobaning atrof-muhit va ijtimoiy hayotdagi roli: Ginkgo biloba shaharlarda
ekologik muhitni yaxshilash uchun ekiladi, chunki u havoni tozalash, karbonat angidridni
yutish va kislorod ishlab chiqarish xususiyatiga ega. Atmosferadagi zararli gazlarga va
ifloslanishga juda chidamli bo‘lib, shahar ko‘chalarida va sanoat zonalarida ham yaxshi o‘sadi.
Madaniy va diniy ahamiyati: Xitoy va Yaponiyada Ginkgo biloba muqaddas daraxt hisoblanadi
va ko‘p asrlardan beri ibodatxonalar yaqinida ekiladi. Uzoq umr ko‘rish va donishmandlik
103
ramzi sifatida qadrlanadi. Ko‘pgina Sharq mamlakatlarida bu daraxt abadiylik va bardavomlik
timsoli deb qaraladi. Iqtisodiy va farmatsevtika sanoatidagi o‘rni: Ginkgo biloba barglaridan
olinadigan ekstrakt farmatsevtika sanoatida faol ishlatiladi. Uning dorivor moddalaridan
tayyorlangan tabletkalar, damlamalar va choylar turli sog‘liq muammolariga qarshi
qo‘llaniladi. Bu o‘simlik kosmetika sanoatida ham teri qarishini sekinlashtiruvchi mahsulotlar
tarkibida qo‘llaniladi.
Xulosa:
Ginkgo biloba insoniyat uchun katta ahamiyatga ega bo‘lgan noyob
o‘simliklardan biridir. U nafaqat tabiiy muhitni yaxshilashga, balki tibbiyot, farmatsevtika va
iqtisodiyot sohalarida ham keng qo‘llanilishiga ega. Bugungi kunda uning dorivor
xususiyatlari va ekologik ahamiyati bo‘yicha tadqiqotlar davom etmoqda, bu esa kelajakda
yanada samarali foydalanish imkonini yaratadi. Shu sababli, Ginkgo bilobani asrash, uni
kengroq targ‘ib qilish va yetishtirish global ekologik muammolarni hal qilishda muhim qadam
bo‘lib xizmat qiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar/Используемая литература/References:
1.
Иванов С. А. «Лекарственные растения: энциклопедический справочник» –
Москва: Издательство Наука, 2018.
2.
Li, W., & Zhang, Y. “Pharmacological Effects of Ginkgo Biloba Extract: A Comprehensive
Review” – Journal of Herbal Medicine, 2020.
3.
O‘zbekiston Respublikasi O‘simlikshunoslik instituti. “Dorivor o‘simliklar biologiyasi va
ularning amaliyoti” – Toshkent: Fan, 2019.
4.
Singh, B., & Kaur, P. “Ginkgo Biloba and Brain Health: Neuroprotective Properties” –
International Journal of Neuroscience, 2021.
5.
Qoraboyev A. M. “Ginkgo biloba o‘simligining farmakologik xususiyatlari” – O‘zbekiston
tibbiyot jurnali, 2022.
