Innovatsiya iqtisodiy rivojlanish omili sifatida

CC BY f
479-481
410
43
Поделиться
Норбекова, Г. (2022). Innovatsiya iqtisodiy rivojlanish omili sifatida. Современные инновационные исследования актуальные проблемы и развитие тенденции: решения и перспективы, 1(1), 479–481. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/zitdmrt/article/view/5199
Гозал Норбекова, O‘zbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali

Psixologiya fakulteti talabasi

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Ushbu maqolada hozirgi global rivojlanish davrida innovatsiyalarning iqtisodiy rivojlanishga ta‘siri va iqtisodiy rivojlanish omili haqida soz yuritiladi

Похожие статьи


background image

479

8.

https://scribes.ru/uz/faktory-blagopoluchiya-i-zdorovya-psihologicheskie-faktory-

blagopoluchiya.html.

INNOVATSIYA IQTISODIY RIVOJLANISH OMILI SIFATIDA

Norbekova Go‗zal Abduvahob qizi

O‗zbekiston Milliy unversitetining Jizzax filiali

―Psixologiya‖ fakulteti talabasi

Annotatsiya:

Ushbu maqolada hozirgi global rivojlanish davrida innovatsiyalarning

iqtisodiy rivojlanishga ta‘siri va iqtisodiy rivojlanish omili haqida so‗z yuritiladi.

Kalit so‗zlar

: Innovatsiya, iqtisodiyot, rivojlanish, jamiyat, ekstensiv texnologiya, omil,

korparativ, intensiv.

Bugungi kunda rivojlanishning ekstensiv omillari deyarli ishlab chiqarishning sifat

jihatidan takomillashtirish asosida yo‗lga q‗‗yilgan. Ya'ni ilmiy yutuqlardan har tomonlama
foydalanish asosida milliy iqtisodiyot samaradorligini oshirish bugungi kunning muhim
vazifalaridan biridir. Mamlakatning raqobatbardoshligi va uning jahon iqtisodiyotidagi o‗rni
innovatsion siyosatning muvaffaqiyatli amalga oshirilishiga bog'liq. Iqtisodning rivojlanishi,
ilmiy tadqiqotlar va texnologiyalar sohasidagi orqada qolishni bartaraf etish – rivojlangan
davlatlarning iqtisodiy xavfsizligi strategiyasi hisoblanadi.

O‗zbekiston hayot darajasi, mehnat unumdorligi va iqtisodiy resurslardan foydalanish

darajasi bo‗yicha rivojlangan davlatlardan ancha oqsamoqda. Shu sababli, ushbu muammoni
o‗rganish, O‗zbekiston iqtisodining barqaror rivojlanishining shakllari, usullari va ustuvor
yo‗nalishlarini aniqlash juda muhimdir. Innovatsion sohaning rivojlanish darajasi va dinamikasi
aksariyat mamlakatlar uchun iqtisodiy o‗sishning asosiy omili hisoblanadi. Binobarin, bugungi
kunda mamlakatning jahon arenasidagi o‗rni ishchi kuchi va tabiiy resurslarning ko‗pligi bilan
emas, balki inson kapitali sifati, ta'lim darajasi, bilimlardan amaliy foydalanish xususiyati va
innovatsion faoliyati bilan belgilanadi.

Innovatsiya - bu rasmiylashtirilgan ilmiy-tadqiqot natijalari hisoblanadi. Innovatsiyalar

quyidagi shakllarda rasmiylashtirilishi mumkin: kashfiyotlar, ixtirolar, patentlar, savdo belgilari,
yangi yoki takomillashtirilgan mahsulot uchun hujjatlar, texnologiya, menejment yoki ishlab
chiqarish jarayoni. Biroq, asosiy narsa yangilikni joriy qilish, uni yangilikka aylantirish va ijobiy
natijaga erishishdir. Iqtisodiy tahlildagi yangiliklar asosiy, hal qiluvchi, ya‘ni, ishlab chiqarish
jarayonining mohiyatini tubdan o‗zgartiradigan yoki bozorda ilgari noma'lum bo‗lgan
mahsulotni chiqarish imkoniyatini beradiganlarga, va faqat mahsulot shaklini yoki har qanday
jarayonni o‗zgartiradigan kichik mahsulotlarni. Shunday qilib, innovatsion faoliyat ikki
bosqichdan iborat: birinchisi yangilikni sotib olishni (yoki yaratishni), ikkinchisi - uni amalga
oshirishni o‗z ichiga oladi. Shu sababli, sanoat korxonasining (va umuman jamiyatning) bunday
faoliyatini faqat ushbu ikki bosqichni amalga oshirishni o‗z ichiga olgan va iqtisodiy va boshqa
turdagi ta'sirlarni keltirib chiqaradigan innovatsion deb atash mumkin. Sanoatdagi innovatsiyalar
uchun foydalaniladigan resurslarning (mehnat, moddiy, moliyaviy, ilmiy va texnik) jami
sanoatning innovatsion salohiyatini tashkil etadi. Innovatsion faoliyat maqsad emas, balki
mamlakat iqtisodiyotini kengaytirilgan takror ishlab chiqarish va uning samaradorligini oshirish
vositasidir. Innovatsiyalarni tushunishning nazariy yondashuvlarini o‗rganish har tomonlama
tasnif berishga imkon beradi [1].

"Innovatsiyalardan foydalanish darajasi" tasniflash xususiyati ikkinchisidan foydalanish

imkoniyatlarini ko‗rsatadi. Masalan, mehnatning yakuniy natijalari bilan chambarchas bog'liq
bo‗lgan davlat sektori ishchilariga ish haqi to‗lashning yangi tizimini ishlab chiqish milliy
iqtisodiy darajadagi yangilik bo‗lib, sanoatda mehnatni tashkil etishning yangi progressiv
shakllari tarmoqdagi yangiliklar hisoblanadi. qtisodiyotning innovatsion rivojlanishini


background image

480

boshqarish masalalari murakkab va ziddiyatli, chunki ular bir necha tomonlar - davlat, venchur
kapital firmalari, olimlar va ixtirochilar hamda universitetlarning o‗zaro ta'siriga ta'sir qiladi.
Zamonaviy jamiyatning asosiy harakatlantiruvchi kuchi sifatida bilim iqtisodiyotini birinchi
o‗ringa olib chiqish uchun mamlakatning innovatsion rivojlanishi uchun ajralmas, to‗liq va ayni
paytda mobil va rivojlanayotgan strategik tizim va yangi texnologiyalarni tijoratlashtirish
mexanizmlari yaratilishi zarur.

O‗zbekistonda innovatsiyalar va korporativ ilm-fan bozorining rivojlanish darajasini

oshirish uchun favqulodda ehtiyoj bor, bu ilmiy-tadqiqot deb nomlanadi. Makroinnovatsiya
strategiyasini shakllantirishning har bir tomonida har xil ko‗rsatkichlarning turlicha nisbatlarini
hisobga olgan holda, ma'lum strategiyalarni tanlashda har bir aniq vaziyatda tomonlarni siljitish
kerak. Strategiyalarni amalga oshirish qo‗llab-quvvatlash choralari tizimini yaratishni talab
qiladi [2]. Ko‗rib turganingizdek, bu erda juda ko‗p tahliliy ishlar talab etiladi va jiddiy tahlillar
etarli bilimlarni talab qiladi. Bugungi kunda aksariyat sanoati rivojlangan mamlakatlarga o‗tish
bilan uzoq muddatli barqaror iqtisodiy o‗sishga umid qilishadi.

Rivojlanishning innovatsion usuli, sanoat, umuman xalq xo‗jaligi, ilm-fan va texnikaning

so‗nggi yutuqlari - axborot texnologiyalari, biotexnologiya, yangi materiallar, resurslarni va
tabiatni tejash texnologiyalaridan kengroq foydalanish bilan tavsiflanadi. Shuning uchun
korxonalar va umuman iqtisodiyotning innovatsion sezgirligini oshirish zamonaviy sanoat
rivojlangan davlatning asosiy vazifalaridan biridir. Jamiyat uchun mavjud bo‗lgan resurslarning
cheklanganligi sababli har bir erishilgan texnologiya darajasi ishlab chiqarish imkoniyatlarining
o‗ziga xos egri chizig'i bilan tavsiflanadi [3]. Samarali ishlab chiqarish sharoitida bir ijtimoiy
ehtiyojni qondirishga qilingan har qanday urinish boshqa ehtiyojni qondirish imkoniyatlarining
pasayishiga olib keladi. Biri ikkinchisi uchun bir narsani qurbon qilishi kerak, bu egri chiziqdagi
har bir nuqta jamiyat ixtiyoridagi barcha resurslardan va ilmiy-texnika yutuqlaridan maksimal
darajada to‗liq foydalanish bilan mavjud ijtimoiy ehtiyojlarni qondirish darajasidagi ma'lum
nisbaga mos keladi.

Tarix shuni ko‗rsatadiki, yangi sanoat texnologiyalarini joriy etish har doim iqtisodiy

o‗sishga va aholining turmush darajasiga ijobiy ta'sir ko‗rsatgan, bu esa rivojlanishning yangi
bosqichida boshqa yangi yangiliklarni ishlab chiqish va amalga oshirish uchun sharoit yaratdi.
Bu haqiqat, aksariyat rivojlanayotgan mamlakatlarning iqtisodiy rivojlanish darajasida etarlicha
ko‗tarila olmasliklarini tushuntiradi: sanoat bazasi, institutsional va sanoat muhiti yo‗q. Shuning
uchun ishchi kuchi va ixtirochilarning zarur malakasi mavjud emas. Markazlar ham yangilik va
yaxshi ta'limni ham ko‗rmaymiz, chunki unga kirish imkonsiz, natijada umuman jamiyatni
o‗zgartirish jarayoni zaif. M.Kastellsning fikriga ko‗ra, umuman olganda "innovatsiyalar, yangi
texnologiyalarni ishlab chiqarish va ulardan foydalanish markazlari o‗rtasidagi munosabatlar
qanchalik yaqin bo‗lsa, jamiyatlarning o‗zgarishi shuncha tezlashadi va ijtimoiy sharoitlar
o‗rtasidagi ijobiy teskari aloqalar shuncha ko‗p bo‗ladi [4].

Mamlakatimiz iqtisodiy rivojlanish darajasining o‗sishi resurslar va ehtiyojlar

nisbatlarida sezilarli o‗zgarishlarni keltirib chiqaradi. Iqtisodiy rivojlanishning yuqori darajasiga
erishgan mamlakatlar ko‗pincha resurslar etishmasligiga duch kelishadi. Shu bilan birga,
mamlakat iqtisodiy rivojlanish darajasining o‗sishi barcha iqtisodiy sub'ektlarning, birinchi
navbatda, aholining shaxsiy ehtiyojlarining iqtisodiy ehtiyojlari tizimida miqdoriy o‗sish va sifat
jihatidan yangilanishga olib keladi [5].

Shunday qilib, iqtisodiy rivojlanish darajasi oshgani sayin cheklangan resurslar va aholi

ehtiyojlarining cheksiz kengayishi o‗rtasida ziddiyat kuchaymoqda. Ijtimoiy mahsulot moddiy
tarkib bilan emas, balki yangilik darajasi bilan belgilanadi. Ishlab chiqarish xarajatlari tobora
ko‗proq nomoddiy investitsiyalarning miqdori va hajmiga - tadqiqot va tajriba-konstruktorlik
xarajatlari, patentlar va litsenziyalar olish, ta'lim va o‗qitish, konsalting xizmatlari, boshqaruv
tuzilmasini takomillashtirish va boshqalarga bog'liq. Hozirgi kunda ilm-fanni talab qiladigan
tarmoqlar rivojlangan mamlakatlarning YaIMning o‗rtacha yarmidan ko‗pini tashkil etadi va
ushbu tarmoqlar ishlab chiqarish, ish bilan ta'minlash, investitsiyalar va tashqi savdoda eng
yuqori o‗sish sur'atlarini boshdan kechirmoqda.


background image

481

Iqtisodiy va innovatsion jarayonlarni davlat tomonidan tartibga solish bozor iqtisodiyoti

sharoitida innovatsiyalarni samarali va muvaffaqiyatli rivojlantirishning asosiy shartidir. Bozor
iqtisodiyotining barcha vositalaridan foydalangan holda, innovatsion jarayonning barcha
ishtirokchilarining faoliyatini diqqat bilan muvofiqlashtirish zarur. Bu banklarning kredit
stavkalarini pasaytirishni, nodavlat sektordan moliyaviy resurslarni jalb qilishni, sanoat
korxonalarining tobora ko‗payib borishini innovatsion jarayonga jalb qilishni va shu bilan
innovatsiyalarning iqtisodiy xavfini kamaytirishni talab qiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:

7.

A.Taniyev ―Innovatsion iqtisodiyot‖. Darslik. Samarqand, SamDU nashriyoti 2020 y.

– 460 b.

8.

Alibekov, D. (2020). Socio-philosophical basis of educational system development.

ISJ Theoretical & Applied Science, 10 (90), 24-26. Soi: http://s-o-i.org/1.1/TAS-10-90-6 Doi:

https://dx.doi.org/10.15863/TAS.2020.10.90.6

9.

Alibekov, D. (2021). СОЦИАЛЬНО-ФИЛОСОФСКИЕ ОСНОВЫ РАЗВИТИЯ

СИСТЕМЫ ОБРАЗОВАНИЯ.

Журнал музыки и искусства

,

2

(2).

Internet saytlar:
10.

Library.samdu.uz

11.

Mineconomy.uz

MAKTABGACHA TA‘LIMDA PSIXOLOGIK XIZMATNI TASHKIL ETISHNING

OʻZIGA XOS JIHATLARI

B. Norbekova

O‗zMU Jizzax filiali ―Psixologiya‖ kafedrasi katta oʻqituvchisi

M. O‘roqboyeva

O‗zMU Jizzax filiali ―Oila psixologiyasi‖ yoʻnalishi talabasi

Annotatsiya:

Maktabgacha ta‘lim tashkilotlarida psixologik xizmatni tashkil etishdagi

ayrim muammolar va ularni bartaraf etish shakllari bayon etilgan.

Tayanch iboralar:

Maktabgacha ta‘lim tashkiloti, bola tarbiyasi, psixologik bilim, psixologik

xatolar, muomala, seminar-trening.


Bolalarni shaxs sifatida kamol topishi juda murakkab va uzluksiz jarayon natijasida
shakllanadi. Uning tarbiyasiga ota-ona, tarbiyachi, maktab, mahalla, do‘stlari, jamoat
tashkilotlari, atrof - muhit, ommaviy axborot vositalari va hokazolar bevosita ta‘sir ko‘rsatadi.
Hozirgi paytda fan va madaniyatning eng so‘nggi yutuqlari asosida kelajagimiz bo‘lgan yosh
avlodni hayotga tayyorlashning samarali shakl va uslublarini izlash va uni barcha ta‘lim
muassasalariga tadbiq etish nihoyatda zarurdir. Bugungi kunda jamiyatimiz va hukumatimiz
tomonidan ta‘limning ilk bosqichi bo‘lgan maktabgacha ta‘lim muassasalariga katta e‘tibor berib
kelinmoqda. Maktabgacha ta‘lim bolani har tomonlama kamol topib shakllanishini ta‘minlaydi,
unda o‘qishga bo‘lgan intilish hissini uyg‘otib, muntazam ta‘lim olishga tayyorlaydi.
―Bolaning inson sifatida shakllanishi, avvalo, oilada va maktabgacha ta‘lim
tashkilotidagi sharoit va tarbiya ishlariga bog‘liq. Olimlar va pedagoglar bola tarbiyasi qancha
erta boshlansa, shuncha yaxshi, deb hisoblaydilar‖-deb fikr bildiradi Prezidentimiz
Sh.M.Mirziyoyev [1].
Maktabgacha yoshdagi bolalar tarbiyasi borasida Birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov
shunday deydi: ―Ko‘p yillik ilmiy kuzatish va tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, inson o‘z umri
davomida oladigan barcha informatsiyaning 70 foizini 5 yoshgacha bo‘lgan davrda olar ekan
‖[2].

Библиографические ссылки

A.Taniyev “Innovatsion iqtisodiyot”. Darslik. Samarqand, SamDU nashriyoti 2020 y. -460 b.

Alibekov, D. (2020). Socio-philosophical basis of educational system development. ISJ Theoretical & Applied Science, 10 (90), 24-26. Soi: http://s-o-i.Org/l.l/TAS-10-90-6 Doi: https://dx.doi.org. 10,15863/TAS.2020.10,90.6

Alibekov, D. (2021). СОЦИАЛЬНО-ФИЛОСОФСКИЕ ОСНОВЫ РАЗВИТИЯ СИСТЕМЫ ОБРАЗОВАНИЯ. Журнал музыки и искусства, 2(2).

Internet saytlar:

Library.samdu.uz

Mineconomy.uz

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов