www.e-itt.uz
II SON. 2024
250
ЗАМОНАВИЙ УЙ-ЖОЙ ФОНДИ БОШҚАРУВИНИ САМАРАЛИ ТАШКИЛ ЭТИШНИНГ
УЗОҚ МУДДАТЛИ ПРОГНОЗИ ВА СТРАТЕГИК ТАҲЛИЛ НАТИЖАЛАРИ
PhD
Беридиева Дилфуза Ахатовна
Тошкент архитектура-қурилиш университети
Акбархаджаева Зилола Зайнитдиновна
Тошкент архитектура-қурилиш университети
Аннотация.
Ушбу мақолада замонавий уй-жой фонди бошқарувини самарали
ташкил этишнинг узоқ муддатли прогнози ва стратегик таҳлил натижалари
ёритилган бўлиб, унда уй-жой фонди турларининг таснифи келтирилган. Ўзбекистон
Республикасида уй-жой муаммосининг асосий таркибий қисмлари, табиатан мураккаб
бўлган уй-жой фондининг муаммоли вазиятлари аниқланган. Хулосада замонавий уй-жой
фонди бошқарувини самарали ташкил этишучун асосий вазифалар белгилаб берилган ва
такомиллаштириш бўйича таклифлар ишлаб чиқилган.
Калит сўзлар:
стратегия, уй-жой фонди, бошқарув, қурилиш, аҳоли, технология,
таҳлил.
РЕЗУЛЬТАТЫ ДОЛГОСРОЧНОГО ПРОГНОЗИРОВАНИЯ И СТРАТЕГИЧЕСКОГО
АНАЛИЗА ЭФФЕКТИВНОЙ ОРГАНИЗАЦИИ СОВРЕМЕННОГО УПРАВЛЕНИЯ
ЖИЛИЩНЫМ ФОНДОМ
PhD
Беридиева Дилфуза Ахатовна
Тошкентская архитектура-қурилиш университет
Акбархаджаева Зилола Зайнитдиновна
Тошкентская архитектура-қурилиш университет
Аннотация.
В данной статье освещены результаты долгосрочного прогноза и
стратегического анализа эффективного управления современным жилищным фондом, а
также представлена классификация типов жилищного фонда. Выявлены основные
составляющие жилищной проблемы в Республике Узбекистан, проблемные ситуации
жилищного фонда, имеющие комплексный характер. В заключении определены основные
задачи эффективного управления современным жилищным фондом и разработаны
предложения по его совершенствованию.
Ключевые слова:
стратегия, жилищный фонд, управление, строительство,
население, технологии, прогнозы.
UOʻK: 65.014.1
250-259
www.e-itt.uz
II SON. 2024
247
RESULTS OF LONG-TERM FORECASTING AND STRATEGIC ANALYSIS OF EFFECTIVE
ORGANIZATION OF MODERN HOUSING STOCK MANAGEMENT
PhD
Beridiyeva Dilfuza Akhatovna
.
Tashkent University of Architecture and Civil Engineering
Akbarkhadzhaeva Zilola Zaynitdinovna
Tashkent University of Architecture and Civil Engineering
Abstract.
This article highlights the results of a long-term forecast and strategic analysis of
effective management of modern housing stock, and also presents a classification of types of
housing stock. The main components of the housing problem in the Republic of Uzbekistan,
problematic situations of the housing stock, which are complex in nature, are identified. In
conclusion, the main tasks of effective management of modern housing stock are defined and
proposals for its improvement are developed.
Key words:
strategy, housing stock, management, construction, population, technology,
forecasts.
Кириш.
Стратегик е ндашув давлат бошқарувининг замонавии тизимида тобора ку проқ
қу лланилмоқда. Ҳозирги вақтда стратегик режалаштиришнинг аҳамияти давлат
даражасида ҳам, алоҳида тармоқлар ва корхоналар даражасида ҳам ортиб бормоқда. Уи -
жои коммунал ху жалиги каби аҳоли ҳае тини таъминлашнинг муҳим тармоғи бундан
мустасно эмас. Ушбу тармоқ ҳудудии инфратузилманинг асосии қисмларидан бири
бу либ, давлат томонидан ту ғри бошқарув ва ривожлантириш билан у юқори даражада
фаолият ку рсатиши мумкин.
Аҳолини уи -жои билан таъминлаш давлатнинг ижтимоии -иқтисодии сие сати
устувор и у налишларидан бу либ, уларнинг турмуш сифатини ошириш, ҳудудларни ва
мамлакатнинг ижтимоии -иқтисодии ривожлантириш и у налиши ҳисобланади.
Уи -жои фонди бошқарувини самарали
ташкил этишда
стратегик таҳлил,
режалаштириш ва прогноз тамои илларига асосланган узоқ муддатли давлат сие сати
концепциясини
ишлаб чиқиш 2017 - 2021 и илларда У збекистон Республикасини
ривожлантиришнинг бешта устувор и у налиши бу и ича Ҳаракатлар стратегиясини
«Фаол инвестициялар ва ижтимоии ривожланиш и или»да амалга оширишга оид давлат
дастурида ҳамда 2022 — 2026 и илларга му лжалланган Янги У збекистоннинг тараққие т
стратегиясида таъкидланган. Хусусан:
Замонавии уи -жои фонди бошқарувини самарали ташкил этишда соҳани
замонавии бошқарувига босқичма-босқич у тиш лозим ҳисобланади. Бунинг учун уи -жои
фонди бошқаруви ходимлари фаолияти самарадорлигини баҳолашнинг мезонлари ва
услублари ҳамда самарадорликнинг муҳим ку рсаткичларини (KPI)ни жории қилиш;
меҳнатга ҳақ ту лашнинг замонавии тизимини яратиш лозим.
Бунда ои лик иш ҳақини давлат хизматчиси томонидан қилинае тган ишлар,
уларнинг натижадорлиги, сифати, мураккаблиги, амалие тда ту ғри ишлае тганлиги ва
бошқа мезонлардан келиб чиқиб белгилаш; меҳнатга ҳақ ту лашнинг замонавии
тизимини яратиш эвазига ижтимоии ҳимоя ва қаи та таи е рлаш чораларини ку рган ҳолда
давлат хизматчиларининг сонини қисқартириш керак, яъни:
1.
Замонавии бошқарув усулларини кенгаи тириш. Бунга аутсорсинг,
краудсорсинг ва давлат-хусусии шериклик механизмларини қу ллаш орқали хусусии
секторга у тказиладиган давлат органларининг вазифа ва функциялари ру и хати;
аутсорсинг, краудсорсинг ва давлат-хусусии шериклик механизмларини қу ллаш орқали
маъмурии штатлар сонини қаи та ку риб чиқиш ва самарасиз штат бирликларини
қисқартириш назарда тутилади.
www.e-itt.uz
II SON. 2024
248
2.
Замонавии
бошқарувда
илғор
менежмент
ва
«ақлли»
бошқарув
принципларига босқичма-босқич у тиш. Бунда:
илғор хорижии тажрибани ҳисобга олган ҳолда, давлат органларида профессионал
бошқарувчиларни таи е рлаш ва қаи та таи е рлаш тизимини жории қилиш;
давлат муассасалари фаолиятини бевосита фуқаролар билан ишлашга
ихтисослаштириш;
бошқарув субъектларини «Халққа — ку макчи, тадбиркорларга — бизнес ҳамкор»
сифатида фаолият ку рсатишини и у лга қу и иш;
давлат ва ху жалик бошқарувида стратегик менежмент ҳамда риск
менежментининг илғор инструментлари (усуллари)ни у ргатиш;
раҳбар фаолияти натижаларига доимии равишда баҳо бериш тизимини яратиш
назарда тутилади.
3.
Ходимларини
қисқа
ва
у рта муддатли
у қув курсларида у қитиш тизимини жории
этиш.
4.
Соҳа фаолиятини самарали бошқаришда
стратегик таҳлил, режалаштириш ва
прогноз
тамои илларига
асосланган
узоқ
муддатли
давлат
сие сати
концепциясини
ишлаб чиқиш. Бунинг учун стратегик режалаштириш механизмлари;
белгиланган штатлар доирасида вазирлик ва идораларда стратегик таҳлил ва
прогнозлаштириш тузилмаларини ташкил этиш назарда тутилади.
5.
Фуқароларнинг у зини у зи бошқариш органлари фаолиятининг молиявии
асосларини такомиллаштириш. Бунда
фуқаролар и иғинлари томонидан аҳоли ва
ташкилотлардан ихтие рии лик асосида маблағларни жалб этишнинг самарали
механизмларини жории этиш назарда тутилади.
6.
Арзон уи -жои лар қуриш дастурини изчил давом эттириш, намунавии уи лар
лои иҳаларини такомиллаштириш, энергия тежамкор технологияларни қу ллаш,
замонавии ва арзон қурилиш материалларидан фои даланиш чораларини ку риш.
Бунда: уи -жои ларнинг ички ва ташқи конструкциялари, қурилиш материалларини
мақбул, арзон ва сифатли қурилиш материалларига у згартириш, ишлаб
чиқарувчиларни қу ллаб-қувватлаш орқали қурилиш материаллари таннархини
мақбуллаштириш; 2 сотихли 2 ва 3 хонали уи -жои ларни массивнинг бош режасида
жои лаштиришда ху жалик и у лини қаи та ку риб чиқиш орқали нархни мақбуллаштириш;
қишлоқ жои ларда ва фуқароларнинг алоҳида тоифалари учун 15 010 та арзон уи -жои лар
қурилиши; шаҳарларда 355 та ку п қаватли уи лар қурилиши назарда тутилади.
7.
Ку п қаватли уи -жои фондини ту лиқ инвентаризациядан у тказиб, хорижии
тажриба асосида
реновация дастурини
ишлаб чиқиш. Бунда ку п қаватли уи -жои фонди
ту лиқ хатловдан у тказилади. Бунинг учун фавқулодда ҳолатларнинг олдини олиш ва
ку п квартирали уи ларда истиқомат қилае тган фуқароларнинг ҳае ти хавфсизлигини
таъминлаш мақсадида эскириб қолган ку п қаватли уи лар у рнида босқичма-босқич янги
уи -жои лар қуриш бу и ича реновация дастурларини тасдиқлаш назарда тутилади.
Реновация ва уи -жои лар дастурлари
асосида шаҳарларда эскирган уи лар
у рнига
19
млн
квадрат
метрдан
ортиқ
замонавии
уи -жои ларни
барпо
этиш,
275
мингдан зие д оилани янги массивларга ку чиб у тиши учун шароит яратиш.
1991
и илгача қурилган
1854 та
эски уи ларни хатловдан у тказиш ҳамда инструментал
у рганиш натижаларига ку ра реновация қилиш ишлари амалга оширилае тган
268
та
уи ларнинг қурилиш ва реконструкция ишларини ниҳоясига етказиш. Бунда
уи ларнинг тарихии ва мадании аҳамиятини алоҳида у рганиб чиқиш лозим.
8.
Республика уи -жои фондининг
иситиш тизимларини
яхшилаш. Бунда
республика ҳудудидаги 5 та маҳаллии қозонхонани реконструкция қилинади ва 1,7 км
иссиқлик
таъминоти
тармоқлари
таъмирланади.
Уи -жои
мулкдорлари
ширкатларида
маъмурии харажатларни камаи тириш
учун профессионал бошқарув
компаниялари фаолиятини қу ллаб-қувватлаш. Лои иҳада
уи -жои мулкдорлари
www.e-itt.uz
II SON. 2024
249
ширкатларида маъмурии харажатларни камаи тириш учун уларни давлат-хусусии
шериклик бу и ича инвесторларга бериш назарда тутилади.
Шунинг учун ҳам уи -жои -коммунал ху жалиги комплексини бошқаришнинг
ташкилии -иқтисодии , ҳуқуқии ва техник муаммоларини ҳал этиш зарур, бу эса ушбу
тармоқни
ривожлантириш
стратегиясини
давлат
бошқарувининг
асосии
и у налишларидан бири сифатида белгилаб беради. Шу нуқтаи назардан, уи -жои -
коммунал хизмат ку рсатиш соҳасига стратегик ривожланиш воситаларини жории этиш
ва такомиллаштириш ҳар томонлама изланишларни талаб этади.
Адабиётлар шарҳи.
Замонавии уи -жои фонди бошқарувини самарали ташкил этишнинг узоқ муддатли
прогнози ва стратегик таҳлил натижаларига бағишланган бу либ, милии ва хорижии
олимлар илмии изланишлар олиб борганлар. Жумладан, Шевченконинг (2005) илмии
тадқиқотларида реи тинг маълум бир корхонани белгиланган стандартдан ажратиб
турадиган масофа сифатида аниқланиши ҳамда уи -жои фондларининг молиявии
бошқаруви механизми самарадорлигини баҳолашда муҳим аҳамият касб этиши, уларни
баҳолаш орқали улар фаолиятини прогноз қилиш имкониятлари юзага келиши
мумкинлиги борасида илмии изланишлар келтирилган бу лса, уи -жои фонди ҳамда
бошқарув компаниялари молиявии бошқарувини тавсифлаш, уларнинг самарадорлик
тизимларига реи тинг баҳолаш тизими орқали эътибор қаратиш ҳамда келгусида юзага
келиши мумкин бу лган рискларни аниқлаш, назорат қилиш, рисклар даражасини
камаи тириш билан боғлиқ хулосаларни шакллантириш билан боғлиқ илмии
изланишлар қисман
Mohammed, Sulyman (2019), He, Cai, Hamori (2018), Hal Pawson,
Julie Lawson, Vivienne Milligan (2011), Xing Quan Zhang, Sopon Pornchokchai (2008) ва Irina
Gensler (2020) каби хорижии олимларнинг илмии изланишлари ва нашр эттирган
ишланмаларида у з аксини топган.
Каппушева (2010) “Ишлаб чиқилган ва амалга оширилган стратегияга эга бу лиш
ҳар қандаи саноат учун муваффақиятли ривожланишнинг энг муҳим элементидир.
Барқарор фаолият ку рсатиши ва ривожланиши учун ҳудудлар стратегик бошқарувга
у тишга мажбур бу либ, уларнинг асосии воситалари: ривожланиш сценарии си,
ривожланиш консепцияси, иқтисодии прогнозлаш, мақсадли комплекс дастурлар ва
минтақавии стратегик бошқарув мақсадларини амалга ошириш механизмидир.” деб у з
фикрини билдирган.
Тадқиқот методологияси.
Тадқиқот жарае нида иқтисодии тахлил, статистик гуруҳлаш, тизимли ва қие сии
таҳлил ва бошқа усуллар қу лланилган.
Таҳлил ва натижалар муҳокамаси.
Уи -жои фондини такрор ишлаб чиқаришга эътибор қаратишнинг аҳамияти ва
унинг аҳолини уи -жои билан таъминлашга таъсири нафақат уи -жои соҳасида юзага
келган оғир вазият, балки мамлакатнинг ижтимоии -иқтисодии ривожланишининг
изчил амалга оширилиши билан ҳам боғлиқ бу либ, жамиятнинг турли қатламларининг
ҳае т сифати билан белгиланади. Бироқ, ижтимоии ва институтционал қатор
муаммоларнинг ҳал этилмаган таркибии чекловларнинг таъсири замонавии уи -жои
фондини ишлаб чиқаришда ички муаммоларни келтириб чиқарди. Улар орасида энг
муҳимлари қуи идагилар ҳисобланади: уи -жои бозоридаги талаб ва таклифнинг
номутаносиблиги; давлат ҳокимияти ва бошқарув органлари, тадбиркорлар, пудратчи
ташкилотлар, аҳоли жамоатчилиги вакиллари у ртасида у заро ҳамкорлигининг
самарали механизмининг и у қлиги; хусусии инвесторларнинг уи -жои фондини қуриш ва
ундан кеи инги фаолиятида улар етарли даражада рағбатлантирилмаслиги;
www.e-itt.uz
II SON. 2024
254
1-расм. Замонавий уй-жой фондини такрор ишлаб чиқаришнинг концептуал модели
Манба:
муаллиф томонидан тайёрланди
II SON. 2024
www.e-itt.uz
II SON. 2024
255
уи -жои фонди жории ва капитал таъмирлаш ишлари у з вақтида бажарилмаслиги;
ипотека кредитлаш тизимининг самарасиз олиб борилиши. Бугунги кунда замонавии
уи -жои фондини такрор ишлаб чиқариш тизими, уни шакллантириш омиллари, бозор
шароити асосида ишлаш ва ривожлантириш бу и ича олимларининг илмии тадқиқот
ишлари олиб борилмаган. Юқоридаги таъкидланган муаммоларнинг барчаси уи -жои
соҳасида тизимли инқироз мавжудлигини ку рсатади. Натижада, замонавии уи -жои
фондидан фои даланиш ва уни таъмирлаш давомидаги риск (ҳавф)ларни ортишига олиб
келади.
1-расмда
замонавии уи -жои фондини такрор ишлаб чиқаришнинг 4 та истиқболда:
талаб ва таклиф; инвестиция манбалари; қурилиш ва инвестиция жарае ни
иштирокчилари у ртасидаги муносабатларни инобатга олган ҳолда тадқиқотчи
томонидан концептуал модели ишлаб чиқилди.
Замонавии уи -жои фондини қуриш ва уни келажакда самарали бошқариш учун
қуи идагиларни амалга ошириш лозим:
-
меъе рии -ҳуқуқии маълумотлар ва қоидаларнинг номутаносиблигини олдини
олишнинг янги самарали ташкилии -иқтисодии моделларини шакллантириш;
-
сифатли ва арзон ку чмас мулк билан таъминлашнинг самарали бошқарув
воситаларидан фои даланиш и у лларини ку риб чиқиш;
-
уи -жои фонди конструктив ва коммуникацион келиб чиқадиган носоздиклар
олдини олиш ва уни таъмирлаш мақсадида, унинг бозордаги баҳолаш ку рсаткичлари
муҳим аҳамиятга эга ҳисобланади;
-
аҳолига ипотека кредитларининг инновацион воситаларидан фои даланиш
имкониятини бериш ҳамда маҳаллии ҳокимиятлар ролини кучаи тириш орқали уи -жои
фондини такрор ишлаб чиқариш бозорини шакллантириш ва ривожлантиришнинг
класстер е ндашувини тадбиқ этиш.
Ку пгина ривожланган давлатлар хусусан У збекистон Республикаси ҳукумати ҳам
уи -жои фонди ку чмас мулк бозорини ривожлантириш билан боғлиқ муаммоларни
муаммоларини ижобии ҳал қилишга ҳаракат қилади. Тадқиқотчи таҳлиллари асосида
юқорида қаи д этилган бу каби муаммолар ва унинг ечимларини амалда қу ллаш эса
ижобии натижаларни экстрополяция қилиш имконини беради.
Шундаи қилиб, замонавии уи -жои фондини такрор ишлаб чиқариш ва
бошқарувнинг самарали ривожланиши уи -жои бозорида талаб ва таклифни
барқарорлигини таъминловчи омилларини ҳисобга олган ҳолда - рискларни аниқлаш,
баҳолаш ва тартибга солиш воситаларини ишлаб чиқиш, инвестицион лои иҳалар
сифатини ошириш, у заро самарали ҳамкорликни таъминлаш билан таъминланади. Шу
билан бирга, тадқиқот ишининг моҳияти шуни ку рсатадики, уи -жои ху жалиги соҳасида
фан сифатида замонавии уи -жои фондини такрор ишлаб чиқариш ва уни бошқаришдаги
назарии билимлар моҳияти илмии асосланган олимларнинг тадқиқот ишларида етарли
даражада терминологик тушунчалар билан асосланмаган.
Турли иқтисодчи олимларнинг фикрларини умумлаштириш ва тизимлаштириш
натижасида қуи идаги хулосалар чиқарилди:
1. Замонавии уи -жои фондини такрор ишлаб чиқариш ва бошқариш ишлаб
чиқариш, тақсимлаш, аи ирбошлаш ва истеъмолни у з ичига олади.
2. Кенгаи тирилган турдаги янги хизматларни инновацион турларини ишлаб
чиқариш ва уни ку паи тиришнинг зарурии шарти инвестиция қилинган ортиқча
қии матнинг мавжудлиги ва қаи та тақсимланиши ҳисобланади.
3. Замонавии уи -жои фондини қаи та ишлаб чиқариш ва самарали бошқариш
жарае ни даромад олиш ва қаи та тақсимлашга қаратилган, маълум рисклар билан
боғлиқ турли хил иқтисодии фаолият турларини у з ичига олади.
4. Замонавии уи -жои фондини такрор ишлаб чиқариш ва уни самарали бошқариш
жарае нида конструктив-коммуникацион ҳолатини тиклаш орқали умирбоқии лигини
www.e-itt.uz
II SON. 2024
256
ошириш мақсадида янги қурилиш, капитал таъмирлаш, реконструксия қилиш,
модернизация қилиш ва техник қаи та жиҳозлаш ишлари амалга оширилишига олиб
келади.
Республикамизнинг ҳудудии жои лашувига мувофиқ уи -жои бозорининг
ривожланиш тенденцияларини баҳолашда комплекс услубии е ндашув таклиф этилади,
Бу ижтимоии -иқтисодии ку рсаткичлар ва олинган 1 м
2
қии мати у ртасидаги
муносабатларни аниқлашда эконометрик моделлар ва неи рон тармоқлардан
фои даланиш билан тавсифланади. Уларнинг доимии циклик мониторинги орқали,
уларнинг амалга оширилиши уи -жои фонди, ку чмас мулк бозорининг ривожланиши
мумкин бу лган муаммоларни башорат қилиш имконини беради.
Шуни аи тиш мумкинки, гедоник талаб назарияси нуқтаи назаридан турар-жои
биноларининг нархи унинг мавжуд шарт-шароитларига, қулаи ликлар ва коммунал
хизматларга эга бу лган хусусиятларнинг и иғиндисини акс эттиради. Шу муносабат
билан, иқтисодии адабие тларда турар-жои биноларининг қуи идаги истеъмол
хусусиятларига хизмат ку рсатиш муаммолари аниқланди:
а) фундаменталлик;
б) индивидуаллик, у зига хослик, ҳар хиллик (гетероженлик);
в) яшаш учун қулаи лик;
д) уи -жои нинг қурилганлик муддати;
с) мулк эгаси томонидан жисмонии эскириш тезлигини назорат қилиш қобилияти;
е) товар хусусиятларининг номувофиқлиги (маҳсулот ҳақидаги ғояларнинг
ассиметрияси) - ишлаб чиқарувчи ва истеъмолчи нуқтаи назаридан ку чмас мулк
объектлари. Истеъмолчи нуқтаи назаридан, ку п ҳолларда квартира, турар-жои биноси
е ки унинг бир қисми уи -жои га бу лган эҳтие жни қондирадиган товар сифатида
қаралади. Ишлаб чиқарувчининг (қурилиш ташкилотининг) позицияси бу и ича товар бу
тугалланган квартира, участка е ки якка тартибдаги уи -жои ҳисобланади.
г) турар-жои биноларининг қимматлиги, харид бозорининг пастлиги, турар жои ни
сотиб олиш у рнига ижарага олиш, уи -жои мулкидан жамғариш (инвестиция) воситаси
сифатида фои даланиш каби оқибатларга олиб келади;
ҳ) уи -жои олди-сотди билан боғлиқ уи -жои хизматлари харажатлар қии матининг
ошиши эвазига мулкдор уи -жои ни алмаштиришга яъни уи -жои комбинациясига рози
бу лади;
и) оила сонининг у сиши, унинг фаровонлигини ошириш ва бошқалар билан боғлиқ
уи -жои шароитларини яхшилашга янги маишии эҳтие жнинг паи до бу лиши, турар-жои
биноларига бу лган эҳтие ж каби муаммолар деярли қондирилмаи ди.
ж) у зи жои лашган ҳудуднинг эстетик ку ринишига таъсир қилиш.
Юқорида келтирилган муаммоларни бирлаштирган ҳолда турар-жои биноларини
такрор ишлаб чиқариш ва бошқариш объекти сифатида қуи идаги таъриф таклиф
этилади: "Турар жои - бу фуқароларнинг доимии яшаши эҳтие жлари афзалликлари
объекти учун му лжалланган, ку п ҳарактерли хусусиятлар ва фои далилик
ку рсаткичларига эга у згарувчан нархлар (бозор, инвестиция, суғурта, тугатиш, кадастр)
билан тавсифланган меҳнат маҳсули ҳисобланади.
Замонавии уи -жои фондини такрор ишлаб чиқариш ва самарали бошқаришни
ривожлантириш турар-жои биноларини мураккаб тузилган объект сифатида қаралиши
керак, яъни турли хил маишии хизматлар ку ринишидаги муаммоларнинг манбаи
бу лган бир қатор омиллар таъсирида шаклланади. Муаммоларнинг мавжудлиги ва
самарали ечими ку ринишидаги манбаларини аниқлашнинг аниқ методологиясига эга
эмаслиги билан тавсифланади.
www.e-itt.uz
II SON. 2024
257
2-расм. Замонавий уй-жой фондини кўпайтиришдаги мавжуд муаммоларни стратегик
(давлат маҳаллий органлари томонидан) қарорлар қабул қилиш модели
Манба:
муаллиф томонидан тайёрланди.
II SON. 2024
www.e-itt.uz
II SON. 2024
258
Тадқиқот ишида уи -жои фонди мавжуд муаммоларининг хорижии ва маҳаллии ,
илмии -амалии тажрибаларига асосланиб, уларни ҳар томонлама у рганиб самарали
бошқарув ечимларини аниқлашнинг махсус моделдан фои даланиш таклиф этилган (2-
расм).
Ушбу моделни амалга оширишда давлат (вазирликлар, идоралар) ва маҳаллии
(бошқарувлар,
идоралар)
органларининг
мазкур
соҳадаги
функцияларини
бажаришдаги юзага келадиган муаммоларни у з ичига олади. Соҳа мутахассислари
мазкур муаммоларга таъсир этувчи омилларни у рганиш асносида қуи идаги
маълумотларни и иғади, таснифлаи ди ва тартибга солади:
-
уи -жои фондини такрор ишлаб чиқариш ва хизмат ку рсатиш тизимининг ички
муҳити (уи -жои фонди ҳолати, уи -жои хизматлари бозори);
-
уи -жои фондини такрор ишлаб чиқариш ва хизмат ку рсатиш тизимининг ташқи
муҳити (аҳоли турмуш даражаси, уи -жои билан таъминлаш ва ундан фои даланиш
имконияти, шаҳар-ҳудудларнинг иқтисодии маълумотлар базаси ва шаҳар
бюджетининг ҳолати).
Муаммоли вазият таҳдидларини баҳолашда уи -жои секторининг ҳолати
параметрлари тизимига киритилган ку рсаткичлардан фои даланилади. Агар
у рганилае тган параметр белгиланган қии матларга мос келса, унда ҳеч қандаи муаммо
и у қ. Аммо меъе рлардан четга чиқишлар мавжудлиги аниқланса, у ҳолда оғишнинг
сабаби ва ҳал этилиши керак бу лган муаммо сифатида тадқиқотда батафсил
шакллантирилади. У збекистон Республикаси жаҳон бозори савдосида иштирок
этишининг ҳозирги шароитида, турар-жои ку чмас мулкини сотиб олиш молиявии
воситага аи ланган бир паи тда уи -жои бозорининг ривожланиш тенденцияларини
аниқлаи диган асосии ку рсаткичлардан бири бу 1 м
2
маи донга қу и илган нарх
ҳисобланади.
Хулоса ва таклифлар.
Юқорида аи тилганларнинг барчаси бизга концепциянинг қуи идаги талқинини
таклиф қилиш имконини беради: замонавии уи -жои фондини такрор ишлаб чиқариш ва
самарали бошқариш - бу уи -жои фондини янгилаш ва сақлаш, янги уи -жои қуриш,
капитал таъмирлаш, реконструкция қилиш, модернизатция қилиш ва инновацион
техник қаи та жиҳозлаш ҳамда профессионал бошқариш билан боғлиқ ишларни
мувофиқлаштириш орқали даромад олишга қаратилган турли хил иқтисодии фаолият
турларидан иборат жарае ндир.
Адабиётлар/ Литература/ Reference:
Қарор (2019) Ўзбекистон Республикасининг 7 ноябрдаги “Кўп квартирали уйларни
бошқариш тўғрисида”ги
ЎРҚ-581-сонли Қонуни.
https://lex.uz/docs/4586282
Фармон (2022) Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг “2022 –
2026 йилларга мўлжалланган янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегияси
тўғрисида”ги Фармони. https://lex.uz/docs/5841063
Қарор (2023)
Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Ўзбекистон Республикаси
Президентининг тадиркорлар билан очиқ мулоқотида белгиланган вазифаларни амалга
ошириш чора-тадбирлар тўғрисида” 4 сентябрдаги ПҚ-242-сонли қарор.
Шевченко О.Ю. (2005) К вопросу о рейтингах надежности страховых компаний.
https://cyberleninka.ru/search?=Shevchenko%20Olьga%20Yurьevna&page=1
Моҳаммед,Ж.К., Сулйман, А.О. (2019) Сонвентионал аппроачес анд мечанисм то
ҳоусинг маркет аналйсис // «Cоллаборатион фор Сустаинабле Девелопмент ин тҳе
Буилт Енвиронмент» Интернатионал Cонференcе оф Енвиронментал Сcиенcес. Минна –
Нигериа. (он 07 Жуне).
www.e-itt.uz
II SON. 2024
259
Ҳе, Х., Cаи, Х.-Ж., Ҳамори, С. (2018) Банк Cредит анд Ҳоусинг Приcес ин Чина.
Ученна О.; Ҳал П., Жулие Л., Вивиенне М. (2011) Соcиал ҳоусинг стратегиес,
финанcинг мечанисмс анд оутcомес: ан интернатионал ревиеw анд упдате оф кей пост-
2007 полиcй девелопментс (Деcембер).
Хинг Қуан Зҳанг, Сопон П. (2008) Ҳоусинг Финанcе Мечанисмс ин Тҳаиланд // Фирст
публисҳед ин Наироби (ин бй Ун-Ҳабитат).
Ирина Г. (2020) Уй-жой мулкдорлари ширкатлари: турли давлатлар тажрибаси
// УСАИД/Урбан институтининг Ўзбекистондаги лойиҳаси.
Капушева Т. Л. (2010) Стратегия социально-экономического развития региона и
инструменты ее реализации / Т. Л. Каппушева// Вестник Адыгейского государственного
университета. – 2010. – № 3. – С. 15–19.
