www.e-itt.uz
III SON. 2024
9
DAVLAT XARIDLARI BO‘YICHA ILMIY NAZARIYALAR VA SOHANING
RIVOJLANISH BOSQICHLARI
Abdurahmonova Mahliyo Nurmamatovna
O‘zbekiston Respublikasi Bank-moliya akademiyasi
ORCID: 0009-0008-5241-0112
Annotatsiya.
Davlat xaridlari iqtisodiy tizimning muhim tarkibiy qismlaridan biri bo'lib,
ular davlatning byudjet mablag'larini samarali taqsimlash va ijtimoiy-iqtisodiy vazifalarni
amalga oshirishda asosiy rol o'ynaydi. Davlat xaridlarining kelib chiqishi qadimgi davrlarga borib
taqaladi va ularning rivojlanish bosqichlari vaqt o'tishi bilan o'zgarib, zamonaviy talablarga
moslashgan. Boshlang'ich bosqichlar oddiy tovar almashinuvidan iborat bo'lgan bo'lsa, hozirgi
kunda davlat xaridlari elektron platformalar va xalqaro standartlarga asoslangan boshqaruv
tizimini o'z ichiga olgan kompleks jarayonga aylandi.
Kalit so'zlar:
davlat xaridlari, kelib chiqish, rivojlanish bosqichlari, elektron xaridlar,
byudjet boshqaruvi.
НАУЧНЫЕ ТЕОРИИ И ОТРАСЛЕВЫЕ ОТНОШЕНИЯ В ОБЛАСТИ
ГОСУДАРСТВЕННЫХ ЗАКУПОК ЭТАПЫ РАЗВИТИЯ
Абдурахмонова Махлиё Нурмаматовна
Банковско-финансовой академии
Республики Узбекистан
Аннотация.
Государственные закупки являются одним из важных компонентов
экономической системы, играя ключевую роль в эффективном распределении средств
государственного бюджета и реализации социально-экономических задач. Истоки
государственных закупок восходят к глубокой древности, и этапы их развития со
временем менялись, адаптируясь к современным требованиям. Если на начальных
этапах речь шла о простом обмене товарами, то сегодня государственные закупки
превратились в сложный процесс, включающий электронные платформы и систему
управления, основанную на международных стандартах.
Ключевые слова:
государственные закупки, зарождение, этапы развития,
электронные закупки, управление бюджетом.
UOʻK: 339.186
9-15
www.e-itt.uz
III SON. 2024
10
SCIENTIFIC THEORIES ON PUBLIC PROCUREMENT AND STAGES OF
DEVELOPMENT OF THE SECTOR
Abdurahmonova Mahliyo Nurmamatovna
The Banking and Finance Academy Republic of Uzbekistan
Annotation.
Public procurement is one of the key components of the economic system,
playing a crucial role in the efficient allocation of state budget funds and the implementation of
socio-economic objectives. The origins of public procurement date back to ancient times, and its
developmental stages have evolved over time to adapt to modern requirements. While the initial
stages were characterized by simple barter systems, contemporary public procurement has
transformed into a complex process involving electronic platforms and management systems
based on international standards.
Keywords:
public procurement, origin, development stages, e-procurement, budget
management.
Kirish.
Davlat xaridlari yoki davlat buyurtmasi – bu byudjet mablag'lari hisobidan tashkilot
ehtiyojlarini qondirish uchun xizmatlar, ishlar, tovarlarni sotib olish. Ushbu masalani to'liq
o'rganish uchun biz davlat xaridlari tarixini o'rganamiz.
Davlat xaridlari iqtisodiyotning muhim tarkibiy qismlaridan biri bo’lib, ular davlat
tomonidan moliyaviy resurslarni samarali boshqarish va ijtimoiy-iqtisodiy maqsadlarga
erishishda asosiy o’rin tutadi. Davlat xaridlarining kelib chiqishi uzoq tarixga ega bo’lib,
ularning rivojlanish bosqichlari har bir davrning o’ziga xos sharoitlariga mos ravishda
shakllangan. Bugungi kunda davlat xaridlari zamonaviy texnologiyalar, xalqaro standartlar va
raqamli boshqaruv tizimlari bilan uyg’unlashgan murakkab jarayonni tashkil etadi. Bu jarayon
davlat mablag’larini samarali ishlatish, iqtisodiy o’sishni qo’llab-quvvatlash va fuqarolarning
turmush sifatini oshirishga qaratilgan.
Davlat xaridlarining rivojlanish tarixi insoniyat sivilizatsiyasi bilan chambarchas
bog’liqdir. Qadimgi davrlarda davlatlar o’z ehtiyojlarini qondirish uchun oddiy barter tizimidan
foydalangan. Masalan, harbiy qo’shinlarni oziqlantirish yoki infratuzilma qurilishi kabi
vazifalarni amalga oshirish uchun zarur bo’lgan mahsulotlar va xizmatlar ayirboshlash orqali
qo’lga kiritilgan. O’rta asrlarga kelib, davlat tomonidan o’tkaziladigan xaridlar yanada
murakkablashib, soliqlar evaziga yig’ilgan mablag’larni boshqarishga asoslangan tizim paydo
bo’ldi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentning 2024 yil 10-iyuldagi PQ-249-sonli qaroriga ko‘ra,
davlat xaridlari sohasida kichik va o‘rta tadbirkorlik subyektlari uchun teng imkoniyatlar
yaratilib, ular davlat buyurtmalariga kirishda elektron auksionlar orqali ishtirok etishi
rag‘batlantirilmoqda. Ushbu qaror, ijtimoiy himoyaga muhtoj toifalarning davlat
buyurtmalariga kirishini yengillashtirib, davlat xaridlarining ijtimoiy adolat tamoyiliga mos
ravishda amalga oshirilishini ta’minlaydi. O‘zbekiston Respublikasi 2021-yil 22-apreldagi
O‘RQ-684-sonli “Davlat xaridlari to‘g‘risida”gi qonunga ko‘ra, davlat buyurtmalari elektron
tizimlar yordamida ochiq va shaffof o‘tkazilishi kerakligi belgilangan bo‘lib, bunda xaridlarning
boshlang‘ich narxdan past bo‘lishi uchun maxsus auksion savdolar o‘tkazilishi ham nazarda
tutiladi.
Adabiyotlar sharhi.
Davlat xaridlari tizimini rivojlantirishda samaradorlik, shaffoflik va iqtisodiy
samaradorlikka erishish yo‘llarini o‘rganish jahon tajribasida muhim ilmiy yo‘nalish
hisoblanadi. Brammer va Walkerning (2011) tadqiqotlari davlat sektorida barqaror xarid qilish
www.e-itt.uz
III SON. 2024
11
jarayonlari va davlat xaridlarining iqtisodiy samaradorlikni ta’minlashdagi ahamiyatiga urg‘u
beradi.
Renessans va industrial inqilob davrlarida davlat xaridlari iqtisodiy siyosatning ajralmas
qismiga aylangan. Ayniqsa, yirik infratuzilma loyihalari, masalan, yo’l va ko’prik qurilishi,
davlatning iqtisodiy qudratini mustahkamlash uchun strategik ahamiyat kasb etdi. XX asrga
kelib, davlat xaridlari xalqaro tijorat va iqtisodiy hamkorlik jarayonlariga bog’liq holda
rivojlandi. Shu bilan birga, bu sohada qonunchilik va tartibga solish mexanizmlari joriy etila
boshlandi.
Davlat xaridlarining kelib chiqishi va rivojlanish bosqichlarini tushunish iqtisodiy
nazariyalar bilan chambarchas bog’liq. Adam Smit (1776), Devid Rikardo (1817) va boshqa
yirik iqtisodchilar bu sohaning rivojlanishiga nazariy asos yaratgan. Ularning qarashlari davlat
xaridlarining tarixiy shakllanishi va zamonaviy evolyutsiyasini chuqur anglashga yordam
beradi.
OECD (2016) tomonidan olib borilgan tadqiqot davlat xaridlarida korrupsiyani
kamaytirish uchun raqamli texnologiyalar va elektron xarid tizimlarini joriy qilish muhimligini
ko‘rsatadi. Ushbu tadqiqotda davlat xaridlarining shaffofligi va raqobatbardoshligini oshirish
uchun elektron auksionlardan keng foydalanish tavsiya etiladi. Xususan, OECD davlat
xaridlaridagi korrupsiyani kamaytirish va davlat xarajatlarini samarali boshqarish uchun
elektron tizimlardan foydalanishni rag‘batlantiradi.
Tadqiqot metodologiyasi.
Davlat xaridlari bo‘yicha ilmiy nazariyalari va sohaning rivojlanish bosqichlari tadqiq
qilishda ilmiy-tadqiqot metodologiyasidagi mavjud nazariy va empirik tadqiqot metodlaridan
foydalanildi.
Tahlil va natijalar muhokamasi.
Davlat xaridlarining kelib chiqishi va rivojlanish jarayonlari: Adam Smit
(1776)
,
Rikardo
(1817)
va boshqa iqtisodchilar qarashlari
Davlat xaridlarining kelib chiqishi va rivojlanish bosqichlarini tushunish iqtisodiy
nazariyalar bilan chambarchas bog’liq. Adam Smit (1776), Devid Rikardo (1817) va boshqa
yirik iqtisodchilar bu sohaning rivojlanishiga nazariy asos yaratgan. Ularning qarashlari davlat
xaridlarining tarixiy shakllanishi va zamonaviy evolyutsiyasini chuqur anglashga yordam
beradi.
1. Qadimiy davrlar va ilk bosqichlar
Davlat xaridlari insoniyat tarixining dastlabki davrlaridan boshlab rivojlangan. Qadimgi
davlatlar o’z harbiy va infratuzilma ehtiyojlarini qondirish uchun resurslarni to’plashga muhtoj
bo’lgan. Masalan:
•
Qadimgi Misr:
Piramidalar qurilishi davlat buyurtmalari asosida tashkil etilgan, bu esa
mehnat va moddiy resurslarning markazlashgan boshqaruvini talab qilgan.
•
Qadimgi Rim:
Harbiy qo’shinlarni ta’minlash va jamoat infratuzilmasini rivojlantirish
maqsadida davlat buyurtmalari faol amalga oshirilgan.
Bu davrda davlat xaridlari ko’proq tabiiy resurslar va ishchi kuchini boshqarish bilan
bog’liq edi.
2. Adam Smitning qarashlari: Erkin bozor va davlat roli
Adam Smit o’zining
"Xalqlar boyligi"
(1776) asarida davlatning iqtisodiyotdagi o’rnini
uch asosiy vazifa doirasida belgilab berdi:
1.
Milliy mudofaa:
Davlat harbiy ehtiyojlar uchun resurslarni to’plashda asosiy rol
o’ynaydi.
2.
Adolat tizimi:
Fuqarolar o’rtasidagi adolatni ta’minlash va huquqiy nizolarni
boshqarish uchun mablag’lar ajratilishi lozim.
www.e-itt.uz
III SON. 2024
12
3.
Jamoat infratuzilmasi va xizmatlari:
Smit davlatni iqtisodiyotga kamdan-kam
aralashishi kerak deb hisoblasa-da, ba’zi hollarda, masalan, yo’l, ko’prik va boshqa jamoat
infratuzilmasini barpo etishda davlat xaridlarining zarurligini tan olgan.
Adam Smit davlat xaridlarini samarali boshqarishni va resurslarni isrof qilmaslikni
ta’kidlagan (Smith, 1776).
3. Devid Rikardoning qarashlari: Davlat xarajatlari va samaradorlik
Devid Rikardo o’zining
"Renta, foyda va soliq bo’yicha prinsiplar"
(1817) asarida
davlat xarajatlarini ishlab chiqarishga ta’siri nuqtai nazaridan baholagan. Uning asosiy
g’oyalari:
1.
Soliq yukining ta’siri:
Rikardoga ko’ra, yuqori soliq yuklari iqtisodiy faollikka zarar
yetkazadi, shuning uchun davlat xarajatlari iqtisodiyotga salbiy ta’sir ko’rsatmasligi lozim.
2.
Samaradorlikka urg’u:
Davlat mablag’lari ijtimoiy foyda keltiradigan loyihalarga,
masalan, infratuzilma va ta’lim tizimiga yo’naltirilishi kerak.
Rikardo iqtisodiy o’sish va davlat xarajatlari o’rtasidagi muvozanatni saqlash zaruratini
ta’kidlagan (Ricardo, 1817).
4. Jon Meynard Keyns va davlat xaridlarining zamonaviylashuvi
XX asrga kelib, davlat xaridlari nazariyasi Jon Meynard Keynsning g’oyalari asosida yangi
bosqichga ko’tarildi. U iqtisodiy inqirozlarni yengishda davlatning faol ishtirokini qo’llab-
quvvatladi:
•
Davlat xaridlarining ahamiyati:
Keynsning fikriga ko’ra, iqtisodiy tanazzul vaqtida
davlat xaridlari orqali talabni rag’batlantirish mumkin.
•
Jamoat ishlariga mablag’ ajratish:
Ishsizlikni kamaytirish va iqtisodiy faollikni
oshirish maqsadida davlat infratuzilma loyihalariga katta miqdorda mablag’ ajratishi lozim.
Keyns davlat xaridlarini iqtisodiy barqarorlik vositasi sifatida ko’rgan (Keynes, 1936).
5. Zamonaviy bosqich: Elektron xaridlar va global standartlar
Bugungi kunda davlat xaridlari texnologik taraqqiyot va xalqaro standartlar asosida
amalga oshirilmoqda:
•
Elektron davlat xaridlari:
Zamonaviy platformalar orqali xaridlar shaffoflikni
ta’minlab, korrupsiya xavfini kamaytiradi.
•
Xalqaro hamkorlik:
Jahon savdo tashkiloti va boshqa xalqaro institutlar davlat
xaridlari bo’yicha umumiy qoidalarni ishlab chiqib, milliy iqtisodiyotlarning integratsiyasiga
ko’maklashmoqda.
1-rasm. Davlat xaridlarining kelib chiqishi va rivojlanish bosqichlari
www.e-itt.uz
III SON. 2024
13
Quyidagi diagramma davlat xaridlarining rivojlanish bosqichlarini ko'rsatadi. U
bosqichma-bosqich o'zgarishlarni, jumladan, barter davridan boshlab zamonaviy raqamli
tizimlar va xalqaro integratsiyaga qadar bo'lgan evolyutsiyani aks ettiradi.
Davlat xaridlarining tarixi qadim davrlarga borib taqaladi va ilk davlatlarning resurslarni
markazlashtirilgan boshqaruvi orqali harbiy va infratuzilma ehtiyojlarini qondirishga
asoslangan. Masalan, qadimgi Misrda piramidalar davlatning buyurtmalari asosida barpo
etilgan bo’lsa, qadimgi Rimda davlat buyurtmalari armiyani ta’minlash va yo’l qurilishi kabi
loyihalarda keng qo’llanilgan.
Davlat xaridlarining kelib chiqishi va rivojlanish bosqichlarini o‘rganish iqtisodiyotning
muhim tamoyillarini tushunishga yordam beradi. Ushbu jarayon davlatning ijtimoiy-iqtisodiy
siyosatidagi o‘rni va uning samaradorligini oshirish yo‘nalishlarini aniqlash imkonini beradi.
Davlat xaridlari faqatgina mablag‘larni sarflash vositasi bo‘lib qolmay, balki iqtisodiy o‘sishni
rag‘batlantiruvchi muhim mexanizm sifatida shakllangan.
Adam Smit va Devid Rikardoning qarashlari davlat xaridlarining iqtisodiy ahamiyatini
tushunishda muhim ahamiyatga ega. Adam Smitning "Xalqlar boyligi" asarida davlatning
iqtisodiyotdagi o‘rni uch asosiy vazifa doirasida belgilab berilgan: milliy mudofaa, adolat tizimi
va jamoat infratuzilmasi. Smitga ko‘ra, davlat xaridlarining maqsadi iqtisodiy samaradorlikni
oshirish va jamoatchilikka foyda keltiradigan infratuzilma loyihalarini moliyalashtirishdan
iborat. U davlatning iqtisodiyotga cheklangan darajada aralashishi tarafdori bo‘lib, davlat
xarajatlarini faqat zaruratga asoslangan holda oshirishni ma'qullagan.
Devid Rikardo esa davlat xarajatlarini iqtisodiy samaradorlikka ta'siri nuqtai nazaridan
tahlil qilgan. Uning fikricha, yuqori soliq yuklari iqtisodiy faollikka zarar yetkazishi mumkin,
shuning uchun davlat mablag‘lari ijtimoiy foyda keltiradigan loyihalarga yo‘naltirilishi lozim.
Rikardo davlat xaridlarining iqtisodiy o‘sishga ta'sirini baholar ekan, infratuzilma va ta'lim
tizimiga sarmoya kiritishni muhim deb hisoblagan.
Jon Meynard Keyns (1936) esa davlat xaridlarining iqtisodiyotni boshqarishdagi faol
rolini qo‘llab-quvvatlagan. Uning fikriga ko‘ra, iqtisodiy inqiroz sharoitida davlat xaridlarini
oshirish orqali talabni rag‘batlantirish va iqtisodiy barqarorlikni ta'minlash mumkin. Keyns
davlat xaridlarini ish o‘rinlari yaratish va iqtisodiy faollikni oshirish vositasi sifatida ko‘rgan. U
davlat mablag‘larini infratuzilma loyihalariga yo‘naltirish orqali iqtisodiy tanazzulni yengib
o‘tishni tavsiya qilgan.
Adam Smit, Devid Rikardo va Jon Meynard Keyns qarashlarini taqqoslaganda, Smit davlat
xaridlarini cheklashni va bozor erkinligini saqlashni ta'kidlagan bo‘lsa, Rikardo xarajatlarning
samaradorligi va ularning iqtisodiy o‘sishga ta'siriga urg‘u bergan. Keyns esa, o‘z navbatida,
davlat xaridlarining iqtisodiy barqarorlikni ta'minlash va inqirozlarni yengishdagi faol rolini
qo‘llab-quvvatlagan. Bu uch iqtisodchining qarashlari davlat boshqaruvi va xaridlar tizimini
shakllantirishda muhim nazariy asoslarni yaratgan.
Ikkala iqtisodchi ham davlat mablag‘larini boshqarishda shaffoflik va adolat tamoyillarini
ta'kidlagan. Ularning qarashlari davlat xaridlarining tarixiy rivojlanishiga nazariy asos bo‘lib
xizmat qilgan va zamonaviy davlat boshqaruv tizimlarini shakllantirishda muhim ahamiyat
kasb etmoqda.
O’rta asrlarda davlat xaridlari ko’proq soliqlarga asoslangan. Davlatlar o’z ehtiyojlarini
qondirish uchun soliq tushumlarini jamlab, ularni jamoat infratuzilmasi va ijtimoiy vazifalarga
yo’naltirgan. Biroq, bu davrda xaridlar kamroq shaffof bo’lib, ko’pincha korrupsiya va noto’g’ri
boshqaruv bilan yuzma-yuz kelgan.
Sanoat inqilobi davrida (XVIII–XIX asrlar) davlat xaridlari yanada tizimli tus olib,
infratuzilma loyihalari, jumladan, temir yo’llar, zavodlar va ko’priklar qurilishiga yo’naltirildi.
Bu yangi shakllar davlat buyurtmalarida raqobat elementlarini joriy qildi va tartibga solishni
talab qildi.
Hozirgi kunda davlat va mahalliy xaridlar sohasida bir qator o’zgarishlar kuzatilmoqda.
Asosiy yo’nalishlar quyidagilardan iborat:
www.e-itt.uz
III SON. 2024
14
1.
Elektron xaridlar:
Elektron platformalar yordamida davlat xaridlari yanada shaffof va
raqobatli bo’lib, korrupsiya xavfini kamaytiradi va samaradorlikni oshiradi.
2.
Xalqaro standartlarga moslashuv:
Davlatlar o’z tizimlarini Jahon Savdo Tashkiloti va
boshqa xalqaro institutlar qoidalariga muvofiqlashtirib, bozorlarni kengaytiradi.
3.
Shartnoma tizimi:
Zamonaviy qonunchilik davlat va mahalliy xaridlarni shartnoma
asosida boshqarishni tartibga soladi. Bu jarayon shaffoflik, teng raqobat va davlat
buyurtmalarining adolatli taqsimlanishiga e’tibor qaratadi.
Davlat xaridlari sohasidagi normativ-huquqiy baza vaqt o’tishi bilan rivojlanib,
zamonaviy tizimning shakllanishiga hissa qo’shgan. Asosiy tamoyillar quyidagilarni o’z ichiga
oladi:
−
Shaffoflik va hisobotlilik;
−
Buyurtmalarga teng kirish imkoniyati;
−
Davlat mablag’larini samarali boshqarish.
Zamonaviy qonunchilik kichik va o’rta biznesni qo’llab-quvvatlash, xalqaro hamkorlikni
rivojlantirish va innovatsiyalarni joriy etishga qaratilgan.
Soha rivojiga ta’sir qiluvchi omillar
Davlat xaridlarining rivojlanishiga bir qancha omillar ta’sir ko’rsatadi:
−
Iqtisodiy sharoitlar:
Inqiroz davrlarida davlat xaridlari iqtisodiy faollikni
rag’batlantiruvchi vosita sifatida muhim ahamiyat kasb etadi.
−
Texnologik taraqqiyot:
Axborot texnologiyalari xarid jarayonlarini avtomatlashtirish
va optimallashtirish imkonini beradi.
−
Ijtimoiy omillar:
Davlat xaridlarining shaffofligi va samaradorligiga jamiyat tomonidan
bo’lgan talab oshib bormoqda.
Kelgusidagi rivojlanish yo’nalishlari
Kelajakda davlat va mahalliy xaridlar quyidagi yo’nalishlar bo’yicha rivojlanadi:
−
Sun’iy intellektni joriy etish va ma’lumotlarni tahlil qilish;
−
Axborot xavfsizligini kuchaytirish;
−
Jarayonlarni ishtirokchilar uchun soddalashtirish.
Davlat va mahalliy xaridlar tarixi ularning iqtisodiyotdagi o’rnini ochib beradi va
zamonaviy tizimning rivojlanish yo’nalishlarini tushunishga yordam beradi. Shaffoflik,
samaradorlik va raqobat prinsiplari asosida qurilgan tizim, davlat mablag’larini boshqarishda
yangi yondashuvlarni ta’minlash uchun xizmat qilmoqda.
Xulosa va takliflar.
Davlat xaridlarining kelib chiqishi va rivojlanish bosqichlarini o‘rganish iqtisodiyotning
muhim tamoyillarini tushunishga yordam beradi. Ushbu jarayon davlatning ijtimoiy-iqtisodiy
siyosatidagi o‘rni va uning samaradorligini oshirish yo‘nalishlarini aniqlash imkonini beradi.
Davlat xaridlari faqatgina mablag‘larni sarflash vositasi bo‘lib qolmay, balki iqtisodiy o‘sishni
rag‘batlantiruvchi muhim mexanizm sifatida shakllangan.
1.
Tarixiy jarayonlar davomida davlat xaridlari oddiy barter tizimidan zamonaviy
raqamli boshqaruv tizimlariga qadar rivojlanib kelgan. Bu jarayon davlat boshqaruvining
murakkablashuvi va xalqaro standartlarga moslashishini ko‘rsatadi.
2.
Zamonaviy texnologiyalar, jumladan elektron davlat xaridlari platformalari, xaridlar
jarayonini shaffof va samarali qilishda muhim rol o‘ynaydi. Bunda korrupsiyani kamaytirish va
davlat mablag‘laridan oqilona foydalanish tamoyillari asosiy o‘rinni egallaydi.
Kelajakda davlat xaridlarining yanada takomillashtirilishi sun‘iy intellekt va
ma‘lumotlarni tahlil qilish kabi innovatsion yondashuvlarni joriy etish, shuningdek, xalqaro
hamkorlikni kuchaytirish orqali amalga oshirilishi kutilmoqda. Bu esa davlat xaridlarini
boshqarishda yangi imkoniyatlarni ochib, iqtisodiy barqarorlikka erishishga hissa qo‘shadi.
www.e-itt.uz
III SON. 2024
15
Adabiyotlar/ Литература/ Reference:
Arrowsmith, S. (2010). The Law of Public and Utilities Procurement. London: Sweet &
Maxwell.
Brammer, S., & Walker, H. (2011). Sustainable procurement in the public sector: An
international comparative study. International Journal of Operations & Production Management,
31(4), 452–476. https://doi.org/10.1108/01443571111119551.
Karimov, I. A. (1996). O’zbekistonning o’z istiqlol va taraqqiyot yo’li. Toshkent: O’zbekiston.
Keynes, J. M. (1936). The General Theory of Employment, Interest, and Money. London:
Macmillan.
OECD (2016). Preventing Corruption in Public Procurement. OECD Publishing, Paris.
https://doi.org/10.1787/9789264262075-en.
OECD (2016). Towards Efficient Public Procurement: Best Practices and Tools. OECD
Publishing.
Qaror (2024) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti PQ-249-sonli qarori. Davlat xaridlari
sohasida kichik va o‘rta tadbirkorlik subyektlari uchun teng imkoniyatlar yaratish to‘g‘risida.
O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, Tashkent.
Qonun (2021) O‘zbekiston Respublikasi O‘RQ-684-sonli “Davlat xaridlari to‘g‘risida”gi
qonuni. O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, –Tashkent.
Ricardo, D. (1817). On the Principles of Political Economy and Taxation. London: John
Murray.
Smith, A. (1776). The Wealth of Nations. London: W. Strahan and T. Cadell.
Thai, K. V. (2001). Public Procurement: Concepts and Practices. International Handbook of
Public Procurement.
To’xtayev, A. A. (2020). O’zbekistonda davlat xaridlari tizimi va uning rivojlantirish
istiqbollari. Toshkent: O’zbekiston Iqtisodiy Tadqiqotlar Markazi.
Trionfetti, F. (2000). Discriminatory Public Procurement and International Trade. World
Economy.
Weber, M. (1947). The Theory of Social and Economic Organization. New York: Oxford
University Press.
