Хорижий тилларни ўқитишда таржиманинг аҳамияти

CC BY f
9-11
13
4
Поделиться
Юсупов, О. (2022). Хорижий тилларни ўқитишда таржиманинг аҳамияти. Анализ актуальных проблем, инноваций, традиций, решений и художественной литературы в преподавании иностранных языков, 1(01), 9–11. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/analysis-problem/article/view/12722
Отабек Юсупов, Самаркандский государственный институт иностранных языков

доцент

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Мамлакатимизда хорижий тилларни ўргатиш бўйича келажак учун мустаҳкам пойдевор бўладиган янги тизимни йўлга қўйиш вақти-соати келди. Биз рақобатдош давлат қуришни ўз олдимизга мақсад қилиб қўйган эканмиз, бундан буён мактаб, лицей, коллеж ва олий ўқув юрти битирувчилари камида 2 та чет тилини мукаммал билишлари шарт. Бу қатъий талаб ҳар бир таълим муассасаси раҳбари фаолиятининг асосий мезонига айланиши лозим


background image

9

одеревеневшая морковь (эркак – мужчина);

бай пули

– задаток (бай – помещик, дворянин);

жонон

пиёла

– высококачественная фарфоровая пиала [2, c. 113] (жонон – милая, возлюбленная).

Английские фразеологизмы с нивелирующей гендерной семантикой:

long Eliza

– синяя с

белым китайская ваза с изображением женских фигур [1, c. 567] (Eliza – женское имя);

long Tom

(воен. жарг.) дальнобойное орудие (Tom – имя собственное);

yellow boy –

золотая монета (boy –

мальчик);

maiden trip (

или

voyage

) – первое плавание, первый рейс (нового корабля) (maiden –

девушка незамужняя);

a snow man

– снеговик;

iron man

– доллар;

the lower men

– (шутл.) ноги (в

последних примерах используется лексема man – мужчина).

К такому типу гендерной семантики могут относиться и глаголы:

jump a man

– брать шашку в

игре [1, c. 592]. ФЕ

the inner man

реализует два значения, не обладающих гендерным потенциалом: 1)

внутреннее «я»; 2) желудок [1, c. 591]. Данные обороты не обозначают мужчин или женщин,
несмотря на наличие в своей структуре гендерно окрашенного компонента, гендерность которого
«исчезает» в актуализации семантического значения фразеологизмов.

Литература:

1.

Кунин А. В. Англо-русский фразеологический словарь. – Изд. 3-е, испр., в двух книгах. –

Москва: СЭ, 1967. – Т.1. – 738 с.; Т.2. – 739-1264 с.

2.

Садыкова М. Краткий узбекско-русский фразеологический словарь. – Ташкент: Главная

редакция Узбекской Энциклопедии, 1989. – 336 с.

3.

Jabbarovna, S. N. (2020). DISCURSIVE-PRAGMATIC AND LINGUISTIC FEATURES OF

THE EVENT OF THE EVALUATION CATEGORY IN THE LINGUISTIC LANDSCAPE OF THE
WORLD (IN THE MATERIAL IN ENGLISH AND UZBEK LANGUAGES).

PalArch's Journal of

Archaeology of Egypt/Egyptology

,

17

(7), 8303-8312.

4.

Jabbarovna, S. N. (2022). APPEARANCE OF THE CONCEPT OF ASSESSMENT IN THE

ARTISTIC TEXT.

Web of Scientist: International Scientific Research Journal

,

3

(3), 804-813.

5.

Jabbarovna, S. N. (2022). APPEARANCE OF THE CONCEPT OF ASSESSMENT IN THE

ARTISTIC TEXT.

Web of Scientist: International Scientific Research Journal

,

3

(3), 804-813.

6.

Yusupov, O. (2019). Functional-Semantic Features Of Lexical Doublets In English.

Philology

Matters

,

2019

(4), 98-104.

7.

Юсупов, О. Я. (2020). ЛЕКСИК ДУБЛЕТЛАРНИНГ ТИЛШУНОСЛИКДА ЎРГАНИЛИШИ

МАСАЛАЛАРИ.

МЕЖДУНАРОДНЫЙ ЖУРНАЛ ИСКУССТВО СЛОВА

,

3

(2).

8.

Юсупов, О. (2019). Инглиз лексик дублетларининг лингвокультурологик

таҳлили.

Иностранная филология: язык, литература, образование

, (3 (72)), 69-73.

9.

Tukhtasinov, I., & Otabek, Y. (2022). Teaching a Foreign Language According to Age

Groups.

Journal of Higher Education Theory and Practice

,

22

(2), 238-246.

10.

Sulaymanova, N. J. (2020). ABOUT DIVIDING SYNTACTIC SEMANTIC FEATURES OF

COMPONENTS. In

НАУКА И ИННОВАЦИИ В XXI ВЕКЕ: АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ, ОТКРЫТИЯ И

ДОСТИЖЕНИЯ

(pp. 124-128).

ХОРИЖИЙ ТИЛЛАРНИ ЎҚИТИШДА ТАРЖИМАНИНГ АҲАМИЯТИ

Юсупов Отабек Якубович

Самарқанд давлат чет тиллар институти доценти

Мамлакатимизда хорижий тилларни ўргатиш бўйича келажак учун мустаҳкам пойдевор

бўладиган янги тизимни йўлга қўйиш вақти-соати келди. Биз рақобатдош давлат қуришни ўз
олдимизга мақсад қилиб қўйган эканмиз, бундан буён мактаб, лицей, коллеж ва олий ўқув юрти
битирувчилари камида 2 та чет тилини мукаммал билишлари шарт. Бу қатъий талаб ҳар бир таълим
муассасаси раҳбари фаолиятининг асосий мезонига айланиши лозим. [1]

Бугунги глобаллашув жараёнида барчадан замон билан ҳамнафас бўлиш ва ёшларимизнинг

дунё ҳамжамиятида ўз ўрнига эга ҳамда жаҳон бозорида рақобатбардош кадрлар бўлиб етишишлари
учун харижий тилларни ўрганиш лозимлиги муҳим масала сифатида қаралмоқда. Шу сабабли,
ёшларнинг ўз она тилини мукаммал билишлари билан бир қаторда, бир нечта хорижий тилларни ҳам
ўзлаштиришлари ва эркин мулоқот қила олиш талаби қўйилмоқда. Бунинг учун хорижий тилларни
ўрганиш ва ўқитиш тизимини янада замонавий методлар билан такомиллаштириш ҳамда чет
тилларини ўрганишга бўлган мотивацияни ошириш ниҳоятда катта аҳамият касб этади.

Ҳозирги даврда чет тилини ўқитиш методикасига чет тилларни ўқитишнинг мақсадлари,

мазмуни, қонуният, метод, воситалари, йўл ва усуллар, ўқитиш тизимини ўрганиш ҳамда ўргатиш


background image

10

билан шуғулланувчи, уни режалаштирувчи, шунингдек, чет тили орқали ўқувчилар, талабаларни
тарбиялаш жараёнларини амалга оширувчи фан сифатида қаралмоқда. [2, 6]

Методлар ўқитиш тизимларида белгиланган техника ва амалиётларга эга бўлиши керак,

ҳолбуки ёндашувлар тилни ўргатиш фалсафаларини ифодалайди, улар дарсда турли хил усулларда
талқин қилиниши ва қўлланилиши мумкин. Усулни ўқитиш ва ўқитиш контекстига кўра ажратиш
мумкин ва у кенг контекстда (Коммуникатив тил ўқитиш) ва тор контекстда (лойиҳа иши, муаммони
ҳал қилиш, ақлий ҳужум) қўлланилади. Ёндашув ва усул дастлабки назарий нуқталарга асосланади.
[7, 239]

Чет тилларни ўқитишнинг бир қатор самарали усуллари мавжуд бўлиб, улардан бири таржима

орқали чет тилини ўқитиш ҳисобланади. Таржима узоқ вақт давомида хорижий тилга ўқитишнинг
муҳим қисми бўлиб келган. Коммуникатив методологиянинг пайдо бўлиши ва кейинчалик унинг кенг
тарқалиши натижасида таржима орқали хорижий тилни ўқитиш «анъанавий» методга айлангандек
фикрларни юзага келтирган бўлсада, шу каби бошқа методлар ҳанузгача кўплаб коммуникатив
дарсларнинг ўзига хос хусусияти ва ўрганиш учун муваффақиятли методик воситалар сифатида
сақланиб қолинди. Аслида ўқитувчилар ва талабалар таржимани ўрганишдан кўра хорижий тилни
ўрганиш учун таржимадан фойдаланадилар. Таржима орқали чет тилини ўргатишда тилни оғзаки ёки
ёзма шаклда мулоқот воситаси сифатида ишлатган ҳолда бу кўникмаларни интеграциялашган тарзда
машқ қилиш орқали маълум натижаларга эришиш мумкин.

Таржимa методи асосан икки кўринишда бўлиб, грамматика-таржима ва матн-таржима

методларидир. Грамматика-таржима методи нуқтаи назаридан, чет тили умумтаълимий мақсадда
ўрганилган. Грамматик машқлар тил ўрганувчининг мантиқий тафаккурини ўстириш мақсадида
бажарилган. Ушбу метод бўйича чет тилини ўқитиш мазмунида системали грамматик назария асосий
ўринни эгаллаган.

Чет тилини ўрганувчилар тил ўрганишни осонлаштириш учун кўпинча таржимадан

фойдаланиб, янги тилни эгаллашади. Кўпчилик дарс жараёнида чет тилини ўрганишда ва талабалар
хорижий сўз ва ибораларни ишончлироқ тушунишларида таржима тил ўрганиш самарали стратегияси
сифатида фойдаланиш мумкин деб ҳисоблашади. Чунки бу талабаларнинг коммуникатив
қобилиятларини ривожлантириш, уларнинг ўқиш кўникмаларини шакллантириш ва ўқиш жараёнида
семантик муносабатлар асосида ётган маъно турлари, коммуникатив тил функциялари, жумлавий
ахборот тузилиши ва нутқ қийматларини аниқлаш ва таҳлил қилишда яқиндан ёрдам беради. Шу
нуқтаи назардан қараганда, таржима талабаларга ўрганилаётган тилни яқиндан ўрганиш, янги сўз ва
ибораларни ўзлаштириш, маълумотларни таҳлил қилиш қобилиятини ривожлантириш, қайта ишлаш
ва улардан коммуникатив мақсадларда фойдаланиш имконини беради.

Чет тилларни ўқитишда таржимадан фойдаланиш талабаларни берилган топшириқни ўз она

тилида тушуниб, таржима маҳорати билан бир қаторда аналитик ёки оғзаки-лингвистик ўрганиш
стратегияларини ўзлаштиради. Таржима ўқитувчи ўқув машғулотлари жараёнида қўллайдиган
услубга мослаштирилиши ва талабаларга эркин мулоқот қилиш имкониятини яратиши мумкин.
Таржимадан чет тили ўқитишда фойдаланишда бугунги кунда чет тили ўқитишга қўйилган талаб ва
эҳтиёжларни қондириш учун мослаштирилиши лозим. Бошқача қилиб айтадиган бўлсак, у
ўқитувчиларнинг ўзига хос ёндашуви ва талабаларнинг тил ўрганиш эҳтиёжлари ва дарснинг
мақсадларига қараб жуда кўп усулларда ишлаб чиқилиши мумкин бўлган техника сифатида
қаралиши мақсадга мувофиқ.

Таржима орқали хорижий тилларни ўқитиш коммуникатив методнинг бир қисми сифатида

ҳали ҳам мунозарали ва баҳсли фикрларни келтириб чиқарадиган соҳадир. Таржимадан фойдаланиш,
шубҳасиз, кимгадир янги тилни ўргатишнинг табиий ва аниқ воситаси ҳисобланади. Таржима орқали
талабаларга тил ўрганишга ёрдам бериш, ўрганилган назарияларни амалиётда қўллаш, муаммоларни
ташхислаш ва малакани текшириш кўп ҳолларда ўз ижобий натижасини ҳам кўрсатмоқда.

Ўқув машғулотлари жараёнида таржимадан фойдаланиш нафақат таржимонлар тайёрлаш,

балки, чет тилларни ўқитиш методикасини такомиллаштириш ва талабаларга янги билимларни
мавжуд билимлар билан боғлаш имконини ҳам беради. Талабаларда диққат билан тинглаш, ёзма ва
оғзаки нутқ кўникмаларини ривожлантиришга ёрдам беради ва янги ва мавжуд тил ўртасидаги фарқ
ва ўхшашликларни таҳлил қилиш имкон яратади. Бундан ташқари, у ўқитувчи ва талаба ўртасида
самимий муносабатларни шакллантириш ва бир-бирларини қўллаб-қувватлашга ёрдам беради,
дарсни бошқариш ва назорат қилишни осонлаштиради ҳамда талабаларга ўзларининг биринчи тил
идентификатори туйғусини сақлаб қолиш билан бирга, янги икки тилли ўзига хосликни
шакллантиришга замин яратади.


background image

11

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати

1.

Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.Мирзиёев раислигида 6 май куни “Чет тилларини

ўқитиш тизимини такомиллаштириш чора-тадбирлари” юзасидан ўтказилган видеоселектор
йиғилишидаги нутқи. https://president.uz/uz/lists/view/4327

2.

Ҳошимов Ў., Ёқубов И. Инглиз тили ўқитиш методикаси «Шарқ» нашриёт-матбаа

акциядорлик компанияси бош таҳририяти Тошкент – 2003. 293 б.

3.

Duff, A (1990) Bringing translation back into the language class (Practical English Teaching 10/3)

4.

Karimian , Z. , & Talebinejad , M. R. ( 2013 ) Students' use of translation as a learning strategy in

EFL classroom . Journal of

5.

Language Teaching and Research , 4 ( 3 ), 605 - 610 . DOI: 10.4304/jltr.4.3.605-610

6.

Tukhtasinov I., Yusupov O. Teaching a Foreign Language According to Age Groups. Journal of

Higher

Education

Theory and

Practice Vol.

22(2)

2022.

https://articlegateway.com/index.php/JHETP/article/view/5061/4828

7.

Jabbarovna, S. N. (2020). DISCURSIVE-PRAGMATIC AND LINGUISTIC FEATURES OF THE

EVENT OF THE EVALUATION CATEGORY IN THE LINGUISTIC LANDSCAPE OF THE WORLD (IN
THE MATERIAL IN ENGLISH AND UZBEK LANGUAGES).

PalArch's Journal of Archaeology of

Egypt/Egyptology

,

17

(7), 8303-8312.

8.

Jabbarovna, S. N. (2022). APPEARANCE OF THE CONCEPT OF ASSESSMENT IN THE

ARTISTIC TEXT.

Web of Scientist: International Scientific Research Journal

,

3

(3), 804-813.

9.

Jabbarovna, S. N. (2022). APPEARANCE OF THE CONCEPT OF ASSESSMENT IN THE

ARTISTIC TEXT.

Web of Scientist: International Scientific Research Journal

,

3

(3), 804-813.

10.

Yusupov, O. (2019). Functional-Semantic Features Of Lexical Doublets In English.

Philology

Matters

,

2019

(4), 98-104.

11.

Юсупов, О. Я. (2020). ЛЕКСИК ДУБЛЕТЛАРНИНГ ТИЛШУНОСЛИКДА ЎРГАНИЛИШИ

МАСАЛАЛАРИ.

МЕЖДУНАРОДНЫЙ ЖУРНАЛ ИСКУССТВО СЛОВА

,

3

(2).

12.

Юсупов, О. (2019). Инглиз лексик дублетларининг лингвокультурологик

таҳлили.

Иностранная филология: язык, литература, образование

, (3 (72)), 69-73.

ЦЕННОСТНОЕ ФОРМИРОВАНИЕ ЯЗЫКОВОГО ЛАНДШАФТА МИРА

Сулайманова Нилуфар Жаббаровна

СамГИИЯ, PhD., доц.

Аннотация:

Данная статья посвящена бурному развитию когнитивно-дискурсивного

направления в языкознании, выделению новых категорий и более глубокому запрету существующих.
Когнитивный анализ языковой деятельности и единиц языковой системы свидетельствует о том, что
язык, являющийся результатом мышления человека, обобщает и выражает знания, обладающие
свойством оценки в процессе обработки, хранения и передачи объективных знаний о
действительности.

Ключевые слова:

диалектическая философия, показатели качества, когнитивная лингвистика,

семиотика, коммуникативная лингвистика, культурология, категории оценки и качества, когнитивно-
дискурсивное направление.

Все в мире имеет определенное качество. Те же качественные показатели применяются к

описанию событий. Поэтому включение качества в перечень онтологических категорий логики стало
традицией в диалектической философии. Важно отметить, что это один из ведущих критериев в
оценочной деятельности.

Быстро развивающееся когнитивно-дискурсивное направление в языкознании допускает

выделение новых категорий и более глубокий запрет существующих. Вовлечение в
исследовательский процесс механизмов формирования и обработки информации позволило собрать

Библиографические ссылки

Узбекистон Республикаси Президенты Ш.Мирзиёев раислигида 6 май куни “Чет тилларини укитиш тизимини такомиллаштириш чора-тадбирлари” юзасидан утказилган видеоселектор йигилишидаги нутки. https://president.uz/uz/lists/view/4327

Хошимов У., Ёкубов И. Инглиз тили укитиш методикаси «Шарк» нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси бош тахририяти Тошкент - 2003. 293 б.

Duff, А (1990) Bringing translation back into the language class (Practical English Teaching 10/3)

Karimian , Z. , & Talebinejad , M. R. ( 2013 ) Students' use of translation as a learning strategy in EFL classroom . Journal of

Language Teaching and Research ,4(3), 605 - 610 . DOI: 10.4304/jltr.4.3.605-610

Tukhtasinov I., Yusupov O. Teaching a Foreign Language According to Age Groups. Journal of

Higher Education Theory and Practice Vol. 22(2) 2022.

https://articlegateway.com/index.php/JHETP/article/view/5061/4828

Jabbarovna, S. N. (2020). DISCURSIVE-PRAGMATIC AND LINGUISTIC FEATURES OF THE EVENT OF THE EVALUATION CATEGORY IN THE LINGUISTIC LANDSCAPE OF THE WORLD (IN THE MATERIAL IN ENGLISH AND UZBEK LANGUAGES). PalArch’s Journal of Archaeology of Egypt/Egyptology, 17(7), 8303-8312.

Jabbarovna, S. N. (2022). APPEARANCE OF THE CONCEPT OF ASSESSMENT IN THE ARTISTIC TEXT. Web of Scientist: International Scientific Research Journal, 3(3), 804-813.

Jabbarovna, S. N. (2022). APPEARANCE OF THE CONCEPT OF ASSESSMENT IN THE ARTISTIC TEXT. Web of Scientist: International Scientific Research Journal, 3(3), 804-813.

Yusupov, O. (2019). Functional-Semantic Features Of Lexical Doublets In English. Philology Matters, 2019(A), 98-104.

Юсупов, О. Я. (2020). ЛЕКСИК ДУБЛЕТЛАРНИНГ ТИЛШУНОСЛИКДА УРГАНИЛИШИ МАСАЛАЛАРИ. МЕЖДУНАРОДНЫЙ ЖУРНАЛ ИСКУССТВО СЛОВА, 3(2).

Юсупов, О. (2019). Инглиз лексик дублетларининг лингвокультурологик тахдили. Иностранная филология: язык, литература, образование, (3 (72)), 69-73.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов