Распространение гельминтозов среди кур в некоторых районах нашей республики

inLibrary
Google Scholar
Журнал:
Выпуск:
CC BY f
22-25
0
0
Поделиться
Акрамов, К., & Ахмадов, А. (2024). Распространение гельминтозов среди кур в некоторых районах нашей республики. in Library, 3(3), 22–25. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/archive/article/view/30993
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

В данной статье в некоторых районах Навоийской, Бухарской, Сурхандарьинской и Кашкадарьинской областей Представлены сведения о гельминтозах кур и их распространении. Этот Еще один аспект наших исследований в регионах заключается в том, что куры в этих регионах Среди них гельминтологические исследования уже много лет не проводятся, а куры в этих регионах гельминтофауна не изучена.


background image

22 2023, №3.1 (145)

Проблемы биологии и медицины

УДК: 619.5:616.054

РЕСПУБЛИКАМИЗНИНГ АЙРИМ ВИЛОЯТЛАРИДА ТОВУҚЛАР ОРАСИДА
ГЕЛЬМИНТОЗЛАРНИНГ ТАРҚАЛИШИ

Акрамов Комилжон Шуҳрат ўғли

1

, Ахмадов Аброр Илҳом ўғли

2

1 - Ветеринария илмий – тадқиқот институти, Ўзбекистон Республикаси, Самарқанд ш.;
2 - Самарқанд давлат ветеринария медицинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар университети,
Ўзбекистон Республикаси, Самарқанд ш.

РАСПРОСТРАНЕНИЕ ГЕЛЬМИНТОЗОВ СРЕДИ КУР В НЕКОТОРЫХ РАЙОНАХ НАШЕЙ
РЕСПУБЛИКИ

Акрамов Комилжон Шухрат угли

1

, Ахмадов Аброр Илхом угли

2

1 - Научно – исследовательский институт ветеринарии, Республика Узбекистан, г. Самарканд;
2 - Самаркандский государственный университет ветеринарной медицины, животноводства и биотех-
нологии, Республика Узбекистан, г. Самарканд


PREVALENCE OF HELMINTHIASIS AMONG POULTRY IN SOME REGIONS OF OUR
REPUBLIC

Akramov Komiljon Shukhrat ugli

1

, Akhmadov Abror Ilkhom ugli

2

1 - Scientific Research Institute of Veterinary Medicine, Republic of Uzbekistan, Samarkand;
2 - Samarkand state university of veterinary medicine, livestock and biotechnologies, Republic of Uzbekistan,
Samarkand

e-mail:

komiljonshuhratovich@mail.ru

Резюме.

Ушбу мақолада Навоий, Бухоро, Сурхондарё ва Қашқадарё вилоятларининг айрим туманларида

товуқларнинг гельминтозлари ҳамда уларнинг тарқалиши тўғрисида маълумотлар келтирилган. Ушбу
вилоятларда тадқиқотларимизни олиб боришимизнинг яна бир жиҳати шуки ушбу вилоятларда товуқлар
орасида узоқ йиллардан буён гелминтологик тадқиқотлар олиб борилмаган ва бу вилоятлардаги товуқлар
гелминтофаунаси ўрганилмаган.

Калит сўзлар:

айрим вилоятлар,

тоғ-тоғолди, аскаридиоз, гетеракидоз, капиллариоз, кетма-кет ювиш,

Фюллеборн, гельминтоовоскопия, гельминтоларвоскопия, седиментация, флотация.

Abstract.

This article presents information about helminthiases of chickens and their distribution in some areas of

Navoi, Bukhara, Surkhandarya and Kashkadarya regions. Another aspect of our research in these regions is that helmin-
thological studies among chickens in these regions have not been carried out for many years, and the helminth fauna of
chickens in these regions has not been studied.

Key words:

certain areas, high mountains, ascariasis, heterokidosis, capillariasis, serial washings, Fülleborn,

helmintho-ovoscopy, helmintholaroscopy, sedimentation, flotation.

Мавзунинг

долзарблиги.

Марказий

Осиёнинг, хусусан Республикамизнинг ўзига хос
географик-иқлим хусусиятлари – баҳор ва куз
ойларининг бирмунча илиқ ва намгарчилик
етарли бўлиши, қиш мавсумининг эса ўта совуқ
бўлмаслиги, қиш ойларида вақти-вақти билан
илиқ

кунлар

кузатилиши

бирқанча

гельминтозларнинг тарқалиши ва ривожланишига
шароит яратади.

Республикамизда чорва ҳайвонлари ва

паррандалар

орасида

гельминтозларнинг

бирмунча кенг тарқалганлигини инобатга олган
ҳолда уларга қарши юқори самарали бўлган,
арзон ва қулай даволаш-профилактика чора-
тадбирларини ишлаб чиқиш ветеринария соҳаси
мутахассислари

олдида

турган

долзарб

муаммолардан бири бўлиб келмоқда.

Бугунги кунда паррандаларнинг 30 дан

ортиқ гельминтозлари фанга маълум бўлиб,
улардан

мамлакатимизда

кенг

тарқалган,

паррандачилик соҳасига сезиларли даражада
иқтисодий зарар келтирадиган турларини иқлим
минтақалари бўйича тарқалишини аниқлаш ҳам
долзарб

бўлиб,

ўз

ечимини

кутаётган

муаммолардан биридир.

Тадқиқотнинг

мақсади.

Республикамизнинг Навоий, Бухоро, Сурхондарё
ва

Қашқадарё

вилоятлари

паррандачилик

хўжаликлари

ҳамда

аҳоли

хонадонларида

боқилаётган товуқлар орасида кенг тарқалган
гельминтозларни аниқлашдан иборат.

Тадқиқот объекти ва усуллари.

Биз ўз

тадқиқотларимизни

Навоий

вилоятининг

Навбаҳор ва Қизилтепа, Бухоро вилоятининг
Бухоро, Шофиркон, Ғиждувон ҳамда Пешку,
Сурхондарё вилоятининг Жарқўрғон, Ангор,
Шеробод ва Термиз, Қашқадарё вилоятининг
Термиз

туманларида

аҳоли

хонадонлари

шунингдек

паррандачилик

хўжаликларида

боқилаётган тухум йўналишидаги товуқларда


background image

Биология ва тиббиёт муаммолари

2023, №3.1 (145)

23

олиб борилди. Товуқлардан олинган фекалий
намуналари гельминтоовоскопик (Фюллеборн,
кетма-кет ювиш) усулларида текширилди.

Тадқиқот натижалари.

Навоий, Бухоро,

Сурҳондарё ва Қашқадарё вилоятларида товуқлар
орасида асосий гельминтозларни аниқлаш бўйича
2022 йилнинг октябр-ноябр ойларида Навоий ва
Бухоро вилоятларида 168 бош, 2023 йилнинг
феврал-апрел ойларида Сурхондарё ва Қашқадарё
вилоятларида эса 183 бош товуқлардан олинган
фекалий намуналари гельминтоовоскопиянинг
Фюллеборн ва кетма-кет ювиш усулларида
текширилди. Текширишлар натижаларига кўра
вилоятларда

товуқларнинг

гельминтозлари

бўйича

эпизоотологик

ҳолат

бирмунча

қониқарсиз аҳволда эканлиги маълум бўлди.

Навоий вилоятида жами текширилган 76

бош товуқларнинг 33 боши яъни 43,4 %

гельминтозлар билан умумий зарарланганлиги
аниқланди.

Юқоридаги тадқиқотларимиз натижаларига

кўра вилоятда товуқларнинг гетеракидоз билан
экстенсзарарланиши

бошқа

гельминтозларга

қараганда юқори эканлиги маълум бўлди.

Бухоро вилоятининг Бухоро, Шофиркон,

Ғиждувон ҳамда Пешко туманларида олиб
борилган тадқиқотларимизда жами 92 бош
товуқларнинг 46 боши (50,0 %) гельминтозлар
билан экстенс зарарланганлиги аниқланди.
Текширилган товуқлардан 25 боши (27,2 %)
аскаридиоз, 31 боши (33,7 %) гетеракидоз, 16
боши (17,4 %) капиллариоз қўзғатувчилари билан
зарарланганлиги маълум бўлди.

Тадқиқотларимиз

натижасида

маълум

бўлдики

Бухоро

ва

Пешку

туманларида

капиллариоз билан зарарланиш кузатилмади.

Жадвал 1.

Навоий вилоятида товуқларнинг гельминтозлар билан экстенсзарарланганлиги,

гельминтокопрологик текширишлар асосида (n=76)

Т/р

Ҳудудлар номи

Ум

умий

бош

сони

Гельминтозлар

аскаридиоз

гетера

кидоз

капи

лла

риоз

гельм

интозлар

била

н

ум

ум

ий

з

арарл

ани

ш

эйм

ериоз

n=

%

n=

%

n=

%

n=

%

n=

%

1

Навбаҳор
тумани

34

4

11,8

-

-

3

8,8

6

17,6

-

-

2

Қизилтепа
тумани

42

16

38,1

25

59,5

-

-

27

64,3

15

35,7

ЖАМИ

76

20

26,3

25

32,9

3

3,9

33

43,4

15

19,7


Жадвал 2.

Бухоро вилоятида товуқларнинг гельминтозлар билан экстенсзарарланганлиги,

гельминтокопрологик текширишлар асосида (n=92)

Т/р

Ҳудудлар номи

Ум

умий

бош

сони

Гельминтозлар

аскаридиоз

гетера

кидоз

капи

лла

риоз

гельм

интозлар

била

н

ум

ум

ий

з

арарл

ани

ш

эйм

ериоз

n=

%

n=

%

n=

%

n=

%

n=

%

1

Бухоро тумани

20

3

15,0

2

10,0

-

-

5

25,0

-

-

2

Шофиркон
тумани

22

13

59,1

14

63,6

9

40,1

18

81,8

-

-

3

Ғиждувон
тумани

20

5

25,0

5

25,0

7

35,0

11

55,0

-

-

4

Пешко тумани

30

4

13,3

10

33,3

-

-

12

40,0

5

16,7

ЖАМИ

92

25

27,2

31

33,7

16

17,4

46

50,0

5

5,4


background image

24 2023, №3.1 (145)

Проблемы биологии и медицины

Жадвал 3.

Сурхондарё вилоятида товуқларнинг гельминтозлар билан экстенсзарарланганлиги,

гельминтокопрологик текширишлар асосида (n=135)

Т/р

Ҳудудлар номи

Ум

умий

бош

сони

Гельминтозлар

аскаридиоз

гетера

кидоз

капи

лла

риоз

гельм

интозлар

била

н

ум

ум

ий

з

арарл

ани

ш

эйм

ериоз

n=

%

n=

%

n=

%

n=

%

n=

%

1

Жарқўрғон
тумани

40

4

10,0

3

7,5

-

-

6

15,0

40

100

2

Ангор тумани

35

8

22,8

17

48,6

24

68,6

33

94,3

15

42,8

3

Шеробод
тумани

17

3

17,6

4

23,5

10

58,8

11

64,7

6

35,3

4

Термиз тумани

43

19

44,2

24

55,8

8

18,6

29

67,4

-

-

ЖАМИ

135

34

25,2

48

35,6

42

31,1

79

58,5

61

45,2


Жадвал

4.

Қашқадарё

вилояти

Китоб

туманида

товуқларнинг

гельминтозлар

билан

экстенсзарарланганлиги, гельминтокопрологик текширишлар асосида (n=48)

Т/р

Гельминтозлар

n=

%

Гельминтозлар билан умумий зарарланиш

Умумий бош сони – 48 бош

1

Аскаридиоз

23

47,9

36 (75,0 %)

2

Гетеракидоз

22

45,8

3

Капиллариоз

14

29,2

Расм 1.

Республикамизнинг айрим вилоятларида товуқларнинг гельминтозлар билан

экстенсзарарланганлиги, гельминтокопрологик текширишлар асосида, n=351

Навбатдаги

тадқиқотларимизни

давом

эттириб 2023 йилнинг феврал-апрал ойларида
Сурхондарё ва Қашқадарё вилоятларининг айрим
туманларида товуқлар орасида гельминтозларни
тарқалишини аниқлаш бўйича экспедициялар
ташкил этилди ва копрологик текширишлар
ўтказилди.

Сурхондарё вилоятининг тадқиқотлар олиб

борилган туманларида жами 135 бош товуқлар
текширилган бўлиб уларнинг 79 боши яъни 58,5
фоизи

гельминтозлар

билан

умумий

зарарланганлиги аниқланди. Ушбу вилоятда

капиллариоз билан зарарланишнинг бирмунча
юқори (31,1 %) эканлигини кўришимиз мумкин.

Қашқадарё вилоятининг Китоб туманида

жами 48 бош товуқлардан намуналар олиниб
гельминтоовоскопик текширувлар олиб борилди.
Текширилган товуқларнинг 36 боши (75,0 %)
гельминтозлар

билан

умуман

экстенсзарарланганлиги

аниқланди.

Товуқларнинг 23 бошида (47,9 %) аскаридиоз, 22
бошида (45,8 %) гетеракидоз, 14 бошида яъни
29,2

фоизида

капиллариоз

қўзғатувчилари

тухумлари аниқланди.


background image

Биология ва тиббиёт муаммолари

2023, №3.1 (145)

25

Олиб борилган тадқиқотлар натижадаридан

маълум бўлдики ушбу вилоятлар иқлими иссиқ ва
қуруқ бўлишига қарамасдан товуқлар орасида
эймериоз билан ҳам зарарланиш аниқланди.

Мамлакатимизнинг тадқиқотларимиз олиб

борилган вилоятларининг айрим туманларида
жами 351 бош товуқларнинг 194 боши яъни 55,3
фоизини

умуман

гельминтозлар

билан

зарарланганлигини кўришимиз мумкин.

Хулосалар.

Текширилган

351

бош

товуқларнинг 194 боши (55,3 %) умуман
гельминтозлар билан зарарланганлиги аниқланди.
Улар орасида гетеракидоз билан зарарланиш энг
юқори даражада бўлиб 126 бош (35,89 %)да,
ундан кейин эса 102 бош (29,05 %)да аскаридиоз,
75 бош (21,4 %)да капиллариоз билан зарарланиш
аниқланди.

Тадқиқотлар

давомида

аниқланган

гельминтозларни олдини олиш ва даволашга
қаратилган замонавий чора-тадбирларни ишлаб
чиқиш шунингдек асосан маҳаллий антгельминт
воситалар яратиш ва улардан кенг миқёсда
фойдаланишни

йўлга

қўйиш

мақсадга

мувофиқдир.

Адабиётлар:

1.

Акрамов

К.Ш.,

Джаббаров

Ш.А.

Республикамизнинг шарқий географик-иқлим
минтақаларида

паррандалар

(товуқлар)

гельминтозларининг тарқалиши // Ветеринария
медицинаси журнали. №7. Тошкент, 2022. 16-18
б.
2.

Джаббаров Ш.А. Гельминтозларга қарши

кураш чора-тадбирларининг самарадорлиги ва
уни ошириш йўллари. //Док. диссертацияси. 2017.
– Б. 98-122.
3.

Иргашев И.Х. Гельминты и гельминтозы

каракульских овец. Ташкент, 1971. 283 с.
4.

Никольский Я.Д. Методы качественного и

количественного анализа для прижизненной
диагностики гельминтозов мелкого рогатого
скота. //Тр. УзНИВИ, т.14, 1961. –С. 153-159.
5.

Орипов А.О., Давлатов Р.Б., Йўлдошев Н.Э.

Ветеринария

гельминтологияси.

//

Ўқув

қўлланма.Тошкент, 2016. 198-201 б.
6.

Орипов

А.О.

Гельминтозларга

қарши

курашишнинг замонавий стратегияси, услуб ва
воситалари. // Ветеринария медицинаси журнали.
№11. Тошкент, 2021. 17-19 б.
7.

Орипов А.О., Джаббаров Ш.А., Йўлдошев Н.Э.

ва

бошқалар

Чорва

молларининг

асосий

гельминтозлари ва уларнинг турли вилоятларда
тарқалиши // Ветеринария медицинаси журнали.
№7. Тошкент, 2022. 13-16 б.
8.

Орипов А.О., Ғафуров А.Ғ., Юлдашов Н.Е.,

Джаббаров

Ш.А.,

Кайпанов

М.Т.

Қорақалпоғистон

Республикаси

чорва

молларининг

гелминтозлари

ва

прапилазмидозларига

қарши

даволаш

профилактика чора-тадбирлари. //Зооветеринария
журнали. №10. Тошкент, 2016. -Б19-23
9.

Орипов А.О., Йўлдошов Н.Е., Джаббаров

Ш.А.,

Гелминтозларга

қарши

даволаш-

профилактика

чора-тадбирлари

бўйича

тавсиялар// Тошкент-2015. 8-9. б.
10.

Тайлоқов

Т.И.

Ўзбекистон

шароитида

эчкиларнинг гельминтлари ва гельминтозлари.
Докторлик (DSc) дисс. автореф. 2023, Самарқанд.
11.

Akramov K.Sh. Main Chelmintosis of Chickens

and Their Fight against Them. Spanish Journal of
“INNOVATION AND INTEGRITY”. Volume: 05,
2022. pp. 382-384.
12.

Akramov K.Sh. Poultry (chickens) in uzbekistan's

south

-

western

regions:

helminths

and

helminthioses.//

Международной

научно-

практической конференции 15-16 марть. Алматы,
2023. – С. 445-449
13.

Oripov A.O., Jabbarov Sh.A., Safarov X. Main

helmintiases of farm animals and their spreading rate.
The American Journal of veterinary and Discovery
(JSSN-2689-0968), volume 04.issu of Pages 1-8.
14.

Oripov A.O., Yuldaschev N.E. Modern strategi,

new methods and means for control of helminthas in
Uzbekistan. Украинськ. часоплс ветеринарних
наук, №3. том 12.

РАСПРОСТРАНЕНИЕ ГЕЛЬМИНТОЗОВ СРЕДИ

КУР В НЕКОТОРЫХ РАЙОНАХ НАШЕЙ

РЕСПУБЛИКИ

Акрамов К.Ш., Ахмадов А.И.

Резюме.

В данной статье представлены

сведения о гельминтозах кур и их распространении в
некоторых

районах

Навоийской,

Бухарской,

Сурхандарьинской и Кашкадарьинской областей. Еще
одним аспектом наших исследований в этих регионах
является то, что гельминтологические исследования
среди кур в этих регионах не проводились уже много
лет, а гельминтофауна кур в этих регионах не
изучалась.

Ключевые

слова:

отдельные

районы,

высокогорье, аскаридоз, гетерокидоз, капилляриоз,
серийные промывки, Фюллеборн, гельминтоовоскопия,
гельминтоляроскопия, седиментация, флотация.

Библиографические ссылки

Акрамов К.Ш., Джаббаров Ш.А. Республикамизнинг шарқий географик-иқлим минтақаларида паррандалар (товуқлар) гельминтозларининг тарқалиши // Ветеринария медицинаси журнали. №7. Тошкент, 2022. 16-18 б.

Джаббаров Ш.А. Гельминтозларга қарши кураш чора-тадбирларининг самарадорлиги ва уни ошириш йўллари. //Док. диссертацияси. 2017. – Б. 98-122.

Иргашев И.Х. Гельминты и гельминтозы каракульских овец. Ташкент, 1971. 283 с.

Никольский Я.Д. Методы качественного и количественного анализа для прижизненной диагностики гельминтозов мелкого рогатого скота. //Тр. УзНИВИ, т.14, 1961. –С. 153-159.

Орипов А.О., Давлатов Р.Б., Йўлдошев Н.Э. Ветеринария гельминтологияси. // Ўқув қўлланма.Тошкент, 2016. 198-201 б.

Орипов А.О. Гельминтозларга қарши курашишнинг замонавий стратегияси, услуб ва воситалари. // Ветеринария медицинаси журнали. №11. Тошкент, 2021. 17-19 б.

Орипов А.О., Джаббаров Ш.А., Йўлдошев Н.Э. ва бошқалар Чорва молларининг асосий гельминтозлари ва уларнинг турли вилоятларда тарқалиши // Ветеринария медицинаси журнали. №7. Тошкент, 2022. 13-16 б.

Орипов А.О., Ғафуров А.Ғ., Юлдашов Н.Е., Джаббаров Ш.А., Кайпанов М.Т. Қорақалпоғистон Республикаси чорва молларининг гелминтозлари ва прапилазмидозларига қарши даволаш профилактика чора-тадбирлари. //Зооветеринария журнали. №10. Тошкент, 2016. -Б19-23

Орипов А.О., Йўлдошов Н.Е., Джаббаров Ш.А., Гелминтозларга қарши даволаш-профилактика чора тадбирлари бўйича тавсиялар// Тошкент-2015. 8-9. б.

Тайлоқов Т.И. Ўзбекистон шароитида эчкиларнинг гельминтлари ва гельминтозлари. Докторлик (DSc) дисс. автореф. 2023, Самарқанд.

Akramov K.Sh. Main Chelmintosis of Chickens and Their Fight against Them. Spanish Journal of “INNOVATION AND INTEGRITY”. Volume: 05, 2022. pp. 382-384.

Akramov K.Sh. Poultry (chickens) in uzbekistan's south - western regions: helminths and helminthioses.// Международной научно-практической конференции 15-16 марть. Алматы, 2023. – С. 445-449

Oripov A.O., Jabbarov Sh.A., Safarov X. Main helmintiases of farm animals and their spreading rate. The American Journal of veterinary and Discovery (JSSN-2689-0968), volume 04.issu of Pages 1-8.

Oripov A.O., Yuldaschev N.E. Modern strategi, new methods and means for control of helminthas in Uzbekistan. Украинськ. часоплс ветеринарних наук, №3. том 12.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов