XVI-RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYA
YAKUNLARI BO'YICHA ILMIY ISHLAR TO'PLAMI
Issue - 4(2025)
Available at
Y
22
LOYIHAVIY YONDASHUVNING MOHIYATI, DIDAKTIK
ASOSLARI VA TA’LIM JARAYONIDAGI O‘RNI
Bannayev Qosimjon Qodirjonovich
Namangan davlat texnika universiteti - mustaqil tadqiqotchi
qosimjonbannaev@gmail.com
Annotatsiya.
Ushbu maqolada loyihaviy yondashuvning mazmun-mohiyati,
uning didaktik asoslari va zamonaviy ta’lim jarayonidagi ahamiyati tahlil qilinadi.
Loyihaviy yondashuv o‘quvchilarning mustaqil fikrlashi, amaliy ko‘nikmalarni
shakllantirishi va bilimlarni hayotiy muammolar yechimiga yo‘naltirishi bilan
ajralib turadi. Tadqiqot davomida loyiha metodining afzalliklari, cheklovlari, uni
turli bosqichlarda samarali qo‘llash usullari va xalqaro tajribalar ko‘rib chiqildi.
Kalit so‘zlar:
loyihaviy yondashuv, Project-based learning (PBL), mustaqil
fikrlash, kompetensiyaga asoslangan ta’lim, konstruktivistik yondashuv, pedagogik
innovatsiya, fanlararo integratsiya, amaliy ko‘nikmalar, ta’limda raqamli
texnologiyalar, qishloq xo‘jaligida ta’lim loyihalari.
СУТЬ ПРОЕКТНОГО ПОДХОДА, ДИДАКТИЧЕСКАЯ ОСНОВА
И ЕГО МЕСТО В ОБРАЗОВАТЕЛЬНОМ ПРОЦЕССЕ
Баннаев Касимжон Кадиржонович
Namangan State Technical University - независимый исследователь
Аннотация.
В статье анализируется сущность проектного подхода,
его дидактические основы и его значение в современном образовательном
процессе. Проектный подход характеризуется самостоятельностью
мышления учащихся, формированием практических навыков и применением
XVI-RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYA
YAKUNLARI BO'YICHA ILMIY ISHLAR TO'PLAMI
Issue - 4(2025)
Available at
Y
23
знаний для решения реальных жизненных задач. В исследовании были
рассмотрены преимущества и ограничения проектного метода, способы его
эффективного применения на различных этапах, а также международный
опыт.
Ключевые слова:
проектный подход, проектное обучение (PBL),
самостоятельное мышление, компетентно-ориентированное образование,
конструктивистский
подход,
педагогические
инновации,
междисциплинарная
интеграция,
практические
навыки,
цифровые
технологии в образовании, образовательные проекты в сельском хозяйстве.
THE ESSENCE OF THE PROJECT APPROACH, DIDACTIC
FOUNDATIONS AND ITS ROLE IN THE EDUCATIONAL PROCESS
Bannayev Qosimjon Qodirjonovich
Namangan State Technical University - independent researcher
qosimjonbannaev@gmail.com
Annotation.
This article analyzes the essence of the project approach, its
didactic foundations and its importance in the modern educational process. The
project approach is characterized by independent thinking of students, the
formation of practical skills and the orientation of knowledge to solving life
problems. During the study, the advantages and limitations of the project method,
methods of its effective application at different stages and international experience
were considered.
Keywords:
project approach, Project-based learning (PBL), independent
thinking, competency-based education, constructivist approach, pedagogical
XVI-RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYA
YAKUNLARI BO'YICHA ILMIY ISHLAR TO'PLAMI
Issue - 4(2025)
Available at
Y
24
innovation, interdisciplinary integration, practical skills, digital technologies in
education, educational projects in agriculture.
Kirish (Introduction).
Zamonaviy pedagogika ta’lim jarayonini talaba
faoliyatiga asoslangan, o‘quvchini markazga qo‘yuvchi yondashuvlar asosida
tashkil etishni taqozo qilmoqda. Bunday yondashuvlardan biri bu loyihaviy
yondashuv bo‘lib, u o‘quvchining mustaqil fikrlashi, ijodiy yondashuvi, muammo
yechish malakalarini rivojlantirishda samarali vositadir (Zheng et al., 2024; Villan
& dos Santos, 2023).
Dewey (1938) o‘zining ta’lim konsepsiyasida tajriba va faoliyat orqali
o‘qitish g‘oyasini ilgari suradi, bu loyiha asosidagi ta’limga zamin yaratgan.
Bugungi kunda PISA, TIMSS kabi xalqaro baholash dasturlari ham
o‘quvchilarning amaliy bilim va ko‘nikmalariga asoslangan yondashuvlarni afzal
ko‘rmoqda (OECD, 2021).
Loyihaviy yondashuvning muhim namoyon bo‘lish shakllaridan biri bu
Project-Based Learning (PBL) hisoblanadi. PBL — talabalarning real hayotdagi
muammolarni tahlil qilish, echim ishlab chiqish va taqdim etish faoliyati orqali
o‘rganishini nazarda tutadi. So‘nggi tadqiqotlarda bu yondashuv sun’iy intellekt,
raqamli hamkorlik va masofaviy ta’lim muhitlarida ham keng tatbiq etilayotgani
ko‘rsatildi (Lanubile et al., 2023; Suciu et al., 2023).
Ayniqsa, qishloq xo‘jaligi yo‘nalishida tahsil olayotgan talabalar uchun bu
yondashuv nihoyatda foydalidir. Chunki ular o‘rgangan nazariy bilimlarini dala
sharoitida, texnologiyalar bilan bog‘liq amaliy masalalarda, loyihalar orqali
XVI-RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYA
YAKUNLARI BO'YICHA ILMIY ISHLAR TO'PLAMI
Issue - 4(2025)
Available at
Y
25
chuqurroq o‘zlashtira oladi. Masalan, “Tomchilatib sug‘orish tizimini ishlab
chiqish”, “Organik o‘g‘itlar bilan tajriba o‘tkazish” yoki “Paxtani kasalliklardan
himoya qilish bo‘yicha innovatsion yechimlar” kabi mavzularda loyiha ishlari
nafaqat bilim, balki amaliy tajriba beradi.
Bunday yondashuv talabaning nafaqat bilim darajasini, balki kasbiy
tayyorgarligini, mustaqil fikrlashini, ijodiy yondashuvini va innovatsion qarorlar
qabul qilish qobiliyatini ham rivojlantiradi. Shu sababli, ayniqsa texnik va amaliy
sohalar uchun loyiha asosida o‘qitish zamonaviy ta’limning muhim ehtiyojlaridan
biri sifatida ko‘rilmoqda.
Uslublar (Methods)
Tadqiqotda quyidagi metodologik yondashuvlar qo‘llanildi:
Nazariy tahlil – loyihaviy yondashuvga oid ilmiy manbalar, maqolalar va
xorijiy tajribalar o‘rganildi. Xususan, Thomas (2000), Bell (2010), Larmer va
Mergendoller (2015) tomonidan ishlab chiqilgan konsepsiyalar tahlil qilindi.
Taqqoslash usuli – an’anaviy va loyihaviy yondashuvlar o‘rtasidagi farq va
o‘xshashliklar aniqlashtirildi (Barrows, 1986).
Pedagogik kuzatuv – Oʻzbekiston va xorijdagi ta’lim muassasalarida
loyihaviy yondashuvni qo‘llayotgan o‘qituvchilarning dars jarayonlari tahlil qilindi.
Bu kuzatuvlar talabalarning loyihalarda ishtirok etish darajasi va o‘rganish
motivatsiyasiga ta’sirini aniqlash imkonini berdi (Yunusova, 2021).
XVI-RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYA
YAKUNLARI BO'YICHA ILMIY ISHLAR TO'PLAMI
Issue - 4(2025)
Available at
Y
26
Empirik tadqiqot – OTM talabalariga hamda o‘qituvchilarga so‘rovnomalar
tarqatildi. Ularning loyihaviy metodga bo‘lgan qarashlari, samaradorlik haqidagi
fikrlari tahlil qilindi.
Holat tahlili (case-study) – ayrim universitetlarda joriy etilgan loyihalar
asosida real amaliy tajriba misollarida o‘rganildi. Masalan, Toshkent davlat agrar
universiteti, Xorazm filiali hamda AQSHdagi High Tech High maktablarida olib
borilgan PBL tajribalari asos qilib olindi (Krajcik & Blumenfeld, 2006).
Natijalar
Tadqiqot davomida loyihaviy yondashuvning quyidagi asosiy afzalliklari va
xususiyatlari aniqlangan:
Konstruktivistik yondashuv
– o‘quvchi bilimni tayyor holatda emas, balki
mustaqil izlanish orqali o‘zi yaratadi (Vygotsky, 1978).
Kompetensiyalarga asoslangan ta’lim
– loyihalar orqali o‘quvchilarda
tanqidiy fikrlash, axborotni tahlil qilish, samarali muloqot va jamoada ishlash kabi
zamonaviy ko‘nikmalar shakllanadi (Larmer & Mergendoller, 2015).
Texnologiyalar bilan uyg‘unlik
– raqamli platformalar (Padlet, Google
Classroom, Trello) yordamida loyiha ishlari yanada samarali tashkil etiladi.
Muloqot va hamkorlikni rivojlantiradi
– guruhli ish jarayonida talabalar
bir-biri bilan faol muloqot qilib, ijtimoiy ko‘nikmalarini kuchaytiradi (Blumenfeld
et al., 1991).
Fanlararo integratsiya
– turli fanlardan o‘rganilgan bilimlar asosida
umumiy muammoni hal qilish malakasi shakllanadi.
XVI-RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYA
YAKUNLARI BO'YICHA ILMIY ISHLAR TO'PLAMI
Issue - 4(2025)
Available at
Y
27
Bundan tashqari, kuzatishlar shuni ko‘rsatdiki, loyiha asosida ishlagan
guruhlarda talabalar mustaqil izlanishga ko‘proq intilgan, ularning bilimni
o‘zlashtirish darajasi esa an’anaviy ta’lim guruhlariga nisbatan yuqori bo‘lgan
(Bell, 2010).
Ayniqsa, qishloq xo‘jaligi yo‘nalishidagi talabalar, masalan agrotexnika,
sug‘orish, chorvachilik va o‘simlikshunoslik kabi fanlar asosida loyiha ishlab
chiqib, bevosita amaliy tajriba orttirgan. Ayrim oliy ta’lim muassasalarida esa
talabalar tomonidan ishlab chiqilgan loyihalar mahalliy fermer xo‘jaliklarida
sinovdan o‘tkazilib, ijobiy natijalar bergan (Yunusova, 2021).
Masalan, Toshkentdagi Xalqaro Vestminster universitetida talabalar “Urban
Sustainability” loyihasi doirasida muhandislik, iqtisod va ekologiya fanlari
bo‘yicha bilimlarni uyg‘unlashtirib, real hayotga mos yechimlar ishlab chiqqan.
Shunga o‘xshash yondashuvni qishloq xo‘jaligi ta’lim yo‘nalishlarida ham keng
tatbiq etish mumkin.
4. Munozara (Discussion)
Loyihaviy yondashuv ta’lim jarayonida o‘quvchilarni passiv tinglovchidan
faol ishtirokchiga aylantiradi. Bu metod orqali ular real muammolarni aniqlaydi,
ularni tahlil qiladi va amaliy yechimlar ishlab chiqadi. Biroq, bu yondashuvni
samarali joriy qilish uchun bir nechta muhim omillarni hisobga olish kerak.
Birinchidan, o‘qituvchilarning metodik tayyorgarligi katta ahamiyatga ega.
Loyiha asosida dars berish oson emas — bu yuqori darajadagi pedagogik mahorat,
puxta rejalashtirish va resurslardan to‘g‘ri foydalanishni talab qiladi.
XVI-RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYA
YAKUNLARI BO'YICHA ILMIY ISHLAR TO'PLAMI
Issue - 4(2025)
Available at
Y
28
Ikkinchidan, baholash mezonlari aniq va tushunarli bo‘lishi kerak.
An’anaviy testlar o‘rniga, PBL jarayonida ko‘proq rubrikalarga asoslangan
baholash tizimi, jamoaviy ish natijalari va yakuniy mahsulot taqdimoti muhim
o‘rin tutadi.
Shuningdek, loyiha ishlarini amalga oshirishda vaqt va texnik ta’minot
masalalari ham dolzarb bo‘lib qoladi. Kompyuterlar, internet, raqamli
platformalardan foydalanish imkoniyati bu yondashuvni yanada samaraliroq qiladi.
Xalqaro tadqiqotlar shuni ko‘rsatmoqdaki, PBL asosida ta’lim olgan
o‘quvchilar mustaqil fikrlash, qaror qabul qilish, ijodiy yondashish va hamkorlikda
ishlash kabi zamonaviy kompetensiyalarni chuqur o‘zlashtiradilar (Bell, 2010).
Xulosa
Loyihaviy yondashuv — XXI asr ta’limining eng muhim va dolzarb
metodologik yo‘nalishlaridan biridir. Bu yondashuv orqali o‘quvchilar nafaqat
bilim oladi, balki uni real hayotda qo‘llash, jamoa bilan ishlash, muammo yechish
va zamonaviy texnologiyalardan foydalanish malakalarini ham rivojlantiradi.
Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki, loyiha asosida o‘qitish kompetensiyaga
asoslangan ta’lim tamoyillarini muvaffaqiyatli amalga oshirishda samarali vositadir.
Ayniqsa, texnik va amaliy yo‘nalishlarda tahsil olayotgan talabalar uchun bu metod
ularning kasbiy tayyorgarligi, amaliy bilim va ko‘nikmalarni shakllantirishda juda
foydali.
XVI-RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYA
YAKUNLARI BO'YICHA ILMIY ISHLAR TO'PLAMI
Issue - 4(2025)
Available at
Y
29
Loyihaviy ta’limni ta’lim tizimiga to‘laqonli tatbiq etish orqali biz nafaqat
raqobatbardosh kadrlar tayyorlashga, balki zamonaviy muammolarga yechim topa
oladigan ijodkor, tashabbuskor va mustaqil shaxslarni shakllantirishga erishamiz.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Zheng, C., Yuan, K., Guo, B., Mogavi, R. H., Peng, Z., Ma, S., & Ma, X.
(2024). Charting the Future of AI in Project-Based Learning: A Co-Design
Exploration with Students.
2.
Villan, F., & dos Santos, R. P. (2023). ChatGPT as Co-Advisor in
Scientific Initiation: Action Research with Project-Based Learning in Elementary
Education.
3.
Lanubile, F., Martínez-Fernández, S., & Quaranta, L. (2023). Teaching
MLOps in Higher Education through Project-Based Learning.
4.
Suciu, D. M., Motogna, S., & Molnar, A.-J. (2023). Transitioning a
Project-Based Course between Onsite and Online. An Experience Report.
5.
Hmelo-Silver, C. E. (2004). Problem-Based Learning: What and How Do
Students Learn?. Educational Psychology Review, 16(3), 235–266.
