ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
10
HOMILA ICHI INFEKSIYASI BILAN TUG‘ILGAN CHAQALOQLAR
BUYRAK USTI BEZIDAGI O‘ZGARISHLARNING MORFOLOGIK
JIHATLARI
Djumanova Gulchexra Eshmamatovna
Samarkand davlat tibbiyot universitetining
kup tarmoqli klinikasi vrach pediatri.
https://doi.org/10.5281/zenodo.14603263
Annotatsiya:
Homila ichidagi infeksiyalar homiladorlik davomida onaning
va homilaning sog‘lig‘iga jiddiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Bu infeksiyalar
homilaning organ va tizimlarining normal rivojlanishiga salbiy ta’sir qiladi,
xususan, homiladagi buyrak usti bezlari (adrenal bezlar)da morfologik
o‘zgarishlarga olib kelishi mumkin. Homila ichidagi infektsiyalar, masalan,
sitomegalovirus, toksoplazma, sifilis va boshqa kasalliklar, buyrak usti
bezlarining tuzilishini o‘zgartiradi, ularning gormonlar ishlab chiqarish
imkoniyatini kamaytiradi va organlarning normal funksiyasini buzadi. Maqolada
homila ichidagi infeksiyalar bilan tug‘ilgan chaqaloqlarda buyrak usti bezidagi
morfologik o‘zgarishlar va bu o‘zgarishlarning klinik ahamiyati ko‘rib chiqiladi.
Tayanch so‘zlar
: Homila ichidagi infeksiya, buyrak usti bezi, morfologik
o‘zgarishlar, patomorforlogiya, infeksiyalar, chaqaloq, Sitomegalovirus,
Toksoplazmoz
Homiladorlik davrida infeksiyalar homilaning rivojlanishiga va
organizmning normal ishlashiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Bu infeksiyalar
homilaning immun tizimiga, organ rivojlanishiga va gormonal tizimiga jiddiy
ta’sir qiladi. Buyrak usti bezlari (adrenal bezlari) bu jarayonlarda muhim rol
o‘ynaydi, chunki ular stress gormonlari va boshqa muhim biologik moddalarni
ishlab chiqaradi. Infektsiyalar, ayniqsa homilalik davrning dastlabki
bosqichlarida, buyrak usti bezlarining morfologik va funktsional o‘zgarishlariga
olib kelishi mumkin.
Buyrak usti bezi va uning funksiyasi:
Buyrak usti bezi ikki qismdan iborat bo‘lib, ular yuqori buyraklarning
ustida joylashgan. Ular ikki asosiy qismdan iborat:
Korteks: Buyrak usti bezining tashqi qismi bo‘lib, stressga qarshi javob
beradigan gormonlar (adrenalin, noradrenalin)ni ishlab chiqaradi. Shuningdek,
korteks mineralokortikoidlar, glukokortikoidlar va jinsiy gormonlarni ishlab
chiqaradi.
Medulla: Buyrak usti bezining ichki qismi bo‘lib, asosan adrenalin va
noradrenalin gormonlarini ishlab chiqaradi.
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
11
Buyrak usti bezlari organizmning ko‘plab funktsiyalarini nazorat qiladi, shu
jumladan, suv va elektrolit balansini, stressga qarshi javobni, yallig‘lanish
jarayonlarini va metabolizmni boshqaradi. Homiladorlikda buyrak usti bezlari
homilaning fiziologik o‘sishi va rivojlanishida muhim rol o‘ynaydi.
Homila ichidagi infektsiyalar va buyrak usti bezi o‘zgarishlari:
Homila ichidagi infektsiyalar organizmning rivojlanishiga sezilarli ta’sir
ko‘rsatadi, bu o‘zgarishlar nafaqat immun tizimi, balki endokrin tizimni ham o‘z
ichiga oladi. Quyidagi infeksiyalar buyrak usti bezlarida morfologik
o‘zgarishlarga olib kelishi mumkin:
Sitomegalovirus (CMV): Sitomegalovirus infeksiyasi homiladagi stressga
qarshi gormonlar ishlab chiqarish jarayoniga to‘sqinlik qiladi va buyrak usti
bezlarida shish va infiltratsiyani keltirib chiqarishi mumkin. Bu infektsiya
buyrak usti bezlarida yallig‘lanish va nekrozga olib keladi. Histologik
tekshiruvlar timus va limfa tugunlarida yallig‘lanish belgilarini ko‘rsatishi
mumkin.
Toksoplazmoz: Toksoplazma infektsiyasi homiladagi buyrak usti
bezlarining normal rivojlanishini buzadi. Parazit organizmda ko‘payib, buyrak
usti bezlarida infiltratsiya va o‘sishni keltirib chiqaradi. Bu organlarning gormon
ishlab chiqarish imkoniyatini kamaytiradi, bu esa homiladagi metabolik va
gormonal o‘zgarishlarga olib kelishi mumkin.
Herpes Simplex Virus (HSV): Herpes simplex virusining homilaga ta’siri
buyrak usti bezlarining morfologik o‘zgarishlarini keltirib chiqaradi. Bu
o‘zgarishlar, asosan, buyrak usti bezlarida nekroz va shishlar shaklida namoyon
bo‘ladi. Histologik tahlil natijalarida gormon ishlab chiqarish jarayonining
buzilishi va bezlarda infiltratsiya ko‘rsatiladi.
Sifilis: Sifilis infeksiyasi ham homiladagi buyrak usti bezlarining
morfologiyasini o‘zgartiradi. Bu infeksiya organlarda fibroz va kollagen
o‘zgarishlarni keltirib chiqaradi, bu esa bezlarning funktsiyasini pasaytiradi.
Histologik tadqiqotlar buyrak usti bezlarida fibroz va interstitsial nekroz
mavjudligini ko‘rsatishi mumkin.
Buyrak usti bezlaridagi morfologik o‘zgarishlar:
Homila ichidagi infektsiyalar natijasida buyrak usti bezlarida quyidagi
patomorforlogik o‘zgarishlar kuzatilishi mumkin:
Infiltratsiya: Buyrak usti bezlarida yallig‘lanish jarayonining natijasi sifatida
turli hujayralar va zararsiz moddalar to‘planishi mumkin.
Shishish: Infektsiyalangan hududlarda bezlarning kattalashishi va shishishi
kuzatiladi.
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
12
Nekroz: Hujayra o‘limi va bezlarning nekrotik o‘zgarishlari paydo bo‘ladi.
Fibroz: Buyrak usti bezlarining normal tuzilishi buzilib, ularning o‘rni fibroz
to‘qima bilan almashtiriladi.
Kortikal va medullary qatlamlarida o‘zgarishlar: Infeksiya natijasida buyrak
usti bezlarining kortikal va medullary qismlarida yallig‘lanish va o‘zgarishlar
yuzaga keladi.
Klinik ahamiyati:
Homila ichidagi infektsiyalar buyrak usti bezlarining morfologik
o‘zgarishlariga olib kelishi mumkin, bu esa bezlarning normal funktsiyasini
susaytiradi. Bu o‘zgarishlar homilaning organizmdagi gormonal balansini,
stressga qarshi javobni va metabolizmni buzadi. Shuningdek, infeksiyalangan
chaqaloqlarda tug‘ma buyrak kasalliklari, gormonlar ishlab chiqarishdagi
muammolar va immun tizimi zaifligi kabi salbiy ta’sirlar kuzatilishi mumkin.
Xulosa qiladigan bo’lsak, homila ichidagi infektsiyalar buyrak usti bezlarining
morfologik o‘zgarishlariga olib keladi va bu o‘zgarishlar homilaning gormonal va
metabolik balansiga jiddiy ta’sir ko‘rsatadi. Bu infeksiyalarni erta aniqlash va
davolash homiladagi organlar va tizimlarning normal rivojlanishini ta’minlashga
yordam beradi. Buyrak usti bezlaridagi morfologik o‘zgarishlar klinik
kuzatishlar va histologik tahlillar orqali aniqlanib, davolashning samaradorligini
oshiradi.
Adabiyotlar:
1.
Toshpo‘latov, B. S. (2017). "Homila ichidagi infeksiyalar va buyrak usti
bezlaridagi morfologik o‘zgarishlar". O‘zbekiston Tibbiyot Jurnali, 9(3), 20-26.
2.
Akilov, F. F. (2019). "Homilalik davrdagi infeksiyalarning buyrak usti bezi
funktsiyalariga ta’siri". Tibbiyotda yangiliklar, 21(4), 54-60.
3.
Yo‘ldoshev, S. "Homila ichi infeksiyalarining patomorfologik tahlili,"
O‘zbekiston Tibbiyot Jurnali, 2018.
4.
Karimov, B. "Chaqaloqlarda endokrin tizim kasalliklari va ularning oldini
olish," Toshkent Tibbiyot Akademiyasi Nashriyoti, 2021.
5.
Nelson, T.E. "Congenital Infections and Fetal Adrenal Gland Damage,"
Journal of Pediatric Endocrinology, 2020.
6.
Smith, R.A. "Morphological Changes in the Adrenal Glands Due to Fetal
Infections," International Journal of Pathology, 2021.
