ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
96
O‘ZBEKISTONDA KICHIK SANOAT ZONALARI UCHUN MAXSUS
SUBSIDIYALAR SIYOSATI: TAHLIL VA TAKLIFLAR
Kaxramonjonova Odinaxon Nodirbek qizi
Turg’unov Hurshidbek Azizbek o’g’li
Andijon davlat texnika instituti
“Iqtisodiyot” yo’nalishi 4-kurs talabasi
+998884733833, kaxramonjonovao@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.15549787
Anotatsiya.
Mazkur maqolada O‘zbekiston Respublikasida kichik sanoat
zonalarini rivojlantirishga qaratilgan maxsus subsidiyalar siyosati har
tomonlama tahlil qilinadi. Kichik biznes subyektlarini qo‘llab-quvvatlashda
davlat tomonidan ko‘rsatilayotgan moliyaviy va soliq imtiyozlarining ahamiyati
ochib beriladi. Xususan, subsidiya dasturlarining amaldagi holati, ularning
samaradorligi, mavjud muammolar va ularni bartaraf etish yo‘llari chuqur
o‘rganiladi. Maqolada xorijiy tajriba asosida O‘zbekiston sharoitiga mos taklif va
tavsiyalar ishlab chiqilgan. Tadqiqot natijalari kichik sanoat zonalarini yanada
samarali rivojlantirish hamda iqtisodiyotni diversifikatsiyalashga xizmat
qiluvchi muhim amaliy asos bo‘lib xizmat qiladi.
Kalit so‘zlar.
Kichik sanoat zonalari, subsidiyalar siyosati, infratuzilma
ta’minoti, soliq imtiyozlari, bojxona preferensiyalari, moliyaviy qo‘llab-
quvvatlash, past foizli kreditlar, grantlar, tadbirkorlikni rivojlantirish,
raqobatbardoshlik, innovatsion rivojlanish, texnologik yangiliklar, kadrlarni
tayyorlash, menejment ko‘nikmalari, barqaror iqtisodiy rivojlanish, davlat
siyosati, ijtimoiy-iqtisodiy ahamiyat, rivojlanish strategiyasi
Annotation
This article provides a comprehensive analysis of the state
policy on special subsidies aimed at developing small industrial zones in the
Republic of Uzbekistan. It highlights the significance of financial and tax
incentives provided by the government to support small business entities. The
study examines the current state of subsidy programs, their effectiveness, and
the main challenges in implementation. In addition, based on foreign experience,
the article offers practical recommendations tailored to the local context. The
findings of the research contribute to the development of more efficient small
industrial zones and serve as a practical basis for economic diversification and
sustainable growth.
Key words.
Small industrial zones, subsidy policy, infrastructure provision,
tax incentives, customs preferences, financial support, low-interest loans, grants,
entrepreneurship development, competitiveness, innovative development,
technological innovations, workforce training, management skills, sustainable
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
97
economic development, state policy, socio-economic significance, development
strategy.
Aннотация.
В данной статье представлен всесторонний анализ
государственной политики Узбекистана в сфере предоставления
специальных субсидий для развития малых промышленных зон.
Раскрывается
значимость
финансовых
и
налоговых
льгот,
предоставляемых государством в поддержку субъектов малого бизнеса.
Исследуются текущее состояние программ субсидирования, их
эффективность, а также существующие проблемы и пути их устранения.
На основе зарубежного опыта предложены практические рекомендации,
адаптированные к национальным условиям. Результаты исследования
способствуют более эффективному развитию малых промышленных зон и
служат важной основой для диверсификации экономики и устойчивого
роста.
Kлючевые слова
Малые индустриальные зоны, политика субсидий,
обеспечение
инфраструктурой,
налоговые
льготы,
таможенные
преференции, финансовая поддержка, кредиты с низкой процентной
ставкой, гранты, развитие предпринимательства, конкурентоспособность,
инновационное развитие, технологические новшества, подготовка кадров,
управленческие
навыки,
устойчивое
экономическое
развитие,
государственная
политика,
социально-экономическая
значимость,
стратегия развития.
So‘nggi yillarda O‘zbekiston iqtisodiyotida sanoatlashtirish jarayonlarini
jadallashtirish, hududiy ishlab chiqarish infratuzilmasini rivojlantirish va yangi
ish o‘rinlarini yaratish borasida muhim islohotlar amalga oshirilmoqda. Ushbu
islohotlarning ajralmas bo‘lagi sifatida kichik sanoat zonalarining tashkil etilishi
va ularning barqaror faoliyat yuritishini ta’minlashga alohida e’tibor
qaratilmoqda. Ayniqsa, tadbirkorlik subyektlarini moliyaviy qo‘llab-quvvatlash,
ularning ishlab chiqarish quvvatlarini kengaytirish va zamonaviy
texnologiyalarni joriy etishida davlat tomonidan beriladigan subsidiyalar muhim
o‘rin tutadi.
Kichik sanoat zonalari uchun maxsus subsidiyalar siyosatini ishlab chiqish
va samarali yo‘lga qo‘yish bugungi kunda nafaqat iqtisodiy o‘sishni ta’minlash,
balki ijtimoiy barqarorlikni mustahkamlashda ham muhim strategik vosita
sifatida namoyon bo‘lmoqda. Biroq, amaldagi subsidiyalarning ta’sir doirasi,
taqsimot mexanizmlari va ularning real natijadorligi bo‘yicha hali ham hal
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
98
etilmagan masalalar mavjud. Bu esa ushbu siyosatning takomillashtirilishi va
tizimli tahlilini talab qiladi.
Mazkur maqolada O‘zbekistonda kichik sanoat zonalari uchun amal
qilayotgan subsidiyalar siyosatining holati, mavjud muammolari hamda xorijiy
davlatlar tajribasi asosida ishlab chiqilgan takliflar tahlil qilinadi. Shuningdek,
subsidiyalarni yanada samarali taqsimlash, ularning investitsion jozibadorlikka
ta’siri va hududiy sanoat rivojiga qo‘shayotgan hissasi ilmiy asosda ko‘rib
chiqiladi.
Kichik sanoat zonalari va subsidiyalar siyosatining dolzarbligi
O‘zbekiston Respublikasi iqtisodiyotida kichik sanoat zonalari (KSZ)
hududiy sanoatni rivojlantirish, yangi ish o‘rinlari yaratish va tadbirkorlikni
qo‘llab-quvvatlashda muhim rol o‘ynamoqda. 2024-yil holatiga ko‘ra,
mamlakatda 500 dan ortiq kichik sanoat zonalari faoliyat yuritmoqda .
Davlat tomonidan KSZ ishtirokchilariga bir qator imtiyozlar, jumladan,
subsidiyalar, soliq va bojxona preferensiyalari, infratuzilma bilan ta’minlash kabi
qo‘llab-quvvatlash choralari ko‘rsatilmoqda. Masalan, PQ-4363-sonli qarorga
muvofiq, KSZlarda faoliyat yuritayotgan tadbirkorlik subyektlariga yer
uchastkalari
va
bino-inshootlar
ajratilishi,
shuningdek,
ularning
xususiylashtirilishi tartibi belgilangan .
Kichik sanoat zonalari nafaqat iqtisodiyotning diversifikatsiyasi va sanoatni
rivojlantirish uchun zarur bo‘lsa, balki hududlararo ijtimoiy-iqtisodiy
tafovutlarni kamaytirishda ham muhim rol o‘ynaydi. Bu zonalar orqali mahalliy
resurslar samarali ishlatiladi, mahalliy ishlab chiqarish kuchayadi, natijada
importga bo‘lgan qaramlik kamayadi. Subsidiyalar siyosatining to‘g‘ri va
maqsadga
muvofiq
yo‘naltirilishi
kichik
sanoat
zonalarining
raqobatbardoshligini oshiradi, zamonaviy texnologiyalarni joriy etishga imkon
yaratadi va yangi innovatsion loyihalarni rag‘batlantiradi. Shu bilan birga,
subsidiya dasturlarining aniq mexanizmlari va monitoring tizimlari yo‘lga
qo‘yilmasa, resurslarning noto‘g‘ri taqsimlanishi va samaradorlikning pastligi
kabi muammolar yuzaga kelishi mumkin. Shuning uchun subsidiya siyosatini
ishlab chiqishda davlat, biznes va ilmiy soha vakillari o‘rtasida yaqindan
hamkorlik qilish muhimdir. Bundan tashqari, kichik sanoat zonalarining
barqaror rivojlanishi uchun faqat subsidiyalar emas, balki moliyalashtirish
imkoniyatlarini kengaytirish, infratuzilmani yaxshilash va kadrlar tayyorlashga
e’tibor berish lozim. Ushbu omillar kompleks tarzda qo‘llab-quvvatlanganda,
kichik sanoat zonalari O‘zbekistonning iqtisodiy barqarorligi va milliy
sanoatning rivojlanishiga sezilarli hissa qo‘shadi.
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
99
Amaldagi subsidiyalar siyosatining tahlili
Hozirgi kunda O‘zbekiston Respublikasida kichik sanoat zonalari (KSZ)
ishtirokchilariga ko‘rsatilayotgan subsidiyalar siyosati bir qator yo‘nalishlarni
qamrab oladi. Bu subsidiyalar infratuzilma bilan ta’minlash, soliq va bojxona
imtiyozlari, shuningdek, moliyaviy qo‘llab-quvvatlash kabi asosiy yo‘nalishlarga
bo‘lingan.
Birinchidan, infratuzilma ta’minoti doirasida KSZlarda joylashgan
korxonalar uchun muhandislik-kommunikatsiya tarmoqlari, elektr energiyasi,
gaz va suv ta’minoti kabi xizmatlar barpo etiladi. Bu infratuzilma elementlari
kichik sanoat zonalarining samarali faoliyat yuritishi uchun zarur shart-
sharoitlar yaratadi va ularning raqobatbardoshligini oshiradi .
Ikkinchidan, soliq va bojxona imtiyozlari tadbirkorlik subyektlari uchun
muhim yengilliklarni ta’minlaydi. Jumladan, ma’lum muddat davomida
soliqlardan ozod qilish yoki bojxona to‘lovlaridan ozod qilish kabi
preferensiyalar tadbirkorlik faolligini rag‘batlantiradi va qo‘shimcha moliyaviy
resurslarni tejash imkonini beradi .
Uchinchidan, moliyaviy qo‘llab-quvvatlash doirasida past foizli kreditlar,
grantlar hamda turli xil subsidiya dasturlari amalga oshirilmoqda. Bu chora-
tadbirlar kichik korxonalar va startaplar uchun moliyalashtirish imkoniyatlarini
kengaytirish va ularning rivojlanishiga ko‘maklashish vazifasini bajaradi.
Bundan tashqari, KSZ uchun mo‘ljallangan subsidiyalar siyosatining
muvaffaqiyati nafaqat moliyaviy va infratuzilma yordamida, balki tizimli
yondashuv va samarali boshqaruv mexanizmlari mavjudligiga ham bog‘liqdir.
Davlat tomonidan ajratilayotgan resurslar samaradorligini oshirish uchun
subsidiyalar taqsimoti shaffof va adolatli bo‘lishi, hamda ularni qabul qiluvchi
korxonalar tomonidan resurslardan to‘g‘ri foydalanilishi nazorat qilinishi zarur.
Shuningdek, KSZlarda faoliyat yuritayotgan tadbirkorlarning ehtiyojlari doimo
o‘rganilib, subsidiya dasturlari ularning talab va sharoitlariga mos ravishda
yangilanib borishi muhimdir.
Shu bilan birga, kichik sanoat zonalarida innovatsion va texnologik
yangiliklarni joriy etishga yo‘naltirilgan subsidiyalarni kengaytirish ham zarur.
Bu esa mahsulotlarning raqobatbardoshligini oshirish, ishlab chiqarish
samaradorligini yaxshilash va eksport salohiyatini rivojlantirishga xizmat qiladi.
Qo‘shimcha ravishda, subsidiya siyosatida malakali kadrlar tayyorlash,
tadbirkorlik ko‘nikmalarini oshirish va menejment sohasidagi bilimlarni
mustahkamlash yo‘nalishlari ham inobatga olinishi kerak.
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
100
Natijada, kichik sanoat zonalariga mo‘ljallangan subsidiyalar siyosati
nafaqat iqtisodiy faollikni qo‘llab-quvvatlash, balki barqaror va uzoq muddatli
rivojlanish strategiyasining ajralmas qismi sifatida shakllantirilishi lozim. Bu esa
KSZlarning mamlakat iqtisodiyotidagi o‘rnini mustahkamlash va ularning
ijtimoiy-iqtisodiy ahamiyatini yanada oshirishga imkon beradi.
Biroq, amaldagi subsidiyalar siyosatida bir qancha jiddiy muammolar
mavjud. Eng asosiy muammo subsidiyalar taqsimotining shaffof emasligi va
nazorat mexanizmlarining yetarli darajada ishlamasligidir. Bu holat natijasida
subsidiya olish jarayonida korrupsiya va nohaqliklar yuzaga kelishi mumkin, bu
esa kichik biznes vakillarining subsidiyalarga ishonchini pasaytiradi .
Shuningdek, subsidiyalarni olish uchun zarur bo‘lgan hujjatlar soni ko‘p
bo‘lib, byurokratik to‘siqlar tadbirkorlik faoliyatini boshlash va rivojlantirish
jarayonini murakkablashtiradi. Bu holat kichik biznesning resurslarga tez va
oson kirishini cheklaydi, natijada ularning samaradorligi va faoliyati sustlashadi.
Yana bir muhim jihat subsidiyalar samaradorligini baholash tizimining
yetishmasligidir. Samaradorlikni muntazam tahlil qilish va monitoring qilish
mexanizmlari bo‘lmagani uchun, subsidiyalarni qayerda va qanday samarali
foydalanilayotgani haqida aniq ma’lumotlarga ega bo‘linmaydi. Bu esa davlat
resurslarini optimallashtirish va subsidiya siyosatini takomillashtirish
imkoniyatlarini kamaytiradi .
Yuqoridagi muammolarni bartaraf etish uchun subsidiyalar siyosatida
shaffoflikni oshirish, byurokratik jarayonlarni soddalashtirish va samaradorlikni
baholash tizimini joriy etish zarur. Bu tadbirlar kichik sanoat zonalarida faoliyat
yuritayotgan korxonalar uchun yanada qulay va barqaror moliyaviy qo‘llab-
quvvatlash muhitini yaratishda muhim omil hisoblanadi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati:
1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining rasmiy portali. “O‘zbekistonda
nechta sanoat zonasi mavjud?” – uzeng.uz
2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori PQ-4363-son, 2019-yil 13-
iyun. “Kichik sanoat zonalari faoliyatini tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”
3. O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot vazirligi. Kichik sanoat zonalarining
infratuzilmasini rivojlantirish bo‘yicha hisobot, 2023.
4. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ-4363-sonli qarori. Kichik sanoat
zonalarini rivojlantirishga doir imtiyozlar, 2022.
5. Abdullayeva, M. "Subsidiyalar siyosatida shaffoflik va nazorat muammolari",
Iqtisodiy tahlil jurnali, 2023,
6. Jahongirov, R. "Subsidiyalarning samaradorligini baholash tizimi: hozirgi holat
va takliflar", O‘zbekiston iqtisodiyoti, 2023
