1
БИООРГАНИК
КИМЁ
ИНСТИТУТИ
ВА
ЎЗБЕКИСТОН
МИЛЛИЙ
УНИВЕРСИТЕТИ
ҲУЗУРИДАГИ
ФАН
ДОКТОРИ
ИЛМИЙ
ДАРАЖАСИНИ
БЕРУВЧИ
16.07.2013.K/B/T.13.01
РАҚАМЛИ
ИЛМИЙ
КЕНГАШ
БИООРГАНИК
КИМЁ
ИНСТИТУТИ
АБДУЛЛАДЖАНОВА
НОДИРА
ГУЛОМЖАНОВНА
EUPHORBIACEAE
ОИЛАСИГА
КИРУВЧИ
ВА
ТАРКИБИДА
ТАННИН
САҚЛОВЧИ
БОШҚА
ИСТИҚБОЛЛИ
ЎСИМЛИКЛАР
ПОЛИФЕНОЛЛАРИ
ҲАМДА
УЛАР
АСОСИДА
ДОРИ
ВОСИТАЛАРИНИ
ЯРАТИШ
02.00.10 –
Биоорганик
кимё
ДОКТОРЛИК
ДИССЕРТАЦИЯСИ
АВТОРЕФЕРАТИ
Тошкент
– 2015
2
УДК
:
547.982/83/84
Докторлик
диссертацияси
автореферерати
мундарижаси
Оглавление
автореферата
докторской
диссертации
Content of the abstract of doctoral dissertation
Абдулладжанова
Нодира
Гуломжановна
Euphorbia
с
eae
оиласига
кирувчи
ва
таркибида
таннин
сақловчи
бошқа
истиқболли
ўсимликлар
полифеноллари
ҳамда
улар
асосида
дори
воситаларини
яратиш
...................................................................................
5
Абдулладжанова
Нодира
Гуломжановна
Полифенолы
растений
сем
. Euphorbiaceae
и
других
перспективных
таннидоносных
растений
и
создание
на
их
основе
лекарственных
средств
.....
27
Abdulladjanova Nodira Gulomjanovna
Polyphenols of the Euphorbiaceae plant family and other perspective tannin
containing plants and creation on their basis of medicines
....................................
53
Эълон
қилинган
ишлар
рўйхати
Список
опубликованных
работ
List of published works...................................................................................
75
3
БИООРГАНИК
КИМЁ
ИНСТИТУТИ
ВА
ЎЗБЕКИСТОН
МИЛЛИЙ
УНИВЕРСИТЕТИ
ҲУЗУРИДАГИ
ФАН
ДОКТОРИ
ИЛМИЙ
ДАРАЖАСИНИ
БЕРУВЧИ
16.07.2013.K/B/T.13.01
РАҚАМЛИ
ИЛМИЙ
КЕНГАШ
БИООРГАНИК
КИМЁ
ИНСТИТУТИ
АБДУЛЛАДЖАНОВА
НОДИРА
ГУЛОМЖАНОВНА
EUPHORBIACEAE
ОИЛАСИГА
КИРУВЧИ
ВА
ТАРКИБИДА
ТАННИН
САҚЛОВЧИ
БОШҚА
ИСТИҚБОЛЛИ
ЎСИМЛИКЛАР
ПОЛИФЕНОЛЛАРИ
ҲАМДА
УЛАР
АСОСИДА
ДОРИ
ВОСИТАЛАРИНИ
ЯРАТИШ
02.00.10 –
Биоорганик
кимё
ДОКТОРЛИК
ДИССЕРТАЦИЯСИ
АВТОРЕФЕРАТИ
Тошкент
– 2015
4
Докторлик
диссертацияси
мавзуси
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамаси
ҳузуридаги
Олий
аттестация
комиссиясида
30.06.2015/
В
2015.2.K114
рақам
билан
рўйхатга
олинган
.
Докторлик
диссертацияси
Биоорганик
кимё
институтида
бажарилган
.
Диссертация
автореферати
уч
тилда
(
ўзбек
,
рус
,
инглиз
)
Илмий
кенгаш
веб
-
саҳифаси
(htt://ss.biochem.uz)
ва
“ZiyoNet”
таълим
ахборот
тармоғида
(www.ziyoNet.uz)
жойлаштирилган
.
Илмий
маслаҳатчи
:
Мавлянов
Саидмухтар
Максудович
кимё
фанлари
доктори
,
профессор
Расмий
оппонентлар
:
Зайнутдинов
Умаржон
Насрутдинович
кимё
фанлари
доктори
,
профессор
Арипова
Тамара
Уктамовна
тиббиёт
фанлари
доктори
,
профессор
Салимов
Баходир
Тахирович
кимё
фанлари
доктори
Етакчи
ташкилот
:
А
.
С
.
Султонов
номидаги
Ўзбекистон
кимё
-
фармацевтика
илмий
тадқиқот
институти
Диссертация
ҳимояси
Биоорганик
кимё
институти
ва
Ўзбекистон
Миллий
Университети
ҳузуридаги
16.07.2013.K/B/T.13.01
рақамли
Илмий
кенгашнинг
2015
йил
«____»___________
соат
____
да
ўтадиган
мажлисида
бўлади
(
Манзил
: 100125,
Тошкент
ш
.,
Мирзо
Улуғбек
кўч
., 83.
Тел
. 262 35 40,
факс
: (99871) 262 70 63).
Диссертация
билан
Биоорганик
кимё
институти
Ахборот
-
ресурс
марказида
танишиш
мумкин
(
Манзил
: 100125,
Тошкент
ш
.,
Мирзо
Улуғбек
кўч
., 83.
Тел
. 262 35 40,
факс
:
(99871) 262 70 63, e-mail: bahrom-nur@rambler.ru).
Автореферат
2015
йил
«___»___________
да
тарқатилди
.
(2015
йил
_____________
даги
№
____
рақамли
реестр
баённомаси
).
А
.
С
.
Тураев
Фан
доктори
илмий
даражасини
берувчи
илмий
кенгаш
раиси
,
к
.
ф
.
д
.,
профессор
Б
.
Н
.
Бабаев
Фан
доктори
илмий
даражасини
берувчи
илмий
кенгаш
илмий
котиби
,
к
.
ф
.
д
.
А
.
А
.
Ахунов
Фан
доктори
илмий
даражасини
берувчи
илмий
кенгаш
ҳузуридаги
илмий
семинар
раиси
,
б
.
ф
.
д
.,
профессор
5
КИРИШ
(
Докторлик
диссертацияси
аннотацияси
)
Диссертация
мавзусининг
долзарблиги
ва
зарурати
.
Ҳозирда
дунё
тиббиёт
амалиётида
қўлланилаётган
30
фоиздан
ортиқ
дори
воситалари
табиий
бирикмалар
асосида
яратилган
ва
улар
орасида
полифенол
бирикмалари
салмоқли
ўрин
эгаллайди
.
Полифеноллар
организмда
холестерин
миқдорини
камайтиргани
,
юрак
қон
-
томир
системасини
мустаҳкамлагани
,
иммунитетни
кучайтиргани
,
антибактериал
,
антигипоксик
,
антиоксидант
хоссаларга
,
шунингдек
,
вирусларга
,
яллиғланишга
ва
хавфли
ўсмаларга
қарши
фаолликка
эга
бўлгани
,
организмга
осон
сингиши
ва
салбий
таъсирлари
жуда
кам
бўлганлиги
боис
,
қатор
касалликларни
даволашда
ишлатилиб
келинмоқда
.
Бутун
инсоният
оламига
хавф
c
олувчи
одамнинг
иммунитет
танқислиги
вируси
(
ОИВ
)
ва
грипп
инфекцияларининг
дунё
бўйлаб
кенг
тарқалиши
натижасида
ер
юзидаги
кўплаб
аҳолининг
бу
касаллик
билан
оғриш
эҳтимоллиги
ортиб
бормоқда
.
ОИВ
келтириб
чиқарадиган
ОИТС
касаллиги
бугунги
кунда
барча
мамлакатлар
учун
глобал
муаммога
айланди
.
Сўнгги
йилларда
таннин
номи
билан
маълум
бўлган
полифенолларнинг
вирусларга
,
жумладан
,
ОИВга
нисбатан
самарали
қаршилик
кўрсатиш
фаоллигига
эгалиги
ва
бу
бирикмалар
вирусларнинг
репликациясига
қаршилик
кўрсатиб
,
организмда
интерферон
индукциялаш
хусусиятига
эгалиги
аниқланди
.
Скрининг
натижаларига
кўра
,
Марказий
Осиёда
ўсувчи
Annacardeaceae, Geraniaceae, Malvaceae, Punicaceae
ва
Euphorbiaceae
оиласига
кирувчи
ўсимликлардан
ажратиб
олинган
полифеноллар
вирусларга
қарши
юқори
фаолликни
намоён
қилиб
,
уларнинг
10
мкг
/
мл
концентрациядаги
композицияси
ОИВ
-1
репликациясини
80
фоизгача
пасайтирди
.
Замонавий
тиббиётда
вирусли
касалликларни
даволашда
қўлланилаётган
аксарият
дори
воситалари
синтетик
табиатга
эга
бўлиб
,
улар
айрим
ножўя
таъсирларни
намоён
қилади
.
Бу
эса
табиий
бирикмалар
асосида
вирусларга
қарши
дори
воситалари
яратиш
лозимлигини
ҳамда
ушбу
муаммони
ҳал
этиш
учун
полифенолларнинг
янги
истиқболли
манбаларини
излаб
топиш
,
бирикмаларнинг
кимёвий
тузилиши
ва
биологик
фаолликларини
ўрганиш
масаласи
долзарб
эканлигини
кўрсатади
.
Ўзбекистон
Республикасининг
2013
йил
23
сентябрдаги
39-
сон
«
Одамнинг
иммунитет
танқислиги
вируси
келтириб
чиқарадиган
касаллик
(
ОИВ
инфекцияси
)
тарқалишига
қарши
курашиш
тўғрисида
»
ги
Қонуни
ҳамда
Вазирлар
Маҳкамасининг
2014
йил
10
сентябрдаги
255-
сон
қарори
билан
тасдиқланган
«2014-2016
йилларда
Ўзбекистон
Республикасида
ОИВ
инфекцияси
тарқалишига
қарши
курашиш
соҳасидаги
Давлат
Дастури
»
да
белгиланган
вазифаларни
муайян
даражада
амалга
оширишга
мазкур
диссертация
тадқиқоти
хизмат
қилади
.
Тадқиқотнинг
республика
фан
ва
технологиялари
ривожланиши
устувор
йўналишларига
боғлиқлиги
.
Мазкур
диссертация
республика
фан
ва
технологиялари
ривожланишининг
қуйидаги
устувор
йўналишларига
мос
6
равишда
бажарилган
:
ИТД
-11 «
Маҳаллий
табиий
ва
синтетик
хом
ашё
асосида
дори
воситалари
ишлаб
чиқаришнинг
юқори
самарадор
технологияларини
яратиш
».
Диссертация
мавзуси
бўйича
ҳалқаро
илмий
тадқиқотлар
шарҳи
.
Дунёнинг
етакчи
илмий
тадқиқот
марказлари
ва
университетларида
,
жумладан
Faculty of Pharmaceutical Sciences, Okayama University (
Япония
),
College of Pharmaceutical Sciences, Matsuyama University (
Япония
), Centro de
Edafología y Biología Aplicada del (
Испания
), Molekulare Botanik
,
Universität
Ulm (
Германия
), Department of Chemistry & Biochemistry Miami University
(
Оксфорд
,
АҚШ
), International association Groupe Polyphénols (
Франция
),
К
.
А
.
Тимирязев
номидаги
ўсимликлар
физиологияси
институтиларида
(
Россия
)
полифенолларнинг
кимёвий
ва
биологик
хоссаларини
ўрганиш
бўйича
кенг
қамровли
изланишлар
олиб
борилмоқда
.
Табиий
бирикмаларнинг
кенг
тарқалган
синфи
бўлган
таннинларнинг
кимёвий
тузилиши
ва
биологик
фаолликларини
аниқлаш
юзасидан
олиб
борилган
илмий
тадқиқотлар
натижасида
кейинги
йилларда
жаҳонда
,
жумладан
,
қуйидаги
илмий
натижалар
олинган
: “
таннин
”
лар
тўғрисидаги
тушунчалар
“
эллаготаннин
”
лар
тўғрисидаги
янги
кимёвий
ва
стереокимёвий
маълумотлар
билан
бойитилиб
,
халқ
табобатида
фойдаланувчи
ўсимликлардан
500
дан
ортиқ
соф
бирикмалар
ажратиб
олинган
ва
уларнинг
биологик
фаолликлари
аниқланган
(Okayama University, Matsuyama
University); in vitro
шароитида
ферментатив
оксидланиш
йўли
билан
галло
-
ва
эллаготаннинлар
синтези
амалга
оширилган
ва
мономер
галлотаннинлардан
димер
эллаготаннинлар
олинган
(
Universität Ulm
);
эллаготаннинларнинг
организмдаги
биологик
самарадорлиги
ва
метаболизми
очиб
берилган
(Centro de Edafología y Biología Aplicada del Segura);
таннин
-
протеин
комплексининг
кимёси
ўрганилган
,
полифеноллар
кимёси
ва
уларни
таҳлил
этишнинг
классик
усуллари
билан
қизиқувчилар
учун
“Tannin Handbook”
онлайн
қўлланмаси
жорий
этилган
(Miami University);
дунё
бўйича
табиий
полифеноллар
соҳасида
қўлга
киритилган
илмий
натижаларни
фойдаланувчиларга
тақдим
этиш
ва
ахборот
алмашиниш
мақсадида
халқаро
полифеноллар
гуруҳи
ассоциациаси
ташкил
этилган
(Groupe Polyphénols).
Ҳозирги
вақтда
ўсимликлардан
таннинлар
ва
уларнинг
ҳосилаларини
ажратиб
олиш
,
полифенолларнинг
кимёвий
тузилиши
ва
биологик
фаоллиги
ўртасидаги
«
структуравий
-
функционал
»
боғлиқликни
аниқлаш
,
таннинларнинг
вирусларга
қарши
таъсир
кўрсатиш
механизмини
очиб
бериш
,
галло
-
ва
эллаготаннинларни
синтетик
усул
билан
олишга
қаратилган
устувор
йўналишдаги
илмий
тадқиқотлар
олиб
борилмоқда
.
Муаммонинг
ўрганилганлик
даражаси
.
ХХ
аср
охирларида
Т
.Yoshida, T.Okuda
ва
бошқа
бир
қатор
япон
олимлари
томонидан
Euphorbiaceae
оиласига
кирувчи
ўсимликларнинг
таннинларини
ўрганиш
ишлари
жадал
олиб
борилиб
,
улардан
бир
қаторда
янги
димер
ва
олигомер
эллаготаннинлар
ажратиб
олинган
.
Таннинларнинг
антиоксидантлик
7
хоссасига
ҳамда
вирусларга
,
шу
жумладан
,
ОИВга
қарши
самарали
фаолликка
эгалиги
аниқланган
.
Сўнгги
йилларда
Л
.
Н
.
Гвазаева
,
М
.
Д
.
Алания
томонидан
Euphorbiaceae
оиласига
кирувчи
E.
glareosa
туридан
-
глареин
А
, T. Yoshida , Y.Amakura, Y.
Liu,
Т
.Okuda
томонидан
E. humifusa
туридан
эуформисин
М
1,
М
2
ва
М
3
каби
янги
димер
гидролизланувчи
таннинлар
ажратиб
олинган
. Z.Z.Ibraheim,
A.Ahmed, W.M.Abdel-Mageed
томонидан
E.peplus L.
ва
E. aphylla
ўсимликларидан
метилгаллат
,
кемпферол
,
кверцетин
,
кверцетин
-3-
О
-(2’’,3’’-
дигаллоил
)-
α
-L-
рамнозид
,
эллаг
кислотасининг
3,4,3’-
три
-
О
-
метил
-4’-O-
β
-D-
глюкопиранозиди
ва
эллаг
кислотасининг
3,4,3’-
три
-O-
метил
-4’-
рутинозиди
ажратиб
олиниб
,
уларнинг
оғриқ
қолдирувчи
,
яллиғланиш
ва
бактерияларга
қарши
фаолликка
эгалиги
маълум
бўлди
.
Е
.
А
.
Карпова
,
Е
.
П
.
Храмовалар
томонидан
олиб
борилган
тадқиқотларда
эса
Euphorbiaceae
оиласи
айрим
вакилларининг
флавоноидлари
қиёсий
ўрганилиб
,
улардан
кверцетиннинг
галлат
-
галактозиди
ажратиб
олинган
.
Ўзбекистонда
маҳаллий
ўсимликлардан
полифеноллар
ажратиб
олиш
,
уларнинг
ҳосилаларини
синтез
қилиш
ҳамда
биологик
фаоллигини
ўрганиш
соҳасидаги
илк
изланишлар
академик
О
.
С
.
Содиқов
раҳбарлигида
олиб
борилган
.
Биоорганик
кимё
институтида
к
.
ф
.
д
.
А
.
Каримжанов
томонидан
Ўзбекистонда
ўсувчи
бир
неча
манзарали
,
доривор
ўсимликлар
,
рангли
узум
навлари
ва
турли
мевалардан
антоцианлар
ажратиб
олинган
ва
озиқ
-
овқат
саноатига
табиий
бўёқ
сифатида
тадбиқ
этилган
.
Катехин
ва
проантоцианидинларнинг
кимёвий
тузилишларини
аниқлашга
к
.
ф
.
н
.
Ш
.
Ю
.
Исламбеков
,
к
.
ф
.
д
.,
проф
.
З
.
А
.
Кулиев
каби
олимлар
катта
ҳиссаларини
қўшганлар
.
Профессорлар
А
.
И
.
Исмаилов
ва
Н
.
О
.
Барам
томонидан
ғўза
илдиз
пўстлоғидан
ажратиб
олинган
госсипол
ва
унинг
ҳосилалари
асосида
турли
вирусли
касалликларни
(
герпес
,
хламидия
,
гепатит
)
даволашда
қўлланилаётган
«
Мегосин
», «
Гозалидон
», «
Рагосин
»
каби
дори
препаратлари
яратилиб
,
тиббиёт
амалиётига
жорий
этилган
.
Лекин
,
Республикада
табиий
полифеноллар
-
таннинлар
асосида
вирусларга
қарши
дори
воситалари
ҳали
яратилмаган
.
Диссертация
мавзусининг
диссертация
бажарилаётган
илмий
-
тадқиқот
муассасасининг
илмий
ишлари
билан
боғлиқлиги
.
Диссертация
тадқиқоти
Биоорганик
кимё
институтининг
МР
-41 «
Ўсимлик
полифенолларининг
вирус
репликациясини
ингибирлаш
механизми
»
Ўзбекистон
-
Россия
лойиҳаси
(2008-2010
й
.
й
.),
А
-10-065 «
Ўсимлик
полифеноллари
асосида
гриппга
қарши
дори
воситасини
яратиш
ва
унинг
вирусларга
қарши
фаоллигини
таҳлил
этиш
» (2006-2008
й
.
й
.),
А
-10-122
«
Маҳаллий
ўсимлик
полифеноллари
асосида
ОИТСга
қарши
фаолликка
эга
бўлган
Гетасан
ва
Пунитан
дори
воситаларини
яратиш
» (2006-2008
й
.
й
.),
ФА
-
А
12-
Т
160- «
Маҳаллий
ўсимлик
полифеноллари
асосида
гриппга
(
Рутан
,
Госситан
)
ва
ОИТСга
(
Гетасан
,
Пунитан
)
қарши
фаолликларга
эга
бўлган
дори
воситалари
яратиш
» (2009-2011
й
.
й
.),
ИФА
2012-6-6 «
Маҳаллий
ўсимлик
хом
ашёси
полифеноллари
асосида
гриппга
(
Рутан
,
Госситан
)
ва
8
ОИТСга
(
Гетасан
)
қарши
дори
воситалари
ишлаб
чиқаришни
ташкил
этиш
»
(2012-2013
й
.
й
.),
А
-11-
Т
-051 «
ОИТСга
қарши
фаолликка
эга
бўлган
Эуфорбин
дори
воситасини
яратиш
» (2012-2014
й
.
й
.)
мавзусидаги
амалий
ва
инновацион
лойиҳалар
таркибий
қисмига
киритилган
.
Тадқиқотнинг
мақсади
-
маҳаллий
ўсимликлар
полифеноллари
асосида
вирусларга
қарши
самарали
дори
воситалари
яратишдан
иборат
.
Белгиланган
мақсадга
эришиш
учун
қуйидаги
тадқиқот
вазифалари
қўйилган
:
Euphorbiaceae
оиласининг
29
тури
вакилларидан
соф
бирикмалар
ажратиб
олиш
йўлларини
излаб
топиш
;
бирикмаларнинг
тузилишини
кимёвий
ва
спектрал
усуллар
ёрдамида
исботлаш
;
ажратиб
олинган
бирикмалар
орасидан
юқори
биологик
фаолликка
эга
бўлганларини
аниқлаш
;
бирикмаларнинг
кимёвий
тузилишлари
ва
биологик
фаолликлари
ўртасидаги
боғлиқликни
ўрганиш
;
Рутан
,
Госситан
,
Гетасан
,
Пунитан
,
Эуфорбин
субстанциялари
,
стандарт
намуналари
ва
дори
шаклларига
Вақтинчалик
Фармакопея
Мақолаларини
(
ВФМ
)
расмийлаштириш
;
Рутан
,
Госситан
,
Гетасан
,
Пунитан
ва
Эуфорбин
дори
воситаларини
яратиш
.
Тадқиқотнинг
объекти
сифатида
Euphorbiaceae
оиласига
кирувчи
ўсимликларнинг
29
та
тури
олинган
.
Тадқиқот
предмети
-
полифеноллар
,
гидролизланувчи
таннинлар
.
Тадқиқот
усуллари
.
Ишни
бажариш
жараёнида
технологик
(
қаттиқ
жисм
–
суюқлик
,
суюқлик
-
суюқлик
тизимларидаги
экстракция
,
чўктириш
,
қуритиш
жараёнлари
),
кимёвий
(
кислотали
ва
босқичли
гидролиз
,
метиллаш
ва
метанолиз
реакциялари
),
физик
-
кимёвий
(
УБ
-,
ИҚ
-,
ЯМР
-
спектроскопия
,
Q-TOF LC-MS-
спектрометрия
)
ва
аналитик
(
қоғоз
ва
юпқа
қатламли
хроматография
,
спектрофотометрик
,
фотоэлектроколориметрик
,
юқори
самарали
суюқлик
хроматография
)
усуллар
ҳамда
in vitro
ва
in vivo
шароитдаги
фармако
-
токсикологик
тадқиқот
усуллардан
фойдаланилди
.
Тадқиқотнинг
илмий
янгилиги
қуйидагилардан
иборат
:
илк
бор
Euphorbia
туркуми
ўсимликларининг
29
та
туридан
70
дан
ортиқ
,
шу
жумладан
, 8
та
янги
модда
-
гексагидроксидифеноил
-6-(
О
-
β
-D-
глюкопиранозидо
)-2-(
О
-1-
О
-
тригаллоил
-
β
-D-
глюкопиранозид
)-
диэфири
, 1-
О
-
галлоил
-2,4-
валонеил
-3,6-
гексагидроксидифеноил
-
β
-D-
глюкоза
, 3-
О
-
галлоил
-1,2-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
, 2-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
,
1,2-
ди
-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
,
1,2-
ди
-
О
-
галлоил
-3,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
, 1-
О
-
бисгаллоил
-2,4-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
,
1,3-
дигидродигаллоил
-4-
валонеат
-
β
-D-
глюкоза
ажратиб
олинган
,
моддаларнинг
физик
-
кимёвий
константалари
ҳамда
тузилишлари
кимёвий
ва
замонавий
спектрал
усуллар
ёрдамида
исботланган
;
9
ажратиб
олинган
моддалар
антирадикал
,
антиоксидант
хоссаларга
ҳамда
вирусларга
қарши
фаолликка
эгалиги
топилган
;
моддаларнинг
антиоксидантлик
фаолликлари
В
ва
С
ҳалқалардаги
гидроксил
гуруҳлар
сонига
,
гидроксил
гуруҳларнинг
бир
-
бирига
нисбатан
жойлашиш
ҳолатига
ва
С
ҳалқанинг
тўйинганлик
даражасига
боғлиқлиги
аниқланган
;
1-
О
-
галлоил
-2,4-
валонеил
-3,6-
гексагидроксидифеноил
-
β
-D-
глюкоза
, 3-
О
-
галлоил
-1,2-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
, 2-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
ва
1,2-
ди
-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
ОИВнинг
самарали
ингибитори
эканлиги
исботланган
;
Рутан
,
Госситан
,
Гетасан
,
Пунитан
ва
Эуфорбин
дори
воситалари
учун
барча
зарур
меъёрий
техник
ҳужжатлар
тайёрланган
,
дори
шакллари
яратилган
.
Тадқиқотнинг
амалий
натижаси
.
Гетасан
,
Пунитан
ва
Эуфорбиннинг
ОИВ
-1
га
,
Рутан
ва
Госситаннинг
грипп
вирусига
қарши
юқори
фаолликка
эгалиги
аниқланган
.
Бу
бирикмалар
вирусларга
қаршилик
кўрсатиш
фаоллиги
билан
бир
қаторда
,
организмда
интерферон
индукциялаш
хусусиятига
ҳам
эга
бўлиб
,
бунда
α
-,
β
-
ва
γ
-
интерферонлар
йиғиндиси
ҳосил
қилган
.
Рутан
ва
Госситан
тўғридан
-
тўғри
вирулицид
хусусиятига
эга
бўлиб
,
интерферон
индукцияловчи
ва
вирусларга
қаршилик
кўрсатувчи
машҳур
дори
воситалари
Амиксин
,
Зовиракс
,
Ремантадин
препаратларига
нисбатан
1,5-2
баравар
юқори
фаолликни
намоён
қилган
.
Давлат
Фармакопея
талабларига
мувофиқ
Рутан
,
Госситан
,
Гетасан
,
Пунитан
ва
Эуфорбин
субстанцияларининг
физик
-
кимёвий
доимийликлари
ўрганилиб
,
стандарт
намуналари
танланган
.
Рутан
,
Госситан
,
Гетасан
,
Пунитан
ва
Эуфорбин
субстанцияларининг
тўлиқ
клиника
олди
фармако
-
токсикологик
текширувлар
ўтказилиб
,
уларнинг
эбриотоксик
,
тератоген
,
иммунотоксик
ва
мутаген
хоссаларга
эга
эмаслиги
аниқланган
.
Рутан
0,025,
Госситан
0,025,
Гетасан
0,01,
Пунитан
0,01
ва
Эуфорбин
0,025
дозага
эга
бўлган
дори
шакллари
-
таблеткалар
яратилган
.
Тадқиқот
натижаларининг
ишончлилиги
.
Ажратиб
олинган
моддаларнинг
тузилиши
ва
биологик
фаолликларини
замонавий
усуллар
(
кимёвий
,
физик
-
кимёвий
,
аналитик
ҳамда
in vitro
ва
in vivo
шароитдаги
фармако
-
токсикологик
тадқиқот
усуллари
)
асосида
таҳлил
этилганлиги
ва
изланишлар
натижаларининг
ишлаб
чиқаришга
жорий
қилинганлиги
;
тадқиқотлар
натижаларининг
республика
ва
халқаро
миқёсдаги
илмий
конференцияларда
муҳокама
этилганлиги
,
шунингдек
тажрибалар
натижаларининг
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамаси
ҳузуридаги
Олий
аттестация
комиссияси
томонидан
тан
олинган
илмий
нашрларда
чоп
этилганли
;
Ўзбекистон
Республикаси
Интелектуал
мулк
агентлигининг
патенти
олинганлиги
.
10
Тадқиқот
натижаларининг
илмий
ва
амалий
аҳамияти
.
Тадқиқотда
олинган
натижаларнинг
назарий
аҳамияти
шундан
иборатки
,
Ўзбекистонда
ўсувчи
Euphorbiaceae
оиласи
ўсимликларининг
29
та
тури
полифеноллари
ўрганилиб
,
улардан
аввалдан
маълум
бирикмалар
билан
бир
қаторда
,
янги
гидролизланувчи
таннинлар
ажратиб
олинди
.
Полифенолларни
ажратиб
олиш
ва
уларни
идентификация
қилишнинг
физик
-
кимёвий
усуллари
,
бирикмаларнинг
физикавий
ва
кимёвий
характеристикалари
ушбу
соҳадаги
янги
илмий
изланишлар
учун
услубий
қўлланма
вазифасини
бажариши
мумкин
.
Полифенолларнинг
кимёвий
тузилиши
ва
биологик
фаолликлари
ўртасидаги
аниқланган
«
структура
-
функционал
»
боғлиқлик
маълум
бир
биологик
фаолликка
эга
бўлган
полифенолларни
мақсадли
излаш
имкониятини
беради
.
Диссертация
натижаларининг
амалий
аҳамияти
шундан
иборатки
,
маҳаллий
ўсимлик
хом
ашёлари
асосида
вирусларга
қарши
Рутан
,
Госситан
,
Гетасан
дори
воситалари
яратилди
.
Рутан
дори
воситаси
клиник
синовлардан
муваффаққиятли
ўтди
.
Рутан
субстанцияси
(
ВФС
42
Уз
–2515-2014),
стандарт
намунаси
(
ВФС
42
Уз
–2514-2014),
дори
шакли
(
ВФС
42
Уз
–2516- 2014)
Вақтинчалик
Фармакопея
Мақолалари
ва
қўлланиш
йўриқномаси
Фармакологик
Қўмита
томонидан
тасдиқланди
.
Госситан
ва
Гетасан
дори
воситаларининг
клиник
синовларини
ўтказиш
учун
руҳсат
берилди
.
Тадқиқот
натижаларининг
жорий
килиниши
.
Гриппга
қарши
фаолликка
эга
бўлган
Рутан
ва
Госситан
,
ОИВга
-
қарши
фаолликка
эга
бўлган
Гетасан
ва
Пунитан
дори
воситаларини
яратиш
борасидаги
олинган
илмий
натижалар
бўйича
Ўзбекистон
Республикаси
Интеллектуал
мулк
агентлигининг
4
та
ихтирога
патенти
олинган
: «
Гриппга
қарши
фаолликка
эга
бўлган
восита
» (
№
I
АР
04524, 31.07. 2012), «
Гриппга
қарши
таъсирга
эга
бўлган
восита
» (
№
I
АР
04521, 31.07. 2012), «
ОИВга
қарши
фаолликка
эга
бўлган
восита
» (
№
I
АР
04523, 31.07. 2012), «
ОИВга
қарши
фаолликка
эга
бўлган
восита
» (
№
I
АР
04522, 31.07. 2012);
Рутан
стандарт
намунаси
,
субстанцияси
ва
таблеткаларини
тиббиёт
амалиётида
қўлланилиши
учун
руҳсат
берилганлиги
тўғрисидаги
Дори
воситалари
ва
тиббий
техника
сифатини
назорат
қилиш
Бош
бошқармасининг
Шаҳодатномаси
(01-14 - SON SHAHODATNOMA, 08 may,
2014 y.)
ва
рўйҳатдан
ўтказилганлик
Гувоҳномаси
(DV/M 00339/09/15)
олинган
.
Тадқиқот
натижаларининг
апробацияси
.
Тадқиқотнинг
асосий
натижалари
қуйидаги
Халқаро
ва
Республика
миқёсидаги
илмий
анжуманларда
апробациядан
ўтган
: “23
rd
IUPAC-2002. International Symposium
on the Chemistry of Natural Products” (Florence, Italy, 2002); «
Проблема
инфекции
в
клинической
медицине
» (
Санкт
-
Петербург
,
Россия
, 2002);
«
Ўзбекистонда
кимё
таълими
,
фани
ва
технологияси
» (
ЎзМУ
,
Тошкент
,
2002);
акад
.
С
.
Ю
.
Юнусов
хотирасига
бағишланган
ёш
олимлар
конференцияси
(
ЎМКИ
,
Тошкент
, 2003); “International Symposium on the
Chemistry of Natural Compounds” (Tashkent, 2003, Ankara, Turkey, 2005.);
11
«
Биоорганик
кимё
муаммолари
» (
Наманган
, 2003, 2006, 2009); «International
workshop on biotechnology commercialization and security» (Tashkent, 2003);
“XVIII
th
Turkish National Congres” (Kars, Turkey, 2004);
ёш
олимларнинг
анъанавий
илмий
конференцияси
(
ЎзР
ФА
,
Тошкент
, 2004); «
Биотехнология
:
состояние
и
перспективы
развития
» (
Москва
,
Россия
, 2005); «
Табиий
хом
ашёлар
асосида
дори
воситаларининг
олиниши
,
таҳлили
ва
қўлланилишидаги
ютуқлар
» (
Тошкент
Фармацевтика
Институти
, 2006); «
Фармацияда
таълим
,
фан
ва
ишлаб
-
чиқариш
интеграцияси
” (
Тошкент
, 2007); “XIII conference of
Polish biophysics Society” (Lodz, Poland, 2007); «
Физиологически
активные
соединения
на
основе
растительных
ресурсов
и
технология
неорганических
веществ
» (
Нукус
, 2008); «
Актуальные
проблемы
естественных
наук
» (
СамДУ
,
Самарканд
2008); «
Международный
симпозиум
по
фенольным
соединениям
:
фундаментальные
и
прикладные
аспекты
» (
Москва
, 2004, 2009, 2012, 2015);
Биоорганик
кимё
муаммолари
(
Тошкент
, 2010, 2013), “18
th
meeting European
association for red cell research” (
Вроцлав
,
Польша
, 2011), «
Биологические
активные
вещества
:
фундаментальные
и
прикладные
вопросы
получения
и
применения
» (
Крым
,
Украина
, 2011), «
Актуальные
проблемы
экологии
»
(
Гродно
,
Беларусь
, 2012), «
Экспериментальная
и
теоретическая
биофизика
»
(
Пущино
,
Россия
, 2014).
Тадқиқот
натижаларининг
эълон
қилиниши
.
Диссертация
мавзуси
бўйича
жами
72
та
илмий
иш
,
жумладан
миллий
журналларда
7
та
ва
нуфузли
хорижий
журналларда
5
та
илмий
мақола
,
шунингдек
,
илмий
анжуманларда
56
маъруза
тезислари
нашр
қилинган
ҳамда
4
та
патент
олинган
.
Диссертациянинг
ҳажми
ва
тузилиши
.
Диссертация
кириш
, 4
та
боб
,
хулосалар
,
фойдаланилган
адабиётлар
рўйҳати
(214
та
манба
)
ва
иловалардан
иборат
.
Диссертация
матни
182
бет
, 6
та
чизма
, 1
та
расм
, 15
та
схема
ва
17
та
жадвалдан
иборат
.
ДИССЕРТАЦИЯНИНГ
АСОСИЙ
МАЗМУНИ
Кириш
қисмида
ўтказилган
тадқиқотларнинг
долзарблиги
ва
зарурияти
асосланган
,
тадқиқот
мақсади
ва
вазифалари
ҳамда
объект
ва
предметлари
тавсифланган
,
Ўзбекистон
Республикаси
фан
ва
технологияси
тараққиётининг
устувор
йўналишларига
мослиги
кўрсатилган
,
тадқиқотнинг
илмий
янгилиги
ва
амалий
натижалари
баён
қилинган
,
тадқиқот
натижаларининг
ишончлилиги
асослаб
берилган
,
олинган
натижаларнинг
назарий
ва
амалий
аҳамияти
очиб
берилган
,
тадқиқот
натижаларини
амалиётга
жорий
қилиш
,
нашр
этилган
ишлар
ва
диссертация
тузилиши
бўйича
маълумотлар
келтирилган
.
Биринчи
боб
«
Таннинлар
,
уларнинг
классификацияси
,
полифеноллар
структурасини
аниқлашнинг
спектрал
усуллари
,
12
таннинларни
ажратиб
олиш
йўллари
ҳамда
уларни
таҳлил
қилишнинг
хроматографик
усуллари
»
да
,
мавзу
бўйича
адабиётларнинг
батафсил
таҳлили
ва
муаммонининг
ўрганилганлик
даражаси
ёритилган
.
Унда
полифеноллар
хусусан
,
таннинлар
,
уларнинг
классификацияси
,
ўсимликлардан
ажратиб
олиш
усуллари
,
тузилишларини
аниқлашнинг
спектрал
(
УБ
-,
ИҚ
-,
ПМР
-,
ЯМР
13
С
-
спектроскопия
,
масс
-
спектрометрия
)
усуллари
,
таннинлар
ажратиб
олишнинг
турли
йўллари
ҳамда
таҳлил
қилиш
усуллари
борасида
маҳаллий
ва
хорижий
олимлар
томонидан
амалга
оширилган
тадқиқотлар
натижалари
батафсил
ёритилган
.
Иккинчи
боб
«
Euphorbiaceae
оиласига
кирувчи
ўсимликлар
полифеноллари
»
да
тадқиқот
бўйича
олинган
натижалар
таҳлил
этилган
.
Euphorbiaceae
оиласига
кирувчи
маҳаллий
29
та
ўсимлик
турларининг
ер
устки
ва
остки
қисмлари
полифеноллари
қиёсий
ўрганилиб
,
улардан
индивидуал
бирикмалар
ажратиб
олинган
.
Ўсимликларнинг
алоҳида
қисмлари
таркибидаги
полифеноллар
таркибини
ўрганиш
мақсадида
уларнинг
гуллаган
вақтида
йиғиб
,
қуритилган
хом
ашёсидан
фойдаланилган
.
Дастлаб
хом
ашёни
липофил
бирикмалардан
тозалаб
олиш
учун
хлороформ
билан
экстракция
қилиб
,
сўнгра
хом
ашёни
қуритиб
, 70
фоизли
ацетон
билан
уч
марта
экстракция
қилинган
.
Олинган
экстрактларни
роторли
буғлатгич
ёрдамида
қуйилтириб
,
сувли
концентратни
этилацетат
билан
ишлов
берилган
.
Этилацетатли
фракцияни
роторли
буғлатгичда
қуйилтириб
,
гексан
билан
чўктирилган
.
Ўсимликларнинг
алоҳида
органларида
олиб
борилган
тадқиқотлар
натижасида
қуйидаги
холатлар
кузатилган
:
полифеноллар
асосан
илдизларда
тўпланган
бўлиб
,
уларнинг
миқдори
2.1-13.2
фоизни
,
баргларида
1.88-6.67
фоизни
,
пояларида
эса
0.03-3.0
фоизни
ташкил
этган
.
Сифат
реакциялари
натижасида
полифеноллар
йиғиндиси
таркибида
флавоноллар
,
фенолокислоталар
ва
таннинлар
синфига
таалуқли
бирикмалар
борлиги
кузатилган
.
Кейинги
тадқиқотларни
полифеноллар
энг
кўп
миқдорни
ташкил
қилган
ўсимлик
илдизи
фенол
бирикмаларини
ўрганиш
билан
давом
эттирилган
.
Полифеноллари
йиғиндисини
алоҳида
бирикмаларга
ажратиш
мақсадида
силикагел
колонкада
хлороформ
-
метанол
(17:3; 17:4; 17:5)
системаларда
ювиб
, 3
та
фракцияга
бўлинган
.
Биринчи
фракциядан
фенолокислоталар
ажратиб
олинган
.
Қоғозли
хроматография
натижасида
(1-
система
:
н
-
бутанол
-
сирка
кислота
-
сув
4:1:5, 2-
система
:
н
-
бутанол
-
сирка
кислота
-
сув
40:12:28)
иккинчи
фракция
таркибида
кам
миқдорда
флавоноллар
синфига
,
учинчи
фракцияда
эса
таннинлар
синфига
таалуқли
бирикмалар
борлигига
гувоҳ
бўлинган
.
Иккинчи
фракцияни
полиамид
колонкада
хлороформ
–
метанол
(9:1; 8:2)
системаларда
қайта
хроматография
қилиб
,
индивидуал
бирикмалар
ажратиб
олинган
.
Физик
-
кимёвий
таҳлил
натижаларини
адабиётларда
берилган
маълумотлар
билан
солиштириш
натижасида
,
бу
моддаларни
-
кемпферол
,
кверцетин
,
кемпферол
-3-
глюкозид
,
мирицитин
,
изомирицитрин
эканлиги
исботланган
.
Учинчи
фракцияни
эса
силикагел
колонкада
турли
эритувчилар
системасида
қайта
хроматография
13
қилиб
,
индивидуал
бирикмаларга
бўлинган
.
Физик
-
кимёвий
усуллар
воситасида
уларнинг
тузилишлари
аниқланган
.
Ўрганилган
ўсимликлардан
70
дан
ортиқ
фенол
бирикмалар
ажратиб
олиниб
,
улардан
8
таси
аввал
адабиётларда
келтирилмаган
янги
бирикмалар
эканлиги
исботланган
.
Euphorbia
сеае
оиласи
ўсимликларидан
ажратиб
олинган
янги
бирикмалар
.
1-
модда
-
Euphorbia sequieriana Neck.
дан
ажратиб
олинган
оқ
аморф
кукун
.
[
α
]
D
-20
0
(c=1.0,
МеОН
), R
f
0.55 (1-
система
).;
УБ
-
спектр
(Et
ОН
,
λ
max
,
нм
): 220,
280;
MS
m/z
: 1117
[M-H]
-
.
1-
модданинг
мономер
таркиби
ва
кимёвий
тузилишини
аниқлаш
мақсадида
1-
схема
бўйича
қатор
кимёвий
жараёнлар
олиб
борилди
. 5% H
2
SO
4
иштирокидаги
кислотали
гидролиз
маҳсулотларида
глюкоза
(1),
галл
(2)
ва
эллаг
кислоталари
(3)
ҳосил
бўлди
.
OH
O
H
OH
COOH
O
CH
2
OH
H
H
O
H
H
OH
OH
H
H
OH
H
2
SO
4
COOMe
Me
2
SO
4
+K
2
CO
3
NaOMe/MeOH
OH
OH
OH
O
H
O
H
OH
HOOC
COOH
MeOOC
COOMe
OH
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
OH
H
H
OH
OH
O
OH
C
O
OH
OH
OH
C
O
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
OH
H
H
O
OH
O
OH
C
O
O
O
O
O
O
O
H
O
H
OH
O
OMe
OMe
MeO
H
2
O,
t
2
3
MeO
MeO
MeO
OMe
OMe
OMe
5
1
5%
6
7
1
4
8
1-
схема
. 1-
модданинг
кимёвий
парчаланиш
маҳсулотлари
14
Диметилсульфат
(Me
2
SO
4
)
ва
сувсиз
К
2
СО
3
иштирокида
метиллаб
,
ҳосил
бўлган
реакция
маҳсулоти
перметилатни
NaOMe/MeOH
иштирокида
ишқорий
метанолиз
қилиш
натижасида
эса
метил
-
три
-
О
-
метилгаллат
(4)
(
ЮҚХ
, R
f
0.75, 3-
система
:
бензол
-
ацетон
4:1)
ва
диметил
-
гексаметоксидифенат
(5) (
ЮҚХ
, R
f
0.36, 1-
система
)
ҳосил
бўлди
.
Сув
иштирокида
90
0
С
ҳароратда
, 5
соат
давомида
олиб
борилган
босқичли
гидролиз
маҳсулотлари
таркибида
1-
О
-
тригаллоил
-
β
-D-
глюкопираноза
(6)
ва
эллаг
кислота
глюкозиди
(7)
ҳосил
бўлганлиги
аниқланди
.
Протонлар
билан
спин
-
спин
таъсирлари
тўла
сўндирилган
шароитдаги
1-
модданинг
ЯМР
13
С
-
спектрида
глюкоза
,
галл
ва
эллаг
кислотаси
учун
характерли
бўлган
сигналлар
мавжуд
(1-
жадвал
). 93.6
ва
96.5
м
.
у
.
даги
интенсив
сигналлар
глюкозанинг
С
-1
углерод
атомига
тегишли
бўлиб
,
бу
эллаготаннин
таркибида
аномер
маркази
β
-
конфигурацияга
эга
бўлган
иккита
глюкоза
молекуласи
борлигини
билдиради
.
Биринчи
глюкозанинг
С
-1
ва
С
-2
ҳамда
иккинчи
глюкоза
молекуласининг
С
-6
углерод
атомларига
тегишли
сигналларнинг
кучли
майдонга
силжиши
ва
93.6, 76.7, 63.4
м
.
у
.
соҳаларда
кузатилиши
ушбу
ҳолатларда
жойлашган
углерод
атомларининг
галлоилланганлигидан
далолат
беради
.
Спектрда
тригаллоил
гуруҳининг
учта
карбонил
гуруҳига
тегишли
бўлган
сигналларни
164.4, 166.3, 168.8
м
.
у
.
соҳада
кузатиш
мумкин
.
1-
жадвал
1-
модда
углерод
атомларининг
ЯМР
13
С
–
спектридаги
кимёвий
силжишлари
(
δ
, 100
МГц
,
ацетон
–d
6
+D
2
O,
м
.
у
.)
Ушбу
гуруҳнинг
С
-1
углерод
атомларига
тегишли
сигналлар
эса
120.4
м
.
у
.
да
намоён
бўлди
.
С
-2
ва
С
-6
ҳамда
С
-3
ва
С
-5
углерод
атомлари
сигналлари
бир
хил
соҳада
намоён
бўлиб
,
мос
равишда
110.1
ва
145.9
м
.
у
.
соҳада
нисбатан
интенсив
сигналлар
берди
.
С
-4
углерод
атомининг
экранлашуви
ва
диамагнит
силжиши
натижасида
139.3
м
.
у
.
да
резонансланди
.
Спектрда
шунингдек
гексагидроксидифеноил
(
ГГДФ
)-
гуруҳининг
14
та
углерод
атомларига
тегишли
сигналларни
ҳам
кузатиш
мумкин
.
ГГДФ
-
гуруҳ
кимёвий
силжишлари
таҳлили
шундан
далолат
берадики
,
эллаготаннин
таркибидаги
иккита
глюкоза
молекулалари
ўзаро
ГГДФ
-
гуруҳ
орқали
боғланган
.
Ўринбосар
тутган
С
-4, C-4`,
С
-5, C-5`
ва
С
-6,
С
`-6
углерод
атомлари
мос
равишда
145.8, 136.4-136.6
ва
144.4-144.5
м
.
у
.
соҳаларда
резонансланди
.
С
атоми
Тригаллоил
-
гр
.
Гексагидроксидифе
-
ноил
-
гр
.
Глюкоза
I II
С
-1 120.4 120.4 120.4 115.5 115.8 93.6 96.5
С
-2 110.1 110.1 110.1 125.8 126.4 76.7 74.2
С
-3 145.9 145.9 145.9 107.8 108.1 75.2 73.0
С
-4 139.3 139.3 139.3 145.8 145.8 69.6 69.6
С
-5 145.9 145.9 145.9 136.6 136.4 74.3 75.1
С
-6 110.1 110.1 110.1 144.4 144.5 63.2 63.4
С
-7 168.8 166.3 164.4 167.6 168.0
15
Ўринбосар
тутмаган
С
-3
ва
C-3`
углерод
атомлари
сигналлари
эса
107.8
ва
108.1
м
.
у
.
соҳада
намоён
бўлди
.
LC-MS Q-TOF
масс
-
спектрометрининг
манфий
ионлашиш
шароитида
олинган
1-
модданинг
масс
-
спектрометрик
фрагментация
маҳсулотларида
m/z
1117 ([
М
-
Н
]
-
)
га
тенг
бўлган
соҳада
молекуляр
ион
сигнали
кузатилди
(2-
схема
).
O
H
O
O
C
O
C
O
O
H
OH
O
O
O
CH
2
H
H
OH
H
OH
OH
H
H
OH
OH
O
H
OH
C
O
H
O
H
O
H
O
C
O
O
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
O
H
H
O
OH
O
OH
C
O
OH
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
OH
H
H
OH
OH
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
OH
H
H
O
OH
O
OH
C
O
OH
O
OH
C
O
C
O
OH
OH
O
C
H
2
OH
C
O
H
O
H
O
COO
CH
3
O
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
OH
H
H
OH
OH
O
H
OH
COO
O
H
O
H
C
O C
OH
O
O
O
O
OH
O
H
OH
C
O
OH
O
OH
C
O
OH
O
OH
OH
OH
C
O
O
C
H
2
OH
C
O
H
O
H
O
CH
2
O
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
OH
H
H
OH
.
OH
COO
O
H
O
H
M m/z 1117
m/z 635 (100%)
m/z 429 (8%)
m/z 301 (20%)
m/z 169 (50%)
m/z 153 (13%)
m/z 125 (4%)
m/z 385 (4,6%)
m/z 169 (6%)
(10%)
-
-
m/z 481 (43%)
.
-
-
.
.
.
-
-
-
.
-
.
.
-
-
-
.
.
2-
схема
. 1-
модданинг
масс
-
спектрометрия
фрагментацияси
Спектрда
m/z
635
ва
481
га
тенг
бўлган
манфий
иккиламчи
ионлар
сигналининг
мавжудлиги
эллаготанниндаги
гексагидроксидифеноил
-
ва
тригаллоил
-
гуруҳ
тутган
икки
глюкоза
молекулалари
ўртасидаги
мураккаб
16
эфир
боғининг
узилганлигидан
далолат
беради
.
Кейинчалик
иккиламчи
манфий
ионларнинг
фрагментларга
парчаланиши
натижасида
ҳосил
бўлган
m/z
301, 169, 153, 125
га
тенг
бўлган
манфий
ион
сигналлари
галлоил
-
ва
гексагидроксидифеноил
-
гуруҳларнинг
стандарт
усул
бўйича
фрагментланишига
мос
келиб
,
эллаг
ва
галл
кислоталарига
хос
бўлган
сигналлар
ҳисобланади
.
Кимёвий
ва
спектрал
тадқиқотлар
натижаларини
таҳлил
қилиш
ва
адабиёт
маълумотлари
билан
солиштириш
натижасида
1-
моддани
гексагидроксидифеноил
-6-(
О
-
β
-D-
глюкопиранозидо
)-2-(
О
-1-
О
-
тригаллоил
-
β
-D-
глюкопиранозид
)-
диэфири
(8)
эканлиги
аниқланди
.
OH
O
H
OH
C
O
H
O
H
O
H
O
C
O
O
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
O
H
H
O
OH
O
OH
C
O
OH
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
OH
H
H
OH
OH
O
OH
C
O
OH
OH
OH
C
O
8
2-
модда
E. rosularis (A.Teod)
дан
ажратиб
олинган
сариқ
аморф
кукун
,
С
48
Н
32
О
31
,
Мм
= 1104, R
f
0.42 (1-
система
). [
α
]
D
+56.2
0
(c 0.5, MeOH).
УБ
-
спектр
(
λ
max
, lg
ε
,
нм
,
МеОН
): 223 (4.85), 278 (4.49).
2-
модданинг
мономер
таркиби
ва
кимёвий
тузилишини
аниқлаш
мақсадида
3-
схема
бўйича
қатор
кимёвий
жараёнлар
олиб
борилди
.
Кислотали
гидролиз
маҳсулотлари
таркибида
глюкоза
(1),
галл
(2),
эллаг
(3)
кислоталаридан
ташқари
валонеил
кислота
дилактони
(9)
ҳосил
бўлди
(3-
схема
).
Метиллаш
ва
метанолиз
натижасида
эса
метил
-
три
-
О
-
метилгаллат
(4),
диметил
-
гексаметоксидифенат
(5)
ва
триметил
-
окта
-
О
-
метилвалонат
(
ЮҚХ
, R
f
0.27, 3-
система
) (10)
ҳосил
бўлди
.
Босқичли
гидролиз
маҳсулотларида
1-
О
-
галлоил
-
β
-D-
глюкопираноза
(11), 1-
О
-
галлоил
-3,6-
гекса
-
гидроксидифеноил
-
β
-D-
глюкопираноза
(12), 2,4-
валонеил
-
β
-D-
глюкопира
-
ноза
(13)
аралашмаси
борлиги
кузатилди
.
ИҚ
-
спектрда
3345-3350
см
-1
соҳада
ОН
-
гуруҳига
, 1710-1730
см
-1
да
-
СОО
-
гуруҳига
, 1510-1620
см
-1
да
ароматик
ҳалқага
, 1010-1020
см
-1
қанд
қисмига
тегишли
сигналлар
кузатилди
.
ПМР
ва
13
С
ЯМР
-
спектр
маълумотларининг
таҳлили
шуни
кўрсатадики
,
спектрда
галлоил
-
ва
валонеил
-
гуруҳларига
тегишли
протон
ва
углерод
атомлари
сигналларидан
ташқари
гексагидроксидифеноил
-
гуруҳининг
2
та
протон
ва
14
та
углерод
атомлари
учун
характерли
резонанс
сигналлар
мавжуд
.
ПМР
-
спектрнинг
кучсиз
майдонида
6.16
м
.
у
.
да
глюкозанинг
Н
-1
аномер
протонига
тегишли
дублет
сигнал
, 5.89, 4.83, 4.39, 4.43
м
.
у
.
ларда
мос
равишда
Н
-2,
Н
-3,
Н
-4
ва
Н
-5
протонларга
тегишли
сигналлар
кузатилди
.
Кучсиз
майдоннинг
4.79
ва
17
4.54
м
.
у
.
ларидаги
дублет
дублет
кўринишидаги
сигналлар
иккита
Н
-6
протонлари
учун
хос
.
O
O H
O
H
O
H
O
H
CO O H
C
O C
O H
O
O
O
O H
H
2
SO
4
O
MeO OC
M eO O C
CO O Me
M e
2
SO
4
+K
2
CO
3
NaO M e/M eO H
OH
O H
O H
C
O
O
CH
2
O H
H
H
OH
H
OH
O H
H
H
O
O
H
O
O H
O
H
O H O
H
O H
O
H
O H
C O O H
C
O
O
CH
2
O H
H
H
O
H
OH
O
H
H
O H
C
O
C O
O
CH
2
O
H
H
O
H
H
O
OH
H
H
O
C
O
O H
O H
OH
O H
O
H
O
H
O H
O H
O H
C
O
14
M eO
M eO
M eO
M eO
M eO
M eO O M e
O M e
H
2
O , t
1, 2, 3
11
13
9
10
12
1, 4, 5
3-
схема
. 2-
модданинг
кимёвий
парчаланиш
маҳсулотлари
Кучсиз
майдонда
6.45
ва
6.64
м
.
у
.
соҳадаги
дублет
сигналлар
гексагидроксидифеноил
-
гуруҳининг
H-3
ва
H-3`
протонларига
тегишли
. 7.22,
7.10, 7.02
м
.
у
.
даги
синглет
сигналлар
эса
валонеил
-
гуруҳ
протонлари
учун
характерлидир
.
Шунингдек
7.10
ва
7.14
м
.
у
.
соҳада
галлоил
-
гуруҳ
протонларига
тегишли
синглет
сигналлар
кузатилди
. 2-
модданинг
ЯМР
13
С
-
спектрида
1-
модда
спектрларидан
фарқли
равишда
глюкоза
,
галлоил
-
ва
гексагидроксидифеноил
-
гуруҳ
сигналлари
билан
биргаликда
валонеил
-
гуруҳ
учун
характерли
бўлган
сигналлар
ҳам
кузатилди
(2-
жадвал
).
Валонеил
-
гуруҳнинг
С
-1,
С
-1`
ва
C-1``
атомларига
тегишли
резонанс
сигналлар
мос
равишда
114.2, 122.0
ва
113.1
м
.
у
.
соҳада
намоён
бўлди
. 144-145
м
.
у
.
даги
интенсив
сигналлар
С
-4
ва
С
-6
углерод
атомларига
, 106.9, 111.1
ва
137.1
м
.
у
.
соҳадаги
сигналлар
эса
С
-3,
С
-3`
ва
C-3``
атомларига
тегишли
.
Глюкозанинг
С
-1,
С
-3,
С
-5 (92.5, 75.2, 73.1
м
.
у
.)
кимёвий
силжишлари
таҳлили
аномер
марказнинг
β
-
конфигурацияга
эгалигидан
далолат
беради
. 74.2, 70.8
ва
63.2
18
м
.
у
.
да
глюкозанинг
С
-2,
С
-4
ва
С
-6
атомлари
кимёвий
силжишлари
улардаги
ОН
-
гуруҳларнинг
галлоилланганлигини
билдиради
.
2-
жадвал
2-
модда
углерод
атомларининг
ЯМР
13
С
–
спектридаги
кимёвий
силжишлари
(
δ
, 100
МГц
,
ацетон
–d
6
+D
2
O,
м
.
у
.)
С
атоми
Галлоил
-
гр
.
Гексагидроксидифено
ил
-
гр
.
Валонеил
-
гр
.
Глюк
.
А
В
С
С
-1 120.4
115.6
116.3 114.2 122.0 113.1
92.5
С
-2 110.2
125.4
125.4 126.3 132.2 141.3
74.2
С
-3 145.8
108.6
109.8 106.9 111.1 137.1
75.2
С
-4 139.1
144.8
145.3 145.1 151.6 143.4
70.8
С
-5 145.8
136.6
136.6 135.7 135.6 143.7
73.1
С
-6 110.2
144.8
145.9 144.4 148.7 110.5
63.2
С
-7 165.3
165.4
166.8 168.2 168.3 163.1
2-
модданинг
масс
-
спектрида
m/z
1103
га
тенг
бўлган
молекуляр
ионнинг
иккита
фрагментга
:
m/z
951
ва
153
га
эга
бўлган
ионларга
парчаланганлигини
кузатиш
мумкин
(4-
схема
).
O
H
O
OH
O
H
OH
O
H
OH
O
H
OH
COOH
C
O
O
CH
2
O
H
H
O
H
O
O
H
H
OH
C
O
C
O
O
H
O
OH
O
H
OH
O
H
OH
O
H
OH
COOH
C
O
O
CH
2
O
H
H
O
H
O
O
H
H
O
C
O
C
O
OH
OH
O
H
OH
O
H
C
O
H
OH
OH
O
C
O
O
O
H
O
H
C
O C
O
O
O
O
OH
O
H
O
OH
O
H
OH
O
H
OH
O
H
OH
COO
C
O
O
CH
2
OH
H
H
O
H
OH
O
H
H
OH
C
O
O
OH
O
H
O
H
O
H
COO
C
O C
OH
O
O
O
OH
OH
O
H
OH
C O
C
O
O
OH
O
H
OH
O
H
O
H
M m/z 1103 (15%)
m/z 951 (100%)
m/z 301 (80%)
m/z 649 (9%)
m/z 469 (10%)
m/z 153 (29%)
-
-
.
-
.
-
-
.
.
-
-
.
.
4-
схема
. 2-
модданинг
масс
-
спектрометрия
фрагментацияси
19
Бу
эллаготанниндаги
глюкоза
ва
галл
кислотаси
ўртасидаги
мураккаб
эфир
боғининг
узилганлигидан
далолат
беради
.
m/z
951
га
эга
бўлган
молекуляр
ион
кейинчалик
m/z
649
ва
301
га
тенг
бўлган
фрагментларга
парчаланади
.
Спектрда
m/z
469
га
тенг
бўлган
интенсив
ион
сигналининг
кузатилиши
m/z
649
га
тенг
бўлган
иккиламчи
ионнинг
парчаланиб
,
валонеил
-
гуруҳнинг
ажралиб
чиққанлигини
тасдиқлайди
.
Олинган
натижаларни
умумлаштириб
,
уларни
адабиёт
маълумотларига
солиштириш
натижасида
2-
моддани
1-
О
-
галлоил
-2,4-
валонеил
-3,6-
гексагидроксидифеноил
-
β
-D-
глюкоза
(14)
эканлиги
аниқланди
.
O
H
O
O H
O
H
O H
O H
O H
O
H
O H
C O O H
C
O
O
C H
2
O
H
H
O
H
O
O
H
H
O
C
O
O H
O H
O H
C
O
C
O
C
O
O H
O H
O
H
O H
O
H
O
H
14
Қолган
янги
бирикмаларнинг
кимёвий
тузилишлари
ҳам
юқоридагифизик
ва
кимёвий
усуллар
воситасида
таҳлил
этилиб
аниқланди
:
OH
O
O
H
O
H
OH
COOH
OH
OH
OH
OH
C
O
C
O
OH
O
H
OH
C O
O
H
H
O
H
H
O
O
H
H
O
CH
2
OH
A
B
C
1
2
3
4
5
6
7
1`
2`
3`
4`
5`
6`
7`
1``
2``
3``
4``
5``
6``
7``
3-
О
-
галлоил
-1,2-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
(
E. helioscopia L.)
O
O
C
O H
O
H
O H
C
O
O H
O
H
O
O
H
O
H
O H
C
O
H
O
H
O
H
O
C O O H
O
C H
2
H
H
O
H
O H
O
H
H
O H
A
B
C
2-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
(
E. turkestanica Rgl.)
20
O
OH
OH
OH
C
O
OH
O
H
OH
C O
C
OH
O
H
O
O
H
O
H
OH
C
O
H
O
H
O
H
O
COOH
O
CH
2
H
H
O
H
OH
O
H
H
O
O
A
B
C
1,2-
ди
-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
(
E.jaxartica Prokh.)
OH
O
H
O
O
H
O
H
OH
C
O
H
O
H
O
H
O
COOH
OH
OH
OH
C
O
OH
O
H
OH
C O
O
CH
2
H
H
O
H
H
O
O
H
H
O
O
C
O
A
B
C
1,2-
ди
-
О
-
галлоил
-3,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
(E.triodonta Prokh.)
OH
O
OH
C
O
O
CH
2
OH
H
H
O
H
OH
O
H
H
O
OH
OH
OH
C
O
C
O
O
H
O
OH
O
H
OH O
H
OH
O
H
OH
COOH
C O
1-
О
-
бисгаллоил
-2,4-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
(
E. Kudrjaschevii (Pazij)
Prokh.)
OH
O
H
O
O
H
O
H
OH
C
O
H
O
H
O
H
O
COOH
O
CH
2
H
H
O
H
O
OH
H
H
O
OH
O
OH
C
O
OH
OH
O
H
COOH
COOH
OH
O
OH
C
OH
OH
O
H
COOH
O
OH
1,3-
О
-
дигидродигаллоил
-4-
валонеат
-
β
-D-
глюкоза
(
E.glomerulans Prokh
.)
Таннинларга
бой
бўлган
истиқболли
ўсимликлар
полифеноллари
асосида
дори
воситалари
яратиш
тадқиқотнинг
асосий
вазифалари
қаторига
кириб
,
бунда
проф
.
С
.
М
.
Мавлянов
томонидан
Annacardeaceae, Malvaceae,
Geraniaceae, Punicaceae
каби
оилаларга
кирувчи
ўсимликлардан
ажратиб
олинган
полифеноллар
–
Рутан
(Rhus coriaria L),
Госситан
(Gossypium
hirsutum L.),
Гетасан
(Geranium sanguineum)
ва
Пунитан
(Punica granatum)
воситалари
киради
.
Ушбу
полифеноллар
асосида
дори
воситалари
яратиш
мазкур
диссертация
иши
доирасида
бажарилган
.
21
OH
O
OH
C
C O
OH
OH
O
H
OH
OH
OH
C
O
O
H
H
O
H
O
O
H
H
O
O
H
O
H
O
H
C
O
OH
O
OH
C
CH
2
O
O
OH
OH
OH
C
O
OH
OH
OH
C
O
O
Рутан
O
OH
OH
OH
O
OH
OH
OH
O
OH
OH
OH
O
H
OH
OH
H
OH
OH
H
OH
RO
RO
7
R= -
β
-D-Glcp
Госситан
O
H
OH
OH
O
H
O
H
C
C
OH
O
O
C
H
2
O
OH
OH
O
H
OH
O
H
O
H
C
C
O
O
OH
OH
C
O
O
O
H
O
H
O
O
H
H
H
O C
OH
OH
OH
C
O
OH
OH
O
O
Гетасан
O
H
OH
OH
O
H
O
H
C
C
OH
O
O
C
H
2
O
OH
OH
O
H
C
C
O
O
OH
OH
OH
C
O
O
O
O
H
O
O
H
H
H
OH
O
O
H
Пунитан
Учинчи
боб
«
Ажратиб
олинган
полифенолларнинг
биологик
фаолликлари
»
да
бирикмаларнинг
антиоксидант
,
антирадикал
ва
вирусларга
қарши
фаолликларини
аниқлаш
бўйича
олиб
борилган
тадқиқот
натижалари
баён
этилган
.
Ажратиб
олинган
моддаларнинг
антирадикал
ва
антиоксидант
хоссалари
Биоорганик
кимё
институтининг
«
Тадқиқотларнинг
физик
-
кимёвий
усуллар
»
лабораториясида
б
.
ф
.
д
.,
проф
.
Б
.
С
.
Салахутдинов
,
б
.
ф
.
д
.,
проф
.
М
.
И
.
Асроров
бошчилигидаги
«
Молекуляр
биофизика
»
лабораторияси
ходимлари
ҳамда
Польша
Биофизика
институти
илмий
ходими
б
.
ф
.
д
.,
проф
.
М
.
В
.
Замараевалар
томонидан
ўрганилган
.
Полифенол
бирикмалар
1.25, 6.25
мг
/
мл
дозаларда
ДФПГ
(1,1-
дифенил
-2-
пикрилгидразил
)
барқарор
эркин
22
радикалига
нисбатан
антирадикал
хусусиятни
намоён
қилиб
,
биомембраналарда
липид
ва
оқсилларнинг
оксидаланишини
олдини
олган
.
Полифенолларнинг
ДФПГ
билан
ҳар
хил
муҳитдаги
кимёвий
реакцияси
жараёнида
антирадикал
фаоллиги
ўрганилиб
,
эркин
валентликни
қайтариш
реакциясининг
тезлик
доимийликлари
аниқланган
.
Тажрибалар
шундан
далолат
берганки
,
ДФПГ
молекуласининг
асосий
қисми
дастлабки
5
дақиқа
давомида
қайтарилиб
,
полифенолларнинг
t
50
яъни
ДФПГ
концентрациясини
50%
га
камайтириш
учун
сарф
қилган
вақтлари
36-96
сек
.
ни
ташкил
этган
.
Олинган
натижалар
асосида
шундай
хулосага
келинган
:
моддаларнинг
антиоксидантлик
фаолликлари
уларнинг
тузилишига
,
яъни
В
ҳалқадаги
гидроксил
гуруҳлар
сонига
боғлиқ
бўлиб
,
уларнинг
сони
ортган
сари
антиоксидант
фаоллиги
ҳам
кучайиб
боради
.
Шунингдек
,
гидроксил
гуруҳлар
бир
-
бирига
нисбатан
орто
-
ҳолатда
жойлашган
бирикмалар
мета
-
ҳолатдагиларга
нисбатан
юқори
фаолликка
эга
бўлади
.
Бундан
ташқари
антиоксидант
ва
антирадикал
фаоллик
бевосита
С
ҳалқанинг
тўйинганлик
даражасига
боғлиқ
бўлиб
,
С
-2
ва
С
-3
углерод
атомлари
ўртасида
қўшбоғ
тутган
ҳамда
С
-3
ҳолатда
ОН
-
гуруҳга
эга
бўлган
бирикмалар
-
флавоноллар
эркин
радикалларга
қарши
юқори
фаолликни
намоён
қилган
.
Аммо
,
таннинларда
умуман
бошқача
ҳолат
кузатилган
.
Хусусан
,
гидролизланувчи
таннинларнинг
асосий
таркибий
қисмини
гидроксибензой
кислота
ҳосиласи
-
галл
кислотаси
ва
унинг
оксидланиш
маҳсулотлари
ташкил
этганлиги
боис
,
улар
орто
-
ва
пара
-
ҳолатларда
эркин
радикалларга
нисбатан
кичик
,
мета
-
ҳолатда
эса
юқори
фаолликни
намоён
қилган
.
Буни
фенол
ҳалқасида
жойлашган
ягона
карбоксил
гуруҳининг
орто
-
ва
пара
-
ҳолатларга
таъсир
кўрсатувчи
электронларни
итариш
ҳусусияти
билан
тушунтириш
мумкин
.
Шунинг
учун
3,4,5-
ҳолатларда
ОН
гуруҳига
эга
бўлган
галл
кислотаси
ва
унинг
ҳосилалари
юқори
антиоксидант
фаолликка
эга
бўлган
.
Шунингдек
Рутаннинг
табиий
ва
сунъий
биологик
мемраналарда
мембранатроп
таъсири
ўрганилган
.
Тадқиқотлар
шундан
далолат
берадики
,
гидролизланувчи
таннин
мембрана
ичига
кириш
хоссасига
эга
бўлиб
,
у
ҳужайра
ичида
молекуляр
структура
-
ион
каналларини
шакллантиради
.
Ушбу
молекуляр
структуралар
селектив
потенциалга
ва
липид
таркибига
боғлиқлик
каби
асосий
характеристикаларга
эга
.
Полифенолларнинг
вирусларга
қарши
фаолликлари
.
Euphorbiaceae
оиласи
ўсимликларидан
ажратиб
олинган
турли
кимёвий
тузилишга
эга
бўлган
8
та
янги
бирикмаларнинг
ОИВга
қарши
фаолликлари
Россия
Тиббиёт
Академияси
Д
.
И
.
Ивановский
номидаги
Вирусология
илмий
текшириш
институтида
проф
.
Э
.
В
.
Карамов
бошчилигида
ўрганилган
.
Текширилган
барча
бирикмалар
CEM SS
ҳужайралар
учун
деярли
бир
хил
цитотоксик
хоссага
эга
бўлиб
, 50%
ли
токсик
доза
(
TD
50
) 117-300
мкг
/
мл
атрофида
бўлган
(3-
жадвал
).
Вирусларга
қарши
фаолликларини
аниқлаш
мақсадида
CEM SS
ҳужайраларига
ОИВ
-1/
BRU
референс
-
штаммнинг
кўп
миқдордаги
инфекцияси
(1000TCID
50
)
юқтирилган
.
Олиб
борилган
изланишлар
натижасида
тўртта
бирикма
- 1-
О
-
галлоил
-2,4-
валонеил
-3,6-
гексагидроксидифеноил
-
β
-D-
глюко
-
23
пираноза
, 3-
О
-
галлоил
-1,2-
валонеил
-
β
-D-
глюкопираноза
, 2-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
, 1,2-
ди
-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
ОИВ
-
инфекциясига
етарли
даражада
самарали
ингибиторлик
қилиши
аниқланган
.
Уларнинг
50%
ли
эффектив
дозаси
(
ED
50
)
мос
равишда
0.29, 3.1, 8.8
ва
0.36
ни
ташкил
қилган
.
Текширилган
бирикмаларнинг
истиқболлилиги
уларнинг
терапевтик
индекси
(IS)
билан
белгиланиб
,
терапевтик
индекси
1034
ва
472
бўлган
1-
О
-
галлоил
-2,4-
валонеил
-3,6-
гексагидроксидифеноил
-
β
-D-
глюкоза
ҳамда
2-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
истиқболли
бирикмалар
қаторига
киритилган
.
3-
жадвал
Полифенолларнинг
цитотоксик
ва
эффектив
дозалари
ҳамда
терапевтик
индекслари
№
Бирикма
TD
50
мкг
/
мл
ED
50
мкг
/
мл
IS
TD
50
/ED
50
1
1-
О
-
галлоил
-2,4-
валонеил
-3,6-
гексагидроксидифеноил
-
β
-D-
глюкоза
300 0.29 1034.0
2
1,2-
ди
-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
145 3.1 46.8
3 2-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
170 0.36 472.0
4
1,2-
ди
-
О
-
галлоил
-3,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
135 27.0 5.0
5 3-
О
-
галлоил
-1,2-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
117 8.8 13.3
6
1-
О
-
бисгаллоил
-2,4-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
170 25.0 6.8
7
1,3
дигидродигаллоил
-4-
валонеат
-
β
-D-
глюкоза
145 27.5 5.3
8
гексагидроксидифеноил
-6-(
О
-
β
-D-
глюкопиранозидо
)-2-(
О
-1-
О
-
тригаллоил
-
β
-D-
глюкопираноза
)-
диэфири
215 23.5 9.1
Юқори
антивирус
фаолликка
эга
бўлган
бирикмаларнинг
ОИВга
қарши
таъсир
кўрсатиш
механизмлари
ўрганилган
.
СЕМ
SS
ҳужайраларига
ВИЧ
-1
BRU
штаммининг
кўп
миқдордаги
инфекцияси
(1000TCID
50
)
юқтирилган
ва
текширилувчи
бирикмалар
субтоксик
концентрацияларда
турли
вақт
оралиқларида
қўшиб
борилган
. 72
соатдан
сўнг
тажриба
ва
назорат
(
бирикмаларсиз
)
намуналардан
ОИВ
-1
антигени
бўлган
р
24
нинг
миқдорини
аниқлаш
учун
намуналар
олинган
.
Референс
бирикмалар
сифатида
вирус
ва
ҳужайра
ўртасидаги
ўзаро
таъсири
ингибитори
-
декстран
сульфат
5000
ҳамда
тескари
транскриптаза
ингибитори
-
азидотимидиндан
(
АЗТ
)
фойдаланилган
.
Шу
хилдаги
тажрибалар
давомида
текширилувчи
бирикмаларнинг
ингибиторловчи
таъсири
билан
боғлиқ
бўлган
вируснинг
репликатив
даври
босқичини
аниқлаш
мумкин
.
Олинган
натижалар
шундан
далолат
бердики
, 1-
О
-
галлоил
-2,4-
валонеил
-3,6-
гексагидроксидифеноил
-
β
-D-
глюкоза
вируснинг
ҳужайрага
киришига
тўсқинлик
қилмади
,
аммо
0
дан
5
24
соатгача
бўлган
вақт
оралиғида
самарали
таъсир
кўрсатди
(4-
жадвал
).
Бу
посттранскрипцион
даврга
мос
келиб
,
АЗТ
бу
шароитда
0
дан
3
соатгача
бўлган
вақт
оралиғида
ингибитор
сифатида
таъсир
кўрсатган
.
Натижаларни
адабиётларда
мавжуд
бўлган
маълум
ингибиторларнинг
(
тескари
транскриптаза
(RT),
протеаза
ва
интеграза
ингибиторлари
)
турли
вақт
оралиқларидаги
ОИВга
қарши
фаолликлари
бўйича
олинган
маълумотлар
билан
таққослаш
орқали
, 1-
бирикманинг
фаоллиги
,
интегратив
жараённинг
тўсилиб
қолиши
билан
боғлиқ
бўлиши
мумкин
деган
хулосага
келинган
.
Қолган
бирикмаларнинг
ингибиторловчи
фаолликлари
худди
декстран
сульфат
5000
билан
бир
хил
даврда
намоён
бўлиб
,
бу
шубҳасиз
вирус
репликацияси
бошланғич
босқичининг
блоклаб
қўйилиши
билан
боғлиқ
.
Ушбу
бирикмаларнинг
зарарланган
ҳужайраларга
9
соатдан
кейин
қўшилиши
натижасида
инфекциянинг
иккинчи
бор
пасайиши
кузатилиб
,
бу
шубҳасиз
кўп
циклли
инфекция
давомида
ҳосил
бўлган
янги
вирус
авлодининг
қуршаб
олиниши
билан
боғлиқдир
.
Вирусларнинг
ҳужайра
ичидаги
репликацияси
мураккаб
жараён
ҳисобланиб
,
полифенолларнинг
вирусларга
қаршилик
кўрсатиш
механизмларини
молекуляр
даражада
мукаммал
таҳлил
қилиш
учун
янада
чуқурроқ
тадқиқотлар
олиб
бориш
талаб
қилинади
.
4-
жадвал
Бирикмаларнинг
ОИВга
қарши
фаолликлари
Намуна
Вақт
(
соат
)
0 1 3 5 7 9 24 36
1
0,147 0,265 0,559 0,726 1,193 1,165 1,123 1,351
2
0,140 1,150 1,295 1,302 1,414 0,693 1,170 1,381
3
0,111 1,289 1,267 1,382 1,408 0,801 1,343 1,413
5
0,128 1,249 1,290 1,316 1,418 0,480 1,295 1,403
Декстран
сульфат
5000
0,105 1,148 1,312 1,367 1,370 1,372 1,408 1,392
АЗТ
0,029 0,048 0,244 0,852 0,915 0,943 1,135 1,114
Вирусларга
қарши
Рутан
,
Госситан
,
Гетасан
,
Пунитан
ва
Эуфорбин
дори
воситаларини
яратиш
.
Скрининг
натижаларига
кўра
,
Рутан
ва
Госситан
грипп
вирусига
,
Гетасан
,
Пунитан
ва
Эуфорбин
ОИВга
қарши
юқори
фаолликка
эгалиги
ҳамда
жуда
кам
цитотоксик
хусусиятини
намоён
қилиши
аниқланган
.
Тадқиқотлар
ОИВ
-1
BRU
,
А
(
Н
3N2), (H1N1)
ва
В
вирус
штаммларида
ўтказилган
.
Вирусларга
қаршилик
кўрсатиш
фаоллигига
эга
бўлган
Рутан
,
Госситан
Гетасан
,
Пунитан
ва
Эуфорбин
дори
воситасини
яратиш
мақсадида
Давлат
Фармакопея
талабларига
мувофиқ
уларнинг
физик
-
кимёвий
доимийликлари
батафсил
ўрганилган
,
стандарт
намуналари
ва
дори
шакллари
танланган
.
Шунингдек
,
субстанцияларнинг
клиника
олди
фармако
-
токсикологик
тадқиқотлари
тўлиқ
ўтказилган
.
Олинган
натижалар
асосида
Рутан
,
Госситан
,
Гетасан
,
Пунитан
ва
Эуфорбин
субстанциялари
,
стандарт
намуналари
ва
25
дори
шаклларига
Вақтинчалик
Фармакопея
Мақоласи
(
ВФМ
)
лойиҳалари
расмийлаштирилган
.
Ўзбекистон
Республикаси
ССВ
Дори
воситалари
ва
тиббий
техника
сифатини
назорат
қилиш
Бош
бошқармаси
Фармакология
Қўмитаси
томонидан
Рутан
,
Госситан
ва
Гетасан
дори
воситаларига
клиник
синовлар
ўтказиш
учун
руҳсат
берилган
.
Рутан
препаратининг
клиник
синовлари
муваффақиятли
тугалланган
.
Рутан
0,025
препарати
клиникалар
томонидан
Ўзбекистон
Республикасида
рўйҳатдан
ўтказиш
ва
тиббиёт
амалиётида
кенг
қўллаш
учун
тавсия
этилган
.
Шунингдек
,
Рутан
стандарт
намунаси
,
субстанцияси
ва
таблеткаларини
тиббиёт
амалиётида
қўлланилиши
учун
руҳсат
берилганлиги
тўғрисида
ЎзР
ССВ
Дори
воситалари
ва
тиббий
техника
сифатини
назорат
қилиш
Бош
бошқармасининг
Шаҳодатномаси
,
дори
воситасини
рўйхатдан
ўтказилганлик
тўғрисидаги
Гувоҳномаси
олинган
.
Рутан
субстанцияси
,
стандарт
намунаси
ва
дори
шаклларининг
ВФМлари
ва
қўлланиш
йўриқномалари
Фармакология
Қўмитаси
томонидан
тасдиқланган
.
Рутан
,
Госситан
,
Гетасан
ва
Пунитан
дори
воситаларига
Ўзбекистон
Республикаси
Интелектуал
мулк
агентлигининг
4
та
ихтирога
патенти
олинган
.
Тўртинчи
боб
«
Полифенолларни
ажратиб
олишда
қўлланилган
шароит
ва
услублар
»
да
тадқиқот
объекти
ва
усуллари
,
полифеноллар
йиғиндисини
ажратиб
олиш
,
уларни
индивидуал
бирикмаларга
бўлиш
,
уларнинг
кислотали
,
ишқорий
гидролизи
ва
метиллаш
ҳамда
метанолиз
реакцияларини
ўтказиш
шароитлари
,
реакция
маҳсулотларини
аниқлашда
қўлланилган
колонкали
,
қоғозли
ва
юпқа
қатламли
хроматография
усуллари
ҳамда
уларда
қўлланилган
эритувчилар
системалари
тўғрисида
батафсил
маълумотлар
берилган
.
ХУЛОСАЛАР
1.
Илк
бор
Eu
р
horbiaceae
оиласига
кирувчи
29
та
ўсимлик
полифеноллари
таркиби
ўрганилди
ва
улардан
70
дан
ортиқ
фенол
бирикмалар
ажратиб
олинди
.
Полифеноллар
асосан
ўсимликларнинг
илдизларида
тўпланган
бўлиб
,
улар
флавоноллар
,
фенолокислоталар
ва
таннинлардан
ташкил
топганлиги
маълум
бўлди
.
2.
Ажратиб
олинган
бирикмаларнинг
тузилишлари
физик
-
кимёвий
усуллар
воситасида
аниқланди
.
Улардан
8
таси
аввал
адабиётларда
келтирилмаган
янги
моддалар
бўлиб
,
булар
3-
О
-
галлоил
-1,2-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
, 2-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
, 1,2-
ди
-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
, 1,2-
ди
-
О
-
галлоил
-3,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
, 1-
О
-
бисгаллоил
-2,4-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
,
1-
О
-
галлоил
-2,4-
валонеил
-3,6-
гексагидроксидифеноил
-
β
-D-
глюкоза
, 1,3-
О
-
дигидродигаллоил
-4-
валонеат
-
β
-
D-
глюкоза
,
гексагидроксидифеноил
-6-(
О
-
β
-D-
глюкопиранозидо
)-2-(
О
-1-
О
-
тригаллоил
-
β
-D-
глюкоза
)-
диэфири
эканлиги
маълум
бўлди
.
26
3.
Ажратиб
олинган
полифенолларнинг
юқори
антиоксидант
ва
антирадикал
хусусиятига
эгалиги
,
шу
билан
бир
вақтда
биомембраналарни
деструкцияга
учратмаслиги
аниқланди
.
Олинган
натижалар
шуни
кўрсатдики
,
моддаларнинг
антиоксидантлик
фаолликлари
молекула
таркибидаги
гидроксил
гуруҳлар
сонига
,
уларнинг
бир
-
бирига
нисбатан
ўзаро
жойлашиш
ўрнига
ва
С
ҳалқанинг
тўйинганлик
ва
галлоилланиш
даражасига
боғлиқлиги
маълум
бўлди
.
4. Euphorbia
с
eae
оиласи
ўсимликларидан
ажратиб
олинган
янги
бирикмаларнинг
вирусларга
қарши
фаолликка
эгалиги
аниқланди
.
Улар
ичидан
1-
О
-
галлоил
-2,4-
валонеил
-3,6-
гексагидроксидифеноил
-
β
-D-
глюкоза
,
3-
О
-
галлоил
-1,2-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
, 2-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
, 1,2-
ди
-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкозалар
вирусларга
қарши
юқори
фаолликни
намоён
қилиб
,
ОИВ
-
инфекциясига
нисбатан
самарали
ингибиторлик
қилиши
маълум
бўлди
.
Ушбу
бирикмаларнинг
вирусга
таъсир
кўрсатиш
механизмлари
ўрганилиб
,
биринчи
бирикма
провирус
ДНК
сининг
ҳужайра
геномига
интеграциялашув
жараёнга
,
қолган
бирикмалар
эса
вирус
ва
нишон
-
ҳужайранинг
ўзаро
таъсирига
қаршилик
кўрсатиши
маълум
бўлди
.
5.
Рутан
,
Госситан
,
Гетасан
,
Пунитан
ва
Эуфорбин
дори
воситаларини
яратиш
мақсадида
Давлат
Фармакопея
талабларига
мувофиқ
субстанциялари
,
стандарт
намуналари
ва
дори
шаклларининг
физик
-
кимёвий
ва
фармако
-
токсикологик
хоссалари
ўрганилди
.
Олинган
натижалар
асосида
уларга
Вақтинчалик
Фармакопея
Мақолалари
лойиҳалари
расмийлаштирилди
ва
ФармҚўмитага
тақдим
этилди
.
Рутан
0,025,
Госситан
0,025,
Гетасан
0,01,
Пунитан
0,01,
Эуфорбин
0,025
дори
шакллари
яратилди
.
6.
Ўзбекистон
Республикаси
ССВ
Дори
воситалари
ва
тиббий
техника
сифатини
назорат
қилиш
Бош
бошқармаси
Фармакология
Қўмитаси
томонидан
Рутан
,
Госситан
,
Гетасан
дори
воситаларининг
клиник
синовларини
ўтказиш
учун
руҳсат
берилди
.
7.
Рутан
дори
воситасининг
клиник
синовлари
муваффақиятли
тугалланди
ва
Ўзбекистон
Республикасида
рўйҳатдан
ўтказиш
ва
тиббиёт
амалиётида
кенг
қўллаш
учун
тавсия
этилди
.
ЎзР
ССВ
Дори
воситалари
ва
тиббий
техника
сифатини
назорат
қилиш
Бош
бошқармаси
томонидан
Рутан
стандарт
намунаси
,
субстанцияси
ва
таблеткаларини
тиббиёт
амалиётида
қўлланилиши
учун
руҳсат
берилганлиги
тўғрисидаги
Шаҳодатномаси
ва
дори
воситасини
рўйхатдан
ўтказилганлик
Гувоҳномаси
олинди
.
Рутан
субстанцияси
,
стандарт
намунаси
ва
дори
шаклларининг
ВФМлари
ва
қўлланиш
йўриқномалари
Фармакология
Қўмитаси
томонидан
тасдиқланди
.
Госситан
ва
Гетасан
дори
воситасининг
клиник
синовлари
бошланиш
арафасида
.
8.
Гриппга
қарши
фаолликка
эга
бўлган
Рутан
ва
Госситан
,
ОИВга
-
қарши
фаолликка
эга
бўлган
Гетасан
ва
Пунитан
дори
воситаларига
Ўзбекистон
Республикаси
Интелектуал
Мулк
Агентлигининг
Патентлари
олинди
.
27
НАУЧНЫЙ
СОВЕТ
16.07.2013.
К
.
В
.T.13.01
ПРИ
ИНСТИТУТЕ
БИООРГАНИЧЕСКОЙ
ХИМИИ
И
НАЦИОНАЛЬНОМ
УНИВЕРСИТЕТЕ
УЗБЕКИСТАНА
ПО
ПРИСУЖДЕНИЮ
УЧЕНОЙ
СТЕПЕНИ
ДОКТОРА
НАУК
АКАДЕМИЯ
НАУК
РЕСПУБЛИКИ
УЗБЕКИСТАН
ИНСТИТУТ
БИООРГАНИЧЕСКОЙ
ХИМИИ
АБДУЛЛАДЖАНОВА
НОДИРА
ГУЛОМЖАНОВНА
ПОЛИФЕНОЛЫ
РАСТЕНИЙ
СЕМЕЙСТВА
EUPHORBIACEAE
И
ДРУГИХ
ТАННИДОНОСНЫХ
РАСТЕНИЙ
И
СОЗДАНИЕ
НА
ИХ
ОСНОВЕ
ЛЕКАРСТВЕННЫХ
СРЕДСТВ
02.00.10 –
Биоорганическая
химия
АВТОРЕФЕРАТ
ДОКТОРСКОЙ
ДИССЕРТАЦИИ
Ташкент
– 2015
28
Тема
докторской
диссертации
зарегистрирована
в
Высшей
аттестационной
комиссии
при
Кабинете
Министров
Республики
Узбекистан
за
30.06.2015/
В
2015.2.K114
Докторская
диссертация
выполнена
в
Институте
биоорганической
химии
.
Автореферат
диссертации
на
трех
языках
(
узбекский
,
русский
,
английский
)
размещен
на
веб
-
странице
Научного
совета
по
адресу
htt://ss.biochem.uz
и
Информационно
-
образовательном
портале
“ZiyoNet”
по
адресу
www.ziyonet.uz
Научный
консультант
:
Мавлянов
Саидмухтар
Максудович
доктор
химических
наук
,
профессор
Официальные
оппоненты
:
Зайнутдинов
Умаржон
Насрутдинович
доктор
химических
наук
,
профессор
Арипова
Тамара
Уктамовна
доктор
медицинских
наук
,
профессор
Салимов
Баходир
Тахирович
доктор
химических
наук
Ведущая
организация
:
Узбекский
научно
-
исследовательский
химико
-
фармацевтический
институт
им
.
А
.
Султанова
Защита
состоится
«___» __________ 2015
г
.
в
_____
часов
на
заседании
научного
совета
16.07.2013.K.B.T.13.01
при
Институте
Биоорганической
химии
и
Национальном
Университете
РУз
по
адресу
: 100125,
г
.
Ташкент
,
ул
.
Мирзо
Улугбека
, 83.
Тел
. 262 35 40,
факс
: (99871) 262 70
63,
е
-mail:
С
диссертацией
можно
ознакомиться
в
Информационно
-
ресурсном
центре
Института
биоорганической
химии
по
адресу
г
.
Ташкент
,
ул
.
М
.
Улугбека
, 83.
Автореферат
диссертации
разослан
«___» ________ 2015
года
.
(
протокол
рассылки
№
от
______________ 2015
года
.)
А
.
С
.
Тураев
Председатель
научного
совета
по
присуждению
учёной
степени
доктора
наук
,
д
.
х
.
н
.,
профессор
Б
.
Н
.
Бабаев
Ученый
секретарь
научного
совета
по
присуждению
учёной
степени
доктора
наук
,
д
.
х
.
н
.
А
.
А
.
Ахунов
Председатель
научного
семинара
при
научном
совете
по
присуждению
учёной
степени
доктора
наук
,
д
.
б
.
н
.,
профессор
29
Введение
(
аннотация
докторской
диссертации
)
Актуальность
и
востребованность
темы
диссертации
.
До
30
процентов
лекарственных
средств
,
используемых
в
современной
мировой
медицине
,
созданы
на
основе
природных
,
в
том
числе
полифенольных
соединений
.
Полифенольные
соединения
обладают
способностью
понижать
уровень
холестерина
в
организме
,
укрепляют
сердечно
-
сосудистую
систему
,
повышают
иммунитет
,
обладают
антибактериальным
,
антигипоксическим
,
противовирусным
,
противовоспалительным
,
противоопухолевым
и
др
.
действиями
.
Благодаря
легкой
усвояемости
организмом
,
отсутствию
побочных
действий
,
они
используются
при
лечении
ряда
заболеваний
.
В
результате
широкого
распространения
по
всему
миру
,
угрожающих
человечеству
инфекций
,
как
Вирус
иммунодефицита
человека
(
ВИЧ
)
и
гриппа
,
увеличивается
вероятность
заболевания
большинства
населения
Земли
этими
болезнями
.
ВИЧ
-
инфекция
,
вызывающая
СПИД
,
превращается
в
глобальную
проблему
.
В
последние
годы
выявлена
антивирусная
активность
таннинов
,
в
частности
способность
этих
соединений
индуцировать
интерферон
в
организме
,
оказывая
эффективное
ингибиторное
воздействие
на
размножение
вируса
иммунодефицита
человека
(
ВИЧ
-1, HIV-1).
В
результате
скрининга
соединений
,
выделенных
из
растений
сем
.
Annacardeaceae, Geraniaceae, Malvaceae,
Punicaceae
и
Euphorbiacea,
произрастающих
на
территории
Центральной
Азии
,
были
выявлены
полифенолы
,
обладающие
высокой
противовивусной
активностью
,
в
том
числе
композиции
,
подавляющие
в
концентрации
10
мкг
/
мл
подавляют
репликацию
ВИЧ
-1
более
,
чем
на
80%.
Все
применяемые
в
современной
медицине
для
лечения
вирусных
заболеваний
лекарственные
средства
имеют
синтетическую
природу
,
и
проявляют
некоторые
побочные
действия
.
Это
показывает
актуальность
и
востребованность
создания
лекарственных
средств
на
основе
природных
соединений
.
Для
решения
этой
проблемы
необходимо
провести
изыскание
новых
перспективных
источников
полифенолов
,
выделить
и
установить
химическую
структуру
соединений
,
выявить
их
биологическую
активность
.
Исследования
данной
диссертационной
работы
способствывают
к
выполнению
в
определенной
степени
задач
,
поставленных
в
принятом
№
39 23
сентября
2013
года
Законе
Республики
Узбекистан
«
О
противодействии
распространению
заболевания
,
вызываемого
вирусом
иммунодефицита
человека
(
ВИЧ
-
инфекция
)»
и
принятой
Кабинетом
Министров
от
10
сентября
2014
года
Решением
№
255 «
Государственная
программа
в
области
противодействия
распространению
ВИЧ
-
инфекции
в
Республике
Узбекистан
на
2014-2016
гг
.».
Соответствие
исследования
с
приоритетными
направлениями
развития
науки
и
технологий
Республики
.
Настоящая
диссертационная
работа
выполнена
в
соответствии
с
приоритетными
направлениями
развития
науки
и
технологии
Республики
Узбекистан
Государственной
научной
программы
ППИ
-11 «
Разработка
технологий
производства
новых
30
лекарственных
средств
на
основе
местного
природного
и
синтетического
сырья
».
Обзор
международных
научных
исследований
по
теме
диссертации
.
В
мировых
научных
центрах
,
включая
Faculty of Pharmaceutical Sciences, Okayama
University (
Япония
), College of Pharmaceutical Sciences, Matsuyama University
(
Япония
), Centro de Edafología y Biología Aplicada del Segura (
Испания
),
Molekulare Botanik
,
Universität Ulm (
Германия
), Department of Chemistry &
Biochemistry Miami University (
Оксфорд
,
США
), International association Groupe
Polyphénols (
Франция
),
Институт
физиологии
растений
им
.
К
.
А
.
Тимирязева
РАН
(
Россия
)
ведутся
интенсивные
исследования
по
изучению
химического
состава
и
биологической
активности
полифенольных
соединений
.
В
результате
исследований
,
проводимых
в
мире
в
области
танннинов
,
являющихся
одним
из
широко
распространенных
классов
природных
соединений
,
по
установлению
химической
структуры
и
биологической
активности
,
достигнуто
следующее
:
понятие
«
танины
»
были
дополнены
химическими
и
стереохимическими
данными
«
эллаготаннинов
».
Из
используемых
в
народной
медицине
растений
были
выделены
в
нативном
состоянии
более
500
соединений
(Okayama University, Matsuyama University),
путем
ферментативного
окисления
в
условиях
in vitro
осуществлен
синтез
гало
-
и
эллаготаннинов
,
из
мономерных
галлотаннинов
получены
димерные
эллаготаннины
(Universität Ulm),
исследованы
биодоступность
и
метаболизм
эллаготаннинов
в
организме
(Centro de Edafología y Biología Aplicada del Segura),
изучен
химизм
комплекса
таннин
-
протеин
,
для
интересующихся
химией
полифенолов
и
классическими
методами
их
исследования
создано
онлайн
пособие
«Tannin Handbook»
(Miami University),
для
ознакомления
с
достижениями
в
области
природных
полифенолов
,
обмене
информацией
создана
международная
ассоциация
. (Groupe Polyphénols).
В
настоящее
время
проводятся
работы
по
выделению
из
растений
танинов
,
получению
их
производных
,
установлению
зависимости
биологической
активности
от
химической
структуры
,
выявлению
механизма
противовирусной
активности
,
получению
галло
-
и
эллаготаннинов
путём
синтеза
,
которые
являются
приоритетным
направлением
в
научных
исследованиях
.
Степень
изученности
проблемы
.
В
конце
ХХ
века
Т
.Yoshida, T.Okuda
и
ряд
других
японских
ученых
начали
интенсивные
исследование
танинов
растений
семейства
Euphorbiaceae
.
Наряду
с
известными
мономерными
гидролизуемыми
таннинами
,
были
выделены
ряд
новых
димерных
и
олигомерных
эллаготаннинов
.
Было
установлено
их
строения
,
выявлена
их
высокая
антиоксидантная
,
противовирусная
,
в
том
числе
анти
-
ВИЧ
-
активность
.
В
последние
годы
Л
.
Н
.
Гвазаева
,
М
.
Д
.
Алания
из
E.
glareosa
,
входящего
в
сем
.
Euphorbiaceae
выделили
глареин
-
А
, T.Yoshida, Y.Amakura, Y.Liu,
Т
.Okuda
из
E.
humifusa
эуформисин
М
1,
М
2
ва
М
3,
являющихся
новыми
гидролизуемыми
димерными
танниннами
. Z.Z.Ibraheim, A.Ahmed, W.M.Abdel-Mageed
из
E.peplus
L
.
и
E. aphylla
выделили
метилгаллат
,
кемпферол
,
кверцетин
,
кверцетин
-3-
О
-
31
(2’’,3’’-
дигаллоил
)-
α
-L-
рамнозид
, 3,4,3’-
три
-
О
-
метил
-4’-O-
β
-D-
глюкопиранозид
эллаговой
кислоты
, 3,4,3’-
три
-O-
метил
-4’-
рутинозид
эллаговой
кислоты
,
и
выявили
их
болеутоляющую
,
противовоспалительную
,
антибактериальную
активность
.
Е
.
А
.
Карпова
,
Е
.
П
.
Храмова
провели
сравнительное
изучение
флаваноидов
некоторых
представителей
сем
.
Euphorbiaceae
и
выделили
галактозидгаллат
кверцетина
.
В
Узбекистане
первые
исследования
по
выделению
полифенолов
из
местных
растений
,
получению
их
производных
,
изучению
их
биологической
активности
были
осуществлены
под
руководством
академика
А
.
С
.
Садыкова
.
В
Институте
Биоорганической
химии
д
.
х
.
н
.
А
.
К
.
Каримджановым
из
ряда
декоративных
,
лекарственных
растений
,
окрашенных
сортов
винограда
и
плодов
выделены
антоцианы
,
на
их
основе
созданы
и
внедрены
в
производство
пищевые
красители
.
Большой
вклад
в
исследовании
химии
катехинов
и
проантоцианидинов
внесли
к
.
х
.
н
.
Ш
.
Ю
.
Исламбеков
,
д
.
х
.
н
проф
.
З
.
А
.
Кулиев
.
Проф
.
А
.
И
.
Исмаилов
,
Н
.
И
.
Барам
на
основе
специфического
пигмента
хлопчатника
–
госсипола
и
его
производных
создали
ряд
противовирусных
средств
(
антигерпетического
,
антихламидийного
,
гепатопротекторного
дейстсвия
) «
Мегосин
», «
Гозалидон
», «
Рагосин
»
и
др
.,
которые
внедрены
в
производство
.
Но
в
то
же
время
,
в
Республике
до
сих
пор
не
были
созданы
противовирусные
средства
на
основе
танинов
.
Связь
диссертационного
исследования
с
планом
научно
-
исследовательских
работ
научно
-
исследовательского
учреждения
.
Диссертационная
работа
выполнена
в
Институте
Биоорганической
химии
рамках
Государственных
научных
прикладных
и
инновационных
проектов
:
МР
-41 «
Механизмы
ингибировании
вирусной
репликации
полифенолами
растений
»
Узбекско
-
Российского
проекта
(2008-2010
г
.
г
.),
А
-10-065- «
Создание
эффективного
лекарственного
средства
против
гриппа
на
основе
полифенолов
растительного
происхождения
и
анализ
его
противовирусной
активности
»
(2006-2008
г
.
г
.),
А
-10-122 «
Разработка
лекарственных
препаратов
Гетасан
и
Пунитан
,
обладающих
противоСПИДовой
активностью
на
основе
полифенолов
растительного
сырья
» (2006-2008
г
.
г
),
ФА
-
А
12-
Т
160 «
Разработка
лекарственных
препаратов
противогриппозного
(
Рутан
,
Госситан
),
противоСПИДового
(
Гетасан
,
Пунитан
)
действий
на
основе
полифенолов
местного
растительного
сырья
» (2009-2011
г
.
г
.),
ИФА
2012-6-6 «
Организация
производства
лекарственных
средств
,
противогриппозного
(
Рутан
,
Госситан
),
противоСПИДового
(
Гетасан
)
действий
на
основе
полифенолов
местного
растительного
сырья
» (2012-2013
г
.
г
.),
А
-11-
Т
-051 «
Разработка
лекарственного
препарата
Эуфорбин
,
обладающего
противоСПИДовой
активностью
» (2012-
2014
г
.
г
.).
Цель
исследования
.
Создание
эффективных
противовирусных
лекарственных
средств
на
основе
полифенолов
местного
растительного
сырья
.
Задачи
исследования
:
изыскание
путей
выделения
чистых
соединений
из
представителей
29
видов
семейства
Euphorbiaceae;
32
определение
структуры
выделенных
соединений
методами
химического
и
спектрального
анализа
;
изучение
биологического
действия
выделенных
соединений
и
выявление
среди
них
веществ
,
обладающих
наиболее
высокой
активностью
;
изучение
взаимосвязи
между
химической
структурой
соединений
и
их
биологической
активностью
;
оформление
Временных
Фармакопейных
статей
(
ВФС
)
на
субстанции
,
стандартные
образцы
,
лекарственные
формы
Рутана
,
Госситана
,
Гетасана
,
Пунитана
и
Эуфорбина
;
создание
лекарственных
средств
Рутан
,
Гетасан
,
Госситан
,
Пунитан
и
Эуфорбин
.
Объект
исследования
.
29
растений
,
входящих
в
сем
.
Euphorbiaceae
.
Предмет
исследования
.
Полифенолы
,
гидролизуемые
танины
.
Методы
исследования
.
При
выполнении
работы
использовались
технологические
(
экстракция
в
системах
твердое
тело
–
жидкость
,
жидкость
–
жидкость
,
процессы
осаждения
,
сушки
,
хроматографическое
разделение
),
химические
(
кислотный
и
ступенчатый
гидролиз
,
щелочное
расщепление
,
метилирование
и
метанолиз
),
физико
-
химические
(
УФ
-,
ИК
-,
ЯМР
-
спектроскопия
, Q-TOF LC-MS
спектрометрия
)
и
аналитические
(
тонкослойная
и
бумажная
хроматография
,
ВЕМ
,
спектрофотометрический
,
фотоэлектроколориметрический
,
ВЭЖХ
)
методы
и
методы
фармако
-
токсикологических
исследований
в
условиях
in vitro
и
in vivo
.
Научная
новизна
исследования
заключается
в
следующем
:
впервые
из
29
видов
растений
рода
Euphorbia
с
eae
выделено
более
70
соединений
,
из
которых
8
оказались
новыми
,
не
описанными
ранее
в
литературе
веществами
:
диэфиром
гексагидроксидифеноила
-6-(
О
-
β
-D-
глюкопиранозидо
)-2-(
О
-1-
О
-
тригаллоил
-
β
-D-
глюкопиранозой
), 1-
О
-
галлоил
-
2,4-
валонеил
-3,6-
гексагидрокси
-
дифеноил
-
β
-D-
глюкозой
, 3-
О
-
галлоил
-1,2-
валонеил
-
β
-D-
глюкозой
, 2-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкозой
, 1,2-
ди
-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкозой
, 1,2-
ди
-
О
-
галлоил
-3,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкозой
, 1-
О
-
бисгаллоил
-2,4-
валонеил
-
β
-D-
глюкозой
, 1,3
дигидродигаллоил
-
4-
валонеат
-
β
-D-
глюкозой
,
структура
которых
установлена
с
использованием
современных
физико
-
химических
методов
анализа
;
выявлено
,
что
выделенные
соединения
обладают
антирадикальной
,
антиоксидантной
и
противовирусной
активностью
;
установлено
,
что
антиоксидантная
активность
соединений
зависит
от
количества
гидроксильных
групп
в
кольцах
«
В
»
и
«
С
»,
от
расположения
гидроксильных
групп
и
степени
насыщенности
кольца
«
С
»;
показано
,
что
1-
О
-
галлоил
-2,4-
валонеил
-3,6-
гексагидрокси
-
дифеноил
-
β
-
D-
глюкоза
, 3-
О
-
галлоил
-1,2-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
, 2-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
, 1,2-
ди
-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
являются
эффективными
ингибиторами
ВИЧ
-
инфекции
.
Разработана
нормативно
-
техническая
документация
на
препараты
Рутан
,
Госситан
,
Гетасан
,
Пунитан
,
Эуфорбин
,
разработаны
лекарственные
формы
.
33
Практические
результаты
исследования
.
Выявлена
высокая
активность
Гетасана
,
Путинана
и
Эуфорбина
против
вируса
ВИЧ
-1;
Рутана
и
Госситана
против
вируса
гриппа
.
Наряду
с
прямым
противовирусным
действием
,
они
проявляют
высокую
интерферониндуцирующую
активность
,
при
этом
индуцируют
α
-,
β
-
и
γ
-
интерфероны
.
Показано
,
что
Рутан
и
Госситан
по
активности
в
1,5-2,0
раза
превосходят
известные
,
широко
применяемые
в
современной
медицине
препараты
интерферониндуцирующего
и
противовирусного
действия
,
как
Амиксин
,
Зовиракс
и
Ремантадин
.
В
соответствии
с
требованиями
Гос
.
Фармакопеи
(
ГФ
XI)
исследованы
физико
-
химические
свойства
Рутана
,
Госситана
,
Гетасана
,
Пунитана
и
Эуфорбина
,
подобраны
стандартные
образцы
.
Проведены
доклинические
фармако
-
токсикологические
исследования
субстанций
,
показано
,
что
они
не
обладают
эмбриотоксическими
,
тератогенными
,
иммунотоксическими
и
мутагенными
свойствами
.
Созданы
лекарственные
формы
–
таблетки
Рутана
0,025,
Госситана
0,025,
Гетасана
0,01,
Пунитана
0,01
и
Эуфорбина
0,025.
Достоверность
полученных
результатов
обосновывается
:
использованием
современных
физико
-
химических
методов
анализа
,
подтверждением
полученных
результатов
экспертными
оценками
специалистов
и
практической
реализацией
результатов
исследований
;
обсуждением
результатов
исследований
на
республиканских
и
международных
научных
конференциях
,
а
также
публикациями
результатов
исследований
в
рецензируемых
научных
изданиях
,
признанных
Высшей
Аттестационной
Комиссией
при
Кабинета
Министров
Республики
Узбекистан
;
получением
Патентов
Агентства
по
Интеллектуальной
собственности
РУз
.
Теоретическая
и
практическая
значимость
результатов
исследования
.
Теоретическая
значимость
полученных
результатов
заключается
в
том
,
что
исследованы
полифенолы
произрастающих
в
Узбекистане
29
растений
,
входящих
в
сем
.
Euphorbiaceae
.
Из
них
,
наряду
с
известными
,
выделен
ряд
новых
гидролизуемых
таннинов
.
Методы
выделения
полифенолов
и
идентификация
их
физико
-
химическими
методами
может
служить
пособием
при
проведении
новых
изысканий
в
этой
области
.
Практическая
значимость
работы
заключается
в
том
,
что
на
основе
местного
растительного
сырья
созданы
препараты
противовирусного
действия
Рутан
,
Госситан
,
Гетасан
.
Препарат
Рутан
прошел
успешные
клинические
испытания
.
Утверждены
ВФСы
на
стандартный
образец
(
ВФС
42
Уз
–2514-
2014),
субстанцию
(
ВФС
42
Уз
–2515-2014),
лекарственную
форму
(
ВФС
42
Уз
–2516- 2014)
и
инструкция
по
применению
.
Получено
разрешение
Фармакологического
Комитета
на
проведение
клинических
испытаний
Госситана
и
Гетасана
.
Внедрение
результатов
исследования
.
По
полученным
результатам
исследований
,
в
целях
создания
лекарственных
препаратов
Рутан
и
Госситан
,
обладающих
противогриппозной
,
Гетасан
и
Пунитан
,
обладающих
анти
-
34
ВИЧ
-
активностью
,
получены
4
патента
на
изобретения
Агенства
по
Интеллектуальной
Собственности
Республики
Узбекистан
: «
Средство
,
обладающее
противогриппозным
действием
» (
№
I
АР
04524, 31.07. 2012),
«
Средство
,
обладающее
противогриппозным
действием
» (
№
I
АР
04521,
31.07. 2012), «
Средство
,
проявляющее
анти
-
ВИЧ
-
активность
» (
№
I
АР
04523,
31.07. 2012), «
Средство
,
проявляющее
анти
-
ВИЧ
-
активность
» (
№
I
АР
04522,
31.07. 2012).
Получено
разрешение
Главного
Управления
по
Контролю
Качества
Лекарственных
средств
и
Медицинской
техники
Минестерства
Здравоохранения
Республики
Узбекистан
на
применение
в
медицинской
практике
(01-14-SON SHAHODATNOMA, 08 may, 2014 y.)
субстанции
,
стандартного
образца
,
лекарственной
формы
Рутана
,
на
них
выдано
регистрационное
удостоверение
(DV/M 00339/09/15).
Апробация
результатов
исследования
.
Основные
результаты
диссертации
представлены
и
доложены
следующих
международных
и
республиканских
конференциях
: 23
rd
IUPAC-2002. Int. Symposium on the
Chemistry of Natural Products (Florence, Italy, 2002); “
Проблема
инфекции
в
клинической
медицине
” VIII
съезд
Итальянско
-
Российской
ассоциации
по
инфекционым
болезням
(
Санкт
-
Петербург
,
Россия
, 2002); «
Химическое
образование
,
наука
и
технология
в
Республике
Узбекистан
»
Республиканская
научно
-
практическая
конференция
(
НУУз
,
Ташкент
, 2002);
Конференция
молодых
ученых
посвященная
памяти
академика
С
.
Ю
.
Юнусова
(
ИХРВ
,
Ташкент
, 2003); International Symposium on the Chemistry of Natural
Compounds (Tashkent, 2003, Ankara, Turkey, 2005); «International workshop on
biotechnology commercialization and security» (Tashkent, 2003); VI
Междуна
-
родный
симпозиум
по
фенольным
соединениям
(
Москва
,
Россия
, 2004, 2009,
2012, 2015); XVIII
th
Turkish National Congres ( Kars, Turkey, 2004);
Традиционная
научная
конференция
молодых
ученых
(
АН
РУз
,
Ташкент
,
2004); «
Биотехнология
:
состояние
и
перспективы
развития
» III
Московский
международный
конгресс
(
Москва
,
Россия
, 2005); «
Достижения
в
выделении
,
исследовании
и
применении
лекарственных
средств
на
основе
природного
сырья
»
научно
-
практический
форум
посвященный
к
100-
летию
рождения
проф
.
Р
.
Л
.
Хазановича
(
ФарМИ
,
Ташкент
, 2006); «
Проблемы
биоорганической
химии
»
научно
-
практическая
конференция
(
Наманган
, 2003, 2006, 2009);
«
Интеграция
образования
,
науки
и
производства
в
фармации
»
научно
-
практический
форум
,
посвященный
к
70-
летию
ТашФарМИ
(
Ташкент
, 2007);
XIII conference of Polish biophysics Society (Lodz, Poland, 2007);
«
Физиологически
активные
соединения
на
основе
растительных
ресурсов
и
технология
неорганических
веществ
»
Республиканская
научно
-
практическая
конференция
(
Нукус
, 2008); «
Актуальные
проблемы
естественных
наук
»
Республиканская
научно
-
практическая
конференция
(
СамГУ
, 2008);
«
Актуальные
проблемы
развития
биоорганической
химии
» (
ИБОХ
,
Ташкент
,
2010, 2013), 18
th
meeting European association for red cell research (
Польша
,
2011),
научно
-
практическая
конференция
«
Биологические
активные
35
вещества
:
фундаментальные
и
прикладные
вопросы
получения
и
применения
» (
Крым
,
Украина
, 2011),
Международная
научно
-
практическая
конференция
«
Актуальные
проблемы
экологии
» (
Республика
Белорусь
, 2012),
Международная
конференция
молодых
ученых
«
Экспериментальная
и
теоретическая
биофизика
» (
Пущино
,
Россия
, 2014 ).
Опубликованность
результатов
исследования
.
Основное
содержание
работы
изложено
в
74
печатных
работах
: 17
научных
статьях
(5
в
зарубежных
журналах
), 4
Патентах
РУз
,
в
тезисах
53
докладов
.
Структура
и
объем
диссертации
.
Диссертация
состоит
из
введения
,
четырех
глав
собственных
исследований
,
выводов
,
списка
цитированной
литературы
(214
источников
),
текста
на
182
страницах
,
приложений
, 17
таблиц
, 15
схем
и
7
рисунков
.
ОСНОВНЫЕ
СОДЕРЖАНИЕ
ДИССЕРТАЦИИ
В
введении
обоснована
актуальность
и
востребованность
темы
диссертации
,
сформулированы
цель
и
задачи
,
выявлены
объект
и
предмет
исследования
,
определено
соответствие
исследования
приоритетным
направлениям
развития
науки
и
технологий
Республики
Узбекистан
,
изложены
научная
новизна
и
практические
результаты
исслования
,
обоснована
достоверность
полученных
результатов
,
раскрыта
теоретическая
и
практическая
значимость
полученных
результатов
,
приведены
список
внедрений
в
практику
результатов
исследования
и
сведения
по
опубликованным
работам
и
структуре
диссертации
.
В
первой
главе
диссертации
«
Таннины
,
их
классификация
,
спектральные
методы
определения
структуры
полифенолов
,
пути
выделения
танинов
и
хроматографические
методы
их
анализа
»
приведены
сведения
о
современном
состоянии
изученности
полифенолов
и
,
в
частности
,
танинов
.
Приведена
классификация
танинов
,
методы
выделения
из
растений
,
способы
разделения
их
на
отдельные
соединения
,
установление
строения
с
использованием
спектральных
(
УФ
-,
ИК
-,
ПМР
-,
ЯМР
13
С
-
спектроскопия
,
масс
-
спектрометрия
)
методов
анализа
.
Обсуждены
результаты
исследований
как
отечественных
,
так
и
зарубежных
учёных
.
Во
второй
главе
диссертации
«
Полифенолы
растений
сем
.
Euphorbiaceae
»
приведены
данные
о
сравнительном
изучении
состава
полифенолов
из
надземной
части
и
корней
29
видов
растений
сем
.
Euphorbiaceae
.
Для
этого
образцы
растений
были
собраны
в
фазу
цветения
и
высушены
в
тени
.
Последовательной
экстракцией
различных
органов
растений
(
корни
,
листья
,
стебли
)
хлороформом
, 70%-
ным
водным
ацетоном
,
сгущением
водно
-
ацетоновых
фракций
под
вакуумом
,
многократной
обработкой
водных
остатков
этилацетатом
,
перегонкой
этилацетатных
фракций
,
добавлением
к
сгущенным
экстрактам
гексана
,
выделены
суммы
полифенольных
соединений
.
Выявлено
,
что
полифенолы
накапливаются
в
36
основном
,
в
корнях
растений
,
где
их
количество
колеблется
в
пределах
2.1% -
13.2%,
в
листьях
1.88 % - 6.67%,
а
в
стеблях
0.03% - 3.0%.
Качественными
реакциями
в
составе
суммы
полифенолов
выявлено
наличие
соединений
,
относяшихся
к
классу
флавонолов
,
фенолокислот
и
таннинов
.
С
использованием
бумажной
хроматографии
показано
,
что
полифенолы
отдельных
органов
по
качественному
составу
почти
не
отличаются
друг
от
друга
,
а
отличаются
по
количественному
содержанию
отдельных
компонентов
.
Так
если
флавонолы
составляют
большую
часть
суммы
полифенолов
листьев
,
то
танины
являются
основными
компонентами
суммы
полифенолов
корней
растений
.
Поэтому
дальнейшие
исследования
нами
продолжены
над
соединениями
корней
растений
,
где
локализовано
наибольшее
количество
полифенолов
.
Хроматографированием
суммы
полифенолов
корней
растений
на
колонках
с
силикагелем
в
системах
растворителей
хлороформ
-
метанол
(17:3; 17:4; 17:5),
выделены
3
фракции
.
Из
первой
фракции
были
выделены
фенолоксикислоты
.
Бумажной
хроматографией
(
система
растворителей
-1:
н
-
бутанол
-
уксусная
кислота
-
вода
4:1:5,
система
растворителей
-2:
н
-
бутанол
-
уксусная
кислота
-
вода
40:12:28)
выявлено
,
что
первая
фракция
содержит
фенолокислоты
,
вторая
–
флавонолы
,
третья
-
танины
.
Фенольные
соединения
,
содержащиеся
во
второй
фракции
,
хроматографированы
на
колонке
с
полиамидом
.
В
качестве
элюента
использованы
системы
хлороформ
-
метанол
(9:1; 8:2)
и
выделены
индивидуальные
соединения
.
Сравнением
результатов
физико
-
химических
методов
исследований
с
данными
,
приведенными
в
литературе
,
выявлено
,
что
эти
вещества
являются
известными
флавонолами
-
кемпферолом
,
кверцетином
,
кемпферол
-3-
глюкозидом
,
мирицитином
,
изомирицитрином
.
Этих
соединений
в
надземной
части
растений
значительно
больше
,
чем
в
корнях
.
После
рехроматографирования
третьей
фракции
в
различных
системах
растворителей
на
силикагелевой
колонке
,
выделен
ряд
индивидуальных
соединений
.
С
помощью
физико
-
химических
методов
исследований
установлено
их
строение
.
Из
всех
изученных
видов
растений
выделено
более
70
соединений
фенольной
природы
, 8
из
которых
оказались
новыми
,
ранее
не
описанными
в
литературе
веществами
.
Новые
соединения
,
выделенные
из
растений
сем
.
Euphorbia
сеае
.
Вещество
1-
выделено
из
Euphorbia sequierian
а
Neck
.,
аморфный
порошок
белого
цвета
. [
α
]
D
-20
0
(c 1.0,
МеОН
);
УФ
-
спектр
(Et
ОН
,
λ
max
,
нм
): 220, 280;
MS
m/z
: 1117
[M-H]
-
.
Для
определения
состава
и
установления
структуры
вещество
1
подвергнуто
ряду
химических
превращений
согласно
по
схеме
1.
В
продуктах
кислотного
гидролиза
с
5% H
2
SO
4
обнаружены
глюкоза
(1),
галловая
(2)
и
эллаговая
кислоты
(3).
Метилирование
вещества
с
диметилсульфатом
и
безводным
К
2
СО
3
приводит
к
образованию
перметилата
,
после
щелочного
гидролиза
метанольным
раствором
метоксида
натрия
образовались
метил
-
37
три
-
О
-
метилгаллат
(4) (
ТСХ
, R
f
0.75,
система
растворителей
-3:
бензол
-
ацетон
4:1)
и
диметил
-
гексаметоксидифенат
(5) (
ТСХ
, R
f
0.36,
система
-1).
В
продуктах
частичного
гидролиза
вещество
1 (
нагревание
в
воде
при
90
0
С
)
образуются
1-
О
-
тригаллоил
-
β
-D-
глюкопираноза
(6)
и
глюкозид
эллаговой
кислоты
(7).
OH
O
H
OH
COOH
O
CH
2
OH
H
H
O
H
H
OH
OH
H
H
OH
H
2
SO
4
COOMe
Me
2
SO
4
+K
2
CO
3
NaOMe/MeOH
OH
OH
OH
O
H
O
H
OH
HOOC
COOH
MeOOC
COOMe
OH
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
OH
H
H
OH
OH
O
OH
C
O
OH
OH
OH
C
O
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
OH
H
H
O
OH
O
OH
C
O
O
O
O
O
O
O
H
O
H
OH
O
OMe
OMe
MeO
H
2
O,
t
2
3
MeO
MeO
MeO
OMe
OMe
OMe
5
1
5%
8
6
7
1
4
Схема
1.
Химические
превращения
вещество
1
В
спектре
ЯМР
13
С
вещества
1,
полученного
в
условиях
полного
подавления
спин
-
спинового
взаимодействия
с
протонами
,
обнаруживаются
сигналы
,
характерные
для
глюкозы
,
галловой
и
эллаговой
кислоты
(
табл
.1).
Интенсивные
сигналы
при
93.6
и
96.5
м
.
д
.,
относящиеся
к
углеродным
атомам
С
-1
указывают
то
,
что
в
составе
эллаготаннина
присутствуют
два
38
сахарных
остатка
,
при
которых
аномерные
центры
имеют
β
-
конфигурацию
.
Смещение
в
более
сильное
поле
и
проявление
в
области
93.6, 76.7 , 63.4
м
.
д
.
сигналов
,
относящихся
к
атомам
С
-1
и
С
-2
первого
глюкозного
центра
и
С
-6
второго
глюкозного
центра
указывают
на
ацилирование
углеводных
остатков
в
этих
положениях
.
В
спектре
ЯМР
13
С
присутствуют
сигналы
трех
остатков
галловой
кислоты
:
сигналы
углеродных
атомов
карбонильных
групп
при
164.4, 166.3, 168.8
м
.
д
.,
а
сигнал
С
-1
углеродных
атомов
тригаллоильной
группы
наблюдается
при
120.4
м
.
д
..
Сигналы
углеродных
атомов
С
-2
и
С
-6,
а
также
С
-3
и
С
-5
совпадают
и
дают
относительно
интенсивные
сигналы
при
110.1
и
145.9
м
.
д
.,
соответственно
.
Углеродный
атом
С
-4
этого
остатка
экранируется
и
в
результате
диамагнитного
сдвига
резонирует
при
139.3
м
.
д
.
В
спектре
также
имеются
сигналы
14
углеродных
атомов
гексагидроксидифеноильной
группы
.
Анализ
химических
сдвигов
углеродных
атомов
гексагидроксидифеноильной
(
ГГДФ
)
группы
показывает
,
что
в
молекуле
вещества
1
два
атома
глюкозы
связаны
между
собой
при
помощи
ГГДФ
-
группы
.
Замещенные
углеродные
атомы
ГГДФ
-
группы
С
-4,
C-4`,
С
-5, C-5`
и
С
-6,
С
`-6
резонируют
при
145.8, 136.4-136.6
и
144.4-144.5
м
.
д
.,
соответственно
.
Незамещенные
углеродные
атомы
С
-3
и
C-3`
проявляются
в
области
107.8
и
108.1
м
.
д
.
Сигналы
углеродных
атомов
С
-7
и
С
-7`
карбонильных
групп
дают
интенсивные
сигналы
при
167.6
и
168.0
м
.
д
.
Таблица
1
Химические
сдвиги
(
δ
, 100
МГц
,
ацетон
–d
6
+D
2
O,
м
.
д
.)
сигналов
углеродных
атомов
в
спектре
ЯМР
13
С
вещества
1
Эти
данные
подтверждаются
данными
масс
-
спектрометрического
распада
вещества
1,
полученным
на
приборе
LC-MS Q-TOF
при
отрицательной
ионизации
.
Как
видно
из
схемы
2,
молекулярный
ион
с
m/z
1117 ([
М
-
Н
]
-
)
расщепляется
на
два
фрагмента
с
m/z
635
и
481.
Это
указывает
на
разрыв
сложноэфирной
связи
между
двумя
молекулами
глюкозы
,
связанных
с
гексагидроксидифеноильным
и
три
-
галлоильным
фрагментами
.
Наличие
в
масс
-
спектре
сигнала
с
m/z
635
свидетельствует
об
этерифицировании
глюкозы
тригалловой
кислотой
,
а
сигналы
с
m/z
481
и
429
Атомы
С
Тригаллоильная
-
гр
.
ГГДФ
-
гр
.
Глюкоза
I II
С
-1 120.4 120.4 120.4 115.5 115.8 93.6 96.5
С
-2 110.1 110.1 110.1 125.8 126.4 6.7 74.2
С
-3 145.9 145.9 145.9 107.8 108.1 75.2 73.0
С
-4 139.3 139.3 139.3 145.8 145.8 69.6 69.6
С
-5 145.9 145.9 145.9 136.6 136.4 74.3 75.1
С
-6 110.1 110.1 110.1 144.4 144.5 63.2 63.4
С
-7 168.8 166.3 164.4 167.6 168.0
39
фрагментации
эллаговой
кислоты
,
связанной
с
глюкозой
.
Вторичный
ион
с
m/z
635
далее
расщепляется
на
фрагменты
с
m/z
169, 153
и
125,
который
соответствуют
стандартному
пути
фрагментации
галловой
кислоты
.
Отрицательные
ионы
с
m/z
301
и
153
соответствуют
отрыву
от
молекулы
гексагидроксидифеноильного
и
галлоильного
фрагмента
,
который
согласуется
с
литературными
данными
.
Наличие
в
масс
-
спектре
интенсивного
осколочного
ионного
сигнала
с
m/z
301,
образованного
при
распаде
вторичного
иона
с
m/z
481,
свидетельствует
о
том
,
что
в
составе
вещества
1
содержится
эллаговая
кислота
.
O
H
O
O
C
O
C
O
O
H
OH
O
O
O
CH
2
H
H
OH
H
OH
OH
H
H
OH
OH
O
H
OH
C
O
H
O
H
O
H
O
C
O
O
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
O
H
H
O
OH
O
OH
C
O
OH
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
OH
H
H
OH
OH
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
OH
H
H
O
OH
O
OH
C
O
OH
O
OH
C
O
C
O
OH
OH
O
C
H
2
OH
C
O
H
O
H
O
COO
CH
3
O
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
OH
H
H
OH
OH
O
H
OH
COO
O
H
O
H
C
O C
OH
O
O
O
O
OH
O
H
OH
C
O
OH
O
OH
C
O
OH
O
OH
OH
OH
C
O
O
C
H
2
OH
C
O
H
O
H
O
CH
2
O
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
OH
H
H
OH
.
OH
COO
O
H
O
H
M m/z 1117
m/z 635 (100%)
m/z 429 (8%)
m/z 301 (20%)
m/z 169 (50%)
m/z 153 (13%)
m/z 125 (4%)
m/z 385 (4,6%)
m/z 169 (6%)
(10%)
-
-
m/z 481 (43%)
.
-
-
.
.
.
-
-
-
.
-
.
.
-
-
-
.
.
Схема
2.
Возможные
пути
фрагментации
вещество
1
40
На
основании
анализа
химических
продуктов
и
спектральных
констант
и
сравнения
их
с
литературными
данными
установлено
,
что
вещество
1
является
диэфиром
гексагидроксидифеноила
-6-(
О
-
β
-D-
глюкопиранозидо
)-2-
(
О
-1-
О
-
тригаллоил
-
β
-D-
глюкопиранозида
) (8).
OH
O
H
OH
C
O
H
O
H
O
H
O
C
O
O
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
O
H
H
O
OH
O
OH
C
O
OH
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
OH
H
H
OH
OH
O
OH
C
O
OH
OH
OH
C
O
8
Вещество
2–
выделено
из
E. rosularis A.Theod
,
желтый
аморфный
порошок
,
С
48
Н
32
О
31
,
Мм
= 1104, R
f
0.42 (
система
-1). [
α
]
D
+56.2
0
(c 0.5,
МеОН
);
УФ
-(
λ
max
, lg
ε
,
нм
,
МеОН
): 223 (4.85), 278 (4.49).
Строение
вещества
2
также
установлено
на
основании
анализа
химических
превращений
и
спектральных
данных
.
Результаты
изучения
продуктов
химических
превращений
приведены
на
схеме
3.
В
отличие
от
вещества
1,
в
продуктах
кислотного
гидролиза
вещества
2,
кроме
галловой
(2)
и
эллаговой
(3)
кислоты
обнаружены
дилактон
валониевой
кислоты
(9)
,
а
при
метилировании
получен
триметил
-
окта
-
О
-
метил
-
валонат
(
ТСХ
, R
f
0.27,
система
-3:
бензол
-
ацетон
4:1) (10).
Частичный
гидролиз
привел
к
образованию
смеси
1-
О
-
галлоил
-
β
-D-
глюкопиранозы
(11),
1-
О
-
галлоил
-3,6-
гексагидроксидифеноил
-
β
-D-
глюкопиранозы
(12)
и
2,4-
О
-
валонеил
-
β
-D-
глюкопиранозы
(13).
В
ИК
-(
ν
max
, KBr,
см
-1
)
спектре
имеются
полосы
поглощения
в
области
3345-3350
см
-1
(
ОН
), 1710-1730
см
-1
(-
СОО
-), 1510-1620
см
-1
(
аром
.
кольцо
),
1010-1020
см
-1
(
сахарная
часть
).
По
данным
ПМР
-
спектра
при
6.16
м
.
д
.
проявляется
сигнал
аномерного
протона
глюкозы
в
виде
дублета
.
Это
подтверждает
,
что
аномерный
центр
имеет
β
-
конфигурацию
.
Резонансные
сигналы
при
5.89, 4.83, 4.39
и
4.43
м
.
д
.,
характерны
для
протонов
глюкозы
Н
-2,
Н
-3,
Н
-4
и
Н
-5,
соответственно
.
При
слабом
поле
наблюдаются
два
дублета
сигналов
,
соответствующие
протонам
Н
-6
глюкозы
при
4.79
и
4.54
м
.
д
.
В
ПМР
-
спектре
в
слабом
поле
наблюдаются
сигналы
,
характерные
для
Н
-2,
Н
-6
протонов
галлоильной
группы
при
7.10,
41
7.14
м
.
д
.,
Н
-3,
Н
-3`
протонов
гексагидроксидифеноильной
группы
при
6.45,
6.64
м
.
д
.,
Н
-3,
Н
-3`, H-6``
протонов
валониевой
группы
при
7.22, 7.10, 7.02
м
.
д
(
соответственно
).
Анализ
ЯМР
13
С
-
спектров
показывает
,
что
в
отличие
от
спектра
8,
в
спектре
вещества
2
наряду
с
резонансными
сигналами
глюкозы
,
галловой
и
гексагидроксидифеноильной
группы
наблюдаются
сигналы
,
характерные
для
остатков
валониевой
кислоты
(
табл
.2).
O
OH
O
H
O
H
O
H
COOH
C
O C
OH
O
O
O
OH
H
2
SO
4
O
MeOOC
MeOOC
COOMe
Me
2
SO
4
+K
2
CO
3
NaOMe/MeOH
OH
OH
OH
C
O
O
CH
2
OH
H
H
OH
H
OH
OH
H
H
O
O
H
O
OH
O
H
OH O
H
OH
O
H
OH
COOH
C O
O
CH
2
OH
H
H
O
H
OH
O
H
H
OH
C
O
O
CH
2
O
H
H
O
H
H
O
OH
H
H
O
C
O
OH
OH
OH
OH
O
H
C
O
H
OH
OH
OH
C
O
O
MeO
MeO
MeO
MeO
MeO
MeO OMe
OMe
H
2
O, t
1, 2, 3
13
1, 4, 5
9
10
11
12
5%
14
Схема
3.
Химические
превращения
вещества
2
Химические
сдвиги
углеродных
атомов
С
-1,
С
-3,
С
-5 (92.5, 75.2, 73.1
м
.
д
.,
соответственно
)
глюкозы
подтверждают
,
что
аномерный
центр
имеет
β
-
конфигурацию
.
Химические
сдвиги
атомов
С
-2,
С
-4
и
С
-6
глюкозы
при
76.77, 69.61
и
63.37
м
.
д
.
соответственно
,
подтверждают
,
что
в
них
ОН
42
группы
галлоилированы
.
Аналогичная
картина
,
как
в
веществе
1,
наблюдается
в
значениях
сдвигов
сигналов
углеродных
атомов
галловой
и
эллаговой
кислоты
.
Таблица
2
Химические
сдвиги
(
δ
, 100
МГц
,
ацетон
–d
6
+D
2
O,
м
.
д
.)
сигналов
углеродных
атомов
в
спектре
ЯМР
13
С
вещества
2
Атомы
С
Галлоильная
-
гр
.
ГГДФ
-
гр
.
Валонеильная
-
гр
.
Глюкоза
А
В
С
С
-1 120.4 115.6
116.3
114.2
122.0
113.1
92.5
С
-2 110.2 125.4
125.4
126.3
132.2
141.3
74.2
С
-3 145.8 108.6
109.8
106.9
111.1
137.1
75.2
С
-4 139.1 144.8
145.3
145.1
151.6
143.4
70.8
С
-5 145.8 136.6
136.6
135.7
135.6
143.7
73.1
С
-6 110.2 144.8
145.9
144.4
148.7
110.5
63.2
С
-7 165.3 165.4
166.8
168.2
168.3
163.1
Резонансные
сигналы
от
С
-1,
С
-1`
и
C-1``
углеродных
атомов
валониевой
кислоты
проявляются
при
114.2, 122.0
и
113.1
м
.
д
.,
соответственно
.
Интенсивные
сигналы
при
144-145
м
.
д
.
относятся
к
С
-4
и
С
-6
углеродным
атомам
валониевой
кислоты
.
Химические
сдвиги
углеродов
С
-3,
С
-3`
и
C-3``
проявляются
в
области
106.9, 111.1
и
137.1
м
.
д
.
Анализ
ЯМР
13
С
-
спектров
показывает
,
что
значения
химических
сдвигов
валониевой
кислоты
совпадают
с
литературными
данными
.
Масс
-
спектрометрические
исследования
вещества
2
также
проводили
на
масс
-
спектрометре
Q-TOF LC-MS,
в
условиях
отрицательной
ионизации
.
Полученные
результаты
приведены
на
схеме
4.
Как
видно
схемы
,
молекулярный
ион
вещества
2
с
m/z
1103,
расщепляется
на
два
фрагмента
с
m/z
951
и
153.
Это
указывает
на
разрыв
сложноэфирной
связи
между
глюкозой
и
галлоильной
группой
,
который
и
согласуется
с
литературными
данными
.
Вторичный
ион
с
m/z
951
далее
расщепляется
на
фрагменты
с
m/z
649
и
301.
Наличие
в
масс
-
спектре
интенсивного
осколочного
ионного
сигнала
с
m/z
469,
образованного
при
распаде
вторичного
иона
с
m/z
649
свидетельствует
о
том
,
что
в
составе
вещества
2
содержится
валонеильная
группа
,
соответствующая
молекулярной
формуле
С
21
Н
10
О
13
.
На
основании
химических
и
спектральных
данных
установлено
,
что
вещество
2
является
1-
О
-
галлоил
-2,4-
валонеил
-3,6-
гексагидроксидифеноил
-
β
-
D-
глюкопиранозой
(14).
43
O
H
O
OH
O
H
OH
O
H
OH
O
H
OH
COOH
C
O
O
CH
2
O
H
H
O
H
O
O
H
H
OH
C
O
C
O
O
H
O
OH
O
H
OH
O
H
OH
O
H
OH
COOH
C
O
O
CH
2
O
H
H
O
H
O
O
H
H
O
C
O
C
O
OH
OH
O
H
OH
O
H
C
O
H
OH
OH
O
C
O
O
O
H
O
H
C
O C
O
O
O
O
OH
O
H
O
OH
O
H
OH
O
H
OH
O
H
OH
COO
C
O
O
CH
2
OH
H
H
O
H
OH
O
H
H
OH
C
O
O
OH
O
H
O
H
O
H
COO
C
O C
OH
O
O
O
OH
OH
O
H
OH
C O
C
O
O
OH
O
H
OH
O
H
O
H
M m/z 1103 (15% )
m/z 951 (100% )
m/z 301 (80% )
m/z 649 (9% )
m/z 469 (10% )
m/z 153 (29% )
-
-
.
-
.
-
-
.
.
-
-
.
.
Схема
4.
Возможные
пути
фрагментации
вещества
2
O
H
O
O H
O
H
O H
O H
O H
O
H
O H
C O O H
C
O
O
C H
2
O
H
H
O
H
O
O
H
H
O
C
O
O H
O H
O H
C
O
C
O
C
O
O H
O H
O
H
O H
O
H
O
H
14
Аналогичным
путем
доказано
строение
остальных
новых
соединений
.
44
OH
O
O
H
O
H
OH
COOH
OH
OH
OH
OH
C
O
C
O
OH
O
H
OH
C O
O
H
H
O
H
H
O
O
H
H
O
CH
2
OH
A
B
C
1
2
3
4
5
6
7
1`
2`
3`
4`
5`
6`
7`
1``
2``
3``
4``
5``
6``
7``
3-
О
-
галлоил
-1,2-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
(
E. helioscopia L
.)
O
O
C
O H
O
H
O H
C
O
O H
O
H
O
O
H
O
H
O H
C
O
H
O
H
O
H
O
C O O H
O
C H
2
H
H
O
H
O H
O
H
H
O H
A
B
C
2-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-
D-
глюкоза
(
E. turkestanica Rgl.)
O
OH
OH
OH
C
O
OH
O
H
OH
C O
C
OH
O
H
O
O
H
O
H
OH
C
O
H
O
H
O
H
O
COOH
O
CH
2
H
H
O
H
OH
O
H
H
O
O
A
B
C
1,2-
ди
-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
(
E.jaxartica Prokh.
)
OH
O
H
O
O
H
O
H
OH
C
O
H
O
H
O
H
O
COOH
OH
OH
OH
C
O
OH
O
H
OH
C O
O
CH
2
H
H
O
H
H
O
O
H
H
O
O
C
O
A
B
C
1,2-
ди
-
О
-
галлоил
-3,6-
валонеил
-
β
-
D-
глюкоза
(
E.triodonta Prokh.
)
45
OH
O
OH
C
O
O
CH
2
OH
H
H
O
H
OH
O
H
H
O
OH
OH
OH
C
O
C
O
O
H
O
OH
O
H
OH O
H
OH
O
H
OH
COOH
C O
1-
О
-
бисгаллоил
-2,4-
валонеил
-
β
-
D-
глюкоза
(
E. Kudrjaschevii (Pazij)
Prokh
.)
OH
O
H
O
O
H
O
H
OH
C
O
H
O
H
O
H
O
COOH
O
CH
2
H
H
O
H
O
OH
H
H
O
OH
O
OH
C
O
OH
OH
O
H
COOH
COOH
OH
O
OH
C
OH
OH
O
H
COOH
O
OH
1,3-
О
-
дигидродигаллоил
-
4-
валонеат
-
β
-D-
глюкоза
(
E.glomerulans Prokh.)
Одной
из
основных
задач
работы
является
создание
эффективных
противовирусных
средств
на
основе
перспективных
таннидоносных
растений
.
Это
полифенолы
–
Рутан
(Rhus coriaria L.),
Госситан
(Gossypium
hirsutum L.),
Гетасан
(Geranium sanguineum),
Пунитан
(Punica granatum),
выделеные
из
растений
сем
. Annacardeaceae, Malvaceae, Geraniaceae,
Punicaceae.
Их
химическая
структура
была
исследована
ранее
проф
.
Мавляновым
С
.
М
.
Скрининг
этих
соединений
на
биологическую
активность
показал
,
что
они
обладают
высокой
противовирусной
активностью
.
Создание
на
их
основе
лекарственных
препаратов
выполнены
в
рамках
данной
диссертационной
работы
.
OH
O
OH
C
C O
OH
OH
O
H
OH
OH
OH
C
O
O
H
H
O
H
O
O
H
H
O
O
H
O
H
O
H
C
O
OH
O
OH
C
CH
2
O
O
OH
OH
OH
C
O
OH
OH
OH
C
O
O
Рутан
O
OH
OH
OH
O
OH
OH
OH
O
OH
OH
OH
O
H
OH
OH
H
OH
OH
H
OH
RO
RO
7
R= -
β
-D-Glcp
Госситан
46
O
H
OH
OH
O
H
O
H
C
C
OH
O
O
C
H
2
O
OH
OH
O
H
OH
O
H
O
H
C
C
O
O
OH
OH
C
O
O
O
H
O
H
O
O
H
H
H
O C
OH
OH
OH
C
O
OH
OH
O
O
Гетасан
O
H
OH
OH
O
H
O
H
C
C
OH
O
O
C
H
2
O
OH
OH
O
H
C
C
O
O
OH
OH
OH
C
O
O
O
O
H
O
O
H
H
H
OH
O
O
H
Пунитан
Третья
глава
диссертации
«
Биологическая
активность
выделенных
полифенолов
»
посвящена
изучению
биологического
действия
выделенных
полифенолов
.
Их
антирадикальная
и
антиоксидантная
активность
изучены
в
лаборатории
«
Физико
-
химических
методов
исследований
»
проф
.
Б
.
С
.
Салахутдиновым
,
сотрудниками
лаборатории
«
Молекулярной
биофизики
»
под
руководством
проф
.
М
.
И
.
Асрарова
,
сотрудником
Института
Биофизики
(
Польша
)
проф
.
М
.
В
.
Замараевой
.
Показано
,
что
полифенолы
в
дозах
1.25, 6.25
мг
/
мл
проявляют
антирадикальную
активность
по
отношению
к
стабильному
свободному
радикалу
ДФПГ
(1,1-
дифенил
-2-
пикрилгидразил
),
предотвращают
окисление
липидов
и
белков
в
биологических
мембрана
x.
Изучены
антирадикальная
активность
(
АРА
)
и
значение
констант
скоростей
реакций
ДФПГ
с
полифенолами
в
различных
средах
.
Анализ
кинетических
кривых
показывает
,
что
большая
часть
молекул
ДФПГ
восстанавливается
в
первые
5
минут
реакции
.
t
50
–
время
необходимое
для
снижения
исходной
концентрации
стабильных
радикалов
при
реакции
их
с
изучаемыми
препаратами
на
50%
составляет
36-96
сек
.
Выявлено
,
что
антиоксидантная
активность
вещества
зависит
от
их
строения
,
точнее
от
числа
гидроксильных
групп
кольца
В
,
то
есть
по
мере
увеличения
их
количества
антиоксидантная
активность
вещества
также
усиливается
.
Подобно
этому
соединения
,
в
которых
гидроксильные
группы
расположены
в
орто
-
положении
имеют
более
высокую
активность
,
чем
в
мета
-
положении
.
Помимо
этого
,
антиоксидантная
и
антирадикальная
активность
непосредственно
связана
со
степенью
насыщенности
С
кольца
.
Соединения
,
47
имеющие
двойную
связь
>
С
2=
С
3<,
ОН
-
группу
в
положение
С
-3
проявляют
более
высокую
антирадикальную
активность
в
отношении
свободных
радикалов
.
Но
в
танинах
наблюдается
совершенно
другое
.
В
частности
,
основную
часть
гидролизуемых
танинов
составляет
производные
гидрооксибензойной
кислоты
–
галловая
кислота
и
продукты
ее
окисления
.
Поэтому
в
орто
-
и
пара
-
положении
они
проявляют
в
отношении
свободных
радикалов
относительно
низкую
,
в
мета
-
положении
высокую
активность
.
Это
можно
объяснить
наличием
в
фенольном
кольце
карбоксильной
группы
,
отталкивающих
электроны
в
орто
-
и
пара
-
положении
.
Поэтому
галловая
кислота
и
ее
производные
,
имеющие
гидроксильные
группы
в
3,4,5-
положениях
обладают
высокой
антиоксидантной
активностью
.
Исследовалось
мембранотропное
действие
препарата
рутан
.
Установлено
,
что
гидролизуемый
танин
способен
проникать
в
мембраны
и
формировать
там
молекулярные
структуро
–
ионные
каналы
.
Были
охарактеризованы
основные
свойства
этих
структур
–
селективность
,
потенциалзависимость
и
зависимость
от
липидного
состава
.
Противовирусная
активность
полифенолов
.
Новые
соединения
,
выделенные
из
растений
сем
.
Euphorbiaceae
исследованы
против
вируса
иммунодефицита
человека
(
ВИЧ
)
в
НИИ
Вирусологии
имени
Д
.
И
.
Ивановского
РАМН
,
под
руководством
проф
.
Э
.
В
.
Карамова
.
Все
исследованные
соединения
имеют
примерно
одинаковую
цитотоксичность
для
клеток
CEM SS, 50%-
ная
токсическая
доза
находится
в
пределах
117 –
300
мкг
/
мл
.
В
исследовании
антивирусной
активности
клетки
CEM SS
заражали
референс
-
штаммом
ВИЧ
-1/BRU
с
множественностью
инфекции
1000 TCID
50
.
Уровень
ингибирования
инфекции
в
контрольных
и
опытных
вариантах
оценивали
по
содержанию
р
24
антигена
методом
ИФА
.
В
результате
этих
исследований
было
выявлены
четыре
соединения
,
достаточно
эффективно
ингибирующих
ВИЧ
-
инфекцию
(1-
О
-
галлоил
-2,4-
валонеил
-3,6-
гексагидроксидифеноил
-
β
-D-
глюкопираноза
, 3-
О
-
галлоил
-1,2-
валонеил
-
β
-D-
глюкопираноза
, 2-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
, 1,2-
ди
-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
). 50%-
ная
эффективная
доза
(
ED
50
)
составляла
0.29, 8.8,
0.36
и
3.1
соответственно
.
Перспективность
изучаемых
соединений
оценивается
по
терапевтическому
индексу
(
индекс
селективности
IS).
На
основании
полученных
результатов
можно
выделить
два
наиболее
перспективных
соединения
с
IS 1034
и
472: 1-
О
-
галлоил
-2,4-
валонеил
-3,6-
гексагидроксидифеноил
-
β
-
глюкоза
и
2-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
(
табл
. 3).
Исследование
механизма
анти
-
ВИЧ
активности
проводилось
для
соединений
,
обнаруживших
более
высокий
антивирусный
эффект
по
сравнению
с
другими
.
48
Таблица
3
Терапевтический
индекс
(IS)
исследованных
соединений
растительных
полифенолов
№
Соединение
TD
50
мкг
/
мл
ED
50
мкг
/
мл
IS
TD
50
/ED
50
1
1-
О
-
галлоил
-2,4-
валонеил
-3,6-
гексагидроксидифеноил
-
β
-D-
глюкоза
300 0.29 1034.0
2
1,2-
ди
-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
145 3.1 46.8
3
2-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
170 0.36 472.0
4
1,2-
ди
-
О
-
галлоил
-3,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
135 27.0 5.0
5
3-
О
-
галлоил
-1,2-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
117 8.8 13.3
6
1-
О
-
бисгаллоил
-2,4-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
170 25.0 6.8
7
1,3
дигидродигаллоил
-4-
валонеат
-
β
-D-
глюкоза
145 27.5 5.3
8
диэфир
гексагидроксидифеноила
-6-(
О
-
β
-D-
глюкопиранозидо
)-2-(
О
-1-
О
-
тригаллоил
-
β
-D-
глюкопиранозида
215 23.5 9.1
Клетки
CEM SS
заражали
штаммом
ВИЧ
-1
BRU
с
множественностью
инфекции
1000TCID
50
и
исследуемое
соединение
добавляли
в
субтоксических
концентрациях
в
различные
временные
интервалы
.
По
истечении
72
часов
из
опытных
и
контрольных
(
без
препарата
)
образцов
отбирали
пробы
для
оценки
продукции
р
24
антигена
ВИЧ
-1.
В
качестве
референсных
соединений
использовали
декстран
сульфат
5000 –
ингибитор
вирус
-
клеточного
взаимодействия
,
азидотимидин
–
ингибитор
процесса
обратной
транскрипции
.
В
эксперименте
такого
рода
возможно
определить
стадию
репликативного
цикла
вируса
,
уязвимую
для
ингибирующего
действия
исследуемых
соединений
.
Результаты
исследований
свидетельствуют
о
том
,
что
1-
О
-
галлоил
-2,4-
валонеил
-3,6-
гексагидроксидифеноил
-
β
-D-
глюкопира
-
ноза
не
препятствует
проникновению
вируса
в
клетку
-
мишень
,
но
проявляет
эффективность
в
интервале
от
0
до
5
часов
(
табл
. 4).
Это
соответствует
посттранскрипционному
периоду
,
так
как
АЗТ
в
тех
же
условиях
проявляет
ингибирующий
эффект
в
период
от
0
до
3
часов
от
начала
инфекции
.
Сопоставляя
полученные
данные
с
имеющимися
литературными
сведениями
в
отношении
временных
интервалов
анти
-
ВИЧ
активности
известных
ингибиторов
(
ингибиторы
RT,
ингибиторы
протеазы
и
интегразы
)
можно
сделать
заключение
,
что
активность
соединения
вероятнее
всего
связано
с
49
блокированием
интегративного
процесса
.
Процесс
интеграции
провирусной
ДНК
в
клеточный
геном
является
многокомпонентным
событием
и
зависит
от
действия
как
клеточных
,
так
и
вирусных
ферментов
.
Для
идентификации
молекулярного
механизма
требуются
более
детальные
исследования
.
Что
касается
остальных
соединений
,
то
их
ингибирующая
активность
проявляется
в
тот
же
период
,
что
и
у
Декстран
сульфата
5000,
и
,
очевидно
,
связана
с
блокированием
начальных
стадий
репликации
вируса
.
При
добавлении
этих
соединений
к
инфицированным
клеткам
через
9
часов
отмечается
вторая
волна
снижения
инфекции
,
что
очевидно
объясняется
блокированием
проникновения
нового
вирусного
потомства
при
многоцикловой
инфекции
.
Получить
устойчивые
варианты
в
вирус
-
клеточной
системе
CEM SS-
ВИЧ
-1
BRU
к
данному
соединению
не
удалось
.
Таблица
4
Анти
-
ВИЧ
активность
соединений
,
добавляемых
в
различные
временные
интервалы
после
инфекции
Образец
Время
от
начала
инфекции
(
час
)
0 1 3 5 7 9 24 36
1 0,147
0,265
0,559 0,726 1,193 1,165
1,123 1,351
2 0,140
1,150
1,295 1,302 1,414 0,693
1,170 1,381
3 0,111
1,289
1,267 1,382 1,408 0,801
1,343 1,413
5 0,128
1,249
1,290 1,316 1,418 0,480
1,295 1,403
Декстран
сульфат
5000
0,105 1,148 1,312 1,367 1,370 1,372
1,408 1,392
АЗТ
0,029
0,048
0,244 0,852 0,915 0,943
1,135 1,114
Создание
противорирусных
препаратов
Рутан
,
Госситан
,
Гетасан
,
Пунитан
и
Эуфорбин
.
Выявлена
высокая
активность
Рутана
и
Госситана
против
гриппа
(
штаммы
гриппа
А
(
Н
3N2), (H1N1)
и
В
(01
и
02),
а
Гетасана
,
Пунитана
и
Эуфорбина
против
ВИЧ
-
инфекции
.
Исследования
по
активности
против
ВИЧ
-1
проведены
в
штамме
вируса
ВИЧ
-1
BRU .
Определены
средние
цитотоксические
и
эффективные
дозы
этих
соединений
,
найдены
их
терапевтические
индексы
.
С
целью
создания
лекарственных
средств
Рутана
,
Госситана
,
Гетасана
,
Пунитана
и
Эуфорбин
в
соответствии
с
требованиями
ГФ
XI
(
Гос
.
Фармакопеи
)
изучены
их
физико
-
химические
параметры
,
подобраны
стандартные
образцы
и
лекарственные
формы
.
Проведены
полные
доклинические
фармако
-
токсикологические
исследования
,
изучены
эбриотоксические
,
тератогенные
,
иммунотоксические
и
мутагенные
свойства
субстанций
.
На
основе
полученных
данных
оформлены
проекты
ВФС
на
субстанции
,
сутандартные
образцы
и
лекарственные
формы
препаратов
.
Получено
разрешение
ГУККЛС
и
МТ
МЗ
РУз
на
проведение
клинических
испытаний
Рутана
,
Госситана
и
Гетасана
.
Успешно
завершены
клинические
50
испытания
таблеток
«
Рутан
0,025».
ГУККЛС
и
МТ
МЗ
РУз
дано
разрешение
на
применение
стандартного
образца
,
субстанции
и
лекарственной
формы
Рутана
в
медицинской
практике
(
Шаходатнома
).
Утверждены
ВФСы
на
стандартный
образец
,
субстанцию
и
лекарственную
форму
Рутана
и
инструкция
по
его
применению
.
На
лекарственное
средство
получено
регистрационное
удостоверение
.
Получены
Патенты
Республики
Узбекистан
на
изобретения
-
на
Рутан
,
Госситан
,
Гетасан
и
Пунитан
.
В
четвертой
главе
диссертации
«
Использованные
методы
и
условия
выделения
полифенолов
»
описаны
объект
и
методы
исследования
,
выделение
сумм
полифенолов
,
разделение
их
на
индивидуальные
компоненты
,
установление
строения
соединений
с
использованием
кислотного
и
ступенчатого
гидролиза
,
щелочного
расщепления
,
метанолиза
,
метилирования
,
бумажной
и
колоночной
хроматографии
с
применением
различных
систем
растворителей
.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ
1.
Впервые
изучен
состав
полифенолов
29
растений
,
входящих
в
сем
.
Euphorbiaceae
.
Из
них
выделено
более
70
фенольных
соединений
.
Выявлено
,
что
полифенолы
локализуются
,
в
основном
,
в
корнях
растений
,
и
представлены
флавонолами
,
фенолокислотами
и
танинами
.
2.
С
помощью
физико
-
химических
методов
определено
строение
выделенных
веществ
. 8
из
них
оказались
новыми
,
не
описанными
ранее
в
литературе
соединениями
и
являются
диэфиром
гексагидроксидифеноила
-6-(
О
-
β
-D-
глюкопиранозидо
)-2-(
О
-1-
О
-
тригаллоил
-
β
-D-
глюкопиранозой
),1-
О
-
галлоил
-2,4-
валонеил
-3,6-
гексагидрокси
-
дифеноил
-
β
-D-
глюкозой
, 3-
О
-
галлоил
-
1,2-
валонеил
-
β
-D-
глюкозой
, 2-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкозой
, 1,2-
ди
-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкозой
, 1,2-
ди
-
О
-
галлоил
-3,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкозой
, 1-
О
-
бисгаллоил
-2,4-
валонеил
-
β
-D-
глюкозой
, 1,3
дигидродигаллоил
-
4-
валонеат
-
β
-D-
глюкозой
.
3.
Выделенные
соединения
,
обладая
высокой
антиоксидантной
и
антирадикальной
способностью
,
в
тоже
время
не
вызывают
деструкцию
биомембран
.
Установлено
,
что
антиоксидантная
активность
выделенных
веществ
зависит
от
числа
гидроксильных
групп
в
составе
молекулы
,
от
места
их
взаимного
расположения
,
а
также
от
степени
насыщенности
и
галлоилирования
кольца
С
.
4.
Соединения
,
выделенные
из
растений
сем
.
Eu
р
horbiaceae
1-
О
-
галлоил
-
2,4-
валонеил
-3,6-
гексагидроксидифеноил
-
β
-D-
глюкоза
, 3-
О
-
галлоил
-1,2-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
, 2-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
, 1,2-
ди
-
О
-
галлоил
-4,6-
валонеил
-
β
-D-
глюкоза
проявляя
наибольшую
антивирусную
активность
в
сравнении
с
другими
соединениями
,
оказывают
эффективное
ингибирующее
действие
на
ВИЧ
-
инфекцию
.
Изучив
механизм
противодействия
этих
соединений
вирусам
,
выявлено
,
что
антивирусная
51
активность
первого
соединения
связана
с
блокированием
интегративного
процесса
провирусной
ДНК
в
клеточный
геном
,
а
остальные
соединения
препятствуют
взаимодействию
вируса
с
клеткой
-
мишенью
.
5.
В
соответствии
с
требованиями
ГФ
XI
изучены
физико
-
химические
параметры
Рутана
,
Госситана
,
Гетасана
,
Пунитана
и
Эуфорбина
.
Подобраны
стандартные
образцы
и
лекарственные
формы
.
Проведены
полные
доклинические
фармако
-
токсикологические
исследования
.
На
основе
полученных
данных
оформлены
проекты
ВФС
на
субстанции
,
стандартные
образцы
и
лекарственные
формы
препаратов
:
Рутан
0,025,
Госситан
0,025,
Гетасан
0,01,
Пунитан
0,01,
Эуфорбин
0,025.
6.
Получено
разрешение
ГУККЛС
и
МТ
МЗ
РУз
на
проведение
клинических
испытаний
Рутана
,
Госситана
,
Гетасана
.
7.
Успешно
завершены
клинические
испытания
Рутана
и
получено
разрешение
на
его
широкое
применение
в
клинической
практике
.
Получено
разрешение
ГУККЛС
и
МТ
МЗ
РУз
(
Шаходатнома
)
на
применение
стандартного
образца
,
субстанции
и
лекарственной
формы
Рутана
в
медицинской
практике
.
Утверждены
ВФСы
на
стандартный
образец
,
субстанцию
и
лекарственную
форму
Рутана
и
инструкция
по
его
применению
.
На
лекарственное
средство
получено
регистрационное
удостоверение
.
Препараты
Госситан
и
Гетасан
находятся
на
стадии
клинических
испытаний
.
8.
Получены
Патенты
Республики
Узбекистан
на
Рутан
и
Госситан
как
протвогриппозных
средств
,
Гетасан
и
Пунитан
–
как
лекарственных
средств
с
анти
-
ВИЧ
-
действием
.
52
SCIENTIFIC COUNCIL ON AWARD OF SCIENTIFIC
DEGREE OF DOCTOR OF SCIENCES 16.07.2013.K.B.T.13.01 AT
INSTITUTE OF BIOORGANIC CHEMISTRY AND THE NATIONAL
UNIVERSITY OF UZBEKISTAN
INSTITUTE OF BIOORGANIC CHEMISTRY
ABDULLADJANOVA NODIRA GULOMJANOVNA
POLYPHENOLS OF THE
EUPHORBIACEAE
PLANT FAMILY
AND OTHER PERSPECTIVE TANNIN CONTAINING PLANTS
AND CREATION ON THEIR BASIS OF MEDICINES
02.00.10 – Bioorganic chemistry
ABSTRACT OF DOCTORAL DISSERTATION
Tashkent – 2015
53
The subject of doctoral dissertation is registered at Supreme Attestation Commission at the
Cabinet of Ministers of Republic of Uzbekistan under number 30.06.2015/
В
2015.2.K114
Doctoral dissertation
is carried out at the Institute of Bioorganic chemistry of Academy of Sciences
of Republic of Uzbekistan.
The full text of doctoral dissertation is placed on web page of Scientific council
16.07.2013.K.V.T.13.01 of the Institute of Bioorganic Chemistry and the National University of
Uzbekistan to the address http://ss.biochem.uz
Abstract of dissertation in three languages (Uzbek, Russian, English) is placed on web page to
address http://ss.biochem.uz and on Information-educational portal “ZiyoNet” to address
www.ziyonet.uz.
Scientific Consultant:
Mavlyanov Saidmukhtar Maksudovich
doctor of sciences in chemistry, professor
Official opponents:
Zaynutdinov Umarjon Nasrutdinovich
doctor of sciences in chemistry, professor
Aripova Tamara Uktamovna
doctor of sciences in medicine, professor
Salimov Bakhodir Takhirovich
doctor of sciences in chemistry
Leading institution:
Uzbek Chemical-Pharmaceutical Scientific-
Investigation Institute named after A.S. Sultanov
Defense will take place on «_____» ___________ 2015 at ___ at the meeting of the Scientific
council 16.07.2013.K.V.T.13.01 of the Institute of Bioorganic Chemistry and the National University of
Uzbekistan at the following address: 100125, Tashkent, 83 M.Ulugbek street. Phone: 262 35 40, Fax:
(99871) 262 70 63
Doctoral dissertation is registered in library at the Institute of Bioorganic Chemistry, it is possible
to review it in library (100125, Tashkent, 83 M. Ulugbek street. Phone: 262 35 40, Fax: (99871) 262 70
63), e-mail: bahrom-nur@rambler.ru
Abstract of dissertation sent out on «_____» ___________ 2015 year
(mailing report _____ on «_____» ___________ 2015 year)
A.S.Turaev
Chairman of Scientific council
on award of scientific degree of doctor of sciences
doctor of sciences in
chemistry, professor
B.N.Babaev
Scientific secretary of Scientific council
doctor of sciences in chemistry
A.A.Ahunov
Chairman of Scientific seminar at Scientific council
on award of scientific degree of doctor of sciences
doctor of sciences in
biology, professor
54
Introduction (annotation of doctorial dissertation)
Topicality and demand of the subject of dissertation
. Up to 30 percent of
the drugs used in modern world medicine are based on natural compounds,
including polyphenolic compounds. Polyphenolic compounds possess properties as
to lower cholesterol in the human organism, strengthen cardiovascular system,
enhance immunity, antibacterial, anti-hypoxic, anti-viral, anti-inflammatory,
antitumor etc. Thanks to the easy digestibility of the div, the lack of side effects,
they are used in the treatment of diseases. Due to their easy digestibility in a
human organism and lack of side effects, they are used in a treatment of several
diseases.
As a result of widespread throughout the world, threatening all of humanity
infections such as Acquired Immune Deficiency Syndrome (AIDS) and influenza
infections increases the likelihood of disease the majority of the world population
of these diseases. In recent years, the antiviral activity of tannins revealed,
particularly the ability of these compounds to induce interferon, showing an
effective inhibitory effect on the multiplication of human immunodeficiency virus
(HIV-1, HIV-1). As a result of screening of compounds isolated from plants
Annacardeaceae, Geraniaceae, Malvaceae, Punicaceae
and
Euphorbiacea
growing in the Central Asia, have been identified polyphenols with a high anti-
viral activity, including composition which can inhibit HIV-1 replication more
than 80%, in a concentration of 10
µg/ml.
All medical products applied in a
modern medicine for treating viral diseases are medicines of synthetic nature, and
have some side effects. This shows the urgency and relevance of creating drugs
based on natural compounds. To solve this problem it is necessary to search for
new promising sources of polyphenols, isolation and determination their chemical
structures, revealing their biological activity.
The research of this dissertation contribute to perform a certain tasks and
objectives in the Law of the Republic of Uzbekistan
№
39 against HIV infection in
September 23, 2013 and Resolution
№
255 in September 10, 2014 State anti-HIV
Programme for 2014-2016 yy. adopted by the Cabinet of Minister.
Conformity of the research to priority directions of development of of
science and technologies of the Republic of Uzbekistan.
The present work was
carried out in accordance with the priority directions of science and technology of
the Republic of Uzbekistan State scientific program PPI-11 "Development of
technologies for the production of new drugs based on local natural and synthetic
raw materials."
Review of international scientific researches on the dissertation theme.
Research centers of the world, including Faculty of Pharmaceutical Sciences,
University of Okayama (Japan), College of Pharmaceutical Sciences, Matsuyama
University (Japan), Centro de Edafología y Biología Aplicada del Segura (Spain),
Molekulare Botanik
,
Universität Ulm (Germany), Department of Chemistry &
Biochemistry, Miami University (USA), International association Groupe
Polyphénols (France), Institute of Plant Physiology named after K.A. Timiryazev
55
(Russia) carry out studies of chemical and biological properties of plant
polyphenols.
As a result of researches carrying out in the world in the field tannins, which
is one of the most common classes of natural compounds, in establishing their
chemical structure and biological activity was achieved the following: the term
"tannins" have been supplemented by chemical and stereochemical data of
"ellagotannins." From plants used in folk medicine have been isolated more than
500 compounds in the native state (Okayama University, Matsuyama University),
by enzymatic oxidation of the
in vitro
synthesized gallo- and ellagotannins, from
monomer gallotannins yielded dimeric ellagotannins (Universität Ulm), and
investigated the bioavailability metabolism of ellagotannins in a human organism
(Centro de Edafología y Biología Aplicada del Segura), studied chemistry of
complex tannin-protein, for those interested in the chemistry of polyphenols and
classical methods of investigation developed an online guide «Tannin Handbook»
(Miami University), to review the achievements in the field of natural polyphenols,
the exchange of information set up an international association (Groupe
Polyphénols).
Currently, carryinf out researches out on the isolation of plant tannins,
obtaining their derivatives, revealing structure activity relationship (SAR), the
investigation of the mechanism of antiviral activity, synthesizing gallo- and
ellagotannins, which are a priority for research.
Degree of study of the problem.
At the end of XX century, T.Yoshida,
T.Okuda and a number of other Japanese scientists began intensive study of tannin
plants of the family
Euphorbiaceae
. Along with known monomeric hydrolysable
tannins, were isolated a number of new dimeric and oligomeric ellagotannins. It
was determined their structure and revealed their high antioxidant and antiviral
activity, including anti-HIV activity. In recent years, L.N.Gvazaeva, M.D. Alania
isolated a new dimeric hydrolysable tannin – glarein-A, T.Yoshida, Y.Amakura,
Y.Liu, T.Okuda isolated from
E. humifusa
euphormisin M1, M2, M3 which are
new dimer hydrolyzable tannins. Z.Z.Ibraheim, A.Ahmed, W.M.Abdel-Mageed
isolated from
E.peplus
L. and
E. aphylla
metilgallat, kaempferol, quercetin,
quercetin-3-O- (2 ', 3' '- digalloil) -
α
-L- rhamnoside, 3,4,3'-tri-O-methyl-4'-O-
β
-D-
glucopyranoside ellagic acid and 3,4,3'-tri-O-methyl-4'-rutinoside ellagic acid,
revealed their analgesic, anti-inflammatory, antibacterial activity. E.A.Karpova,
E.P.Khramova carried out a comparative study of flavonoids in some
representatives of
Euphorbiaceae
plant family and isolated galactoside-gallat
quercetin.
In Uzbekistan, the first researches on isolation of polyphenols from local
plants, obtaining their derivatives, the studying of their biological activity have
been carried out under the leadership of academician A.S.Sadykov. In the Institute
of Bioorganic Chemistry, by prof. A.K.Karimdjanov from a number of decorative,
medicinal plants, colored grapes and fruits isolated anthocyanins, and on the basis
of their developed and implemented the production of food dyes. Great
contribution to the study of the chemistry of catechins and proanthocyanidins made
56
by Ph.D. Sh.Yu.Islambekov, Dr. Sc. prof. Z.A.Kuliev, Prof. A.I.Ismailov,
N.I.Baram, on basisi of specific pigment of cotton - gossypol and its derivatives
have manufactured a number of antiviral agents (antiherpetic, chlamydia,
hepatoprotective drugs) "Megosin", "Gozalidon", "Ragosin" et al., which
introduced to production. But at the same time, in the Republic has not yet been
created antiviral agents based on tannin.
Connection of dissertational research with the plans of scientific- research-
works
. This thesis is done under the state of scientific projects: MP-41,
"Mechanism of inhibition of viral replication by plant polyphenols" Uzbek-Russian
project (2008-2010 years), A-10-065- "Creating an effective drug against influenza
based on plant polyphenols and analysis of its antiviral activity "(2006-2008
years), A-10-122" Development of drugs Getasan and Punitan having activity
against AIDS based on plant polyphenols"(2006-2008 years), FA - A12-T160 "The
development of anti-influenza drugs (Rutan, Gossitan) anti-AIDS (Getasan,
Punitan) action based on polyphenols from local plants" (2009-20011 years), IFA
2012-6-6 "Organization of manufacture of medicines anti-flu (Rutan, Gossitan)
and anti AIDS (Getasan) action based on polyphenols from local plants" (2012-
2013 years), A-11-T-051"Development of the medicine Euphorbin with anti-AIDS
activity" (2012- 2014 years).
Purpose of the research.
Creation of effective antiviral drugs based on
polyphenols from local plants.
Tasks of research:
Finding ways of isolating pure compounds from the representatives of 29
species of the
Euphorbiaceae
plant family.
Determining the structures of the isolated compounds by chemical and
spectral analysis;
Studying of the biological effect of isolated compounds and identify among
them the compounds with the highest activity;
Studying of the structure-activity relationship;
Studying of physical-chemical and pharmaco-toxicological properties of
substances, standard samples and drug forms of Rutan, Gossitan, Getasan, Punitan
and Euphorbin;
Making Temporary Pharmacopeial articles for substance, standard samples
and druf forms of Rutan, Gossitan, Getasan, Punitan and Euphorbin;
Creation of drugs Rutan, Getasan, Gossitan, Punitan and Euphorbin.
Object of study.
29 plants belonging to the
Euphorbiaceae
plant family.
Subject of research
is the polyphenols.
Methods of research.
In research, were used technological (solid-liquid,
liquid-liquid extraction systems, sedimentation processes, drying, chromatographic
separation), chemical (acid and step hydrolysis, the alkaline cleavage,
methanolysis, defining terminal fragments proanthocyanidins), physic-chemical
(UV -, IR, NMR Q-TOF LC-MS spectroscopy) and analytical (thin-layer and
paper chromatography, WUM, spectrophotometric, photoelectrocolorimetrical,
57
HPLC) methods and methods for pharmaco-toxicological studies of the
in vitro
and
in vivo
were used in research.
Scientific novelty
of the research study is as follows:
For the first time studied polyphenols 29 species of the
Euphorbia
plants
family. From those plants were isolated more than 70 compounds the structures of
which is determined by using modern physical and chemical methods. Among the
isolated compounds, 8 compounds were found as new compounds not previously
dated in the literature. Determined, they are diester of hexahydroxydiphenoyl-6-
(O-
β
-D-glucopyranosido)-2-(
О
-1-
О
-trigalloyl-
β
-D-glucopyranose), 1-
О
-galloyl-
2,4-valoneoyl-3,6- hexahydroxydiphenoyl -
β
-D-glucose, 3-O-galloyl-1,2-
valoneoyl-
β
-D-glucose, 2-O-galloyl-4,6-valoneoyl-
β
-D-glucose, 1,2-di-O-galloyl -
4,6-valoneoyl-
β
-D-glucose, 1,2-di-O-galloyl -3,6-valoneoyl-
β
-D-glucose, 1-O-
bisgalloyl-2,4-valoneoyl-
β
-D-glucose, 1, 3 -dihydrodigalloyl-4- valoneat-
β
-D-
glucose.
The studies of biological properties of isolated compounds have shown their
antiradical, antioxidant and antiviral activities. It is shown that the new compounds
form
Euphorbia
plants 1-
О
-galloyl-2,4-valoneoyl-3,6- hexahydroxydiphenoyl-
β
-
D-glucose, 3-O-galloyl-1,2-valoneoyl-
β
-D-glucose, 2-O-galloyl-4,6-valoneoyl-
β
-
D-glucose, 1,2-di-O-galloyl -4,6-valoneoyl-
β
-D-glucose are highly active and
effective inhibitory effect on HIV infection.
Developed Normative analytical documentations (hereinafter NAD) for the
medicines Rutan, Gossitan, Punitan, Euphorbin and for their drug forms.
Practical value of the results.
Revealed a high activity of Getasan, Punitan
and Euphorbin against the HIV-1 virus; Rutan and Gossitan against the influenza
virus. Along with an antiviral action, they show a high interferon-inducing activity,
wherein induce
α
-,
β
- and
γ
-interferons.
It is shown that Rutan and Gossitan’s activity is 1.5-2.0 times higher than the
known drugs interferon and antiviral action as Amixin, Zovirax and Rimantadine,
widely used in modern medicine.
In accordance with the requirements State Pharmacopoeia (SPh XI) studied
their physical and chemical properties of Rutan, Gossitan, Getasan, Punitan and
Euforbin, selected standard samples.
Carried out the pre-clinical pharmaco-toxicological research of substances,
and it is shown that they do not have embryo-toxic, teratogenic, immunotoxic and
mutagenic effects.
Developed drug forms tablets of – Rutan 0.025, Gossitan 0.025, Getasan
0.01, Punitan 0.01 and Euphorbin 0,025.
The validity of the obtained results verified:
the using of modern physical
and chemical methods of analysis; confirmation of the results by experts of experts
and practical implementation of research results; discussion of the research results
at national and international scientific conferences and publication of research
results in peer-reviewed scientific publications of the Supreme attestation
commission under the Cabinet of Ministers of the Republic of Uzbekistan;
Obtaining a patent of Agency on Intellectual Property of Uzbekistan.
58
The scientific and practical significance of the results of research.
The
theoretical significance of the results is that the polyphenols of 29 plants belonging
to the family of
Euphorbiaceae
growing in Uzbekistan were studied. From them,
along with well-known compounds, isolated a number of new hydrolysable
tannins. Methods of isolation and identification of polyphenols, the physico-
chemical methods can serve as a guide in carrying out a new research in this area.
The practical significance of the work lies in the fact that created the
medicines with antiviral action Rutan, Gossitan, Getasan based on local plants. The
clinical trials of drug Rutan were successfully completed. Approved NAD for the
standard sample (NAD 42 Uz-2514-2014), substance (NAD 42 Uz-2515-2014),
drug form (NAD 42 Uz-2516- 2014) and instructions for use. Permission to
conduct the clinical trials on Gossitan and Getasan was received from
Pharmacological Committee.
Implementation of the research results into practice
. On the basis of
obtained results of research and in order to create drugs Rutan and Gossitan with
anti-flu, Getasan and Punitan with anti-HIV activity, received four patents for
inventions of Agency on Intellectual Property of the Republic of Uzbekistan
"Agent possessing anti-flu action" (
№
IAP 04 524, 31.07. 2012), "Agent
possessing anti-flu action" (
№
IAP 04521, 31.07. 2012), "Agent possessing anti-
HIV activity" (
№
IAP 04523, 31.07. 2012), "Agent possessing anti-HIV activity"
(
№
IAP 04522, 31.07. 2012).
The permission of the Head Department of drug and medical equipment
quality control under the Ministry of Health of the Republic of Uzbekistan
(hereinafter HDDMEQC) received for use in medical practice (
№
01-14,
CERTIFICATE, 08 may, 2014 y.) substance, a standard sample of the drug form
of Rutan, they issued registration Certificate (Guvohnoma DV / M 00339/09/15).
Approbation of work.
The main results of the thesis were presented and
reported the following international and national conferences: 23
rd
IUPAC-2002.
Int. Symposium on the Chemistry of Natural Products (Florence, Italy, 2002); "The
problem of infections in clinical medicine" VIII Congress of Italian-Russian
Association for Infectious Diseases (St. Petersburg, Russia, 2002); "Chemical
Education, Science and Technology of the Republic of Uzbekistan" Republican
scientific-practical conference (National University of Uzbekistan, Tashkent,
2002); Conference of young scientists dedicated to the memory of academician
S.Y. Yunusov (IChPS, Tashkent, 2003); 5th International Symposium on the
Chemistry of Natural Compounds (Tashkent, 2003); «International workshop on
biotechnology commercialization and security» (Tashkent, 2003); VI International
Symposium on phenolic compounds (Moscow, Russia, 2004); XVIII Turkish
National Congress (Kars, Turkey, 2004); Traditional scientific conference of
young scientists (Uzbek Academy of Sciences, Tashkent, 2004); "Biotechnology:
state and prospects of development» III Moscow International Congress (Moscow,
Russia, 2005); 6-th International Symposium of the chemistry of Natural
compounds (SCNS) (2005. Ankara, Turkey, 2005); "Developments in the
isolation, study and use of medicines, based on natural raw materials' Scientific
59
and practical forum devoted to the 100th anniversary of the birth of prof.
R.L.Khazanovich (Tashkent pharmaceutical medical institute, Tashkent, 2006);
"Problems of Bioorganic Chemistry" scientific-practical conference (Namangan,
2006); "Integration of education, science and industry in the pharmacy," Scientific
and practical forum devoted to the 70th anniversary Tashkent pharmaceutical
medical institute (Tashkent, 2007); XIII conference of Polish biophysics Society
(Lodz, Poland, 2007); "Physiologically active compounds based on natural
resources and technology of inorganic substances" Republican Scientific and
Practical Conference (Nukus, 2008); "Actual problems of natural sciences"
Republican Scientific and Practical Conference (Samarkand State University,
2008); "VII International Symposium for phenolic compounds: fundamental and
applied aspects of the" International Scientific Forum (Moscow, 2009); "Problems
of Bioorganic Chemistry» VI National Conference (Namangan, 2009); "Actual
problems of Bioorganic Chemistry" (IBCh, Tashkent, 2010); 18
th
Meeting
European association for red cell research (Poland, 2011); "Biologically active
substances: fundamental and applied problems of production and application"
Scientific-practical Conference (Ukraine, 2011); VIII International Symposium
"Phenolic compounds: fundamental and applied aspects" (Moscow, 2012), VIII
International scientific-practical conference "Actual problems of ecology"
(Republic of Belarus, 2012), International scientific conference "Actual problems
of development of Bioorganic Chemistry" ( Tashkent, 2013); International
Conference of Young Scientists "Experimental and Theoretical Biophysics"
(Pushchino, 2014), Moscow 2015 and others.
Publication of research results.
The main content of the research have been
published in 74 publications: 17 scientific articles (5 in foreign journals), 4 patents
of Uzbekistan, 53 abstracts.
The structure and volume of the dissertation.
The thesis consists of an
introduction, four chapters, conclusions, list of references, 182 pages of text,
applications, 17 tables, 15 charts and 6 pictures.
MAIN CONTENT OF DISSERTATION
In the introduction
described the actuality and demand title of the thesis,
formulated the main purpose and tasks, revealed objects of the research, revealed
the appropriate research priority areas of Science and Technology of the Republic
of Uzbekistan, presented the novelty of the scientific and scientific and practical
significance of the results, proved the accuracy of the results obtained, revealed
theoretical and practical importance of the obtained results, listed of implementing
the results of research and information about the published work and the structure
of the thesis.
In the first chapter of the thesis
"Tannins, classification, spectral methods
of determining structures of polyphenols, methods of isolation of tannins and
chromatographic methods of analysis"
provides information about the current
60
state of knowledge on polyphenols, in particular tannins. The classification of
tannins, extraction methods from plants, methods of separating them into
individual compounds, establishing the structure using spectral (UV, IR,
1
H-NMR,
13
C - NMR- spectroscopy, mass spectrometry) analysis methods. Results of studies
of both domestic and foreign scientists are revewed.
In the second chapter of the thesis
"Plant polyphenols of
Euphorbiaceae
"
provided the comparative study of the content of the polyphenols from the aerial
parts and roots of 29 species of plants
Euphorbiaceae
. For the samples of plants
were harvested at the flowering stage and dried in shade. Sequential extraction of
various plant organs (roots, leaves, stems) in chloroform, 70% aqueous acetone,
concentration of water-acetone fractions under vacuum, multiple treatment of
water residuals with ethyl acetate, evaporating of the ethyl acetate fractions and by
adding hexane to the condensed extracts, the sum of polyphenolic compounds were
isolated. It revealed that polyphenols are accumulated basically in the roots of
plants, where the number ranges from 2.1% - 13.2%, in the leaves of 1.88% -
6.67%, and 0.03% in the stems - 3.0%. As a result of qualitative reactions in the
sum of polyphenols revealed the presence of compounds belonging to class of
flavonols, phenolic acids and tannins. By using paper chromatography showed that
in the individual parts of plants, the qualitative of polyphenol composition does not
differ from each other and differs in the quantitative content of the individual
components. So if the flavonols comprise the main part of the amount of
polyphenols in leaves, the tannins are the main components of the amount of
polyphenols of plant roots.
Therefore, further research we continued on the compounds of plant roots,
where localized highest amount of polyphenols. By chromatography of sum of
polyphenols from plant roots on a silica gel column using the solvent system
chloroform-methanol (17: 3, 17: 4, 17: 5), isolated 3 fractions. From the first
fraction were isolated phenolic acids. Paper chromatography (solvent system 1: n-
butanol-acetic acid-water 4: 1: 5 solvent system 2: n-butanol-acetic acid-water
40:12:28) showed that the first fraction contains phenolic acids, second -flavonols,
third - tannins. The phenolic compounds from the second fraction were subjected
to column chromatography with polyamide. As eluent was used the system
chloroform-methanol (9: 1, 8: 2) and isolated individual compounds.
By comparing the results of physical and chemical methods of research with
the data presented in the literature revealed that these compounds are known
flavonols - kaempferol, quercetin, kaempferol-3-glucoside, miritsitine,
izomiritsitrine. These compounds in upground plant parts are considerably more
than in the roots.
After repeat chromatography of third fraction in various solvent systems on
silica gel column, isolated number of individual compounds. By the physical and
chemical methods of investigation determined their structure.
From all the studied species of plants isolated more than 70 phenolic
compounds, 8 of them were found as a new compounds, not previously described
in the literature.
61
The new compounds isolated from Euphorbiaseae plant family.
Compound 1– isolated from
Euphorbia sequieriana Neck
., amorphous white
powder. C
47
H
42
O
32
, [
α
]
D
-20
0
(c 1.0,
МеОН
); ; UV-spectrum (EtOH,
λ
max
, nm):
220, 280; MS
m/z
: 1117 [M-H]
-
;
To determine the composition and structure compound 1 subjected to a
series of chemical reactions according to Scheme 1. The acid hydrolysis products
of 5% H
2
SO
4
detected glucose (1), gallic (2), and ellagic acids (3). Methylation of
compound with dimethylsulfate and anhydrous K
2
CO
3
leads to form a permetilate,
after alkaline hydrolysis with methanolic solution of sodium methoxide formed
methyl tri-O-metilgallat (4) (TLC, Rf 0.75, solvent system - 3: benzene-acetone 4:
1) and dimethyl hexamethoxidifenat (5) (TLC, Rf 0.36, system - 1). In the products
of partial hydrolysis of compound 1 (heating in water at 90
0
C) are yielded 1-O-
trigalloil-O-
β
-D-glucopyranose (6) glucoside of ellagic acid (7).
OH
O
H
OH
COOH
O
CH
2
OH
H
H
O
H
H
OH
OH
H
H
OH
H
2
SO
4
COOMe
Me
2
SO
4
+K
2
CO
3
NaOMe/MeOH
OH
OH
OH
O
H
O
H
OH
HOOC
COOH
MeOOC
COOMe
OH
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
OH
H
H
OH
OH
O
OH
C
O
OH
OH
OH
C
O
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
OH
H
H
O
OH
O
OH
C
O
O
O
O
O
O
O
H
O
H
OH
O
OMe
OMe
MeO
H
2
O,
t
2
3
MeO
MeO
MeO
OMe
OMe
OMe
5
1
5%
6
7
1
4
8
Scheme 1. Chemical transformation of compound 1
62
The NMR
13
C spectrum of the compound 1, obtained in the complete
suppression of spin-spin coupling with protons detected signals, characteristic to
glucose, ellagic and gallic acids (Table 1). Intensive signals at 93.6 and 96.5 ppm,
correspond to the carbon atoms C-1 indicate presence of two sugar moiety in
ellagotannins composition which the anomeric centers have the
β
-configuration.
Appearance at 93.6, 76.7, 63.4 ppm signals and shifting to a strong field,
correspond to the atoms C-1 and C-2 of the first center of glucose and C-6 of
second glucose center indicated to the acylation of the carbohydrate moiety at
these positions.
The
13
C NMR spectrum contains signals of three residues of gallic acid: the
signals of carbon atoms of carbonyl groups at 164.4, 166.3, 168.8 ppm, and the
signal of C-1 carbon atoms in trigalloil group observed at 120.4 ppm. The signals
of carbon atoms C-2 and C-6 and C-3 and C-5 are matched and provide relatively
intense signals at 110.1 and 145.9 ppm, respectively. The carbon atom C-4 of this
moiety is screened and as a result of diamagnetic shift resonates at 139.3 ppm.
Also in spectrum have signals of 14 carbon atoms of hexahydroxydiphenoil
(HHDP)-group. Analysis of the chemical shifts of carbon atoms in
hexahydroxydiphenoil group indicates that in molecule of compound 1 two atoms
of glucose linked via hexahydroxydiphenoil group. The substituted carbon atoms
of hexahydroxydiphenoil group C-4, C-4`, C-5, C-5` and C-6, 6-S` resonate at
145.8, 136.4-136.6 and 144.4-144.5 ppm, respectively. Unsubstituted carbon atoms
of C-3 and C-3` observed at 107.8 and 108.1 ppm. Signals of carbon atoms C-7
and C-7` carbonyl groups show intense signals at 167.6 and 168.0 ppm.
Table 1
Chemical shifts (
δ
, 100 MHz, acetone –d
6
+ D
2
O, ppm) of the signals of carbon
atoms in the NMR
13
C spectrum of the substance 1
Atoms
С
Trigalloyl groups
Hexahydroxydiphenoyl
groups
Glucose
I II
С
-1 120.4 120.4 120.4 115.5 115.8 93.6 96.5
С
-2 110.1 110.1 110.1 125.8 126.4 6.7 74.2
С
-3 145.9 145.9 145.9 107.8 108.1 75.2 73.0
С
-4 139.3 139.3 139.3 145.8 145.8 69.6 69.6
С
-5 145.9 145.9 145.9 136.6 136.4 74.3 75.1
С
-6 110.1 110.1 110.1 144.4 144.5 63.2 63.4
С
-7 168.8 166.3 164.4 167.6 168.0
These data are confirmed by the mass spectrometry fragmentation of
compound 1 performed using LC-MS Q-TOF in the negative ion mode. The signal
of the molecular ion in the mass spectra at
m/z
1117 ([M-H]
-
) corresponds to
trigalloil-hexahydroxydiphenoil-diglycoside of ellagotannin with the molecular
formula C
47
H
41
O
32
. The negative secondary ions at
m/z
301 and 153 correspond to
63
the separation of molecules from hexahydroxydiphenoil and galloyl fragments, and
the signals at
m/z
481 and 429 - fragmentation of ellagic acid linked to glucose.
In mass spectra the signal at
m/z
635 indicates the presence of esterified
glucose of trigalloyl acid. Signals at
m/z
169, 153, 125 correspond to the standard
fragmentation of gallic acid.
O
H
O
O
C
O
C
O
O
H
OH
O
O
O
CH
2
H
H
OH
H
OH
OH
H
H
OH
OH
O
H
OH
C
O
H
O
H
O
H
O
C
O
O
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
O
H
H
O
OH
O
OH
C
O
OH
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
OH
H
H
OH
OH
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
OH
H
H
O
OH
O
OH
C
O
OH
O
OH
C
O
C
O
OH
OH
O
C
H
2
OH
C
O
H
O
H
O
COO
CH
3
O
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
OH
H
H
OH
OH
O
H
OH
COO
O
H
O
H
C
O C
OH
O
O
O
O
OH
O
H
OH
C
O
OH
O
OH
C
O
OH
O
OH
OH
OH
C
O
O
C
H
2
OH
C
O
H
O
H
O
CH
2
O
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
OH
H
H
OH
.
OH
COO
O
H
O
H
M m/z 1117
m/z 635 (100%)
m/z 429 (8%)
m/z 301 (20%)
m/z 169 (50%)
m/z 153 (13%)
m/z 125 (4%)
m/z 385 (4,6%)
m/z 169 (6%)
(10%)
-
-
m/z 481 (43%)
.
-
-
.
.
.
-
-
-
.
-
.
.
-
-
-
.
.
Scheme 2. Possible ways of fragmentation of compound 1
On the basis of analysis of chemicals and spectral constants and their
comparison with the literature data revealed that compound 1 is a diester
hexahydroxydiphenoil-6- (O-
β
-D- glucopyranoside)-2-(
О
-1-
О
-trigalloyl-
β
-D-
glucopyranoside) (8).
64
OH
O
H
OH
C
O
H
O
H
O
H
O
C
O
O
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
O
H
H
O
OH
O
OH
C
O
OH
O
CH
2
H
H
O
H
H
OH
OH
H
H
OH
OH
O
OH
C
O
OH
OH
OH
C
O
8
Compound 2 - isolated from
E. rosularis A.Theod
, yellow amorphous
powder, C
48
H
32
O
31
, [
α
]
D
+56.2
0
(0.5, MeOH); UV-spectrum (EtOH,
λ
max
, nm): 218,
275; The structure of the compound 2 is also established based on the analysis of
chemical reactions and spectral data (
13
C-NMR and mass spectra). Results of study
of the products of chemical transformations shown in Scheme 3. In contrast to the
compound 1, in the products of acid hydrolysis of the compound 2 found dilaktone
of valonic acid (9) except gallic acid and ellagic acid, the methylation lead to yield
trimethyl-octa-O-methyl-valonic acid (TLC, Rf 0.27, system 3: benzene-acetone 4:
1) (10). Partial hydrolysis resulted in formation of a mixture of 1-O-galloyl-
β
-D-
glucopyranose (11), 1-O-galloyl-3,6-hexahydroxydiphenoil-
β
-D-glucopyranose
(12) 2,4-O-valoneil-
β
-D-glucopyranose (13).
In
1
H NMR spectrum observed in a weak field signals characteristic to H-2,
H-6 protons of galloyl group at 6.98, 7.07 ppm, H-3, H-3` protons of
hexahydroxydiphenoil group at 6.45 and 6.64 ppm, H-3, H-3`, H-6`` protons of
valoneoyl group at 6.48, 6.22 and 7.11 ppm (respectively).
Analysis of NMR
13
C spectra shows that in contrast to the spectrum (8), the
spectrum of the compound 2 in addition to the resonance signals of glucose, gallic
and hexahydroxydiphenoil –groups, observed the signals typical to valonic acid
(Table 2). Chemical shifts of the carbon atoms C-1, C-3, C-5 (92.5, 75.2, 73.1
ppm, respectively) in glucose confirm that the anomeric center has
β
-configuration.
The chemical shifts of atoms C-2, C-4 and C-6 in glucose at 76.77, 69.61 and
63.37 ppm respectively, confirm that OH groups have galloyl residues. A similar
picture as in compound 1, observed significant shifting signals of carbon atoms of
ellagic and gallic acids, resonance signals of C-1, C-1` and C-1`` carbon atoms
valoniev acid appear at 114.2, 122.0 and 113.1 m. d., respectively. Intensive
signals at 144-145 ppm correspond to the C-4 and C-6 carbon atoms valoniev acid.
The chemical shifts of carbon-3, C-3`, and C-3`` observed at 106.9, 111.1 and
137.1 ppm. Analysis of NMR
13
C spectra shows that the chemical shifts valoniev
acid coincide with the literature data.
65
O
OH
O
H
O
H
O
H
COOH
C
O C
OH
O
O
O
OH
H
2
SO
4
O
MeOOC
MeOOC
COOMe
Me
2
SO
4
+K
2
CO
3
NaOMe/MeOH
OH
OH
OH
C
O
O
CH
2
OH
H
H
OH
H
OH
OH
H
H
O
O
H
O
OH
O
H
OH O
H
OH
O
H
OH
COOH
C O
O
CH
2
OH
H
H
O
H
OH
O
H
H
OH
C
O
O
CH
2
O
H
H
O
H
H
O
OH
H
H
O
C
O
OH
OH
OH
OH
O
H
C
O
H
OH
OH
OH
C
O
O
MeO
MeO
MeO
MeO
MeO
MeO OMe
OMe
H
2
O, t
1 - 3,
13
1, 4, 5
14
9
10
11
12
5%
Figure 3. The chemical transformation of compound 2
Mass spectrometric studies of compound 2 also performed on mass
spectrometer Q-TOF LC-MS, in negative ionization mode. The results are shown
in Scheme 4. As seen in the scheme, the molecular ion of compound 2 at
m/z
1103
is broken up into two fragments at
m/z
951 and 153. This indicates that the
breaking of the ester bond between glucose and galloyl group, which is consistent
with the literature data.
Secondary ion at
m/z
951 further broken up into fragments at
m/z
649 and
301. The presence in the mass spectra of the intensive fragmentation ion signal at
m/z
469, formed by the decay of the secondary ion
m/z
at 649 indicates that the
composition of the compound 2 contains valoneyl group corresponding to
molecular formula C
21
H
10
O
13
.
66
Table 2
Chemical shifts (
δ
, 100 MHz, acetone –d
6
+ D
2
O, ppm) of the signals of carbon
atoms in the NMR
13
C spectrum of the substance 2
Atoms
С
galloyl grous
HHDP-gr.
valoneoyl-gr. glucose
А
В
С
С
-1 120.4 115.6
116.3
114.2
122.0
113.1
92.5
С
-2 110.2 125.4
125.4
126.3
132.2
141.3
74.2
С
-3 145.8 108.6
109.8
106.9
111.1
137.1
75.2
С
-4 139.1 144.8
145.3
145.1
151.6
143.4
70.8
С
-5 145.8 136.6
136.6
135.7
135.6
143.7
73.1
С
-6 110.2 144.8
145.9
144.4
148.7
110.5
63.2
С
-7 165.3 165.4
166.8
168.2
168.3
163.1
O
H
O
OH
O
H
OH O
H
OH
O
H
OH
COOH
C
O
O
CH
2
O
H
H
O
H
O
O
H
H
OH
C
O
C
O
O
H
O
OH
O
H
OH O
H
OH
O
H
OH
COOH
C
O
O
CH
2
O
H
H
O
H
O
O
H
H
O
C
O
C
O
OH
OH
O
H
OH
O
H
C
O
H
OH
OH
O
C
O
O
O
H
O
H
C
O C
O
O
O
O
OH
O
H
O
OH
O
H
OH
O
H
OH
O
H
OH
COO
C
O
O
CH
2
OH
H
H
O
H
OH
O
H
H
OH
C
O
O
OH
O
H
O
H
O
H
COO
C
O C
OH
O
O
O
OH
OH
O
H
OH
C O
C
O
O
OH
O
H
OH
O
H
O
H
M m/z 1103 (15%)
m/z 951 (100%)
m/z 301 (80%)
m/z 649 (9%)
m/z 469 (10%)
m/z 153 (29%)
-
-
.
-
.
-
-
.
.
-
-
.
.
Scheme 4. Possible ways of fragmentation of compound 2
Summing up all spectra data and chemical decomposition, as well as
determining the molecular weight, and comparing these data with the literature
date, the chemical structure of a com[pound established as 1-
О
-galloyl-2,4-
valoneil-3,6-hexahydroxydiphenoil-
β
-D-glucopyranose (14).
67
O
H
O
O H
O
H
O H
O H
O H
O
H
O H
C O O H
C
O
O
C H
2
O
H
H
O
H
O
O
H
H
O
C
O
O H
O H
O H
C
O
C
O
C
O
O H
O H
O
H
O H
O
H
O
H
14
By these methods, established the structure of other new compounds.
OH
O
O
H
O
H
OH
COOH
OH
OH
OH
OH
C
O
C
O
OH
O
H
OH
C O
O
H
H
O
H
H
O
O
H
H
O
CH
2
OH
A
B
C
1
2
3
4
5
6
7
1`
2`
3`
4`
5`
6`
7`
1``
2``
3``
4``
5``
6``
7``
3-O-galloyl-1,2-valoneoyl-
β
-D-
glucose (
E. helioscopia L
.)
O
O
C
OH
O
H
OH
C O
OH
O
H
O
O
H
O
H
OH
C
O
H
O
H
O
H
O
COOH
O
CH
2
H
H
O
H
OH
O
H
H
OH
A
B
C
2-O-galloyl-4,6-valoneoyl-
β
-
D-glucose (
E. turkestanica Rgl
.)
68
O
O H
O H
O H
C
O
O H
O
H
O H
C O
C
O H
O
H
O
O
H
O
H
O H
C
O
H
O
H
O
H
O
C O O H
O
C H
2
H
H
O
H
O H
O
H
H
O
O
A
B
C
1,2-di-O-galloyl -4,6-valoneoyl-
β
-
D-glucose (
E.jaxartica Prokh
.)
OH
O
H
O
O
H
O
H
OH
C
O
H
O
H
O
H
O
COOH
OH
OH
OH
C
O
OH
O
H
OH
C O
O
CH
2
H
H
O
H
H
O
O
H
H
O
O
C
O
A
B
C
1,2-di-O-galloyl -3,6-valoneoyl-
β
-D-
glucose (
E.triodonta Prokh
.)
OH
O
OH
C
O
O
CH
2
OH
H
H
O
H
OH
O
H
H
O
OH
OH
OH
C
O
C
O
O
H
O
OH
O
H
OH O
H
OH
O
H
OH
COOH
C O
1-O-bisgalloyl-2,4-valoneoyl-
β
-D-
glucose (
E. Kudrjaschevii (Pazij) Prokh
.)
OH
O
H
O
O
H
O
H
OH
C
O
H
O
H
O
H
O
COOH
O
CH
2
H
H
O
H
O
OH
H
H
O
OH
O
OH
C
O
OH
OH
O
H
COOH
COOH
OH
O
OH
C
OH
OH
O
H
COOH
O
OH
1, 3 -dihydrodigalloyl-4-
valoneat-
β
-D-glucose
(
E.glomerulans Prokh
.)
One of the main tasks of the research is the creation of effective antiviral
drugs based on promising tannin containing plants. These are polyphenols - Rutan,
Gossitan, Getasan, Punitan isolated from Annacardeaceae, Malvaceae,
Geraniaceae, Punicaceae plant families. Previously, their chemical structure has
been studied by prof. Mavlyanov S.M. Screening of these compounds for
biological activity showed that they have high antiviral activity. Creation on the
basis of their drugs are made in the framework of this research thesis.
69
OH
O
OH
C
C O
OH
OH
O
H
OH
OH
OH
C
O
O
H
H
O
H
O
O
H
H
O
O
H
O
H
O
H
C
O
OH
O
OH
C
CH
2
O
O
OH
OH
OH
C
O
OH
OH
OH
C
O
O
Rutan
O
OH
OH
OH
O
OH
OH
OH
O
OH
OH
OH
O
H
OH
OH
H
OH
OH
H
OH
RO
RO
7
R= -
β
-D-Glcp
Gossitan
O
H
OH
OH
O
H
O
H
C
C
OH
O
O
C
H
2
O
OH
OH
O
H
OH
O
H
O
H
C
C
O
O
OH
OH
C
O
O
O
H
O
H
O
O
H
H
H
O C
OH
OH
OH
C
O
OH
OH
O
O
Getasan
O
H
OH
OH
O
H
O
H
C
C
OH
O
O
C
H
2
O
OH
OH
O
H
C
C
O
O
OH
OH
OH
C
O
O
O
O
H
O
O
H
H
H
OH
O
O
H
Punitan
The third chapter of the thesis is devoted to the study of the
“Biological
activity of isolated polyphenols”
. Their antiradical and antioxidant activities were
studied at the laboratory of “Physical-chemical methods od investigation” by prof.
B.S.Salakhutdinov, researchers of Laboratory of “Molecular biophysics”
supervising by prof. M.I.Asrorova, researchers of the Institute of Biophysics
(Poland) prof. M.B.Zamaraeva. It is shown that polyphenols isolated from
euphorbias at doses of 1.25, 6.25
mg/ml
show antiradical activity relation of the
stable free radical DPPH (1,1-diphenyl-2-picrylhydrazyl), prevents oxidation of
proteins and lipids in biological membranes. In studying the effect of these drugs
on hemolysis of erythrocytes, it showed that at concentrations up to 200µM, they
70
do not possess hemolytic activity. At low concentrations (10 µM) drugs prevent
partial hemolysis observed in control samples.
Studied
antiradical activity
(ARA) and the rate constants of reactions of
DPPH with polyphenols in different environments. Analysis of the kinetic curves
indicates that the majority of molecules of DPPH reduced in the first 5 minutes of
reaction, after the reduction reaction proceeds more slowly. These findings are
consistent with the literature. It is known that tannins, unlike low molecular weight
compounds (a-tocopherol, ascorbic acid, low molecular weight phenols and al.)
have both fast and slow acting ARA, may therefore kinetic curves do not lie on a
straight coordinates. Apparently, in this case take place as a direct reaction to study
drugs DPPH molecules with formation of inactive products (first order kinetics)
and reactions associated with the ability of the molecules to form DPPH
intermediate donor-acceptor complexes that react with the novel molecules DPPH.
t
50
- the necessary time to reduce initial concentration of stable radicals in the
reaction of a study with drugs for 50% needed 36-96 seconds.
It was revealed that the antioxidant activity of a compound depends on their
structure, or more precisely the number of hydroxyl groups of the ring "B", i.e.,
increasing the number of them the antioxidant activity of a compound is also
enhanced. Likewise, compounds wherein the hydroxyl groups are in the
ortho-
position have a higher activity than in the
meta-
position. In addition, antioxidant
and antiradical activity is directly related to the degree of "C" ring saturation.
Compounds having a double bond >C2=C3<, OH group in the C-3 position show
higher antiradical activity against free radicals.
It was studied membranotropic effect of the drug Rutan. It is found that the
hydrolysable tannin can penetrate the membrane and form molecular structures -
ion channels. It was characterized fundamental properties of these structures -
selectivity, potential-dependence and dependence on the lipid composition. It was
found the ability of hydrolysable tannin to block the Ca
2+
-dependent chlorine
current in the cell membrane, without affecting the activity of Ca
2+
channels. These
results suggest the presence of diuretic properties of the drug Rutan, comparable
with known diuretics.
Antiviral activity of polyphenols.
Anti-HIV activity of the compounds
isolated from euphorbias investigated against human immunodeficiency virus
(HIV) in the Institute of Virology named after D.I. Ivanovsky RAMS, supervising
by prof. E.V. Karamov. All the tested compounds are about the same cytotoxicity
for cell CEM SS, 50% toxic dose is in the range 117-300
mcg/ml
.
In a study of the antiviral activity in CEM SS cells infected reference strain
HIV-1/BRU at a multiplicity of infection 1000 TCID
50
. The level of inhibition of
infection in the control and experimental variants was assessed p24 antigen content
by immune-enzyme analysis. These studies revealed four compounds which
effectively inhibit HIV infection (1-
О
-galloyl-2,4-valoneoyl-3,6-
hexahydroxydiphenoyl -
β
-D-glucose, 3-O-galloyl-1,2-valoneoyl-
β
-D-glucose, 2-
O-galloyl-4,6-valoneoyl-
β
-D-glucose, 1,2-di-O-galloyl-4,6-valoneoyl-
β
-D-
glucose). 50% effective dose was 0.29; 8.8; 0.36 and 3.1, respectively.
71
The prospect of the studied compounds is estimated at therapeutic index
(selectivity index IS). Based on these results it can be distinguished two most
promising compounds with IS from 1034 to 472: 1-O-galloyl-2,4-valoneil-3,6-
hexahydroxydiphenoil-
β
-D-glucose - 1034.0; 2-O-galloyl-4,6-valoneil-
β
-D-
glucose (Table 3).
Table 3
The therapeutic index (IS) of studied polyphenolic compounds from plant
№
Compounds
TD
50
µg/ml
ED
50
µg/ml
IS
TD
50
/ED
50
1
1-
О
-galloyl-2,4-valoneoyl-3,6-
hexahydroxydiphenoyl -
β
-D-glucose
300 0.29 1034.0
2
1,2-di-O-galloyl -4,6-valoneoyl-
β
-D-
glucose
145 3.1 46.8
3 2-O-galloyl-4,6-valoneoyl-
β
-D-glucose 170 0.36 472.0
4
1,2-di-O-galloyl -3,6-valoneoyl-
β
-D-
glucose
135 27.0 5.0
5 3-O-galloyl-1,2-valoneoyl-
β
-D-glucose 117 8.8 13.3
6 1-O-bisgalloyl-2,4-valoneoyl-
β
-D-glucose 170 25.0
6.8
7
1, 3 -dihydrodigalloyl-4- valoneat-
β
-D-
glucose
145 27.5 5.3
8
hexahydroxydiphenoyl-6-(O-
β
-D-
glucopyranosido)-2-(
О
-1-
О
-trigalloyl-
β
-D-
glucopyranose)
215 23.5 9.1
Investigation of the mechanism of anti-HIV activity of the compounds was
carried out with compounds which found a higher antiviral effect compared to the
others ((Table 4).
As reference compounds used dextran sulfate 5000 - an inhibitor of virus-
cell interaction, azidothymidine (AZT) - an inhibitor of reverse transcription. The
research results indicate that 1-
О
-galloyl-2,4-valoneoyl-3,6-
hexahydroxydiphenoyl-
β
-D-glucopyranose does not prevent the entry of the virus
into the target cell, but exhibit efficacy in the range of from 0 to 5 hours. This
corresponds posttranscriptional period, as AZT in the same conditions exhibits an
inhibitory effect in the period from 0 to 3 hours from the start of the infection.
Comparing the data with the available literature data with respect to the time slots
of anti-HIV activity of the known inhibitor (RT, protease inhibitors and integrase),
we can conclude that the activity of the compound is likely to block the integrative
process. The process of integration of proviral DNA into the cellular genome is a
multicomponent case and depends on the action of both cellular and viral enzymes.
To identify the molecular mechanisms require more detailed studies. For the
remaining compounds, their inhibitory activity is shown in the same period as that
of the dextran sulfate 5000, and evidently due to the blocking of the initial steps of
viral replication. By adding these compounds to the infected cells after 9 hours
72
observed reduction in the second wave of infection, it is obviously explained by
blocking the penetration of new viral progeny in multicyclic infections. Obtaining
resistant variants of the CEM SS-HIV-1
BRU
in the virus-cell system was not
successful.
Table 4
Anti-HIV activity of the compounds added at various time intervals after
infection
Sample
Time after infection (hours)
0 1 3 5 7 9 24 36
1 0,147
0,265
0,559 0,726 1,193 1,165
1,123 1,351
2 0,140
1,150
1,295 1,302 1,414 0,693
1,170 1,381
3 0,111
1,289
1,267 1,382 1,408 0,801
1,343 1,413
5 0,128
1,249
1,290 1,316 1,418 0,480
1,295 1,403
Dextran
sulphate
5000
0,105 1,148 1,312 1,367 1,370 1,372
1,408 1,392
А
ZT 0,029
0,048
0,244 0,852 0,915 0,943
1,135 1,114
Creation of anti-virus drugs Rutan, Gossitan, Getasan, Punitan and
Euphorbin.
It were revealed the high activities of Rutan and Gossitan against
influenza (strains of influenza A(H3N2), (H1N1) and B (01 and 02), and Getasan,
Punitan and Euphorbin against HIV infection. Studies on activity against HIV-1
tested in a strain of the virus HIV-1
BRU
. Determined the average cytotoxic and
effective doses of these compounds, and found their therapeutic indexes.
In order to create drugs Rutan, Gossitan, Getasan, Punitan and Euphorbin in
accordance with the requirements of the SPh XI (State Pharmacopoeia) studied
their physical and chemical parameters, selected standard samples and drug forms.
Carried out total pre-clinical pharmaco-toxicological researches, studied
embryotoxic, teratogenic, immunotoxic and mutagenic properties of substances.
On the basis of obtained data developed the NAD for substance, standard samples
and drug forms of medicines.
The permission HDDMEQC received to carry out the clinical tests for
Rutan, Gossitan, Getasan. The clinical tests of the "Rutan 0,025" tablets are
successfully completed. On substance, the standard sample and drug form of Rutan
received permission of HDDMEQC for the manufacture and use in medical
practice (Certificate). By HDDMEQC approved (registered) NAD on the
substance, standard sample and drug form of Rutan. Developed applications for
patents on these drugs. Received patents of Uzbekistan for invention - Rutan,
Gossitan, Getasan and Punitan.
The fourth chapter of the thesis is devoted to the
"Used methods and
conditions of isolation of polyphenols"
, described the object and research
methods, the isolation of the sum of polyphenols, separation them into individual
components, determining of the structure of compounds by using an acid and
73
stepped hydrolysis and alkaline decomposition, methanolysis, methylation, paper
and column chromatography using a variety of solvent systems.
CONCLUSION
1. For the first time 29 plants belonging to the family Euohorbiaceae were
studied for content of polyphenols. More than 70 phenolic compounds were
isolated from them. It was revealed that the polyphenols mainly are localized in the
roots of plants, and presented as flavonols, phenolic acids and tannins.
2. The structures of isolated compounds were determined by using the
physical and chemical methods. 8 of them were found as new compounds,
formerly not described in the literature, such as: diester of hexahydroxydiphenoyl-
6-(O-
β
-D-glucopyranosido)-2-(
О
-1-
О
-trigalloyl-
β
-D-glucopyranose), 1-
О
-galloyl-
2,4-valoneoyl-3,6- hexahydroxydiphenoyl -
β
-D-glucose, 3-O-galloyl-1,2-
valoneoyl-
β
-D-glucose, 2-O-galloyl-4,6-valoneoyl-
β
-D-glucose, 1,2-di-O-galloyl -
4,6-valoneoyl-
β
-D-glucose, 1,2-di-O-galloyl -3,6-valoneoyl-
β
-D-glucose, 1-O-
bisgalloyl-2,4-valoneoyl-
β
-D-glucose, 1, 3 -dihydrodigalloyl-4- valoneat-
β
-D-
glucose.
3. Isolated compounds possessed a high antioxidant and anti-radical
activities and at the same time do not cause destruction of biological membranes. It
is revealed that the antioxidant activity of isolated compounds depends on the
number of hydroxyl groups in the molecule, of their locational position, and the
degree of saturation and galloyl groups in ring C.
4. New compounds isolated from plants of Euphorbia obtain antiviral
activity. It was revealed that 1-
О
-galloyl-2,4-valoneoyl-3,6-
hexahydroxydiphenoyl-
β
-D-glucose, 3-O-galloyl-1,2-valoneoyl-
β
-D-glucose, 2-O-
galloyl-4,6-valoneoyl-
β
-D-glucose, 1,2-di-O-galloyl -4,6-valoneoyl-
β
-D-glucose
have an effective inhibitory effect on HIV infection due to their high antiviral
activity comparing with other compounds. As a result of studying a mechanism of
action of these compounds with viruses, revealed that the antiviral activity of the
first compound blocked integrating process of the viruse, and the other compounds
inhibits the contact between viruses and target cell.
5. In accordance with the requirements of the SPh XI (State Pharmacopoeia)
the physical and chemical parameters of Rutan, Gossitan, Getasana, Punitan,
Euphorbin were studied and selected standard samples and drug forms of them.
The total pre-clinical pharmaco-toxicological researches were run. On the basis of
obtained data developed the projects of Temporary Pharmocopeial Articles for the
substance, standard samples and drug forms of medicines: Rutan 0.025, Gossitan
0.025, Getasan 0.01, Punitan 0.01, Euphorbin 0.025.
6. The permission of HDDMEQC was obtained to run the clinical trials for
Rutan, Gossitan, and Getasan.
74
7. The clinical tests of the Rutan were successfully completed and approved
for using in a clinical practice. Permission (Certificate) from HDDMEQC for using
the standard sample, substance and drug form of Rutan in a medical practice was
obtained. The HDDMEQC approved (registered) Temporary Pharmocopeial
Articles on the substance, standard sample, drug form and instruction for usage of
Rutan. The registration certificate for the medical product was received. At the
current time, medicines Gossitan and Getasan are in a clinical-testing stage.
8. The patents of the Republic of Uzbekistan were received for Rutan and
Gossitan as anti-flu drugs, for Getasan and Punitan as drugs with anti-HIV action.
75
ЭЪЛОН
ҚИЛИНГАН
ИШЛАР
РЎЙҲАТИ
Список
опубликованных
работ
List of published works
I
бўлим
(I
часть
; I part)
1. Abdulladjanova N.G., Mavlyanov S.M., Abdullaev SH.V., Dolimov D.N..
Colorimetric method for determination of hydralyzable tannins // The journal of
the American leather chemists association. April 2002. Vol.XCVII. NO.4. 160.
(
№
1. Web of Science IF- 0.71).
2. Abdulladjanova N.G., Mavlyanov S.M., Abdullaev SH.V., Dolimov D.N.
Method of tannin extract production from euphorbia ferganensis B.Fedtsch // The
journal of the American leather chemists association. May 2002. Vol.XCVII.
NO.5. 203. ((
№
1. Web of Science IF - 0.71).
3.
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Далимов
Д
.
Н
.
Полифенолы
некоторых
плодовых
растений
,
выращиваемых
в
Узбекистане
//
Химия
природ
.
соедин
. –
Ташкент
, 2003. -
№
5.
С
. 371. (02.00.00.
№
1).
4.
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Далимов
Д
.
Н
.
Полифенолы
некоторых
растений
сем
. Euphorbiaceae //
Химия
природ
.
соедин
. -
Ташкент
,
2003. -
№
4.
С
.322. (02.00.00.
№
1).
5.
Абдулладжанова
Н
.
Г
.
Фенольные
компоненты
растений
Euphorbia
lipskyi Prokh., E. Micronulatus Prokh., E.sequieriana Neck., E.Sewertzovii Herd.,
E.anisopeta Prokh.//
Доклады
АН
РУз
., -
№
2, 2006, 63-64. (02.00.00.
№
2).
6.
Абдулладжанова
Н
.
Г
.
Полифенолы
и
органические
кислоты
некоторых
сортов
растения
Punica Granatum L //
Доклады
АН
РУз
,
№
2, 2007.
C. 63-65. (02.00.00.
№
2).
7. Salakhutdinov B.A., Tukfatullina I.I., Ziyatdinova R.Kh., Tokhtaeva E.K.,
Mavl
у
anov S.M., Abdulladjanova N.G., Dalimov D.N., Aripov T.F. The
antioxidant and antiradical properties of tannins extracted from different plant
sourse //Uzbek biological Jornal, 2008,
№
2, P. 3-9. (03.00.00.
№
1).
8.
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Салихов
Ш
.
И
.,
Камаев
Ф
.
Г
.
Олигомерные
проантоцианидины
сем
.
Euphorbiaceae
//
Доклады
АН
РУз
,
2010,
№
5,
с
.65-68. (02.00.00.
№
2).
9.
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Салихов
Ш
.
И
.,
Камаев
Ф
.
Г
.
Новые
полифенольные
соединение
сем
.
Euphorbiaceae
//
Доклады
АН
РУз
,
2011,
№
3, C.60-62. (02.00.00.
№
2).
10. Olchowik E., Sciepuk A., Mavlyanov S., Abdullajanova N., Zamaraeva
M. Antioxidant capacities of polyphenols from sumac (Rhus typhina L.) leaves in
protection of erythrocytes against oxidative damage // Biomedicine & Preventive
Nutrition. 2012. V.2, -
№
2, P. 99-105. (
№
1. Web of Science IF- 2.068).
11. Olchowik E., Lotkowski K., Mavlyanov S., Abdullajanova N., Ionov M.,
Bryszewska M., Zamaraeva M. Stabilization of erythrocyte against oxidative and
hypotonic stress by some tannins isolated from sumac (Rhus typhina L.) leaves and
76
grape seeds (
Vitis vinifera
L.) // Cellular & Molecular Biology Letters. 2012, V.
17, P. 333-348. (
№
1.Web of Science IF - 1.95).
12. Borisova M.P., Kataev A.A., Mavlyanov S.M., Abdullajanova N.G.
Effects of Hydrolysable Tannins on Native and Artificial Biological Membranes //
Membrane and Cell Biology,
2015, Vol. 9, No.1, P. 53–60
.
(
№
1.Web of Science
IF - 0.164).
13.
Патент
UZ
№
I
АР
04523.
Салихов
Ш
.
И
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Карамов
Э
.
В
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Корнилаева
Г
.
В
.,
Сидорович
И
.
Г
.,
Хаитов
Р
.
М
.
«
Средство
,
проявляющее
анти
-
ВИЧ
-
активность
». 31.07. 2012.
14.
Патент
UZ
№
I
АР
04522.
Салихов
Ш
.
И
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Карамов
Э
.
В
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Корнилаева
Г
.
В
.,
Сидорович
И
.
Г
.,
Хаитов
Р
.
М
.
«
Средство
,
проявляющее
анти
-
ВИЧ
-
активность
». 31.07. 2012.
15.
Патент
UZ
№
I
АР
04521.
Салихов
Ш
.
И
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Карамов
Э
.
В
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
. «
Средство
,
обладающее
противогриппозным
действием
». 31.07. 2012.
16.
Патент
UZ
№
№
I
АР
04524.
Салихов
Ш
.
И
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Карамов
Э
.
В
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
. «
Средство
,
обладающее
противогриппозным
действием
». 31.07. 2012.
II
бўлим
(II
часть
; II part)
17.
Пирниязов
А
.
Ж
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Долимов
Д
.
Н
.
Метод
выделения
препарата
РУТАН
из
растительного
сырья
//
«
Проблемы
биоорганической
химии
» III
Республиканская
конференция
химиков
. –
Наманган
, 2001.
С
. 119-121.
18. Mavlyanov S.M., Abdulladjanova N.G., Pirniyazov
А
.J., Dalimov D.N.,
Salikhov Sh.I. Polyphenols of some plants of Uzbekistan and its activites // 23rd
IUPAC-2002. Int. Symposium on the Chemistry of Natural Products. -Florence-
Italy, 2002. p.195.
19.
Пирниязов
А
.
Ж
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Долимов
Д
.
Н
.,
Исанбоев
Ч
.
И
.,
Выпова
Н
.
Л
.
Рутан
-
эффективное
противовирусное
средство
растительного
происхождения
//
Вестник
ГулГУ
. -
№
1. 2002.
Б
. 26-
31.
20.
Мавлянов
С
.
М
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Пирниязов
А
.
Ж
.,
Шамуратов
Б
.
А
.,
Далимов
Д
.
Н
.
Противовирусные
препараты
на
основе
полифенолов
растительного
происхождения
//
Проблема
инфекции
в
клинической
медицине
. VIII
съезд
Итало
-
Российского
общества
по
инфекционным
болезням
. -
Санкт
-
Петербург
,
Россия
. 2002. 192 c.
21.
Мавлянов
С
.
М
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Пирниязов
А
.
Ж
.,
Далимов
Д
.
Н
.
Оптимизация
методов
выделения
лекарственных
препаратов
из
растительного
сырья
//
Республиканская
научно
-
практическая
конференция
«
Химическое
образование
,
наука
и
технология
в
Республике
Узбекистан
».
-
Ташкент
,
Националный
Университет
Узбекистана
. 2002. 180
с
.
77
22.
Пирниязов
А
.
Ж
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Далимов
Д
.
Н
.
Оптимизация
метода
выделения
полифенолов
из
растительного
сырья
//
Конференция
молодых
ученых
ИХРВ
им
.
акад
.
С
.
Ю
.
Юнусова
посвященная
памяти
акад
.
С
.
Ю
.
Юнусова
. –
Ташкент
, 2003. 49
с
.
23. Abdulladjanova N.G., Mavlyanov S.M., Dalimov D.N. Tannin
substancees of some plants of Euphorbiaceous // 5th International Symposium on
the Chemistry of Natural Compounds. – Tashkent, 2003,
р
. 122.
24. Mavlyanov S.M., Abdulladjanova N.G., Dalimov D.N. Polyphenols of
plants origin and daveloment of medicines on their base // 5th International
Symposium on the Chemistry of Natural Compounds. – Tashkent, 2003.
р
. 60.
25. Pirniyazov A.J., Mavlyanov S.M., Abdulladjanova N.G., Dalimov D.N..
Polyphenols of grape seeds // 5th International Symposium on the Chemistry of
Natural Compounds. – Tashkent. 2003.
р
. 71
26.
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
С
.
М
.
Мавлянов
,
Д
.
Н
.
Далимов
.
Дубильные
вещества
некоторых
видов
растений
Euphorbeaceae.//«
Проблемы
биоорганической
химии
» IV
Республиканская
конференция
химиков
. -
Наманган
. 2003. –
С
.72-74.
27. Mavlyanov S.M., Abdulladjanova N.G., Pirniyazov A.J., Dalimov D.N.,
Kamaev F.G. The botanical origins of tannins and their application in medicinal
preparations // International workshop on biotechnology commercialization and
security. – Tashkent. 2003. p. 63-64.
28. Salakhutdinov B.A., Tukvatulina I.I., Ziyatdinova R.K., Abdulladjanova
N.G. Antioxidant activites of the tannin line isolated from local raw materials //
International workshop on biotechnology commercialization and security.
-Tashkent. 2003.
р
. 65-66.
29.
Абдулладжанова
Н
.
Г
.
Полифенолы
некоторых
растений
входяших
в
семейство
Euphorbiaceae //
Форум
молодых
ученых
АН
РУз
. –
Ташкент
.
2004.
С
. 83-84.
30.
Мавлянов
С
.
М
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Пирниязов
А
.
Ж
.,
Шамуратов
Б
.
А
.,
Далимов
Д
.
Н
.
Полифенолы
растительного
происхождение
и
создание
на
их
основе
лекарственных
средств
// VI
Международный
симпозиум
по
фенольным
соединениям
. -
Москва
,
Россия
. 2004. 123
с
.
31. Abdulladjanova N.G. Some phenolic compounds of Euphorbiaceous
plants // XVIIIth Turkish National Congres. -Kars, Turkey. 2004.
р
. 131.
32.
Салихов
Ш
.
И
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Пирниязов
А
.
Ж
.,
Далимов
Д
.
Н
.,
Салахутдинов
Б
.
А
.,
Курмуков
А
.
Г
.
Полифенолы
некоторых
танинсодержащих
растений
и
создание
на
их
основе
лекарственных
средств
//
Третий
Московский
Международный
конгресс
78
«
Биотехнология
:
состояние
и
перспективы
развития
». -
Москва
,
Россия
. 2005.
Ч
.I. 51
с
.
33. Abdulladjanova N.G. Phenolic compounds of some kinds Euphorbia
species // 6-th International Symposium of the chemistry of Natural compounds
(SCNS). - Ankara- Turkey. 2005. p. 36.
34. Pirniyazov A.J., Mavlyanov S.M., Abdulladjanova N.G., Dalimov D.N.,
Kamaev F.G. The polyphenols of Grape seeds // 6-th International Symposium of
the chemistry of Natural compounds (SCNS). - Ankara, Turkey. 2005. p. 55.
35.
Абдулладжанова
Н
.
Г
.
Местные
перспективные
богатые
полифенолами
сырьевые
источники
//
Научно
-
практический
форум
посвященный
100-
летию
со
дня
рождения
проф
.
Р
.
Л
.
Хазановича
,
на
тему
«
Достижения
в
области
выделения
,
исследования
и
применения
лекарственных
средств
на
основе
природного
сырья
».
ФарМИ
. –
Ташкент
,
2006. 22
с
.
36.
Абдулладжанова
Н
.
Г
.
Полифенолы
растений
входяших
в
семейство
Euphorbiaceae //
Проблемы
биоорганической
химии
,
научно
-
практическая
конференция
. –
Наманган
. 2006.
С
. 67-69.
37.
Абдулладжанова
Н
.
Г
.
Полифенолы
Punica Granatum L //
Проблемы
биоорганической
химии
,
научно
-
практическая
конференция
.
Наманган
. 2006.
С
. 70-72.
38.
Абдулладжанова
Н
.
Г
.
Основные
факторы
,
определяющие
состав
полифенолов
растений
//
Проблемы
биоорганической
химии
,
научно
-
практическая
конференция
. –
Наманга
. 2006.
С
. 73-76.
39. Salikhov Sh.I., Mavlyanov S.M., Abdulladjanova N.G., Pirniyazov A.J.,
Dalimov D.N., Salakhutdinov B.A., Kurmukov A.G. Polyphenols of some tannin
containing plants and creation on their base drug remedies // New research on
Biotechnology and Medicine. Nova Science. - New York, 2006.
Р
. 109-117.
40.
Кариева
Ё
.
С
.,
Юнусова
Х
.
М
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
.
Исследования
по
разработке
мягкой
лекарственной
формы
Рутана
//«
Интеграция
образования
науки
и
производства
в
Фармации
"
Научно
-
практический
форум
посвященный
70-
летию
Таш
.
ФарМИ
. –
Ташкент
.
С
. 224.
41. Olchowik E., Mavl
у
anov S., Abdulladjanova N., Turecka K., Zamaraeva
M. Polyphenol
е
xtracts of the plant origin with antioxidant and radical scavenging
activities // Abstracts of the XIII conference of Polish biophysics Society. - Lodz,
2007.
р
. 46.
42.
Салихов
Ш
.
И
.,
Ким
Р
.
Ю
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Земляницына
И
.
В
.,
Алланазарова
З
.
Х
.
Определение
противогриппозной
активности
препаратов
на
основе
полифенолов
растительного
сырья
//
Медицинский
журнал
Узбекистана
. 2007. -
№
5.
С
. 64-67.
79
43. Olchowik E., Mavl
у
anov S., Abdulladjanova N., Turecka K.,
Њ
ciepuk
A., Zamaraeva M. Antyoksydacyjne w
і
a
њ
ciwo
њ
ci polifenoli z li
њ
ci sumaka
(Rhus typhina) // B
Ł
ONY BIOLOGICZNE Monografia pod redakcj
ą
Janiny
Gabrielskiej i Paw
ł
a Misiaka. Wroc
ł
aw (
Польша
). 2008.
Р
. 267-271.
44.
Мавлянов
С
.
М
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Кузнецова
Н
.
Н
. “
Разработка
лекарственного
препарата
противоопухолевого
действия
на
базе
местного
растительного
сырья
//
Физиологически
активные
соединения
на
основе
растительных
ресурсов
и
технология
неорганических
веществ
.
Республиканская
научно
-
практическая
конференция
. –
Нукус
, 2008. 16
с
.
45.
Салихов
Ш
.
И
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
.
Полифенолы
–
перспективные
источники
для
создания
лекарственных
средств
противовирусного
действия
//
Физиологически
активные
соединения
на
основе
растительных
ресурсов
и
технология
неорганических
веществ
.
Республиканская
научно
-
практическая
конференция
. –
Нукус
. 2008. 10
с
.
46.
Салахутдинов
Б
.
А
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Далимов
Д
.
Н
.
Природные
антиоксиданты
полифенольной
природы
и
перспективы
их
использования
//
Физиологически
активные
соединения
на
основе
растительных
ресурсов
и
технология
неорганических
веществ
.
Республиканская
научно
-
практическая
конференция
. –
Нукус
.2008. 17
с
.
47.
Абдулладжанова
Н
.
Г
.
Динамика
накопления
дубильных
веществ
в
представителях
семейства
Euphorbiaceae //
Физиологически
активные
соединения
на
основе
растительных
ресурсов
и
технология
неорганических
веществ
.
Республиканская
научно
-
практическая
конференция
. –
Нукус
. 2008.
18
с
.
48.
Абдулладжанова
Н
.
Г
.
Изучения
фенольных
соединений
рода
Euphorbia
сеае
//
Физиологически
активные
соединения
на
основе
растительных
ресурсов
и
технология
неорганических
веществ
.
Республиканская
научно
-
практическая
конференция
. –
Нукус
. 2008. 19
с
.
49.
Абдулладжанова
Н
.
Г
.
Новые
представители
полифенолов
растений
входящих
в
семейство
Euphorbiaceae // «
Актуальные
проблемы
естественных
наук
»
Научно
-
практический
форум
молодых
ученых
Республики
.
Самарканд
,
2008. 7
б
.
50.
Салихов
Ш
.
И
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Карамов
Э
.
В
.
Эффективные
противовирусные
средства
на
основе
полифенолов
растительного
происхождения
. //
Материалы
VII
международного
симпозиума
по
фенольным
соединениям
. –
Москва
. 2009. 243
с
.
51. Olchowik E., Mavl
у
anov S., Abdulladjanova N.,
Њ
ciepuk A., Zamaraeva
M. Inhibition oxidative modification of erythrocyte proteins and lipids with tannins
from rhus typhina //
А
dvanced course Mechanisms and determination of free
radical mechanism oxidative protein modification. –Turkey. 2009.
Р
. 87-88.
80
52.
Салихов
Ш
.
И
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Карамов
Э
.
В
.
Создание
лекарственных
средств
на
основе
полифенолов
растительного
происхождения
. // VI
Республиканская
конференция
посвященная
проблемам
Биоорганической
химии
. –
Наманган
. 2009. 6
с
.
53.
Шамуратов
Б
.
А
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Салихов
Ш
.
И
.,
Выпова
Н
.
Л
.
Изучение
противовирусной
активности
госситана
.//VI
Республиканская
конференция
,
посвященная
проблемам
биоорганической
химии
. –
Наманган
. 2009. 8
с
.
54.
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Салихов
Ш
.
И
.,
Камаев
Ф
.
Г
.
Изучение
перспективных
биологически
активных
компонентов
рода
Euphorbia. //
Актуальные
проблемы
развития
биоорганической
химии
.
ИБОХ
.
-
Ташкент
. 2010. 27
с
.
55.
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Салихов
Ш
.
И
.,
Камаев
Ф
.
Г
.
Олигомерные
проантоцианидины
сем
. Euphorbia
сеае
//
Актуальные
проблемы
развития
биоорганической
химии
.
ИБОХ
. –
Ташкент
. 2010. 32
с
.
56.
Мавлянов
С
.
М
.,
Н
.
Г
.
Абдулладжанова
,
Салихов
Ш
.
И
.,
Далимов
Д
.
Н
.,
Карамов
Э
.
В
.
Создание
лекарственных
средств
на
основе
полифенолов
растительного
происхождения
//
Актуальные
проблемы
развития
биоорганической
химии
.
ИБОХ
. –
Ташкент
. 2010. 8
с
.
57. Olchowik E., Lotkowski K., Mavlanov S., Abdulladjanova N., Ionov M.,
Bryszewska M., Zamaraeva M. Stabilization of erythrocyte against oxidative and
hypotonic stress by some tannins isolated from sumac leaves (Rhus typhina) and
grape seeds (Vitis vinifera) // 18
th
meeting European association for red cell
research. -Wroc
ł
aw – Piechowice, Poland. 2011. p.37.
58.
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Далимов
Д
.
Н
.,
Камаев
Ф
.
Г
.
Новые
проантоцианидины
Vitis vinifera. //
Биологические
активные
вещества
:
фундаментальные
и
прикладные
вопросы
получения
и
применения
. –
Украина
,
Новый
Свет
,
АР
Крым
. 2011.
С
. 237-238.
59.
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Салихов
Ш
.
И
.,
Камаев
Ф
.
Г
.
Гидролизуемые
таннины
растений
рода
EUPHORBIA. //
Биологические
активные
вещества
:
фундаментальные
и
прикладные
вопросы
получения
и
применения
. –
Украина
,
Новый
Свет
,
АР
Крым
. 2011.
С
. 235-236.
60.
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Салихов
Ш
.
И
.,
Камаев
Ф
.
Г
.
Конденсированные
танины
растений
рода
EUPHORBIA. //
Биологические
активные
вещества
:
фундаментальные
и
прикладные
вопросы
получения
и
применения
. –
Украина
,
Новый
Свет
,
АР
Крым
. 2011.
С
.233-234.
61.
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Зиявитдинов
Ж
.
Ф
.,
Салихов
Ш
.
И
.
Масс
-
спектрометрический
метод
установления
структур
новых
эллаготаннинов
сем
. Euphorbiaceae // VIII
Международный
симпозиум
81
«
Фенольные
соединения
:
фундаментальные
и
прикладные
аспекты
». –
Москва
. 2012.
С
. 6-11.
62. Olchowik E.,
Ś
wi
ę
cicka I., Mavlyanov S., Abdulladjanova N.,
Zamaraeva M. Hemotin- neutralizing activity of tannins from sumac leaves (Rhus
typhina L.) // VIII
Международная
научно
-
практическая
конференция
«
Актуальные
проблемы
экологии
». -
Респ
.
Белорусь
. 2012.
С
. 125-126.
63.
Мавлянов
С
.
М
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Пирниязов
А
.
Ж
.,
Далимов
Д
.
Н
.,
Курмуков
А
.
Г
.,
Салихов
Ш
.
И
.
Провидин
-
препарат
антигипоксического
действия
//
Актуальные
проблемы
биоорганической
химии
,
ИБОХ
. –
Ташкент
. 2013. 66
с
.
64.
Салихов
Ш
.
И
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Карамов
Э
.
В
.
Полифенолы
растений
Центральной
Азии
и
создание
на
их
основе
препаратов
противовирусного
действия
//
Актуальные
проблемы
биоорганической
химии
.
ИБОХ
. –
Ташкент
. 2013. 65
с
.
65.
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Салихов
Ш
.
И
.
Новые
соединения
растений
сем
. Euphorbiaceae //
Актуальные
проблемы
биоорганической
химии
.
ИБОХ
. –
Ташкент
. 2013. 64
с
.
66.
Изотова
Л
.
Ю
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Ибрагимов
Б
.
Т
.
Тетраморфизм
гидрата
галловой
кислоты
//
Актуальные
проблемы
биоорганической
химии
.
ИБОХ
. –
Ташкент
. 2013. 60
с
.
67.
Салихов
Ш
.
И
.,
Мавлянов
С
.
М
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Зиявитдинов
Ж
.
Ф
.,
Карамов
Э
.
В
.
Полифенолы
растений
Центральной
Азии
и
их
противовирусная
активность
//
Развитие
Биоорганической
химии
в
Узбекистане
. –
Ташкент
. 2013.
С
. 131-150.
68.
Абдуллаева
Г
.
Т
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Комилов
Э
.
Дж
.
Взаимосвязь
между
химической
структурой
и
антиоксидантной
активностью
фенольных
соединений
на
модели
митохондрий
. //
Международная
конференция
молодых
ученых
«
Экспериментальная
и
теоретическая
биофизика
».
Сборник
тезисов
. -
Пущино
. 2014. 146
с
.
69.
Абдуллаева
Г
.
Т
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Асраров
М
.
И
.
Действие
пирогаллола
на
Fe2+/
аскорбат
-
зависимое
набухание
митохондрий
печени
крыс
. //
Международная
конференция
молодых
ученых
«
Экспериментальная
и
теоретическая
биофизика
». -
Пущино
. 2014. 145
с
.
70.
Перспективные
новые
полифенолы
из
растений
Узбекистана
//
Фенольные
соединения
:
фундаментальные
и
прикладные
аспекты
.
Сборник
материалов
IX
Международного
симпозиума
. -
Москва
, 2015.
С
. 7-12.
71.
Абдуллаева
Г
.
Т
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Тожикулова
О
.
Ж
.,
Эргашев
Н
.
А
.,
Асраров
М
.
И
.
Действие
полифенола
Рутан
на
перекисное
окисление
липидов
на
модели
набухания
митохондрий
. //
Международная
конференция
82
молодых
ученых
«
Экспериментальная
и
теоретическая
биофизика
». -
Пущино
. 2015.
С
. 69-70.
72.
Абдуллаева
Г
.
Т
.,
Комилов
Э
.
Ж
.,
Тожикулова
О
.
Ж
.,
Абдулладжанова
Н
.
Г
.,
Асраров
М
.
И
.
Рутан
полифенолининг
митохондрийя
циклоспорин
А
сезувчи
пора
ҳолатига
таъсири
. //
Научно
-
практическая
конференция
«
Актуальные
проблемы
биологии
и
экологии
».
Ташкент
. 2015.
С
. 14-16.
83
Автореферат
«
Ўзбекистон
кимё
журнали
»
тахририятида
таҳрирдан
ўтказилди
(26.11.2015
йил
).
Босишга
руҳсат
этилди
: 25.11.2015
Бичими
60
х
84 1/8. «Times Uz»
гарнитураси
.
Офсет
усулида
босилди
.
Шартли
босма
табоғи
4,5.
Нашр
босма
табоғи
4,5.
Тиражи
100.
Буюртма
:
№
63
«Top Image Media»
босмахонасида
чоп
этилди
.
Тошкент
шаҳри
,
Я
.
Ғуломов
кўчаси
, 74-
уй
84
