ЖУРНАЛ КАРДИОРЕСПИРАТОРНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ | JOURNAL OF CARDIORESPIRATORY RESEARCH
№2 | 2021
47
Тогаева Барчин Мусокуловна
ассистент кафедры внутренних болезней №2
Самаркандский государственный медицинский институт
Самарканд, Узбекистан
Ташкенбаева Элеонора Негматовна
д.м.н., проф., зав. кафедрой внутренних болезней №2
Самаркандский государственный медицинский институт
Самарканд, Узбекистан
Абдиева Гулнора Алиевна
ассистент кафедры внутренних болезней №2
Самаркандский государственный медицинский институт
Самарканд, Узбекистан
Xайдарова Дилрабо Даврановна
ассистент кафедры внутренних болезней №2
Самаркандский государственный медицинский институт
Самарканд, Узбекистан
Abdullayeva Zarina Abdurashidovna
резидент магистратуры по специальности
кардиология кафедры внутренних болезней №2
Самаркандский государственный медицинский институт
Самарканд, Узбекистан.
ТЕЧЕНИЕ COVID-19 У БОЛЬНЫХ С КАРДИОВАСКУЛЯРНЫМИ ЗАБОЛЕВАНИЯМИ
For citation:
Togaeva B.M., Tashkenbaeva E.N., Abdieva G.A., Khaydarova D.D. Abdullaeva Z.A. COVID-19 course in patients with
cardiovascular diseases. 2021, vol.2, issue 2, pp.47-50
http://dx.doi.org/10.26739/2181-0974-2021-2-8
АННОТАЦИЯ
COVID-19 и сердечно-сосудистые заболевания - обычное явление. Совместное возникновение этих заболеваний увеличивает риск
неблагоприятных последствий. Обеспечение таких пациентов требует от врачей знания характеристик вирусной инфекции, ее клиники,
событий, которые происходят в сочетании с сердечно-сосудистыми заболеваниями, а также индивидуальных мер и коллективной защиты.
Безопасность медицинского персонала и хороший прогноз для пациентов - одна из высших ценностей современной системы
здравоохранения.
Ключевые слова:
Сердечно-сосудистые заболевания, cердечная недостаточность, прогноз, медикаментозная терапия.
Togaeva Barchin Musokulovna
Assistant of the Department of Internal Medicine No.2
Samarkand State Medical Institute
Samarkand, Uzbekistan
Tashkenbaeva Eleonora Negmatovna
Doctor of Medical Sciences, Prof., Head. Department
of Internal Medicine No. 2
Samarkand State Medical Institute
Samarkand, Uzbekistan
Abdieva Gulnora Alievna
Assistant of the Department of Internal Medicine No. 2
Samarkand State Medical Institute
Samarkand, Uzbekistan
Khaidarova Dilrabo Davranovna
Assistant of the Department of Internal Medicine No. 2
Samarkand State Medical Institute
ЖУРНАЛ КАРДИОРЕСПИРАТОРНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ | JOURNAL OF CARDIORESPIRATORY RESEARCH
№2 | 2021
48
Samarkand, Uzbekistan
Abdullayeva Zarina Abdurashidovna
resident magistracy by specialty
cardiology of the Department of Internal Medicine No. 2
Samarkand State Medical Institute
Samarkand, Uzbekistan
COVID-19 COURSE IN PATIENTS WITH CARDIOVASCULAR DISEASES
ANNOTATION
COVID-19 and cardiovascular disease are common. The co-occurrence of these diseases increases the risk of adverse consequences. Providing
such patients requires physicians to know the characteristics of the viral infection, its clinic, the events that occur in combination with cardiovascular
disease, as well as individual measures and collective protection. The safety of medical staff and a good prognosis for patients are among the highest
values of the modern health care system.
Keywords:
Cardiovascular diseases, heart failure, prognosis, drug therapy.
Tog'ayeva Barchin Musoqulovna
2-son ichki kasalliklar kafedrasi assistenti
Samarqand davlat tibbiyot instituti
Samarqand, O'zbekiston
Tashkenbayeva Eleonora Negmatovna
Tibbiyot fanlari doktori, prof., Ichki kasalliklar
kafedrasi mudiri №2
Samarqand davlat tibbiyot instituti
Samarqand, O'zbekiston
Abdiyeva Gulnora Aliyevna
2-son ichki kasalliklar kafedrasi assistenti
Samarqand davlat tibbiyot instituti
Samarqand, O'zbekiston
Xaydarova Dilrabo Davranovna
2-son ichki kasalliklar kafedrasi assistenti
Samarqand davlat tibbiyot instituti
Samarqand, O'zbekiston
Abdullayeva Zarina Abdurashidovna
Kardiologiya ixtisosligi bo'yicha magistratura
rezidenti №2 ichki kasalliklar kafedrasi
Samarqand davlat tibbiyot instituti
Samarqand, O'zbekiston
Samarkand, Republic of Uzbekistan
COVID-19 YURAK QON TOMIR KASALLIKLARI BOR BEMORLARDA KECHISHI
ANNOTASIYA
COVID-19 va yurak-qon tomir kasalliklari keng tarqalgan. Bu kasalliklar birgalikda kelishi salbiy oqibatlar xavfini oshiradi. Bunday bemorlarni
davolashda shifokordan virusli infeksiyaning xususiyatlarini, uning klinikasini bilishni talab qiladi, yurak-qon tomir kasalliklari bilan birlashganda
yuzaga keladigan hodisalar, shuningdek individual choralar va jamoaviy himoya. Tibbiy xodimlarning xavfsizligi va bemorlar uchun yaxshi
prognoz zamonaviy sog'liqni saqlash tizimining eng yuqori qadriyatlaridan biridir.
Kalit so'zlar:
Yurak-qon tomir kasalliklari, yurak yyetishmovchiligi, prognoz, dori terapiyasi.
2019-yil dekabr oyida Xitoyda kasallik tarqaldi va isitma,
quruq yoʻtal, nafas qisilishi va pnevmoniya kabi klinik koʻrinishlar bilan
oʻtkir respiratorli infeksiya sifatida namoyon bo`ladi. COVID-19 bilan
og`rigan keksalar orasida (70 yoshdan yuqori) va surunkali kasalliklar
(gipertoniya, qandli diabet, yurak-qon tomir kasalliklari) bor insonlarda
o`lim ko`p kuzatildi. Yuqoridagi kasalliklarning ikkitasi bir-biriga yaqin
angiotenzinni aylantiruvchi ferment (AAF) retseptorlari ingibitori
vazifasini bajaradigan dorilar bilan bogʻliq. Ular qoʻllaniladi
angiotenzin retseptorlarini blokirovka qilish natijada qon bosimini
tushadi [1].
Olimlar COVID -19 virusining patofiziologik mexanizmlari,
odamning oʻpkasi va yuragi bilan oʻzaro taʼsirini sinchkovlik bilan
oʻrganmoqdalar [2].
Bir nechta manbalarga koʻra, alveolyar epiteli hujayralarida
joylashgan AAF ingibitori insonning oʻpka hujayralariga SARS-CoV-2
tashuvchisi boʻlib xizmat qiladi.[3] Koronavirus infeksiyasiga
chalingan bemorlarning birinchi tavsiflari, shuningdek MERS-CoV
bilan kasallangan bemorlarni davolashning avvalgi tajribasi, birgalikda
kasalliklarning, shu jumladan yurakning ishemik kasalligi (YUIK)
mavjudligi salbiy oqibat xavfi ortishi bilan bogʻliqligini muhokama
qilishga asos bo’ladi [5].
Shunga qaramay shuni taʼkidlash kerakki, nashr etilgan
kuzatuvlarning aksariyatida tahlil qilish mumkin boʻlgan bir qator
omillarni hisobga olmadi prognozga taʼsir qilish, shu jumladan yurak-
qon tomir terapiyasini, immunosupressiv immunomodulyator taʼsirga
ega dorilar yoki boshqa moddalarni qabul qilish yoki immunitet
tanqisligi holatlari va birgalikda kasalliklarning mavjudligi asosan
soʻrov maʼlumotlariga koʻra aniqlanadi [6].
Oʻtkir respiratorli infeksiyalarning rivojlanish xavfini va prognozini
aniqlaydigan asosiy omillar keksalik, chekish holati, baʼzi dori-
darmonlarni qabul qilish va qoʻshma kasalliklar oshiradi. Yurakning
ishemik kasalligi (YuIK) yetakchi xavf omillaridan biri hisoblanadi. Bir
nechta holatlarda patologik holat sifatida YuIK turadi, kasalxonaga
yotqizish ehtimolini oshiradi va oʻlimni koʻpaytiradi [7]. Bu holat keksa
yoshdagi odamlarga va kasallikning pnevmokokk etiologiyasiga xos
boʻlgan turli xil yurak asoratlarini rivojlanishi bilan bogʻliq boʻlishi
mumkin. Yurak-qon tomir kasalligi, qandli diabet va dislipidemiya kabi
kasalliklar immun tizimning buzilishiga olib keladi, bu esa shu
bemorlarda virusli infeksiya tez rivojlanishga va og`ir kechishiga sabab
bo`ladi [8].
Bundan tashqari, ushbu tavsiflar asosan retrospektiv xususiyatga
ega va ayrim omillarning prognostik taʼsiri toʻgʻrisida xulosa
chiqarishga imkon bermaydi.YuIK fonida COVID-19 diagnostikasi
muayyan qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi, chunki qon aylanishining
yyetishmovchiligi koʻpincha asosiy kasallikning klinik koʻrinishini
yashiradi va uni oʻz vaqtida tekshirishni murakkablashtiradi [9]. Qon
ЖУРНАЛ КАРДИОРЕСПИРАТОРНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ | JOURNAL OF CARDIORESPIRATORY RESEARCH
№2 | 2021
49
aylanishining yyetishmovchiligining odatiy koʻrinishlari, shu jumladan
nafas qisilishi (dam olish paytida, jismoniy mashqlar paytida),
charchoq, taxikardiya, taxipnoye, auskultatsiya paytida oʻpkada
xirillash, plevra boʻshligʻida suyuqlik toʻplanishi, tufayli yuzaga kelishi
mumkin [10,12]
Jahon sog`liqni saqlash tashkiloti taxmin qilishcha lipidni tartibga
solish tizimining buzilishi bilan SARS-Cov-2 va karbongidrat
metabolizmi buzilishi va surunkali kasalligi bor insonlarda virus
agentlari tez rivojlanadi [11,13].
Jahon sog`liqni saqlash tashkiloti ma`lumotlariga ko’ra har yili 17,7
mln. inson yurak ishimik kasalliklari sababli hayotdan ko`z yumadi bu
umumiy o`lim holatini 31,1% ini tashkil etmoqda. Bu ko`rsatkich
SARS-CoV2 (COVID-19) pandemiyasi vaqtida yanada oshdi. Chunki
(COVID-19) bilan kasallanish asosiy xavf guruhini yurak qon-tomir
sistemasida kasalligi bor kishilar tashkil etmoqda
[14, 15].
COVID-19 bilan kasallangan bemorlarda COVID-19 asorati
o`pkalarning surunkali obsturuktiv kasalligi asoratini bermoqda va
ayrim holatlarda oʼlim bilan tugamoqda. Bu koronavirus infeksiyasi
COVID-19 ni organizmga tizimli ta’siri bilan bog’liqdir. Hozirgi
pandemiya sharoitida dunyo boʼylab SARS-CoV2 (COVID-19) bilan
kasallangan o`pkalarning surunkali obstruktiv kasalligi bor bemorlarni
erta tashxislash va ularda yurak qon tomir asoratlari paydo bo`lishini
oldini olish maqsadida bir qator tadqiqotlar olib borilmoqda. [16]
Yurak-qon
tomir
kasalliklari
va
koronavirus
kasalliklarini davolash
Avvalo, e'tiborni renin-angotinzin-aldosteron tizimiga (RAAT)
ta'sir qiluvchi dorilar: angiotenzinni aylantiruvchi ferment (AAF)
ingibitorleri va sartanlar qo`lanildi. Bu COVID-19 infektsiyasining
yetakchi mexanizmi tufayli o'pkada, yurakda va buyrakda ifodalangan
AAF retseptorlari 2-turdagi ekzopeptidaza orqali hujayra ichiga kirib
boradi [18].
Nashr etilgan ma`lumotlarga ko`ra laborator tekshirishlar shuni
ko'rsatdiki, SARS-CoV-2 invaziyasi va virusning o'pka epiteliyasini
zararlashi o'pka to'qimalarida AAF retseptorlari bilan bog'liq ekanligini
ko`rsatdi [19].
Yurak ishemik kasalligi, gipertoniya kasalligi va surunkali yurak
yetishmovchiligi bor bemorlarni bazis terapiyasining asosiy
komponentlari AAF ingibitiri va sartanlar bo`lganligi sababli yurak
qontomir kasalliklari bilan og`rigan bemorlarni ko`pchiligiga
qo`llaniladi va gemodinamika ko`rsatkichlarini nazorat qiladi va
azolarni himoyasini ta`minlaydi. Shu bilan birga bunday bemorlarning
COVID-19 salbiy oqibati xafining oshiradi va koronavirus
infektsiyasining kechishiga AAF ingibirlashga ta’sir qiluvchi
mexanizmlarni o`rganish dolzarb muammo ekanligini aniqlab beradi
[20].
Dastlabki tajribalar shuni ko`rsatdiki AAF ingibitirlari bilan
davolashda karona virus infiksiyasi chaqirgan o`pka yallig`lanishini va
sitokinlar ajralib chiqishini sezilarli darajada kamaytiradi [21].
Davolashda ishlatiladigan terapiya haqida xabarlarga ko'ra COVID-
19 AAF ingibitori va sartanlar nisbatan xavfsizdir. Shunday qilib,
ularning aksariyati bekor qilishni va tasdiqlashni talab qilmaydi AAF
ingibitorlari sartan dozasini kamaytirish talab qilmaydi [22].
Antiagregantlarni virusga qarshi ta`siri klopidogrel, tikagrelor,
lopinavira-ritonavira bu preparatlarni birgalikda ishlatmaslik kerak.
Chunki nojo`ya ta’sirini oshirib yuboradi va asoratlarni rivojlantirib
salbiy oqibatlarga olib keladi [23]. Shu dorilarni bir-biriga o`zaro ta’siri
natijasida virusga qarshi ta`sir qiladigan preparatlar va kardiologik
preparatlar jigar fermintasiyasi metabolizmi buzilishi bilan ifodalanadi
[24].
Xulosa
COVID-19 pandemiyasi sharoitida amalyotdagi kardiologlar
deyarli har kuni paydo bo`layotgan katta hajmli ma`lumotlarga ega
bo`lishlari kerak. Bunga qaramasdan COVID-19 pandemiyasi
muammosi o`tib ketuvchi ekanligi esdan chiqmasligi kera. Virusga
qarshi immun reaktsiyaning tarkibiy qismlari asosan kasallikning
og'irlik darajasida kuzatilgan individual o'zgarishi bilan bog'liq bo'lib,
AAF ingibitori hujayra yuzasi retseptorlari bilan bog'lanishi va
infektsiyaning dastlabki bosqichlarida kirib borishi bilan bog'liq genlar
asosan turli xil sezuvchanlikni aniqlaydi. Tibbiyotda ertami kechmi
zamonaviy maxsus zardob yaratadi. Butun jahon aholisi emlash virus
populyatsiyasiga turg`un immunitet hosil qiladi. Bunda barcha
rivojlangan mamlakatlarda o`lim sababining asosiysi yurak ishemik
kasalligi bo`lib qoladi.
Список литературы/ Iqtiboslar/References
1. Guan W.J., Ni Z.Y., Hu Y., Liang W., Ou Ch., He J. et al.Clinical Characteristics of Coronavirus Disease 2019 in China. N Engl J Med. 2020;
2020 Feb 28. doi: 10.1056/NEJMoa2002032.
2. Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19). 16-24 February 2020. Available at:
https://wwwwhoint/docs/default- source/coronaviruse/who-chinajoint-mission-on-covid-19-final-reportpdf. (Accessed March 9, 2020.
3. Шляхто Е. В., Конради А. О., Арутюнов Г. П., Арутюнов А. Г., Баутин А. Е., Бойцов С. А., Виллевальде С. В., Григо-рьева Н. Ю.,
Дупляков Д. В., Звартау Н. Э., Козиолова Н. А.,
Лебедев Д. С., Мальчикова С. В., Медведева Е. А., Михайлов Е. Н., Моисеева О. М., Орлова Я. А., Павлова Т. В., Певзнер Д. В., Петрова
М. М., Ребров А. П., Ситникова М. Ю., Соло-вьева А. Е., Тарловская Е. И., Трукшина М. А., Федотов П. А.,Фомин И. В., Хрипун А. В.,
Чесникова А. И., Шапошник И.И., Явелов И. С., Яковлев А. Н. Руководство по диагностикеи лечению болезней системы кровообращения
в контексте пандемии COVID-19. Российский кардиологический журнал.2020;25(3):3801. doi:10.15829/1560 4071-2020-3-3801.
4. Driggin E., Madhavan M.V., Bikdeli B., Chuich T., Laracy J.,Bondi-Zoccai G. et al Cardiovascular Considerations for Patients,Health Care
Workers, and Health Systems During the Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Pandemic. J Am Coll Cardiol. 2020
Mar 19. Epublished Doi:10.1016/j.jacc.2020.03.031.
5. Li B., Yang J., Zhao F., Zhi L., Wang X., Liu L., Bi Z.,Zhao Yu. Prevalence and impact of cardiovascular metabolic diseases on COVID-19 in
China. Clin Res Cardiol. 2020 Mar 11; 1-8 doi: 10.1007/s00392-020-01626-9
6. Wu Z., Mc Googan J.M. Characteristics of and Important Lessons From the Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Outbreak in China: Summary
of a Report of 72314 Cases From
the Chinese Center for Disease Control and Prevention. JAMA. 2020. Feb 24. doi: 10.1001/jama.2020.2648.
7. Porcheddu R., Serra C., Kelvin D., Kelvin N., Rubino S.Similarity in Case Fatality Rates (CFR) of COVID-19/SARSCOV-2 in Italy and China.
J Infect Dev Ctries. 2020;14:125-128. doi: 10.3855/jidc.12600
8. Chen N., Zhou M., Dong X., Qu J., Gong F., Ya. Han et al.Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus
pneumonia in Wuhan, China: a descriptive study.Lancet. 2020;395:507-513. doi: 10.1016/S0140-6736(20)30211-7.
9. Liu W.M., Vander Zeijst B.A., Boog C.J., Soethout E.C.Aging and impaired immunity to influenza viruses: implications for vaccine development.
HumVaccin. 2011; 7 Suppl: 94-8.
10.Мухиддинов А.И.,Ташкенбаева Э.Н.,Хайдарова Д.Д.,Абдиева Г.А.,Тогаева Б.М. Клиникая характерестика прогрессирования
артериальной гипертонии с риском сердечно сосудистных осложнений при СOVID-19. Polish Sience Journal.Issue 1(34) Warsaw.2021y/
Р.220-226.
11. Saltiel A.R., Olefsky J.M. Inflammatory mechanisms linking obesity and metabolic disease. J Clin Invest. 2017;127:1-4
12. Akhmerov A., Marban E. COVID-19 and the Heart.Circulation. 2020 Apr 11. doi: 10.1161/CIRCRESAHA.120.317055.
ЖУРНАЛ КАРДИОРЕСПИРАТОРНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ | JOURNAL OF CARDIORESPIRATORY RESEARCH
№2 | 2021
50
13. Inciardi R.M., Lupi L., Zaccone G., Italia L., Raffo M., Tomasonit D. et al. Cardiac involvement in a patient with coronavirus disease 2019
(COVID-19). JAMA Cardiol. 2020;DOI: 10.1001/jamacardio.2020.1096.
14. ZhengY.-Y., MaY.-T., Zhang J.-Y., Xie X. COVID-19 and the cardiovascular system. Nature Reviews Cardiology.2020. Mar 5. doi:
10.1038/s41569-020-0360-5.
15. Khasanjanova F.O.,Khaydarova D.D., Togayeva B.M., To study the frequency of the risk factors of smoking in pstients with acute coronary
syndrome in young age.Science, Research, Development #33. Paris 29-30. 09. 2020 y/ P. 78-80
16. Mortality G.B.D., Causes of Death C. Global, regional,and national life expectancy, all-cause mortality, and causespecific mortality for 249
causes of death, 1980-2015: asystematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015Lancet. 2016;388:1459-1544.
17. Liang W., Guan W., Chen Retal. Cancer patients in SARS-CoV-2 infection: a nationwide analysis in China. Lancet Oncol. 2020;21:335-337.
18. Guo T., FanY., Chen M., Wu X., Zhang L., He T., Wang H., Wan J., Wang X., Lu Z. Cardiovascular Implications of Fatal Outcomes of Patients
With Coronavirus Disease 2019 (COVID-19). JAMACardiol. 2020 Mar 27. doi: 10.1001/jamacardio.2020.1017.
19. Sharon E. Fox, Aibek Akmatbekov, Jack L. Harbert,Guang Li, J. Quincy Brown, Richard S. Vander Heide. Pulmonary and Cardiac Pathology
in Covid-19: The First Autopsy Series from New Orleans. medRxiv.
https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.04.06.20050575v1/doi:https://doi.org/10.1101/2020.04.06.20050575.
20. Welt F.G.P., Shah P.B., Aronow H.D., Bortnick A.E.,Henry T.D., Sherwood M.W., Young M.N., Davidson L.J.,Kadavath S., Mahmud E.,
Kirtane A.J., American College of Cardiology’s (ACC) Interventional Council and the Society of Cardiovascular Angiography and Intervention
(SCAI), Catheterization Laboratory Considerations During the Coronavirus (COVID-19) Pandemic: From ACC’s Interventional Council and SCAI.
J Am Coll Cardiol. 2020 Mar 16; S0735-1097(20)34566-6. doi: 10.1016/j.jacc.2020.03.021.
21. Bettari L., Pero G., Maiandi C., Messina A., Saccocci M.,Cirillo M., Troise G., Conti E., Cuccia C., Maffeo D. Exploring personal protection
during high-risk PCI ina COVID-19 patient Impella CP mechanicalsupportduring ULMCA bifurcationstenting.JACC: CaseReports.
Apri2020DOI:10.1016/j.jaccas.2020.03.006.
22. Fried J.A., Ramasubbu K., Bhatt R., Topkara V.K.,Clerkin K.J., Horn E. et al. The Variety of Cardiovascular Presentations of COVID-19.
Circulation. 2020 Apr 3. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.120.047164.
23. Juneman E. Leading the compassionate charge.Circ Heart Fail. 2020 Apr;13(4):e007085. doi: 10.1161/CIRCHEARTFAILURE.120.007085.
24. Oudit G.Y., Kassiri Z., Jiang C., Liu P.P., Poutanen S.M.,Penninger J.M., Butany J. SARS-coronavirus Modulation of Myocardial ACE2
Expression and Inflammation in PatientsWith SARS Eur J Clin Invest. 2009 Jul; 39(7):618-25. doi:10.1111/j.1365-2362.2009.02153.x.
