Цифровизация деятельности судов – помогает улучшить позиции Узбекистана в международных рейтингах

CC BY f
131-138
18
5
Поделиться
Неъматов, Ж., & Муродкосимов, Б. (2022). Цифровизация деятельности судов – помогает улучшить позиции Узбекистана в международных рейтингах. Актуальные вопросы и перспективы цифровизации судебно-правовой деятельности, 1(01), 131–138. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/combating-offenses/article/view/14433
Жасур Неъматов, Ташкентский государственный юридический университет

Профессор кафедры «Суд, правоохранительные органы и адвокатура»

Бектурсун Муродкосимов, Исследовательский институт правовой политики при Министерстве юстиции Республики Узбекистан

старший консультант

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Автор описывает процессы внедрения информационных технологий в судах, создания судебных информационных систем, функционирования системы электронного документооборота, ее этапы, реализуемые в судах реформы по расширению видов и улучшению качества услуг, предоставляемых гражданам через веб-сайты. Также заявлено, что внедрение нового вида интерактивных судебных услуг в судах позволит сократить излишнюю бюрократическую волокиту и еще больше повысить эффективность исполнения судебных решений. В свою очередь, приводятся практические примеры того, как широкое внедрение современных информационно-коммуникационных технологий в деятельность судов положительно влияет на позиции Узбекистана в международных рейтингах, выдвигаются предложения по совершенствованию сферы.


background image

Суд ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятида рақамлаштириш

131

Неъматов Жасур Аминжанович

Тошкент Давлат юридик университети “Суд, ҳуқуқни муҳофаза қилиш

органлари ва адвокатура” кафедраси профессори, ю.ф.д., профессор

Муродқосимов Бектурсун Рустам ўғли

Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги Ҳуқуқий сиёсат

тадқиқот институти катта маслаҳатчиси

СУДЛАР ФАОЛИЯТИНИ РАҚАМЛАШТИРИШ –

ЎЗБEКИСТОННИНГ ХАЛҚАРО РЕЙТИНГЛАРДАГИ ЎРНИНИ

ЯХШИЛАШГА ХИЗМАТ ҚИЛАДИ

Неъматов Жасур Аминжанович

Профессор кафедры «Суд, правоохранительные органы и адвокатура»

Ташкентского государственного юридического университета,

д.ю.н., профессор

Муродкосимов Бектурсун Рустам угли

старший консультант Исследовательского института правовой

политики при Министерстве юстиции Республики Узбекистан

ЦИФРОВИЗАЦИЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ СУДОВ – ПОМОГАЕТ

УЛУЧШИТЬ ПОЗИЦИИ УЗБЕКИСТАНА В МЕЖДУНАРОДНЫХ

РЕЙТИНГАХ

Nematov Jasur

Professor of Department of "Court, Law Enforcement and Advocacy"

of Tashkent State University of Law, Doctor of Law, Professor

Murodkosimov Bektursun

Senior Consultant, the Research Institute for Legal Policy under the Ministry of

Justice

DIGITALIZING COURTS ACTIVITY HELPS TO IMPROVE POSITION

OF UZBEKISTAN IN INTERNATIONAL RATINGS

Аннотация.

Мақолада муаллифлар томонидан судлар фаолиятида

ахборот технологияларини жорий этиш жараёнининг босқичма-босқич

асослари, яъни электрон ҳужжат айланиши тизими, судлов бўйича ахборот

тизимларининг яратилиши, веб-сайтлар орқали фуқароларга хизматлар

кўрсатиш борасидаги судлар фаолиятида амалга оширилаётган


background image

Суд ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятида рақамлаштириш

132

ислоҳотлар келтириб ўтилган. Шунингдек, судлар фаолиятига янги

турдаги интерфаол суд хизматларининг жорий қилиниши орқали ортиқча

сансалорликларга

чек

қўйилиши,

суд

қарорларининг

ижроси

самарадорлигини янада кучайтиришга олиб келишлиги баён этилган. Ўз

навбатида, судлар фаолиятига замонавий ахборот-коммуникация

технологияларининг кенг жорий қилинишини Ўзбекистоннинг халқаро

рейтинглардаги ўрнига ижобий таъсир кўрсатиши бўйича амалий мисоллар

келтирилиб, соҳани такомиллаштириш юзасидан таклифлар илгари

сурилган.

Калит сўзлар:

суд ҳокимияти, рақамли макон, финтеч, легалтеч,

электрон судлов тизими, рақамлаштириш.

Aннотация.

Автор описывает процессы внедрения информационных

технологий в судах, создания судебных информационных систем,

функционирования системы электронного документооборота, ее этапы,

реализуемые в судах реформы по расширению видов и улучшению качества

услуг, предоставляемых гражданам через веб-сайты.

Также заявлено, что внедрение нового вида интерактивных судебных

услуг в судах позволит сократить излишнюю бюрократическую волокиту и

еще больше повысить эффективность исполнения судебных решений. В свою

очередь, приводятся практические примеры того, как широкое внедрение
современных

информационно-коммуникационных

технологий

в

деятельность судов положительно влияет на позиции Узбекистана в

международных

рейтингах,

выдвигаются

предложения

по

совершенствованию сферы.

Ключевые слова:

cудебная власть, цифровое пространство, финтех,

юридические технологии, электронная система правосудия, цифровизация.

Abstracts.

The author describes the process of introducing information

technologies in courts, stages of electronic document management system, creation

of judicial information systems, reforms carried out in courts on providing services
to citizens through websites. It is also stated that introduction of new type of

interactive judicial services in courts will reduce bureaucratic red tape and further

increase the efficiency of execution of court decisions. In its turn, practical examples

of how the widespread introduction of modern information and communication

technologies to the activity of courts has a positive effect on position of Uzbekistan

in international rankings are given, and proposals for improving the field are put

forward.

Keywords:

judicial power, digital space, fintech, legal technologies , e-justice

system, digitalization.



background image

Суд ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятида рақамлаштириш

133

Янги мингйилликнинг бошида жаҳон ҳамжамияти саноат

инқилобининг янги даврига, яъни «рақамли

давр»га кирди.

Рақамлаштириш жараёни ҳуқуқий муносабатлар субъектларининг ўзаро

мулоқотлари усулларини кескин ўзгартирди.

Рақамли технологиялар – “рақамли макон”, “финтеч”, “легалтеч” янги

воқеликни яратишга ёрдам бермоқда.

Рақамли технологиялар ҳаётимизнинг барча жабҳаларида бўлгани

каби судлар фаолиятига ҳам кириб борди. Ушбу жараёнлар, аввало

норматив-ҳуқуқий базанинг шакллантирилиши билан бевосита боғлиқ.

Хусусан, Президентимизнинг 2017 йил 30 августдаги ПҚ–3250-сон қарори

билан тасдиқланган 2017-2020 йилларда “Судлар фаолиятига замонавий

ахборот-коммуникация технологияларини жорий этиш” дастурининг

ижроси доирасида судларга масофадан туриб мурожаат қилиш, суд

мажлисларида видеоконференция алоқа тизимидан фойдаланиб иштирок

этиш, судьялар ўртасида ишларни автоматик тарзда тақсимлаш, суд

қарорларини Интернет тармоғида эълон қилиш, ижро ҳужжатларини

электрон шаклда мажбурий ижрога юбориш тизимлари жорий

этилганлиги ўзининг ижобий самарасини бера бошлади.

Соҳада бошланган ишларнинг мантиқий давоми сифатида 2020 йилда

давлатимиз раҳбарининг “Суд ҳокимияти органлари фаолиятини

рақамлаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарори қабул қилинди.

Ушбу қарор амалиётга жорий этилиши натижасида судлардаги кўплаб

муаммолар ўз ечимини топмоқда.

Хусусан, 2021 йил 1 октябрдан бошлаб, барча иштирокчиларни суд

мажлисларининг вақти ва жойи ҳақида “СМС” хабар орқали бепул хабардор

қилиниши

процесс иштирокчиларини белгиланган

вақтда суд

мажлисларида қатнашишига ва одил судловнинг амалга оширишдаги

самарадорликка эришишда шаклан кичик, моҳиятан улкан қадам бўлди.

Албатта, суд тизимидаги ушбу ислоҳотлар электрон ҳукумат

ривожига ўзининг ижобий таъсирини кўрсатмасдан қолмайди. Агар

БМТнинг электрон ҳукуматни ривожлантириш даражаси (ЭГДИ) юзасидан

2014 йил якунлари бўйича рейтингида Ўзбекистон 0,4695 кўрсаткич билан

193 давлат орасида 100-ўринни эгаллаган бўлса[1], 2020 йилда бу

кўрсаткич 0,6665

(87-ўрин)

ни ташкил қилган[2].

ЭГДИ учта кичик индексдан иборат бўлиб, улар: онлайн хизматлар

индекси, телекоммуникация инфратузилмаси индекси ва инсон капитали

индексидир.

Ўзбекистонда бу кўрсаткичлар 2020 йилда мос равишда 0,47, 0,74 ва

0,78 ни ташкил этган. Ушбу рейтингнинг дунё миқёсидаги етакчиси Дания

(0,97) бўлса, Осиё мамлакатлари орасида Жанубий Корея (0,95), Марказий

Осиё минтақасида эса Қозоғистон (0,83) яққол пешқадамдир.

Яна бир нуфузли рейтинглардан бири Бертелсманн Стифтунг

трансформация индексининг (Германия) 2022 йилги ҳисоботида суд

мустақиллиги субиндикатори бўйича Ўзбекистон Республикасининг


background image

Суд ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятида рақамлаштириш

134

натижаси 10 баллик тизимда 4 баллга баҳоланган. Ушбу индекснинг

2020 йилги натижаларида ушбу кўрсаткич 3 баллни, 2018 йилда эса

2 баллни ташкил этган эди[3].

Ушбу кўрсаткич қўшни давлатлардан Қозоғистонда 4 балл[4],

Қирғизистонда 3 балл[5], Туркманистон ва Тожикистонда 2 баллни[6][7]

ташкил этади.

Судларда иш юритувининг рақамлаштирилиши суд ҳокимиятининг

бошқа давлат органларидан мустақил бўлишига бевосита таъсир қилади.

Суд қарорларининг мунтазам равишда public.sud.uz портали орқали эълон

қилиб борилиши,

(https://public.sud.uz/#!/sign/view)

суд мажлисларининг

томонларнинг розилигига кўра онлайн трансляция қилиниши, келиб

тушган даъво аризаларини электрон тартибда рўйхатдан ўтказиш ва

процессуал муддатларга риоя қилиниши устидан онлайн мониторинг

қилиш имкониятини берувчи электрон база ишга туширилганлиги

Бертелсманн Стифтунг трансформация индексида Ўзбекистоннинг ўрни

юқорилашида ижобий таъсир кўрсатмоқда.

Шундай бўлса-да, мазкур индекснинг ҳамда Иқтисодий эркинлик

индексининг

(Economic Freedom Index)

2022 йилги ҳисоботларида

Ўзбекистон суд тизими ижро ҳокимияти таъсиридан тўлиқ мустақил эмас,

дея баҳо берилганлиги[8] соҳани танқидий кўриб чиқишни тақазо этади.

“Транспаренсй Интернатионал” ташкилотининг “Глобал коррупция

барометри”

(Global Corruption Barometer)

сўрови асосида давлатларда

коррупцияни тийиб туриш индикатори шакллантирилади. Унда судларда

пора бериш даврийлиги

(масалан:судлардан керакли ёрдамни олиш ёки

муаммога дуч келмаслик учун қанчалик тез-тез пора (совға) беришга ёки

судья (суд ходимлари)га қандайдир ёрдам беришга мажбур бўлгансиз?),

суд

ҳокимиятида коррупциянинг тарқалганлиги субиндикаторлари мавжуд.

Ушбу индикаторни шакллантиришда бир қатор халқаро институтлар

томонидан эълон қилинган маълумотларга таянилади. Хусусан, 2020 йилда

дунё

давлатларининг

Коррупцияни

қабул

қилиш

индексини

шакллантиришда қуйидаги 13 та манбадан фойдаланилган:

1. Африка тараққиёт банки: Мамлакат институтлари ва сиёсатларини

баҳолаш индекси (2018);

2. Бертелсманн фонди: Барқарор бошқарув кўрсаткичлари (2020);

3. Бертелсманн фонди: Трансформация индекси (2020);

4. The Economics (ЭИУ) тадқиқот бўлими: Мамлакатлар рейтинги

(2020);

5. Фреэдом Ҳоус: Ўтиш даври мамлакатлари рейтинги (2020);

6. Глобал Инсайт: Хавф ва иқтисодий самарадорлик (2019);

7. Менежментни ривожлантириш халқаро институти: Йиллик глобал

рақобатбардошлик рейтинги (2020);

8. Иқтисодий ва сиёсий хавфларни баҳолаш агентлиги: Мамлакат

таҳлили (2020 );


background image

Суд ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятида рақамлаштириш

135

9. ПРС гуруҳи: Халқаро рискни баҳолаш (2020);

10. Жаҳон банки: Мамлакат сиёсати ва институционал баҳолаш

(2019);

11. Жаҳон Иқтисодий Форуми: Бошқарув фикрини ўрганиш (2019);

12. Жаҳон одил судлов лойиҳаси: Қонун устуворлиги индекси (2020);

13. Демократия хилма-хиллиги лойиҳаси (2020)[8].

Судларнинг обрўси уларга нисбатан аҳолининг ишонч даражаси

билан ўлчанади. Бу кўрсаткични баҳоловчи бир нечта халқаро

ташкилотлар мавжуд бўлиб, улардан бири халқаро Галлуп ташкилотидир.

Ушбу ташкилот «

Галлуп Ворлд Полл

»

(ГВП)

сўровига асосан дунё

давлатлари бўйлаб, суд тизимига нисбатан аҳолининг ишончини баҳолаш
билан шуғулланади[9].

Ушбу ташкилот томонидан 2022 йилда ўтказилган социологик

изланишлар натижасига кўра, сўровномада иштирок этган АҚШ

фуқароларининг бор йўғи

25 фоизи

АҚШ Олий судига ишонишини

билдирган (бу 1973 йилдан бери энг паст кўрсаткич бўлди). Натижада

фуқароларнинг судларга ишончини ошириш мақсадида АҚШ Олий суди

томонидан

Федерал суд тизими учун стратегик режа

ишлаб чиқилди.

Жами 4 та йўналишдан иборат ушбу дастурнинг 3-йўналиши

суд

ҳокимияти тўғрисидаги маълумотларни алмашиш ва етказиб

беришни яхшилаш

га бағишланади[10].

Унга кўра, журналистика ва электрон алоқадаги ўзгаришларнинг

таъсирини, федерал судьялар ва мансабдор шахсларнинг жамоатчилик

билан бевосита мулоқот қилиш қобилиятини ҳисобга олган ҳолда алоқа

стратегиясини ишлаб чиқиш ва шу орқали аҳолининг суд ҳокимиятини

яхшироқ тушунишга эришиш белгиланган.

Давлатимиз раҳбарининг “Суд ҳокимияти органлари фаолиятини

рақамлаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарори моҳиятан

судларнинг фаолиятини автоматлаштириш, шаффоф тизимларни йўлга

қўйиш орқали аҳолининг суд органларига бўлган ишончини

мустаҳламлашга хизмат қилади.

Ушбу қарорда соҳадаги ислоҳотларнинг асосий йўналишлари

сифатида қуйидагилар белгиланди:

а) фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларига кўрсатиладиган

интерактив электрон хизматлар турларини кенгайтириш, ҳар бир

мурожаатни кўриб чиқиш жараёнининг онлайн кузатиб борилишини

таъминлаш, суд биноларида интерактив хизматлардан эркин фойдаланиш

имкониятини яратиш;

б) судларда одил судловни амалга ошириш учун зарур бўлган

маълумотларнинг тезкорлик билан олинишини таъминлаш мақсадида

вазирликлар, идоралар ва бошқа ташкилотлар билан электрон
маълумотлар алмашинувини янада кенгайтириш;


background image

Суд ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятида рақамлаштириш

136

с) махсус ахборот дастурларини жорий этиш орқали судьялар

ҳамжамияти органлари фаолиятининг очиқлиги ва шаффофлигини

таъминлаш;

д) суд мажлисларида масофадан туриб, жумладан, мобил қурилмалар

ва электрон ҳамкорликнинг бошқа шакллари орқали иштирок этиш

имкониятини кенгайтириш, шунингдек иш бўйича тарафлар учун суд

қарорларини онлайн тарзда олиш имкониятини яратиш.

Фреэдом Ҳоусе ташкилоти томонидан “Freedom in the World

(FRW)”

,

“Freedom of the Press

(FRP)”

, “Freedom of the Net

(FON)”

, “Nations in Transit

(FNT)”

сўровномаларига асосан суд тизими ва унинг мустақиллиги

субиндикатори шакллантирилади[11].

“The Economist Intelligence Unit” компаниясининг мамлакатга оид

шарҳида “Rule of Law” ни суд жараёнларининг ҳалоллиги ва холислиги, суд

жараёнларининг тезлиги каби бир қатор субиндикаторлари мавжуд.

Ҳуқуқ устуворлиги индексининг

(The Rule of Law Index)

2021 йилги

натижаларида Фуқаролик одил судлови ҳукуматнинг ноўрин таъсиридан

холилиги субиндикатори бўйича 2020 йилга қараганда 0.01 баллга тушган

ҳамда

0.28 баллни

ташкил этган[12]. Ушбу индекснинг Жиноят одил

судлов тизими ҳукуматнинг ноўрин таъсиридан озодлиги субиндикатори

бўйича 2019 йилга қараганда 0.04 баллга тушган ҳамда

0.20 баллни

ташкил этган[13].

2022 йил 1 январдан бошлаб, судлар фаолиятига қуйидаги

имкониятларни берувчи “Адолат” ахборот тизимлари комплексини жорий

этиш бошланди:

давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари, маҳаллий давлат

ҳокимияти органлари, хўжалик бошқаруви органлари, адвокатлар

томонидан судларга даъво, ариза ва шикоятларни фақат электрон шаклда

тақдим этиш;

манфаатдор шахслар томонидан даъво, ариза ва шикоятларни кўриб

чиқиш жараёнини онлайн тарзда кузатиб бориш;

суд мажлиси иштирокчилари томонидан маълумотлар ва

ҳужжатларни электрон шаклда юбориш;

суд ҳужжатларини судлар фаолиятига жорий этилган ахборот

тизимидан

фойдаланган

ҳолда

автоматлаштирилган

равишда

шакллантириш.

Ушбу ислоҳотларнинг самараси натижасида Жаҳон банки ва Халқаро

молия корпорацияси томонидан юритиладиган

“Бизнес юритиш–2020”

йиллик ҳисоботида Ўзбекистон умумий рейтингда 7 поғона юқорига, яъни

190 мамлакат орасида 2021 йилги 76-ўриндан 69-ўринга кўтарилиб,

ишбилармонлик муҳитини яхшилашда энг юқори кўрсаткичга эришган

20 та давлат қаторига кирди, бунда жумладан, мамлакатимизда амалга

оширилган суд ислоҳотлари натижасида “Бизнес юритиш” индексининг

Контрактлар ижросини таъминлаш индикатори

бўйича мамлакатимиз

2019 йилги 41-ўриндан 22-ўринга кўтарилди.


background image

Суд ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятида рақамлаштириш

137

Шу билан бирга, бугунги кунда судларда ишларни кўришда кўпгина

вазирлик ва идоралар билан маълумот алмашинуви уларнинг ахборот

тизимлари ўзаро интеграция қилинмаганлиги сабабли асосан қоғоз

шаклида амалга оширилмоқда.

Судлар томонидан фуқаролар ва тадбиркорларга кўрсатиладиган

интерактив хизматлар турини кенгайтириш, судлар фаолиятини

рақамлаштиришнинг кейинги босқичида қуйидагилар таклиф этилади:

фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларига кўрсатиладиган

интерактив электрон хизматлар турларини кенгайтириш;

ҳар бир мурожаатни кўриб чиқиш жараёнининг онлайн кузатиб

борилишини таъминлаш;

суд биноларида интерактив хизматлардан эркин фойдаланиш

имкониятини яратиш;

судларда одил судловни амалга ошириш учун зарур бўлган

маълумотларнинг тезкорлик билан олинишини таъминлаш учун

вазирликлар, идоралар ва бошқа ташкилотлар билан электрон

маълумотлар алмашинувини янада кенгайтириш;

махсус ахборот дастурларини жорий этиш орқали суд органлари

фаолиятининг очиқлиги ва шаффофлигини таъминлаш;

суд мажлисларида масофадан туриб, жумладан мобил қурилмалар ва

электрон ҳамкорликнинг бошқа шакллари орқали иштирок этиш
имкониятини кенгайтириш;

хорижий тажриба ва халқаро стандартлар асосида суд-ҳуқуқ

тизимида сунъий интеллект (СИ) нинг аҳамиятини ўрганиш ва

натижаларига кўра одил судловни амалга оширишга сунъий интеллектни

жорий қилиш.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ:

1.

https://publicadministration.un.org/egovkb/en-us/Reports/UN-E-

Government-Survey-2014

2.

https://publicadministration.un.org/egovkb/Portals/egovkb/Docu

ments/un/2020-Survey/2020%20UN%20E-Government%20Survey%20-

%20Russian.pdf

3.

https://bti-project.org/en/downloads

4.

https://btiproject.org/fileadmin/api/content/en/downloads/report

s/country_report_2022_KAZ.pdf

5.

https://btiproject.org/fileadmin/api/content/en/downloads/report

s/country_report_2022_KGZ.pdf

6.

https://btiproject.org/fileadmin/api/content/en/downloads/report

s/country_report_2022_TKM.pdf

7.

https://btiproject.org/fileadmin/api/content/en/downloads/report

s/country_report_2022_TJK.pdf

8.

https://www.heritage.org/index/country/uzbekistan


background image

Суд ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятида рақамлаштириш

138

9.

https://www.transparency.org/en/news/how-cpi-scores-are-

calculated

10.

https://news.gallup.com/poll/178757/confidence-judicial-systems-

varies-worldwide.aspx

11.

https://www.uscourts.gov/statistics-reports/issue-2-preserving-

public-trust-confidence-and-understanding

12.

https://freedomhouse.org/countries/nationstransit/scores?sort=de

sc&order=Country

13.

https://worldjusticeproject.org/ruleoflawindex/country/2021/Uzb

ekistan/Civil%20Justice

14.

Расулев, А. К. "Повышение качества и результативности

юридического образования и науки." Фан ва таълим замонавий босқичда:

ислоҳотлар ва стратегик йўналишлар: 16-23.

15.

Расулев, Абдулазиз, and Гайрат Садуллаев. "Training of Personnel

in the Field of Countering Cybercrime: the Need and the Requirement of Time." in

Library 21.1 (2021): 123-130.

16.

Расулев, Абдулазиз, Шухрат Мирзаев, and Эльдар Шайдулин.

"Организационно-правовые аспекты развития цифровизации в сфере

юстиции: тенденции и перспективы." Общество и инновации 2.6 (2021):

125-133.

17.

Расулев, Абдулазиз, and Баходир Исмоилов. "Организационно-

правовые аспекты применения цифровых технологий в противодействии

коррупции: зарубежный опыт правоприменительной практики." Общество

и инновации 1.2 (2020): 300-320.

18.

Расулев, Абдулазиз, and Эльдар Шайдулин. "Основные

тенденции развития цифровизации органов юстиции Республики

Узбекистан на современном этапе." Современные тенденции развития

цифровизации в сфере юстиции 1.1 (2022): 17-24.

19.

Неъматов, Жасур. "К проверке и оценке доказательств при

применении института соглашения о признании вины в уголовном

судопроизводстве." in Library 20.3 (2020): 75-76.

Библиографические ссылки

https://publicadministration.un.org/egovkb/en-us/Reports/UN-E-Government-Survey-2014

https://publicadministration.un.org/egovkb/Portals/egovkb/Docu ments/un/2020-Survey/2020%20UN%20E-Government%20Survey%20- %2 ORussian.pdf

https://bti-project.org/en/downloads

https: //btiproject.org/fileadmin / api/content/en/downloads/report s/country_report_2022_KAZ.pdf

https://btiproject.org/fileadmin / api/content/en/downloads/report s/country_report_2022_KGZ.pdf

https://btiproject.org/fileadmin / api/content/en/downloads/report s/country_report_2022_TKM.pdf

https://btiproject.org/fileadmin / api/content/en/downloads/report s/country_report_2022_TJK.pdf

https: / /www.heritage.org/index/country/uzbekistan

https://www.transparency.org/en/news/how-cpi-scores-are-calculated

https://news.gallup.com/poll/178757/confidence-judicial-systems-varies-worldwide.aspx

https:/1 www.uscourts.gov/statistics-reports/issue-2 -preserving-public-trust-confidence-and-understanding

https://freedomhouse.org/countries/nationstransit/scores?sort=de sc&order=Country

https://worldiusticeproiect.org/ ruleoflawindex/ country/2021 /Uzb ekistan/Civil%201ustice

Расулев, А. К. "Повышение качества и результативности юридического образования и науки." Фан ва таълим замонавий босцичда: исло^отлар ва стратегик йуналишлар: 16-23.

Расулев, Абдулазиз, and Гайрат Садуллаев. "Training of Personnel in the Field of Countering Cybercrime: the Need and the Requirement of Time." in Library 21.1 (2021): 123-130.

Расулев, Абдулазиз, Шухрат Мирзаев, and Эльдар Шайдулин. "Организационно-правовые аспекты развития цифровизации в сфере юстиции: тенденции и перспективы." Общество и инновации 2.6 (2021): 125-133.

Расулев, Абдулазиз, and Баходир Исмоилов. "Организационноправовые аспекты применения цифровых технологий в противодействии коррупции: зарубежный опыт правоприменительной практики." Общество и инновации 1.2 (2020): 300-320.

Расулев, Абдулазиз, and Эльдар Шайдулин. "Основные тенденции развития цифровизации органов юстиции Республики Узбекистан на современном этапе." Современные тенденции развития цифровизации в сфере юстиции 1.1 (2022): 17-24.

Неъматов, Жасур. "К проверке и оценке доказательств при применении института соглашения о признании вины в уголовном судопроизводстве." in Library 20.3 (2020): 75-76.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов