296
4.
Karimova V.M., Akramova F.A., Ochilova G.O., Musaxanova G.M.
Pedagogika psixologiya. O‘quv qo‘llanma – T-: TDIU, 2010 - 393 b.
5.
To‘raqulova I.X. Talabalarning ma’naviy – immuniologik tarbiyasini
takomillashtirish texnologiyalari. Ped.fan.nom. …diss. – T.: 2011 - 52 b.
6.
Zakirovich, Djumanov Sherali. "TALABALARDA KOMMUNIKATIV
QOBILIYATLARNI SHAKLLANTIRISH TEXNOLOGIYALARI."
International
Journal of Contemporary Scientific and Technical Research
(2022): 543-545.
7.
Zunnunov A. O‘zbek pedagogikasi tarixi.- Toshkent: O‘qituvchi , 1997. – 272
b.
8.
Джуманов, Ш., & Холикулова, С. (2022). Талабаларда коммуникатив
қобилиятларни шакллантириш имкониятлари.
Современные инновационные
исследования актуальные проблемы и развитие тенденции: решения и
перспективы
,
1
(1), 513-515.
RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR ASOSIDA BO‘LAJAK
ENERGETIKLARNING KASBIY MAHORATINI OSHIRISH
KONSEPSIYASI
Hafizov Erkin Alimboy o‘g‘li
O‘zbekiston Milliy universitetining Jizzax filiali
Annotatsiya:
Ushbu maqolada bo‘lajak energetik muhandislarni raqamli
texnalogiyalar asosida kasbiy faoliyatga tayyorlash jarayonini rivojlantirishi haqida
so‘z boradi.
Kalit so‘zlar:
kasbiy, raqamli, muhandis, texnalogiya, konsepsiya.
Bugungi kunda mamlakatimizda zamon talablari asosida ta’lim jarayonini
tashkil etish, jumladan, texnika yo‘nalishi oliy ta’lim muassasalari elektr energetikasi
sohasi boʻyicha yuqori malakali kadrlar tayyorlash jarayoniga alohida e’tibor
qaratilmoqda. Bu esa Oʻzbekiston Respublikasini rivojlantirish boʻyicha harakatlar
strategiyasida “Uzluksiz ta’lim tizimini yanada takomillashtirish, sifatli ta’lim
xizmatlari imkoniyatlarini oshirish, mehnat bozorining zamonaviy ehtiyojlariga mos
yuqori malakali kadrlar tayyorlash, ta’lim va oʻqitish sifatini baholashning xalqaro
standartlarini joriy etish” vazifasi belgilanganligida oʻz aksini topadi. Bularni amalga
oshirishda boʻlajak energetik muhandislar kasbiy kompetentligini rivojlantirish
boʻyicha kasbiy faoliyat obyektlariga mos oʻquv dasturlarini ishlab chiqish, ularni
innovatsion sharoitlarga mos ravishda kasbga tayyorlash metodikalari va didaktik
ta’minotini takomillashtirish muhim ahamiyat kasb etadi. Bugungi kunda sanoatning
barcha tarmoqlarida shu jumladan, ishlab chiqarish korxonalari uchun texnika
yo‘nalishi oliy ta’lim muassasalaridagi energetik muhandislarni tayyorlashda
mutaxassislik fanlarini samarali o‘rgatishga katta e’tibor qaratilmoqda[1].
Zamonaviy sharoitda energetik muhandislar uchun raqamli texnologiyalar
konstruktiv vosita hisoblanib, energetik muhandislarning kasbiy mahoratini oshirish
va kelajakda funktsional vazifalarni bajarishga moslashishlarida asosiy ish qurol
297
sifatida xizmat qiladi. Raqamli texnalogiyalar yanada moslashuvchan va samarali
ta’lim tizimining vositasi sifatida nafaqat kasbiy oʻsishda balki keyinchalik ham
energetik muhandisning yaqin yordamchisiga aylanadi va shu bilan birga satarap
loyihalarni bajarishda energetikning kasbiy mahoratining dinamik harakatlanishi
uchun zamin yaratadi.
Bo‘lajak energetik muhandislarning kasbiy malakasini oshirish boʻyicha
mahalliy va xorijiy ilmiy tadqiqot ishlari taxlil qildik va natijada raqamli texnologiyalar
asosida boʻlajak energetik muhandislarning kasbiy mahoratini oshirish konsepsiyasini
takomillashtirildi [2-3].
“Raqamli texnologiyalar asosida boʻlajak energetiklarning kasbiy mahoratini
oshirish” kontseptsiyasini nazariy va amaliy asoslanish asosan quyidagilarni oʻz ichiga
oladi:
1.
raqamli texnologiyalarning xususiyatlari;
2.
raqamli texnologiyalarning funktsiyalari;
3.
raqamli texnologiyalarni qo‘llash tamoyillari;
4.
raqamli texnologiyalarni turlari va ishlash prinsipi;
5.
raqamli texnologiyalarni asoslash, akmeologik yondashuvning turli jihatlarini
aniqlash;
6.
energetik muhandislarning malakasini oshirish va kasbiy tayyorlash omillar
va shartlari;
Mazkur konsepsiya asosida “Raqamli texnologiyalar asosida boʻlajak
energetiklarning kasbiy mahoratini oshirish” modeli yaratilib, uni tashkiliy-boshqaruv
hamda ta’lim mazmuniga singdirsa maqsadga muofiq bo‘ladi [4].
Raqamli texnologiyalar energetik muhandislarining malakasini oshirish va
kasbiy tayyorlash jarayonidaham kasbiy kompetensiyaga asoslangan ushbu yondashuv
energetik muhandislarining kasbiy shakllangan kompetentsiyalari statik boʻlishi
mumkin emasligini nazarda tutadi. Chunki sohada kasbiy kompetentsiya rivojlanishi
doimiy ravishda yangilanib boriladi. Rivojlanayotgan jamiyat va muayyan energetic
sohasidagi talablariga muvofiq koʻnikma va qobiliyatlar talab qilinadi.
Akmeologik yondashuv energetik muhandislarning barcha ko‘zga ko‘ringan
umumiy xususiyatlarini sintez qiladi. “Raqamli texnologiyalar asosida boʻlajak
energetiklarning kasbiy mahoratini oshirish” kontseptsiyasi texnika yo‘nalishi oliy
ta’lim muassasalarida tayyorlanayotgan energetiklarning kasbiy oʻzini oʻzi anglashi,
oʻz-oʻzini tarbiyalashi va oʻz-oʻzini rivojlantirish uchun maqbul tashkiliy va pedagogik
shart-sharoitlarni yaratish maqsadida ishlab chiqilgan.
Raqamli texnologiyalariga asoslangan ta’lim tizimida boʻlajak energetiklarning
kasbiy mahoratini oshirish, jamiyat va iqtisodiyot ehtiyojlarini yaxshilashga olib
keladi: 1) shaxs – oʻzini oʻzi takomillashtirishda; 2) jamiyat - hayot haqiqatiga
moslashuvchan energetikning ijtimoiy faol shaxsi sifatida shakllantirishda; 3) iqtisod -
malakali energetika muhandisini tayyorlashda. “Raqamli texnologiyalarga asoslangan
ta’lim
tizimida
boʻlajak
energetiklarning
kasbiy
mahoratini
oshirish”
kontseptsiyasining nazariy va amaliy asoslanishi, energetik muhandislarning kasbiy
mahorati va kasbiy kompetentlikning turli jihatlarini oydinlashtirishni oʻz ichiga oladi.
298
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
1.
O‘zbekiston
Respublikasi
Prezidentining
2017-yil
7-fevraldagi
“O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi”
to‘g‘risidagi PF-4947-son Farmoni // O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari
to‘plami. – T., 2017, 39 b
2.
Turakulov O.X. Axborotlashtirilgan ta’lim muhitida ta’limni boshqarish.
O‘quv-metodik qo‘llanma. – T.: Fan va texnologiya, 2010, 156 b.
3.
Turakulov X.A., Turakulov O.X. Intellektuallashtirilgan o‘qitish tizimlari
negizida bo‘lajak o‘qituvchilarni intellektual faoliyatga tayyorlash. Monografiya. – T.:
“Innovatsion rivojlanish nashriyot – matbaa uyi”, 2020, 224 b.].
4.
Turakulov O.X. Axborotlashgan ta’lim muhitida ta’limni boshqarish.
O‘quv-metodik qo‘llanma. – T.: Fan va texnologiya, 2010, 156 b.
OʻSMIR DEVIATSIYASI XULQ-ATVORINING SHAKLLANISHI VA
NAMOYON BOʻLISHI
Yusupov Umidjon Salim oʻgʻli
Oʻzbekiston Milliy universiteti Jizzax fililali
Abdurashidova Farangiz
Oʻzbekiston Milliy universiteti Jizzax fililali talabasi
Annotatsiya:
Ushbu tesizda o‘smir deviatsiyasi xulq-atvorining shakllanishi va
namyon bo‘lishi haqida fikrlar keltrilgan, shuningdek xulq-atvorning namoyon
bo‘lishining psixologik jihatlari yoritilgan.
Kalit soʻzlar:
o‘smir, huquqbuzarlik, temperament, xulq-atvor, gender farqlar,
emotsional holatlar, kognitiv jarayonlar, deviatsiya, OAV, madaniy muhit.
Oʻsmirlik deviatsiyasi jamiyat me'yorlari yoki kutishlaridan chetga chiqadigan
va ushbu yosh guruhidagi shaxslar uchun odatiy yoki maqbul xatti-harakatlar
chegaralaridan tashqarida ko'rib chiqiladigan xatti-harakatlarni anglatadi. U qoidalarni
buzish, huquqbuzarlik, giyohvand moddalarni suiste'mol qilish, tajovuzkorlik,
vandalizm va boshqa ijtimoiy yoki xavfli xatti-harakatlar kabi xatti-harakatlarning
keng doirasini o'z ichiga oladi.
Oʻsmirlik - bu sezilarli jismoniy, kognitiv va ijtimoiy-emotsional o'zgarishlar
bilan tavsiflangan davr. Bu o'zgarishlar deviant xulq-atvor bilan shug'ullanish
ehtimolini oshirishi mumkin, chunki o'smirlar o'z shaxsiyatini o'rganadilar,
mustaqillikka intiladilar va tengdoshlari ta'sirida harakat qiladilar. Har xil xavf omillari
o'smirlik deviatsiyasiga yordam berishi mumkin. Bularga temperament, impulsivlik,
o'zini o'zi boshqarishning pastligi yoki sensatsiyaga intilish tendentsiyalari kabi
individual omillar kiradi. Ota-onaning noto'g'ri tarbiyasi, oilaviy nizolar va ota-ona
nazoratining yetishmasligi kabi oilaviy omillar ham rol o'ynashi mumkin.
Tengdoshlarning ta'siri, maktab bilan bog'liq omillar va jamoaning xususiyatlari
deviant xatti-harakatlarga yordam berishi mumkin.
