STARS International University
105
Annotatsiya:
Maqolada Sharq me’moriy asarlari badiiy tahlil jarayonining
liboslarga ko‘chirilishi tasvirlangan. Sharq arxitekturasidagi jozibadorlik latif ayollar
libosini yaratishda asos sifatida olinishi ta’riflangan.
Kalit so‘zlar:
libos, arxitektura, dizayn, jozibadorlik, estetika.
Асрлар давомида ривожланган анъаналар ҳеч қачон ўлмаган ва ҳозирги
кунгача сақланиб қолган. Бугунги кунда эса анъанавий бадиий тўқувчилик
Ўзбекистон замонавий миллий санъатида етакчи ўринлардан бирини эгал-
лайди. Ўзбек матолари нафақат тарихий ва кундалик аҳамиятга, балки катта
бадиий қимматга ҳам эга.
Шарқ матолари узоқ вақт саёҳатчилар, тадқиқотчилар ва тарихчиларнинг
эътиборини жалб қилган. Уларда ҳунармандчиликни ташкил этиш шакллари,
меҳнат воситалари ва техникаси, технологик хусусиятлари ва ишлаб чиқа-
риш жойини кўрсатадиган мато турлари рўйхати тасвирланган.
Мода нима эканлигини ўйлаб, баъзи аёллар бу тушунчани услуб билан ара-
лаштириб юборишади. Дарҳақиқат, мода деганда, у ёки бу услубнинг бошқа-
ларга нисбатан вақтинчалик ҳукмронлиги тушунилади. Деярли ҳар доим бу
атама фақат маълум бир ҳудудни, масалан, туман, шаҳар ёки штатни англата-
ди, лекин умуман бутун дунёни эмас. Замонавий аёллар модаси нафақат кий-
им ва поябзал, балки бўяниш, маникюр, соч турмаги, атирлар, аксессуарлар
ва бошқа соҳаларга ҳам тегишли[1].
Мода оламида аёллар ўртасида тушунмовчилик ва саволларни келтириб
чиқарадиган жуда кўп турли хил тушунчалар мавжуд. Гарчи адолатли жинс
вакилларининг аксарияти модага эргашиш нимани англатишини билишса
ҳам ва бу инжиқ хонимни хурсанд қилиш учун бор кучлари билан ҳаракат
қилишса-да, ҳамма ёш хонимлар нима учун маълум бир мавсумда у ёки бу
кийим кийиш кераклигини тушунишмайди.
Дарҳақиқат, кўплаб тенденциялар мода ихлосмандларининг маълум бир
нарсага бўлган эҳтирослари натижасида пайдо бўлади, улардан бири мода
KARIMOVA NODIRA QAHRAMON QIZI
K.Behzod nomidagi MRDI
Amaliy san’at va dizayn fakulteti
Dizayn: libos va gazlamalar yo‘nalishi
2-kurs magistranti
SHARQ AYOLLARINING
JOZIBADORLIGINI
ORTTIRISHDA
ME’MORIY
ASARLARDAN
OBRAZLAR
https://doi.org/10.47689/STARS.university-pp105-108
Global dunyoda ilm-fan va ta‘limdagi innovatsion
rivojlanishning zamonaviy trendlari 15 dekabr, 2022 yil.
106
саноати мутахассислари томонидан эълон қилинади. Бу тушунча алоҳида
маънога эга, яъни у энг кўп нарсани билдиради, асосий тенденция ёки маъ-
лум бир мавсум учун «кўздан кечириш» ҳолатларини акс эттиради[2]. Баъзи
ҳолларда керак бўлган нарса бир неча йил давом этади - бунинг учун ҳеч
қандай чекловлар йўқ.
Гўзаллик ўзига хос эстетик тимсолдир. Гўзаллик такрорланиши биланоқ у
гўзалликдан тўхтайди ва кўпинча, қўполликка айланади. Шунинг учун мода
ҳар доим ўз-ўзидан ҳаракат қилади ва сиз қулай кийинишингиз билан (юз
минглаб бошқа аёллар каби) сиз аллақачон мода эмас, балки такрорий ҳо-
латни юзага келтирасиз. Шунинг учун ҳар доим, ҳар қандай даврда, гўзаллик
аёлдан қурбонликни - тўпиқдан, парҳездан, сохта кирпиклардан азоб чекиш-
ни талаб қилади. Гўзаллик - бу ҳаракат.
Одатда, мода ҳар ўн йилда кескин ўзгаради, кичик ўзгаришлар ҳар олти
ойда содир бўлади. Модани фақат ўтмиш призмаси орқали кўриш мумкин,
ҳеч ким модани олдиндан кўра олмаган, биз фақат тахмин қилишимиз мум-
кин. Мода дунёдаги глобал ўзгаришларга, одамларни нарсаларга бошқача
қарашга ва турмуш тарзини ўзгартиришга, шунга мос равишда янгилашга
мажбур қиладиган воқеаларга боғлиқ. Мода одамларга ўзини топишга ёрдам
беради, мода - бу аёл ўзини ифода этишда эришадиган дастак.
Ҳар доим аёллар чиройли кўринишга интилишган. Чиройли кўринишни
яратишда кийим муҳим роль ўйнайди. Замонавий мода аёллари турли хил
услубларга риоя қилишади, бизнинг давримизда модада кўплаб альтернати-
валар мавжуд, кийим танлаш ажойибдир[4]. Аммо мен ўтмишга шўнғишни
ва турли ўн йилликлар давомида мода қандай ўзгарганини кўришни таклиф
қиламан.
Шарқона қизнинг гўзаллиги – бу нафис юз хусусиятлари, мулойим табас-
сум, ички камтарликни ўзида яширган ҳаёли кўзлар, олижаноблик ва шарқо-
на тарбиядир. Қадим замонлардан бери инсониятнинг кучли томони шарқо-
STARS International University
107
на аёлнинг гўзаллигини куйлаб келади ва гўзаллар эса, ўз навбатида, ўзла-
рининг гўзаллиги ва жозибали кўриниши билан эркакларни ҳайратда қолди-
ришда давом этмоқда.
Турли вақтларда тарихий ўзгаришлар ва мода тенденцияларига риоя қил-
ган ҳолда ўзбек қизининг қиёфаси ўзгариб борарди. Айниқса, ХХ асрда ус-
луб ўзгариши ўзига хос хусусиятга эга бўлди. Ўзбек аёлларининг кийимлари
тез фурсатда ўзгаришга юз тутмоқда[5]. Аммо ўзбек модасининг асосий ху-
сусияти - асрлар давомида фақат шарқона гўзалликка хос бўлган жозибали
тасвирларни яратиб берган ажойиб ўзбек матолари, миллий заргарлик бу-
юмларига бўлган содиқлик - ўзгармас бўлиб қолаверади –.
Бахмал, хон атлас ва адрасдан тикилган ҳашаматли либослар, икат услу-
бида тўқилган кийимлар, қимматбаҳо тошлардан ясалган ажойиб заргарлик
буюмлари, тиллақошлар, бош кийимлари: дўппилар ва чопонлар ҳар доим
ўзбек аёлларининг севимли либоси бўлиб келган. Миллий либослар тўпла-
мига кўйлак ва лозимлар киради, бундай либослар ҳар доим матода ёрқин ва
рангли нақшлар билан бажарилган.
60-йилларда аёл бўйнининг гўзаллигини марварид шодалари билан беза-
ган қирқ кокилини моҳирона турмаклаган бўлса-да, лекин барибир ўзининг
севимли атлас ва ипак матоларини кийишда давом этиб, миллий нақшлардан
воз кечмади.
70-йилларда аёл соч узунлиги билан кўпроқ тажриба ўтказишни бошлади.
Энди у узун сочлардан воз кечиб, замонавий тарзда сочларини қирқишдан
қўрқмади. Бўяниш янада ёрқинроқ кўринишга эга бўлиб, кийимларда қулай-
лик ва соддаликка урғу бериб, иложи борича қулай ва камтар бўла бошла-
ди.80-90-йилларда ўзбек аёлининг услубига жинси кийимлар кириб кела бо-
шлади, қулай кроссовкалар ва калта, пахмоқ сочлар устунлик қилди.
Шарқона услубни сингдираётган аёл қиёфаси янада жозибали кўриниш-
га эга бўла бошламоқда – мода оламининг порлоқ варақларидан тушгандек
ёрқин қичқириқли тасвирлар пайдо бўлди. Аммо янги асрнинг иккинчи ўн
Global dunyoda ilm-fan va ta‘limdagi innovatsion
rivojlanishning zamonaviy trendlari 15 dekabr, 2022 yil.
108
йиллигида мафтункор тасвирлар нозиклари билан алмаштирилди. Юмшоқ
бўяниш, хотиржам оҳанглар ва миллий босмали ёқимли либослар аёлнинг
қадр-қиммати, қалбининг поклиги ва ажойиб жозибадорлигини таъкидлаб
келди.
Бу борада Шарқ оламининг гўзал бадиий образлари орқали нафис ва ла-
тофатли аёллар либосларини шакллантиришда меъморий ёргорликлар ва
уларнинг архитектура ансамблида акс этиши либос дизайнига гўзал меъмо-
рий асарлардаги жозибанинг сингдирилиши сифатида акс этади.
Адабиётлар рўйхати
1. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Ўзбекистон
Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги йиғилишидаги Ўзбекистонда
ислом маданияти марказини ташкил этиш чора- тадбирлари тўғрисида” маъ-
рузасидан. Тошкент шаҳри, 2017 йил 23 июнь. “Маърифат” газетаси, 2017 йил
24-июн, №50 (9011).
2. Рамзлар энциклопедияси. Тузувчилар: С. С. Булатов, М. С. Соипова. – Т.:
«Fan va texnologiyalar nashriyot-matbaa uyi», 2021. 928 bet.
3. C.C. Булатoв, C.H. Cалимова, A. Мухторов., Шердор мадрасаси безакла-
рининг сирли олами. Тошкент-2007.
4. История моды. Иллюстрированная энциклопедия от древности до на-
ших дней / [пер. с англ. Е. Воронкиной при участии И. Ильина]. – Харьков:
Фактор, 2014. – 56 с.: ил.
Иванцова А.А. Параллельные практики в моде и архитектуре // Молодой
ученый. – 2017. – №6. – С. 495–497.
