Global dunyoda ilm-fan va ta‘limdagi innovatsion
rivojlanishning zamonaviy trendlari 15 dekabr, 2022 yil.
254
Annotatsiya:
Loyihaga asoslangan ta’lim - bu uslubiy strategiya. O‘qituvchilar savollar
yoki muammolarni hal qilishga asoslangan bir qator vazifalarni amalga oshiradilar. Loyi-
haga asoslangan ta’lim bilim olishning samarali va qiziqarli usulidir. Unda ta’lim oluvchilar
o
‘
z hayotida muvaffaqiyatga erishish uchun zarur bo‘lgan kompetensiyalarni chuqurroq
egallaydilar. Loyihaga asoslangan ta’limda ta’lim oluvchi passiv emas, faol bo‘ladi, loyiha
ularning qalbi va ongini o‘ziga jalb qiladi va o‘rganish uchun real hayotiy muammolar ye-
chimini topishga undaydi.
Kalit so
‘
zlar:
loyihaga asoslangan ta’lim, ko
‘
nikma, texnologiya, tanqidiy fikrlash.
Loyihaga asoslangan ta’lim texnologiyasi bu o‘qitishning bir usuli bo‘lib, unda ish-
tirokchilar uzoq vaqt mobaynida qiziqarli va murakkab savol, muammo yoki muam-
moni tekshirish, javob berish, ishlash orqali bilim, ko‘nikmaga ega bo‘ladilar. Ta’lim
jarayonida loyihalashning quyidagi muhim elementlari mavjud: bilim, tushuncha va
muvaffaqiyat ko‘nikmalaridir. Loyihaga asoslangan ta’lim texnologiyasida o‘quvchi-
lar dars jarayonida tanqidiy fikrlash, muammoni hal qilishni, hamkorlikda ishlash va
o‘z-o‘zini boshqarish ko‘nikmalariga ega bo‘lib boradi. Loyihaga asoslangan ta’lim-
da quyidagilar o‘rganiladi: barqaror so‘rov, haqiqiylik, mulohaza, tanqid va qayta
ko‘rib chiqish, ommaviy mahsulot, ta’lim oluvchi ovozi va tanlovi.
Loyiha asosida o‘qitishning afzalliklaridan biri bu fanlararo mutanosiblik bo‘lib,
bitta loyihada turli fanlar doirasida bir nechta yechim bo‘lishi mumkin. Talabalar mu-
ammolarni hal qilishda o‘zlarining strategiyalari va yondashuvlarini erkin tanlaydilar,
bu ularning keng dunyoqarashiga ta’sir qiladi.
Yana bir muhimlik ijodkorlik va tasavvurni rag‘batlantirishidadir. Bunda talaba
mavjud qiyinchilik, uni takomillashtirish ruhi orqali o‘zining mukammallik standart-
lari doirasida ishlay boshlaydi.
Loyihaga asoslangan ta’lim bilim olishning samarali va qiziqarli usulidir. Unda
ta’lim oluvchilar o‘z hayotida muvaffaqiyatga erishish uchun zarur bo‘lgan kompe-
tensiyalarini chuqurroq egallaydilar. Loyihaga asoslangan ta’limda ta’lim oluvchi
passiv emas, faol bo‘ladi, loyiha ularning qalbi va ongini o‘ziga jalb qiladi va o‘rga-
nish uchun real hayotiy muammolar yechimini topishga undaydi. Loyiha so‘ngida
ta’lim oluvchilar mazmunni chuqurroq tushunishadi, o‘rganganlarini eslab qolisha-
di va uni an’anaviy ta’limga qaraganda uzoqroq saqlashadi. Shu sababli loyihaga
asoslangan ta’lim bilan mazmunli bilimga ega bo‘lgan ta’lim oluvchilar o‘zlari bilgan
KARIMOVA MUNIRA,
O‘zbekiston xalqaro islom
akademiyasi ingliz tili fani
o‘qituvchi-stajyori
LOYIHAGA
ASOSLANGAN
TA’LIM: YUTUQ VA
SAMARADORLIK
https://doi.org/10.47689/STARS.university-pp254-256
STARS International University
255
va qila oladigan narsalarni yangi vaziyatlarda qo‘llashlari mumkin. Loyihaga asos-
langan ta’lim texnologiyasida talabalar bilim, ko‘nikmalarni real dunyoda qo‘llashlari
mumkin bo‘ladi. Tanqidiy fikrlashni, muammolarni hal qilish, hamkorlikda ishlash,
nutq va taqdimot ko‘nikmalari, ommaviy axborot vositalari bilan muloqot qilish kabi
qobiliyatlari rivojlanib boradi. Loyihaga asoslangan ta’lim yetarlicha qat’iy emasligi
uchun tanqid qilingan bo‘lsa-da, quyidagi xususiyatlar loyihaning muvaffaqiyat va
imkoniyatlarini sezilarli darajada oshiradi. Ular haqiqiy muammo yoki loyiha ta’lim
oluvchilarning ko‘nikma va qiziqishlariga mos keladi, aniq belgilangan mazmun va
ko‘nikmalarni o‘rganishni talab qiladi. Turli malaka darajalari va o‘zaro bog‘liq rollar-
ga ega bo‘lgan uch-to‘rt ta’lim oluvchilardan tuzilgan guruh ishi individual javobgar-
likni taqdirlaydi.
O‘qitishning bu turi, avvalambor, talaba o‘rgangan narsalarini boshqaradigan va
motivatsiya butun jarayon davomida pasayib ketmasligiga asoslangan. Ushbu holat
talabani mavzuni o‘rganish uchun g‘ayratli izlanuvchi, yangi bilimlarni o‘rganuvchi-
ga aylantiradi.
O‘qituvchilar va professor-o‘qituvchilar o‘quv dasturlarida, shuningdek, qonun bi-
lan belgilangan minimal tarkibga rioya qilishlari shart, ammo mavzularni tanlashda
biroz erkinlik mavjud. Loyiha asosida o‘qitish uchun mavzuni o‘qituvchi, boshqalarni
talabalar tanlashi mumkin, boshqa hollarda esa mutaxassislar va talabalar o‘rtasida
birgalikdagi qaror bo‘lishi mumkin. Ammo talabalar - guruh-sinf talablari va qiziqish-
lari doimo hurmat qilinishi kerak. Bundan tashqari, tanlangan mavzu talabalarni ra-
g›batlantirishi, ularni qiziqtirishi va har doim ta›lim maqsadiga ega ekanligini hisob-
ga olish kerak.
Quyida darsda loyihaviy ta’limni rivojlantirishda e’tiborga olinishi kerak bo‘lgan
ba’zi muhim jihatlar keltirilgan:
• mavzuni tanlash;
• yakuniy maqsadni belgilash;
•
faoliyat;
•
guruhlarni yoki jamoalarni shakllantirish;
•
rejalashtirish va baholash.
Mavzuni tanlash
Tanlangan mavzu loyihaning asosini tashkil etadi. Haqiqatga yo‘naltirilgan, tarbi-
yaviy ahamiyatga ega bo‘lgan va butun kurs davomida ishlash uchun maqsadlarni
ishlab chiqadigan mavzuni tanlash kerak. Talabalar ushbu mavzu bo‘yicha avvalgi
bilimlari nima ekanligini bilib olishlari va shuning uchun nimani ko‘proq bilmoqchi
ekanliklari haqida o‘ylashlari lozim. Bu ularga nimani o‘rganishni xohlashlarini o‘rga-
nish uchun g‘oyalar haqida fikr yuritishga imkon beradi va hamma narsani amalga
oshirish uchun qanday strategiya yoki ta’lim shakllaridan foydalanish kerakligini bi-
lishga yordam beradi.
Yakuniy maqsadni belgilash
Agar loyihaga turli mavzular kiritilishi mumkin bo‘lsa, juda yaxshi, chunki shu bilan
mavzuni ko‘plab sohalarga qanday jalb qilish mumkinligini ko‘rish mumkin bo‘la-
di. Qolaversa, bu o‘quvchilarga ular ustida ishlash uchun o‘quv maqsadlarini aniq-
lash va ularni umumiy qilib qo‘yish imkoniyatini beradi. Amalga oshiriladigan barcha
maqsadlar va tadbirlar mavzu bilan bog‘liq bo‘lishi kerak.
Global dunyoda ilm-fan va ta‘limdagi innovatsion
rivojlanishning zamonaviy trendlari 15 dekabr, 2022 yil.
256
Faoliyat
Belgilangan maqsadlarga erishishni kafolatlash uchun turli xil tadbirlarni tashkil
etish kerak bo‘ladi. Ishlab chiqiladigan vakolatlar va mashg‘ulotlar shakli ham hi-
sobga olinishi kerak: rasmlar, kartochkalar, kompaniya, o‘yin, tergov, model, video,
uni tushuntirish uchun quvvat nuqtasi ... faoliyat turi amalga oshirilishi mumkin. Bu
ko‘proq ideal bitta faoliyatni tanlash emas, balki amalga oshiriladigan va shu bilan
turli xil belgilangan maqsadlarga erishish uchun ulardan bir nechtasini tanlashdir.
Guruhlarni yoki jamoalarni shakllantirish
Loyihalash asosida o‘qitishda raqobatbardoshlik nolga teng bo‘lishi kerak. Maq-
sadlardan biri - hamkorlik va ijtimoiy ko‘nikmalar ustida ishlash. Shuning uchun gu-
ruhlar uch yoki to‘rtta talaba o‘rtasida tashkil etilishi va ular bir jinsli bo‘lmagan gu-
ruhlar bo‘lishi kerak. Shu tarzda guruhning har bir a’zosi o‘z rolini bajarishi mumkin
va loyiha doirasida amalga oshiriladigan har bir ish uchun o‘zlarini muhim va foydali
his qiladilar. Agar talabalar rollarni qanday tashkil qilishni bilmasa, o‘qituvchi ularga
maslahat va rahbarlik qilishi kerak.
Rejalashtirish va baholash
Barcha oldingi fikrlar hisobga olingandan so‘ng, loyiha va amalga oshiriladigan
tadbirlar bilan rejalashtirishni o‘rnatish kerak. Shunday qilib, talabalar o‘z ishlarini,
vaqtlarini va tuzilishini jadval va muddat asosida tashkil qilishni o‘rganadilar.
Loyiha tugagandan so‘ng butun jarayonni baholash, nima yaxshi o‘tganini, nima
muvaffaqiyatsiz bo‘lganini ko‘rish juda muhimdir; talabalar o‘zlarining ishlarini o‘zlari
baholay olishlari va shu yo‘l bilan keyingi loyiha uchun ular o‘z xatolaridan saboq
olishlari va shu jihatlarni takomillashtirishlari mumkin, natijada natijani yaxshilash
uchun biroz ko‘proq jilo berishlari kerak bo‘ladi.
Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, talabalar loyihaga asoslangan ta’lim texnologi-
yasida loyiha bajarish orqali turli xil savol-javoblarni topish bilan birgalikda, bilim,
ko‘nikmaga ega bo‘lib borishadi. Ko‘plab mutaxassislar talabalar uchun muhimligini
va akademik, shaxsiy va hissiy darajada erishilgan yaxshi natijalarni anglagani uchun
loyiha asosida ta’lim barcha qatlamda izdoshlarini ko‘paytirmoqda. Loyiha asosida
o‘qitish - bu yangi ta’lim yo‘nalishi va biz uning samarali ekanligini inkor eta olmay-
miz.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Agustina, L. (2012). Loyihaga asoslangan ta’lim . Jurnal Linguistik Terapan. 2014
yil 31 oktyabr.
2. JamolJalolov (2012) Chettili o‘qitishmetodikasi . – T.: O‘qituvchi. 3-b
3.https://www.youtube.com/embed/ZMxQVkZslDI
4.https://cyberleninka.ru/article/n/loyihaga-asoslangan-ta-lim
