Иқтисодиётни рақамлаштириш
шароитида қулай ишбилармонлик
муҳитини ривожлантириш йўналишлари
118
СУТНИ
ҚАЙТА
ИШЛАШ
КОРХОНЛАРИ
ФАОЛИЯТИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШДА
ЛОГИСТИКА
ХИЗМАТЛАРИНИ
ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ
ЗАМОНАВИЙ
ЙЎЛЛАРИ
Хидиров
Темур
Қаҳрамон
ўғли,
1-
босқич
таянч
докторанти,
Тошкент
давлат
иқтисодиёт
университети
Аннотация.
Ушбу
мақолада
сутни
қайта
ишлаш
корхоналари
фаолиятини
ривожлантиришда
логистика
хизматларини
такомиллаштириш,
логистика
хизматини
ривожлантиришда
олиб
борилган
тадқиқотлар,
мамлакатимизда
амалга
оширилаётган
ислоҳотлар,
хорижий
давлатлар
тажрибаси
ҳамда
логистика
хизматларини
такомиллаштиришнинг
замонавий
йўллари
бўйича
илмий
асосланган
тавсиялар
ишлаб
чиқилган.
Калит
сўзлар
:
логистика,
сутни
қайта
ишлаш,
хорижий
тажриба,
инновация,
такомиллаштириш,
илмий
ёндашув,
замонавий
бошқарув.
Бугуни
кунда
дунё
миқёсида
сутни
қайта
ишлаш
корхонлари
фаолиятини
ривожлантиришга
жуда
катта
эътибор
қаратилмоқда
.
Дунё
аҳолиси
томонидан
сут
маҳсулотларига
бўлган
талабнинг
кундан
-
кунга
ортиб
бораётганлиги
ушбу
соҳани
ҳар
томонлама
такомиллаштиришни
тақозо
этмоқда.
Бу
борада
ривожланган
давлатларда
соҳани
такомиллаштиришга
қаратилган
кўплаб
инновацион
янгиликлар
жорий
этилган
бўлиб,
сутни
қайта
ишлаш
корхонлари
фаолиятини
ривожлантиришда
логистика
хизматларининг
ўрни
жуда
ҳам
юқори
ҳисобланади
.
Ҳозирги
кунда
ривожланган
давлатларда
сут
маҳсулотларини
етиштириш,
сақлаш,
қадоқлаш
,
қайта
ишлаш
ҳамда
маҳсулотларини
етказиб
бериш
жараёнларида
логистика
хизматларидан
самарали
фойдаланишнинг
замонавий
йўллари
амалиётга
кенг
татбиқ
этилган.
Жумладан,
сутни
қайта
ишлаш
корхоналари
ўртасида
логистика
хизматларининг
янги
турлари
жорий
этилганлиги,
логистика
харажатларининг
юқори
эмаслиги
,
логистика
инфратузилмаларини
инновацион
технологиялар
асосида
ташкил
этилганлиги,
логистика
хизматларининг
сифати
юқори
даражада
баҳоланиши,
логистика
хизматларини
ўзаро
битимлар
орқали
мустаҳкамланганлиги
ҳамда
замонавий
логистика
хизматларининг
йўлга
қўйилганлиги
,
бугунги
кунда
сутни
қайта
ишлаш
корхонлари
фаолиятини
ривожлантиришда
логистика
хизматларидан
самарали
фойдаланиш
орқали
уларнинг
фойдага
эришиш
имкониятлари
юқори
даражада
ортиб
бормоқда.
Иқтисодиётни рақамлаштириш
шароитида қулай
ишбилармонлик
муҳитини ривожлантириш йўналишлари
119
Бугунги
кунда
дунё
аҳолиси
томонидан
сут
ва
сут
маҳсулотлари
ҳамда
озиқ
-
овқат
маҳсулотларини
истеъмол
қилиш
даражаси
ва
сотиб
олиш
қиймати
кун
сайин
ортиб
бораётганлиги
корхоналар
ўртасида
харажатларни
минималлаштиришни
талаб
этади.
Бунинг
учун
эса
логистика
хизматларини
янада
такомиллаштириш
мақсадга
мувофиқдир.
Бу
борада
халқаро
ташкилотлардан
бири
БМТнинг
Озиқ
-
овқат
ва
қишлоқ
хўжалиги
ташкилоти
(ФАО)нинг
маълумотларига
кўра,
ФАО
озиқ
-
овқат
нархлари
индекси
2021
йилда
охирги
10
йилликдаги
энг
юқори
даражага
етганлигини
таъкидлаб
ўтади.
Озиқ
-
овқат
муаммосини
ҳал
этиш
учун
мамлакатмизда
ҳам
озиқ
-
овқат
маҳсулотларини
ишлаб
чиқариш
ва
қайта
ишлашни
ривожлантириш
мақсадида,
БМТнинг
Озиқ
-
овқат
ва
қишлоқ
хўжалиги
ташкилоти
(ФАО)
билан
Ўзбекистон
ўртасида
2025
йилгача
мўлжалланган
ҳамкорлик
дастури
жорий
этилди.
Дастурга
кўра,
қишлоқ
хўжалиги
соҳасида
озиқ
-
овқат
маҳсулотларини
ишлаб
чиқариш,
тўплаш,
қайта
ишлаш,
тақсимлаш,
истеъмол
қилиш
ва
утилизация
қилишни
янада
кенгайтириш
орқали
логистика
хизматларини
такомиллаштириш
ҳамда
иқтисодий
-
ижтимоий
ва
экологик
муҳитни
ҳисобга
олган
ҳолда
барқарорликни
оширишга
қаратилган
чора
-
тадбирларни
молиялаштириш
учун
17
млн
АҚШ
долл.
ажратилиши
белгиланди.
Қолаверса
,
транспорт
ва
логистика
хизматларини
ривожлантириш
бўйича
бир
қатор
хорижлик
иқтисодчи
олимлар
томонидан
ҳам
кўплаб
илмий
тадқиқотлар
амалга
оширилган
бўлиб,
транспорт
ва
логистика
хизматларини
ривожлантиришда
қуйидаги
илмий
ёндашувларни
таъкидлаб
ўтишган.
Жумладан,
иқтисодчи
олим
Д.
Бауэрсокснинг
фикрича,
анъанавий
усулларга
нисбатан
юк
ташувларини
ташкил
этишнинг
афзаллиги
ва
иқтисодий
самарадорлиги
масалаларини
киритган
ҳолда
мультимодал
ва
интермодал
юк
ташувларини
ташкил
этиш
муаммоларига
алоҳида
эътибор
қаратилган
.
Шу
билан
бирга,
муаллиф,
транспорт
тармоқлари,
транспорт
воситалари
ва
транспорт
компаниялари
ўз
ичига
олган
транспорт
-
логистика
инфратузилмасининг
самарадорлигини
юқори
эканлигини
таъкидлаб
ўтган.
Иқтисодчи
олим
А.Л.Носов
томонидан
эса
ҳозирги
шароитда
халқаро
транспорт
-
логистика
тизимларининг
ташкил
этилиши
ва
мақбул
фаолият
юритиши
муаммолари
тадқиқ
этилади.
Халқаро
қатновларда
аралаш
ташқи
савдо
ташувларини
ташкил
этишни
такомиллаштириш
йўналишларини
кўрсатган
ҳолда
аралаш
юк
ташувларини
ривожлантириш
истиқболларини
таҳлил
этади.
Юқордаги
иқтисодчи
олимларимиз
томонидан
олим
борилган
илмий
тадқиқот
ишларида
асосан
халқаро
транспорт
ва
логистика
хизматларини
такомиллаштиришга
қаратилган
илмий
янгиликлар
татбиқ
этилган
бўлиб,
Иқтисодиётни рақамлаштириш
шароитида қулай ишбилармонлик
муҳитини ривожлантириш йўналишлари
120
уларнинг
илмий
янгиликларини
мамлакатимиздаги
сутни
қайта
ишлаш
корхоналари
фаолиятидаги
логистика
хизматларини
такомиллаштиришда
самарали
фойдаланиш
юқори
иқтисодий
ўсишга
эришишда
янги
имкониятларни
яратиб
беради.
Бугуни
кунда
халқаро
транспорт
ва
логистика
хизматлари
соҳаси
дунё
миқёсида
энг
юқори
кўрсаткичларга
эришган
давлатлардан
бири
Германия
давлати
ҳисобланади
.
Германия
давлатида
сутни
қайта
ишлаш
корхоналари
фаолиятини
ривожлантиришда
логистика
хизматларидан
самарали
фойдаланишнинг
инновацион
замонавий
тизими
йўлга
қўйилган
бўлиб,
корхоналар
ўртасида
логистика
хизматлари,
логистика
инфратузилмалари,
логистика
ҳамкорлиги
ҳамда
замонавий
логистика
бошқаруви
каби
бир
қатор
инновацион
ёндашувлар
самарали
ташкил
этилган.
Германия
давлатида
татбиқ
этилган
замонавий
логистика
хизматларини
ва
замонавий
логистика
тажрибасини
амалий
жиҳатдан
ўрганиб,
мамлакатимиздаги
сутни
қайта
ишлаш
корхоналари
ўртасидаги
логистика
хизматларини
такомиллаштиришга
татбиқ
этиш
энг
муҳим
омиллардан
бири
бўлиб,
бу
тизимдаги
мавжуд
бўлган
муаммоларга
самарали
ечим
ҳисобланади
.
Мамлакатимизда
ҳам
сутни
қайта
ишлаш
корхоналари
ўртасида
логистика
хизматларини
янада
такомиллаштириш
бугунги
кунда
замон
талабига
айланиб
бормоқда.
Ўзбекистон
аҳолиси
томонидан
сут
ва
сут
маҳсулотларини
истеъмол
қилиш
кўрсаткичлари
йилдан
-
йилга
ортиб
бораётганлиги,
сутни
қайта
ишлаш
корхоналари
фоалиятини
ривожлантиришда
логистика
хизматларини
янада
такомиллаштиришни
тақозо
этади.
Муҳтарам
Президентимиз
томонидан
мамлакатимизда
транспорт
-
логистика
хизматларини
ривожлантириш,
агрологистика
марказларини
такомиллаштириш
ҳамда
логистика
хизматларининг
сифатини
оширишга
қаратилган
кўплаб
янги
ислоҳотлар
амалга
ошириб
келинмоқда.
Жумладан,
2022
–
2026
йилларга
мўлжалланган
Янги
Ўзбекистоннинг
тараққиёт
стратегиясининг
3-
бандига
кўра,
миллий
иқтисодиётни
жадал
ривожлантириш
ва
юқори
ўсиш
суръатларини
таъминлашда
қуйидаги
устувор
вазифалар
белгилаб
олинган:
−
қишлоқ
хўжалигини
илмий
асосда
интенсив
ривожлантириш
орқали
деҳқон
ва
фермерлар
даромадини
камида
2
баравар
ошириш,
қишлоқ
хўжалигининг
йиллик
ўсишини
камида
5
фоизга
етказиш.
Туманларни
аниқ
маҳсулот
турини
етиштиришга
ихтисослаштириш;
−
агрологистика
марказларини
ривожлантириш
ва
замонавий
лабораториялар
сонини
кўпайтириш.
Аграр
соҳада
илм
-
фан
ва
амалиёт
интеграциясини
чуқурлаштириш;
−
транспорт
ва
логистика
хизматлари
бозори
ва
инфратузилмасини
ривожлантириш,
темир
йўл
даражасини
60
фоизга
етказиш
ва
автомобиль
йўллари
тармоғини
жадал
ривожлантириш;
Иқтисодиётни рақамлаштириш
шароитида қулай
ишбилармонлик
муҳитини ривожлантириш йўналишлари
121
−
транспорт
соҳасида
ташқи
савдо
учун
“яшил
коридорлар”
ҳамда
транзит
имкониятларини
кенгайтириш
ва
транзит
юк
ҳажмини
15
миллион
тоннага
етказиш
каби
устувор
вазифаларни
амалга
ошириш
белгиланган.
Ушбу
вазифаларни
ҳудудлар
кесимида
ўз
вақтида
ижроси
амалга
оширилса,
мамлакатимиздаги
сутни
қайта
ишлаш
корхонлари
ўртасида
логистика
хизматларини
ривожлантириш
ҳамда
янада
такомиллаштириш
имкониятлари
юзага
келади.
Хулоса
сифатида
шуни
айтиш
жоизки,
бугунги
кунда
мамлакатимиздаги
сутни
қайта
ишлаш
корхонлари
фаолиятини
ривожлантиришда
логистика
хизматларини
такомиллаштиришнинг
замонавий
йўллари
қуйидагиларни
ўз
ичига
олади:
−
Германия
логистика
тажрибасини
амалий
жиҳатдан
ўрганиш
ва
амалиётга
татбиқ
этиш;
−
логистика
тизимини
такомиллаштиришда
инновацион
инфратузималарни
жорий
этиш;
−
сутни
қайта
ишлаш
корхоналри
ўртасида
ўзаро
логистика
хизматлари
ҳамкорлиги
бўйича
келишувларни
ривожлантириш;
−
транспорт
харажатларини
минималлаштириш
ҳамда
логистика
хизмат
турларини
кўпайтириш;
−
логистика
хизматини
ривожлантиришда
янги
инновацион
хизмат
турларини
амалиётга
жорий
этиш;
−
сифатсиз
логистика
хизматлари
бўйича
кўрилган
зарарларни
қоплаш
тизимини
ривожлантириш
каби
муҳим
йўлларини
такомиллаштириш
мақсадга
мувофиқдир.
Ушбу
замонавий
йўлларни
такомиллаштириш
орқали
логистика
хизматини
янги
ривожланиш
даражаси
юзага
келади.
Фойдаланилган
адабиётлар
рўйхати:
1.
Ўбекистон
Республикаси
Президентининг
2022
йил
28
январдаги
“2022–
2026
йилларга
мўлжалланган
Янги
Ўзбекистоннинг
тараққиёт
стратегияси
тўғрисида”ги
ПФ
-60-
сонли
2. https://www.fao.org/worldfoodsituation/foodpricesindex/ru
3. https://www.fao.org/europe/news/detail-news/ru/c/1393247
4.
Бауэрсокс
Д.
Логистика.
Интегрированная
цепь
поставок.
–
М.:
илим
-
Бизнес,
2001.
5.
Носов
А.Л.
Региональная
логистика.
–
М.:
Альфа
-
Пресс,
2007.
