6
ВСТУПИТЕЛЬНОЕ СЛОВО
ЧОРВАЧИЛИК СОҲАСИНИНГ ИСТИҚБОЛЛАРИ
Сўнги уч йилда чорвачилик ва унинг тармоқларини янада ривожлантириш,
соҳани қўллаб-қувватлаш мақсадида бир қатор Фармон ва Қарорлар қабул
қилинди.
Ушбу қабул қилинган норматив хужжатлар ижроси бугунги кунда
республика аҳолисини чорвачилик маҳсулотлари билан узлуксиз таъминлаш ва
уларни нарҳини барқарор сақлашга замин яратмоқда.
Мисол учун,
охирги
уч йилда
чорвачилик йўналишида
умумий қиймати
15 трлн. сўмлик
4,3 минг
та
лойиҳалар амалга оширилди. Бунинг натижасида
янгитдан
2,3 минг
та чорвачилик хўжаликлари фаолияти йўлга қўйилди.
Натижада, жами 460
минг
дан
зиёд, шундан
207 минг
доимий ва
253 минг
мавсумий янги иш ўринлари яратилди.
(2016-2017 йилларда йилига
100
та
корхонани ишга туширишга имконият
бўлмаган).
Мазкур лойиҳаларни амалга ошириш натижасида республикамизнинг
чорвачилик хўжаликларидаги қорамоллар сони
1,1 млн
бошга (
166 %
),
қўй-эчкилар сони
4,6 млн
бошга
(
147 фоизга
), гўшт (тирик вазнда)
283
минг
тоннага (
145,8
фоиз
)
га
, сут
696,3
минг
тонна
(
147,9
фоиз
)га
етказилди.
Лекин, ўтган 2021 йилда ёғингарчилик меъёрга нисбатан кам бўлганлиги
боис, чорва молларини озуқа билан таъминлашда ўз тасирини кўрсатди.
Мисол учун,
1
дона
беда
пресс –
2,3
баравар
(
15 минг
сўмдан
35 минг
сўмга),
1
кг
силос
–
1,9 баравар
(
320 сўмдан
600 сўмга
),
1
кг
буғдой
–
1,8
баравар
(
2,2 минг
сўмдан
4 минг
сўмга) ва
1
кг
маккажўхори
(
3 минг
сўмдан
4,2 минг
сўмга
) –
1,4
баравар
қимматлашди.
Биржада
1 тонна
шрот
нархи
1,4 баравар
(
2,9 млн
сўмдан
4 млн сўмга
),
шелуха
–
1,5 баравар
(
2 млн
сўмдан
3,1 млн сўмга
) ўсди.
(2-жадвал).
Озуқа-ем нархининг ошиши ҳисобига гўштнинг ўртача нархи
100-
110 минг сўм
, сут нархи
10-13 минг сўм
бўлиш
эҳтимоли бор эди.
Аммо, узоқни кўзлаб соҳани янада ривожлантириш бўйича қабул қилинган
қарорлар асосида чорвачилик хўжаликларини давлат томонидан қўллаб-
қувватланиши, улар томонидан етиштирилган ва реализация қилинган гўшт, сут
ва тухум маҳсулотларига субсидия ажратилиши ва қўшилган қиймат солиғидан
имтиёзлар берилиши ўзининг самарасини кўрсатмоқда.
Маълумот учун:
бугунги кунда
бир кг
гўшт
55-65 минг сўм,
бир литр сут
4,5 -5,5 минг сўм
.
(Қозоғистонда
1
кг
мол гўшти
–
5,8
,
Азарбайжонда –
7,
Россияда –
8,5,
Туркманистонда –
10
, Грузияда –
10
, Туркияда
10,4
,
ва
Кореяда –
60 АҚШ
долларидан
сотилмоқда).
Берилган имтиёзлардан самарали фойдаланиш ҳисобига чорвачилик
хўжаликларида
400 минг бошдан
зиёд гўшт учун
чорва моллари боқилмоқда.
7
Ушбу чорва молларининг сўйиш даражасидаги етилувчанлиги ҳамда янги
ташкил этилган чорвачилик хўжаликларининг фаолияти ҳисобидан ички бозор
расталарига гўшт маҳсулотини етказиб бериш барқарорлиги таъминланиб
келмоқда.
Ўтган 2021 йилда Тошкент шахар йирик савдо марказларига ҳамда қайта
ишлаш учун жами
31,1
минг
тонна
гўшт импорт қилинган, бу эса республикада
ишлаб чиқарилган
2,6
минг тонна
гўштга нисбатан
1,2 фоизни
ташкил этмоқда.
2019 йилга қадар республикада гўшт йўналишида
2
та
зот парваришланган
бўлса, бугунги кунга келиб, гўшт йўналишида тез етилувчан
7 та
янги зотлар
олиб келиниб парваришланмоқда.
Шунингдек, давлат томонидан белгилаб берилган имтиёзлар натижасида
наслчилик хўжаликларининг сони
400
тадан 1 500 тага
(
3,7
баробарга
оширилди) етказилди.
Аҳоли хонадонлари ва фермер хўжаликларида наслчилик селекция ишлари
тизимли ташкил этилганлиги сабабли зоти яхшиланган қорамоллар бош сони
7 млн. дан
оширилиб,
54 фоизга
етказилди.
Чорвачилик тармоғини қўллаб-қувватлаш мақсадида шу йилнинг ўтган
даврида
960
та
чорвачилик субъектларига давлат бюджетидан
110,3 млрд
. сўм.
субсидия маблағлари ажратиб берилди.
Жумладан:
49 та
хўжаликка импорт қилинган
2
минг
771
бош
наслли
қорамоллар учун
5,5
млрд
.
сўм
,
7 та
хўжаликка
2
минг
111
бош
наслли қўй-
эчкиларга
844
млн
.
сўм
ҳамда
15 та
ички хўжаликларда етиштирилган
1 минг
311
бош
наслли қорамолларга
1,3
млрдсўм
,
12 та
хўжаликка импорт қилинган
460
минг
бош бир кунлик жўжаларга
4,1
млрд
.
сўм
ҳамда
чорвачилик
маҳсулотларини ўз хўжаликларида етиштириб, сотувчи
чорвачилик
субъектлариг
а
440 та
хўжаликка
50
минг. тонна
сут учун
14,6
млрд.
сўм,
127
та
хўжаликка
3,2
минг.
тонна
гўшт учун
12,3
млрд.
сўм
,
144 та
хўжаликка
643,2
млн.
дона
парранда тухуми учун
32,1
млрд.
сўм
,
124 та
паррандачилик
хўжалигига
13,2
минг тонна
парранда гўшти учун
30,6
млрд.сўм
ва
42 та
хўжаликка интенсив усулда етиштирилган
8,4
минг
тонна
балиқлар учун
8,6
млрд. сўм
.
Чорвачилик маҳсулотларини ишлаб чиқариш ҳажмларини янада ошириш
ва уларнинг нархини барқарорлигини таъминлаш мақсадида
жорий йилнинг
якунига
қадар умумий қиймати
9,7
трлн сўмлик
2 031
та
лойиҳалар амалга
ошириш режалаштирилмоқда;
бундан ташқари,
59 та
гўшт ва сут,
8 та
парранда ҳамда
4 та
асал
маҳсулотларини
қайта ишлаш корхоналари ишга туширилади;
жорий йилнинг якунига қадар
105 та
пахта-тўқимачилик, ғаллачилик
ва шоличилик кластерлари томонидан
500-1000 бошга
мўлжалланган
чорвачилик комплекслари ташкил этилиши белгиланган.
Пахта ва ғалла етиштирувчи
субъектлар томонидан
2 млн гектар
суғориладиган
ер майдонининг
10 фоизига алмашлаб экиш тизими жорий
этилади.
Натижада, 2022-2023 йилларда қўшимча
2 млн
тонна
озуқа бирлигини
жамғариш имконияти яратилади. Шунинг ҳисобига
сут
йўналишида
250
минг
8
бош
сигир,
гўшт
йўналишида
500
минг
бош
қорамоллар парвариши ташкил
этилади ва қўшимча
2,2 млн
тонна
сут,
400 минг
тонна
тирик вазнда
гўшт
етиштирилади;
жорий йилда чорвачилик субъектларига озуқабоп экинлар экиш учун
405 минг 533 гектар
ажратилган асосий ер майдонларига озуқабоп экинлар
экилмоқда;
Шунингдек, ғалладан бўшаган
222 минг гектар
ер майдонларида
такрорий
маккажўхори ҳамда
103 минг гектарга
оралиқ озуқабоп экинлар
экилиши ҳисобига
бир гектар
майдондан
14 минг тонна
озуқа бирлиги олиш
режалаштирилган;
Бундан ташқари,
328 та
замонавий интенсив “Гидропоника” технологияси
асосида чорва озуқасини ишлаб
чиқариш цехлари фаолияти йўлга
қўйилмоқда.
Амалга оширилаётган самарали ишлар натижасида йил якунига қадар
қорамоллар бош сонини
14,3 млн бош
(104,1 фоиз)
га, қўй-эчкилар сонини
24,1 млн бош
(103,5 фоиз)
га, етказилиб,
2,7 млн тонна
(104,2 фоиз)
гўшт (тирик
вазнда),
12,2 млн тонна
(105,2 фоиз)
сут ишлаб чиқарилади.
Шу жумладан, чорвачилик хўжаликларида
қорамоллар бош сонини
1,3 млн. бош
(
124,1
фоиз)
га
, қўй-эчкилар сонини
5,2 млн бош
(
114
фоиз
)
га
,
етказиб,
308 минг тонна
(
108,9
фоиз
)
гўшт (тирик вазнда),
827 минг тонна
(
118
фоиз
)
сут, ишлаб чиқарилади.
Норқобилов Бахром Тўраевич
Ўзбекистон Республикаси Ветеринария
ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қўмитаси раиси