ILMIY VA PROFESSIONAL TA’LIM JARAYONIDA MULOQOT, FAN VA MADANIYATLAR
INTEGRATSIYASI
482
Samarkand State Institute of Foreign Languages
TIL OʻRGANISHNING SAMARALI METODLARI
Axmedjanova Farida Djavairovna
SamDChTI o’qituvchisi
Roʻzimurotova Eʼzozxon Husniddin qizi
SamDChTI talabasi
Annotatsiya:
Bugungi rivojlanib borayotgan dunyoda chet tillarini bilish muhim
koʻnikmaga aylanib bormoqda. Biroq aksariyat oʻrganuvchilar anʼanaviy yondashuvlar bilan til
oʻrganishda biroz qiyinchiliklarga duch keladi yoki zerikib, jarayondan voz kechadi. Shu sababli,
ushbu maqolada zamonaviy va samarali til oʻrganish usullari, innovatsion texnologiyalar,
o‘yinlashtirish va immersiv yondashuvlar haqida soʻz yuritiladi. Ushbu mavzuni yoritishimning
asosiy sababi – til oʻrganish jarayonini yanada samarali va qiziqarli qilishga yordam berish
hamda oʻquvchilarga mos keladigan usulni topishda yoʻl-yoʻriq koʻrsatishdir.
Kalit soʻzlar:
Til o‘rganish, chet tili, innovatsion texnologiyalar, o‘yinlashtirish, samarali
metodlar.
Shubhasiz, til oʻrganish bugungi davrning asosiy talablaridan biri hisoblanadi. Misol
uchun, Buyuk Britaniyada tilni maktabdan o’rganishga chuqur e’tibor berilmaganligi tufayli
mamlakat har yili £48 miqdoridan ko‘p xalqaro biznes imkoniyatlarini qo’ldan boy beradi.
Aslida biz nega chet tilini oʻrganishga ehtiyoj sezamiz? Bu bir qancha sabablar tufayli boʻlishi
mumkin[1, 11]. Ayrim odamlar chet elda oʻqish, yoki sayohat qilish uchun muayyan tilni
oʻrgansa, boshqalar maʼlum bir kasb egasi boʻlish, ya'ni kariyera uchun oʻrganishadi. Nima
boʻlgan taqdirda ham tilni samarali tarzda oʻrganish va undan erkin foydalana olish asosiy
maqsad hisoblanadi. Negaki, xorijiy tilni oʻrganish orqali xotirani mustahkamlash, ushbu
jarayonda boshqa mamlakatlarning urf-odatlari, madaniyatlarini oʻrganib, dunyoqarashni turli
nuqtai nazardan kengaytirish va jamiyat oʻrtasida ochiq fikrga ega boʻlish mumkin. Biroq bu
borada anʼanaviy metodlar doim ham ish bermaydi yoki ular koʻpchilik tomondan zerikarli deb
aytib oʻtiladi[2, 357].
1. Innovatsion texnologiyalar orqali til oʻrganish hozirgi zamonning eng keng tarqalgan
metodlaridan biri hisoblanadi. Ular har tomonlama qulay, ortiqcha vaqt va mablagʻ talab
qilmagan holda til oʻrganish imkonini beradi. Masalan, Duolingo, Memrise kabi ilovalar yangi
soʻz yodlash hamda ularni muntazam ravishda takrorlab turish uchun juda foydali. Shuningdek,
ijtimoiy tarmoqlardan foydalangan holda video va interaktiv kurslarga qatnashish, BBC learning
English, Udemy and Khan academy kabi platformalardan foydalanib, 4 koʻnikma asosida til
oʻrganish mumkin. Bundan tashqari, smartfondan foydalangan holda ovozni yozib olish, uni
qayta tinglash va xatolarni tahlil qilish ham til oʻrganishda qoʻllaniladigan tadbirlardan biridir [3,
11].
2.Oʻyinlar orqali til oʻrganish ham qiziqarli va samarali usullardan biri hisoblanadi.
Chunki oʻyinlar o‘rganuvchiga doimiy ravishda yangi so‘zlarni o‘rgatadi, interaktiv muhit
yaratadi va real hayotga yaqin tajriba beradi. Bu usul maktab oʻquchilariga til oʻrgatishda ham
qiziqarli usul sifatida tan olingan. Shuni aytib oʻtish joizki, bolalarga til oʻrgatishda shunday
oʻyinlardan foydalanish kerakki, unda barcha oʻquvchilar birdek ishtirok etishsin hamda darsdan
yangilik olishsin. Oʻyin davomida berilgan topshiriqlar, muloqot va vazifalar o‘yinchini chet
tilida fikrlashga majbur qiladi. Masalan, RPG o‘yinlari, strategik va interaktiv hikoya asosidagi
oʻyinlar orqali yangi so‘zlarni kontekstda o‘rganish mumkin. Shuningdek, onlayn koʻp o‘yinchi
rejimida (multiplayer) boshqa o‘yinchilar bilan suhbat qilish, chet tilida yozish va tushunish
ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. O‘yinlar ichida matnli topshiriqlar, subtitrlar va
ovozli dialoglar bo‘lishi esa tinglab tushunish va talaffuzni rivojlantirish uchun ayni muddao.
Shu sababli, oʻyinlar yordamida chet tilini o‘rganish nafaqat foydali, balki zavqli jarayonga ham
aylanadi[4, 38].
ILMIY VA PROFESSIONAL TA’LIM JARAYONIDA MULOQOT, FAN VA MADANIYATLAR
INTEGRATSIYASI
483
Samarkand State Institute of Foreign Languages
3. Og‘zaki nutq ko‘nikmasini rivojlanishi haqida Krashen nazariyasiga ko‘ra, navbatdagi
kontroler – nazoratchi gipotezasida olim til o‘rganuvchi tilni faqat qonun qoidalar asosida
o‘rganish haqida mulohazasida o‘rganilayotgan chet tilida gapirayotganda o‘rganuvchining ongi
ifodalayotgan fikrni grammatik, fonetik o‘rganilgan qoidalar asosida tuzilayotganligini nazorat
qiladi, ba’zi o‘rganuvchilarga miyaning bunday boshqaruvi chet tilida gapirishga uyalish
ikkilanish hissini beradi. Olimning fikricha, ong nazoratini chegaralash, ya’ni xato qilishdan
qo‘rqmaslik chet tilida gapirish ko‘nikmasini yaxshiroq rivojlanishiga olib keladi. Qisqa qilib
aytganda, onging tilga ko‘chayotgan fikri ustidan nazoratini chegaralash, tilga ko‘chgan fikr
miyada tahlil qilinganda xato kamchiliklar aniqlansa-da, fikrni ifodalashdan uyalmaslik lozim
bo‘ladi va natijada vaqt o‘tib brogan sari kamchiliklar o‘z-o‘zidan yaxshilanib boradi[5, 62].
4. Oʻrganganni oʻrgatish. Ushbu metod eng samarali usullardan bir boʻlishi shubhasiz.
Masalan, kuniga chet tiliga oid yangi iboralar, grammatik qoidalarni oʻrganish, lugʻatlar yodlash
hamda ularni kimgadir aytib berish, tushuntirib berishga harakat qilish, ushbu maʼlumotlarning
xotirada uzoq muddat saqlanib qolishiga sabab boʻladi. Shuningdek, oʻzlashtirilgan bilimni
oʻzgalarga tushuntirish uchun siz tilni chuqurroq tahlil qilish va tushunish imkoniyatiga ega
boʻlasiz. Bundan tashqari, ushbu usul talaffuz va muloqot koʻnikmalarini rivojlantirish uchun
ayni muddao.
Xulosa
Ushbu zamonaviy metodlardan foydalangan holda til o‘rganish jarayonini samaraliroq va
qiziqarli qilish mumkin. Chet tilini oʻrganishda texnologiyalardan oqilona foydalana bilish,
jarayonni turli xil metodlar bilan boyitish rivojlanishning eng asosiy omillaridir. Eng muhimi,
inson oʻziga mos usulni tanlashi va uni doimiy qo‘llashdir.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:
1. Jalolov. J - Chet tilini oʻqitish metodikasi - Toshkent -1996, 11- bet.
2. Мuslimоv N.A. tа'limi о'qituvсhisini kаsbiy shаkllаntirishning mеtоdik аsоslаri: Pеd.fаnl.dоkt.
diss. - T.: 2007. - 357 b.
3. Нишонова З.Т. Мустакил ижодий фикрлашни шак-ллантиришнинг психологик асослари:
Псих.фан док. дис. - Т., 2005.- 11-p.
4. Jack C. Richards (2006) Communicative Language Teaching Today. Cambridge University
Press. 38-p
5. 2. Artemov V.A. Psychology of visibility in teaching. - M.: Enlightenment, 2016, 62 p.
6. Shomurodova Shahlo Jaxonovna. Features of semantic and stylistic transformations of stable
word combinations. International Journal of Early Childhood Special Education.
https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=ru&user=lpUNsSYAAAAJ&ci
tation_for_view=lpUNsSYAAAAJ:MXK_kJrjxJIC
7. Makhzuna Ismatova. The using of coaching for scientific guidance of english learner’s graduate
qualifying
works.
https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=ru&user=0mLmjKEAAAAJ&c
itation_for_view=0mLmjKEAAAAJ:hqOjcs7Dif8C
8. Rayhona Narzikulova. Scrutinizing materials in organizing class for high school students. Asian
Journal of Multidimensional Research.
https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=ru&user=Aeo3Rb0AAAAJ&ci
tation_for_view=Aeo3Rb0AAAAJ:d1gkVwhDpl0C
9. Sherzodovich, A. S., & Jamshedovich, B. F. THE MAIN FEATURES OF THE
TRANSLATION OF LITERARY TEXT. Sciencepublish. org, 16.
10. Aslonov, S. S. (2020). Ingliz tili stilistikasi fanini o’qitishda fonostilististikaning
o’rni. Интернаука, (16-4), 57-59.
11. Ruzimurodova, Z., & Aslonov, S. (2020). WHAT TO TEACH TO THE STUDENTS? TO
TEACH STANDARD ENGLISH OR WORLD ENGLISHES?. In МОЛОДОЙ
ИССЛЕДОВАТЕЛЬ: ВЫЗОВЫ И ПЕРСПЕКТИВЫ (pp. 367-369).
12. Аслонов, Ш. (2024). The importance of Artificial Intelligence in the teaching of translation
theory and practice. Зарубежная лингвистика и лингводидактика, 2(5), 50-53.
