ILMIY VA PROFESSIONAL TA’LIM JARAYONIDA MULOQOT, FAN VA MADANIYATLAR
INTEGRATSIYASI
484
Samarkand State Institute of Foreign Languages
RAQAMLI DAVRDA YOSHLARGA TA’SIR QILUVCHI MUAMMOLAR
Axmedjanova Farida Djavairovna
SamDChTI o‘qituvchisi
Umarova Gulsanam
SamDChTI talabasi
Annatatsiya
: Ushbu maqola bugungi raqamlashtirilgan dunyoda yoshlar orasida
kuzatilayotgan koʻpgina muammolar: virtual qaramlik, vaqtni samarali boshqarish qiyinligi,
diqqatning tarqoq bo‘lishi va o‘qish sifatining pasayishi, an’anaviy bilim olishga qiziqishning
kamayishi kabi taʼlim va kasbiy oʻsishga doir taʼsirlar, shuningdek, shaxsiy ma'lumotlarning
o‘g‘irlanishi kabilarga alohida toʻxtatilib, ushbu muammolarni kelib chiqishi va qanday yechim
topish mumkinligi haqida batafsil yoritib utiladi.
Kalit soʻzlar
: OAV, virtual qaramlik, Axborot xavfsizligi va kiberxavfsizlik,
avtomatlashtirish, mafkuraviy ong.
Bugungi tez sur'atlar bilan rivojlanayotgan dunyoda texnologiya hayotimizning ajralmas
qismiga aylandi. Smartfonlar, ijtimoiy media va boshqa raqamli qurilmalar biz bilan muloqot
qilish va o'zaro ta'sir qilish usulini inqilob qildi. Biroq, ushbu raqamli inqilob, ayniqsa,
o'smirlarning farovonligi haqida gap ketganda, bir nechta tashvishlarni keltirib chiqardi. Xoʻsh,
bu muammolar qanday muammolar, ularni kelib chiqish sabablari qanday va qanday yechillari
mavjud? Bilamizki, bugungi raqamlashtirilgan dunyoda turli internet saytlariga kirish, ulardan
haddan ortiq darjada koʻp foydalanish yoshlar oʻrtasida urfga aylanib bormoqda va bu ommaviy
axborot vositalaridan samarali foydalanadigan yoshlarimizga qaraganda shunchaki vaqtni
maroqli oʻtkazish uchun foydalanadiganlar talaygina. Internet tarmoqlariga berilib ketish,
ommaviy axborot vositalaridan unumli foydalana olmaslik turli xil koʻzga koʻrinarli
muammolarni keltirib chiqaryapti va bu muammolar kundan kunga dolzarb va global
muammoga aylanib bormoqda. Ushbu muammolardan eng asosiysi bu - virtual qaramlik,
bugungi kunda kelib juda ommalashayotgan va barchamizni oʻz domiga tortib borayotgan
virtuallilik bu- sunʼiylikdir[1, 17].
Virtual soʻzi ingliz tilidan olingan boʻlib sunʼiy, sunʼiylik degan maʼnolarni ifodalaydi va
bu narsa shuni anglatadiki, texnologiyalar rivojlanib borgan sari insonlar virtuallikka qarab
boryapti yaʼni sunʼiylikka. Buning natijasida, noreal narsalarga boʻlgan qiziqish, solishtirishlar
insonni oʻziga nisbatan past baho berishi va real dunyodan ajralib qolishiga olib kelmoqda.Shu
bilan birga, ijtimoiy tarmoqlarga joylanayotgan fake yoki dizinformatsion xabarlarni koʻp qabul
qilish, onlayn oʻyinlarga berilish, Instagram, Telegram, Facebook, singari platformalarga haddan
ortiq berilish insonni ommadan ajratib qoʻyadi va bunday kishilar doimiy yolgʻizlikka ehtiyoj
sezadi, jamoada boʻlishni xohlamaydi. Oddiygina virtual qaramik deganimiz bizni taʼlimda va
kasbiy bilimlarni egallashimizga asosiy toʻsiq boʻladi. Bizning diqqatimiz jamlanishi va
maʼlumotlarni oʻzlashtirishimiz qiyin buladi va anʼanaviy taʼlimga boʻlgan qiziqishimiz soʻna
boshlaydi va har xil saytlarga obuna bulib vaqtimizni maroqli boʻlishini xohlaymiz. Va oʻz
shaxsiy maʼlumotlarimizni xavf ostiga qoʻyishimiz mumkin.
Xavfsizlik masalalari: Biologik texnologiyalarning noto‘g‘ri qo‘llanishi (bioterrorizm
xavfi) hisoblanadi. Internet orqali ma‘lumotlarning buzilishi va nojo‘ya foydalanish holatlari
bugungi kunga kelib juda ham oshib bormoqda. Katta hajmdagi ma‘lumotlarni to‘plash va
saqlash bilan bog‘liq xavfxatarlar oshib bormoqda. Kiberxavfsizlik tizimlarining yetarli darajada
rivojlanmaganligi korxonalar va davlat organlari uchun jiddiy xavf tug‘dirmoqda [2].
Axborot texnologiyalari bilan bogʻliq muammolar faqat shulardan iborat emas albatta.
Sogʻlom turmush tarzi yaratish yoshlarimizni sogʻlom barkamol boʻlib yetishishlari uchun atrof
muhit tasiri ham ahamiyatlidir. Texnologiyalarni noto‘g‘ri boshqarish ekologik resurslarning
haddan tashqari iste’mol qilinishiga olib kelmoqda. Bu global isish va ekologik muvozanatni
buzmoqda. Chiqindilarni boshqarish masalasi ham dolzarb bo‘lib, ayniqsa elektron chiqindilar
ILMIY VA PROFESSIONAL TA’LIM JARAYONIDA MULOQOT, FAN VA MADANIYATLAR
INTEGRATSIYASI
485
Samarkand State Institute of Foreign Languages
muammosi kuchaymoqda. Shu bilan birga texnologiyalar rivojlangan sari yoshlarimizda ish
oʻrinlari bilan bogʻliq muammolar ham koʻpaya boshladi, buning sababi esa ish oʻrinlarining
yoʻqolishi va avtomatlashtirish jarayonining jadallashuvidir. Avtomatlashtirish natijasida ko‘plab
kasblar yo‘qolib, yangi ish o‘rinlari yaratish ehtiyoji yuzaga kelmoqda. Bu jarayon malakasiz
ishchi kuchi uchun qiyinchiliklar tug‘dirmoqda va ijtimoiy muammolarni keltirib chiqarmoqda.
Bu muammolarni hal qilish yoshlarda asosan mafkuraviy ongni shakllantirish kerak shuningdek,
tanqidiy fikrlash, mediasavodxonlik va axloqiy fikrlashni rivojlantirish bo‘yicha birgalikda
harakat qilishni talab qiladi. Mafkuraviy ongni tarbiyalashda va OAV ga boʻlgan qaramlikdan
qutulish yuqorida aytib oʻtilgan barcha muammolarni yechishda ta’lim muassasalari hal qiluvchi
rol o‘ynaydi. Fanlararo va madaniyatlararo muloqotni rag‘batlantirish ijtimoiy muammolarni
yanada inklyuziv va yaxlit tushunishga, yoshlarda yanada nozik mafkuraviy ongni tarbiyalashga
yordam beradi [3, 42].
Shuningdek, hamdardlik, mehroqibat va axloqiy yetakchilikni rivojlantirishga qaratilgan
tashabbuslarni shakllanitirish ham yordam bera oladigan vositalar sirasiga kiradi.Ko‘ngillilikni,
fuqarolik faolligini va madaniyatlararo almashinuvni rag‘batlantiradigan jamiyatga asoslangan
dasturlar yoshlarda individuallik va yolgʻiz qolishga boʻlgan ehtiyojlar oʻrniga mas’uliyatlilik va
hamjihatlik tuyg‘usini uyg‘otishi mumkin. Onlayn forumlar, ijtimoiy media kampaniyalari va
raqamli hikoyalar turli nuqtai nazarlarni ilgari surish va mafkuraviy tafovutlarni bartaraf etish
uchun ishlatilishi mumkin. Fuqarolik nutqi va intellektual almashinuvni rag‘batlantiradigan
raqamli makonlarni yaratish orqali yoshlar yanada kengroq nuqtai nazarga egaboʻladi va mavjud
boʻlgan muammolar xavfini kamaytirishi mumkin[4, 25].
Yoshlarning rivojlanishiga sarmoya kiritish jamiyat kelajagiga qo‘yilgan sarmoya bo‘lib,
yoshlarni atrofdagi dunyo bilan konstruktiv va ongli munosabatda bo‘lishlari uchun zarur
bo‘lgan vositalar va qadriyatlar bilan ta’minlash uchun birgalikdagi sa’y-harakatlarni amalga
oshirish zarur.
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
1. R.Ishmuxamedov, M.Yuldashev. Ta'lim va tarbiyada innovatsion texnologiyalar. -T.: Nihol,
2016, 17-p
2. uz.infosom.uz
3. Holmirzaev, N. National experience in the formation of working culture. Ekonomika i sotsium,
2019 - elibrary.ru №-4, 42
4. A.Abduqodirov, R.Ishmuhammedov. "Ta'limda innovatsion texnologiyalar" T.:2008, 25-p
5. Sherzodovich, A. S., & Jamshedovich, B. F. THE MAIN FEATURES OF THE
TRANSLATION OF LITERARY TEXT. Sciencepublish. org, 16.
6. Aslonov, S. S. (2020). Ingliz tili stilistikasi fanini o’qitishda fonostilististikaning
o’rni. Интернаука, (16-4), 57-59.
7. Ruzimurodova, Z., & Aslonov, S. (2020). WHAT TO TEACH TO THE STUDENTS? TO
TEACH STANDARD ENGLISH OR WORLD ENGLISHES?. In МОЛОДОЙ
ИССЛЕДОВАТЕЛЬ: ВЫЗОВЫ И ПЕРСПЕКТИВЫ (pp. 367-369).
8. Аслонов, Ш. (2024). The importance of Artificial Intelligence in the teaching of translation
theory and practice. Зарубежная лингвистика и лингводидактика, 2(5), 50-53.
