Социальные, педагогико-психологические предпосылки оцифровки родного языка

CC BY f
341-344
61
14
Поделиться
Хамраева, Х. (2022). Социальные, педагогико-психологические предпосылки оцифровки родного языка. Развитие лингвистики и литературоведения и образовательных технологий в эпоху глобализации, 1(1), 341–344. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/dllseteg/article/view/5630
Хосият Хамраева, Nukus davlat pedagogika instituti

o‘zbek tili va adabiyoti mutaxassisligi 2-kurs magistranti

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

В данной статье обсуждается цифровое образование и его важность, а также особенности цифровизации в изучении языков, особенно в преподавании родного языка. Объясняет роль и эффективность цифрового образования в глобальном образовании.


background image

Globallashuv davrida tilshunoslik va adabiyotshunoslik taraqqiyoti hamda ta’lim texnologiyalari

341

ONA TILINI RAQAMLASHTIRISHNING IJTIMOIY, PEDAGOGIK-

PSIXOLOGIK SHART SHAROITLARI

Xamrayeva Xosiyat Abdraimovna –

Nukus DPI o‘zbek tili va adabiyoti

mutaxassisligi 2-kurs magistranti

Annotatsiya:

Ushbu maqolada raqamli ta’lim va uning ahamiyati, til

o‘rganishda, xususan, ona tili o‘qitishni raqamlashtirishning o‘zgachaliklari haqida
so‘z boradi. Raqamli ta’limning jahon ta’limidagi o‘rni va samarali usullari
izohlanadi.

Kalit so‘zlar:

Onlayn kurslar, onlayn imtihonlar, raqamli darsliklar,

viktorinalar, elektron eslatma.

Аннатоция:

В данной статье обсуждается цифровое образование и его

важность, а также особенности цифровизации в изучении языков, особенно в
преподавании родного языка. Объясняет роль и эффективность цифрового
образования в глобальном образовании.

Ключевые слова:

Oнлайн-курсы, онлайн-экзамены, электронные учебники,

викторины, электронные заметки.

Annotation:

This article discusses digital education and its importance, as well

as the specifics of digitalization in language learning, especially mother tongue
teaching. Explains the role and effectiveness of digital education in global education.

Key words:

Online courses, online exams, digital textbooks, quizzes, e-notes.

Biz texnologiya chegara bilmaydigan 21-asrdamiz. Bu texnologiya har bir joyni va

burchakni egallab olgan radikal rivojlanish bosqichidir. Smartfonlar, noutbuklar va
planshetlar endi noma’lum so‘zlar emas. Ushbu bosqichda ta’lim tizimi takomillashtirish
maqsadida rivojlanmoqda, chunki bu avlod o‘quvchilari oddiy o‘rganish chegaralari bilan
cheklanib qolish uchun tug‘ilmaydi; Ularning qiziqishi juda katta va ularni ilgari ishlab
chiqilgan ta’lim tizimlari bilan ta’minlab bo‘lmaydi. Farzandlarimizga kechagidek
o‘rgatishda davom etsak, ularni ertangi kunidan mahrum qilgan bo‘lardik. Bizning eski
ta’lim tizimimiz XXI asrda imkoniyatga ega emas. Shunday qilib, biz ta’lim tizimimizda
raqamlashtirishdan foydalanishga majburmiz.

“Raqamlashtirish – bu raqamlashtirilishi mumkin bo‘lgan barcha narsalarni

raqamlashtirish orqali raqamli texnologiyalarning kundalik hayotga integratsiyalashuvidir”.

Ha! Raqamlashtirish 21-asrni iloji boricha aniqroq tavsiflovchi trend atamasi.

Biz ta’lim sohamizda misli ko‘rilmagan g‘oyalar paydo bo‘layotgan va texnologiya
jihatidan orqada qolish bilan tenglashtirib bo‘lmaydigan taraqqiyotni yaratadigan
davrdamiz.

O‘rganishning yangi bosqichi boshlandi va turli ilg‘or texnikalarni o‘z ichiga

oladi, masalan:

Onlayn kurslar:

Yangi til o‘rganishni xohlaysizmi yoki biron bir maxsus kursda

o‘qimoqchimisiz, lekin masofani bosib o‘tishga vaqtingiz yo‘qmi? Onlayn kurslar o‘z
sohalarida tengsiz malakaga ega bo‘lgan mutaxassislar tomonidan ishlab chiqilgan va
sizga o‘zlarining onlayn kurslarini loyihalash orqali real vaqt rejimida o‘rganish
tajribasini berishi mumkin.


background image

Respublika ilmiy-amaliy konferensiya

342

Raqamli darsliklar:

Elektron darsliklar va elektron matnlar kabi boshqa nomlar bilan ham keng

tarqalgan raqamli darsliklar interaktiv interfeysni ta’minlaydi, unda talabalar
videolar, interaktiv taqdimotlar va giperhavolalar kabi multimedia kontentidan
foydalanishlari mumkin.

Animotsiya:

Bu o‘quvchilarni yaxshiroq o‘rganishga qaratilgan jozibali yondashuv.

Mavzuning vizual tasvirini taklif qilish orqali o‘quvchilar kontseptsiyani
tushunarliroq tushunadilar. Animotsiya yordamida hatto eng qiyin mavzular ham
soddalashtirilgan tarzda taqdim etilishi mumkin.

Onlayn manbalar:

talabalarni o‘qituvchilari bilan bog‘lash.

So‘nggi paytlarda talabalar sonining yuqori o‘sishi bilan pedagogika murosaga

kelmoqda. Shu sababli, onlayn resurslar ommani o‘qitish uchun o‘qituvchilar uchun
doimo mavjud bo‘ladigan tarzda ishlab chiqilmoqda. Bu esa, o‘z navbatida, ta’lim
sifatini oshirib, savodli o‘quvchilar sonining ko‘payishiga xizmat qilmoqda.

Internet:

AQSh va Xitoydan keyin Hindiston uchinchi yirik internet iste’molchisi sifatida

baholandi. Onlayn ta’lim platformalarining asosiy mavjudligi Internet orqali amalga
oshadi. Hindistondagi aksariyat maktablar va kollejlar internetdan foydalanadilar va
ular, asosan, onlayn imtihonlar va viktorinalar o‘tkazish uchun internetdan
foydalanadilar.

Raqamli ta’lim inqilobiydir va texnologiyadagi yangi yutuqlar, xususan,

zamonaviy internet foydalanuvchilari tajribasi va sun’iy intellekt (AI) paydo bo‘lishi
bilan doimo o‘zgarib turadi. Bugungi texnologiya bizga o‘quv tajribasini shaxsiy
ta’lim ehtiyojlarimiz va vaqt jadvalimizga moslashtirishga imkon beradi. Raqamli
ta’lim inqilobidan to‘liq foydalanishni istasangiz, raqamli ta’lim turlarini tushunish
juda muhimdir.

Maktablarda o‘qitishni raqamlashtirish, xususan, ona tili darslarini

raqamlashtirish

bu – tilni o‘rganish uchun eng samarali va foydali usul va

metodlarni tanlay olishdir. Bu usullarga an’anaviy usullarga ijodiy yondoshilgan
metodlardan tortib, radio, televizor, kino, elektron pochta, bloglar, kodoskop, You-
Tube, lingafon laboratoriyalari, kutubxona va hamkorlik platformalari (Video-
konfrentsiya, Google sinf xonalari, Zoom vebinar, Skype, Moodle, Ovozli audio)
kiradi. Til – insonlar, jamoalar, mamlakatlar rivojlanishi uchun bilim, malaka,
ko‘nikma va qadriyatlarni tarqatadigan muhim vositadir. Til o‘qitishda
raqaramlashtirishning roli katta, chunki til o‘rganishni kuchaytirishdan tashqari,
o‘quvchilarning 21-asrda ta’lim olishi uchun zarur bo‘lgan boshqa ko‘nikma va
malakalar bilan qurollantirish qobilyatiga ega. Bular o‘quvchi uchun to‘rtta til
ko‘nikmasini: o‘qish, yozish, gapirish va tinglash ko‘nikmalarini beradi.

Ona tili fanida Davlat ta’lim standarti shu til bo‘yicha egallanadigan nutqiy

faoliyatning asosiy uch turi: o‘qish, gapirish va yozish amallari bo‘yicha har bir
sinfda taqozo etiladigan bilim va ko‘nikmalar me’yorini belgilab beradi. Bunda
o‘quvchining notanish matnni ifodali o‘qiy olishi, o‘zgalar fikrini va matn mazmunini
anglash hamda uni og‘zaki qayta bayon qila olish darajasi, fikrni mantiqiy izchillikda
ifodalay olishi, tilning ifoda vositalaridan o‘rinli va unumli foydalana bilishi, imloviy
savodxonligi kabi kompetensiyalarni egallab borish dinamikasi nazarda tutiladi.


background image

Globallashuv davrida tilshunoslik va adabiyotshunoslik taraqqiyoti hamda ta’lim texnologiyalari

343

“Ona tilini o‘qitishni takomillashtirih, dars samaradorligini oshirish quyidagi

omillarga bevosita bog‘liq:

1. “Ona tili” darsliklaridan o‘rin oladigan o‘quv materiallari puxta o‘ylangan,

ibratli, inson o‘z faoliyati davomida doimo foydalana oladigan ma ‘lumotlarni
qamrab olishi kerak. Zero, ona tili tafakkur shakllanishida alohida xizmat qiladigan
birinchi tildir. O‘quvchilarni milliy istiqlol ruhida, erkin fikrlovchi, bunyodkor etib
tarbiyalash-ona tili fanining maqsadini tashkil qiladi...

Darsliklarda millat fikrining, millat tafakkuri va millat mafkurasining eng ilg‘or

namunasi aks etishi kerak. Nutqiy ko‘nikmalarning shakllanishida darslik
materiallarining berilishi, mazmuni juda muhim...

2. Bugun o‘qituvchi darsning tashkilotchisi. U o‘quvchini mustaqil ishlashga,

fikrlashga undaydi, yo‘l ko‘rsatadi. Har holda ona tili o‘qituvchisi o‘z o‘quvchilariga
namuna vazifasini beradi.

Umumta‘lim maktablarida ona tili o‘qitishda ko‘zlangan asosiy maqsad

o‘quvchilarda nutqiy malakalarni shakllantirish va rivojlantirish. Har bir millat o‘z
ona tilisini o‘qitishda ichki imkoniyatlardan kelib chiqadi. Bu o‘rinda biror chet tilini
o‘qitish bilan ona tilini o‘qitishning ta ‘limiy maqsadlarini farqlash lozim. Maktabda
ona tili fani bo‘limlarga bo‘lib, mavzular taqsimoti shaklida o‘qitiladi. Ya’ni fonetika
bo‘limi nutq tovushlarini tushintiradi; leksikologiya bo‘limi so‘zlar, tilning lug‘at
tarkibi; orfografiya to‘g‘ri yozish; morfologiya so‘z turkumlari; sintaksis so‘z
birikmalari va gaplar haqida ma’lumot beradi hamda mashq va topshiriqlar orqali
hosil qilingan bilimlar mustahkamlanadi. Endi ko‘nikmaning hosil bo‘lishi, uning
malakaga aylanish jarayonini ko‘z oldimizga keltiramiz.Malaka muayyan harakat
yoki jarayonning uzluksiz, tizimli takrorlanishidan hosil bo‘ladi.

Dars jarayoni o‘quvchida zaruriy nutqiy malakalarning shakllanishiga sharoit

yaratib berishi kerak. Bola o‘z tilida ham og‘zaki, ham yozma shaklda mantiqan
izchil, nutq sharoitiga mos ravishda fikr ifodalay olishiga erishishi uchun imloviy
savodxon va ijodiy tafakkur sohibi bo‘lishi lozim...

3. Dars samaradorligini oshirishning yana bir muhim omili bu qo‘shimcha

vositalardir. Bunga turli o‘quv lug‘atlar, AKT, tarqatma materiallar, testlar
shuningdek, mashq va topshiriqlar to‘plamlari kiradi. Hozirgi kunda ta’lim jarayoniga
turli yangi pedagogik texnologiyalar ham tadbiq qilinmoqda”

244

.

Ona tilini o‘qitishni zamon talablari darajasiga ko‘tarish, dunyoning har qanday

malakatlari yoshlari bilan erkin raqobatlasha oladigan yoshlarni tarbiyalashda yangi
pedagogik texnologiyalarning va o‘qitishning raqamlashtirishning o‘rni katta.

“Ijodiy tafakkur sohibini, ya‘ni, o‘sayotgan, rivojlanayotgan va taraqqiyot sari

yuz tutayotgan mamlakatimiz uchun zarur bo‘lgan, ijodikor va mustaqil fikrlay
oladigan shaxsni tarbiyalasb voyaga yetkazish ona tili ta‘limi oldida turgan eng
muhim va dolzarb vazifa hisoblanadi.

Yangi zamonaviy texnologiyalarga asoslanib tuzilgan, ta‘limning jahon

andozalariga mos keladigan dastur va darsliklar yaratish – davr talabi”

245

. An’anaviy

yo‘nalishdagi dars didaktik maqsadiga ko‘ra yangi bilim berish, o‘tilgan mavzuni

244

Hamroyev G‘. Ona tili o‘qitishning samarali usullari. – Toshkent: Bayoz, 2018. 8-bet.

245

To‘xliyev B., Shamsiyeva M., Ziyodova T. O‘zbek tili o‘qitish metodikasi. – Toshkent: “Yangi asr avlodi, 2006. 5-bet.


background image

Respublika ilmiy-amaliy konferensiya

344

takrorlash va mustahkamlash, yangi mavzu bo‘yicha olgan bilimlarini
mustahkamlash kabi turlarni o‘z ichiga oladi. Lekin endilikda darsimizni faqat bu
qismlardan tashkil toptirishning o‘zi bizga kamlik qiladi. Chunki, fan-texnika
rivojlangan jamiyatning yoshlari darsni ham o‘ziga xos qiziqarli, zamoaviy usullarda,
kreativ yo‘llarda o‘tishini xohlashi, shubhasiz. Aks holda, bolada dars hech qanday
qiziqish uyg‘ota olmaydi, zeriktiradi, xolos! Shuning uchun ona tilidan dars beruvchi
o‘qituvchi haqiqiy ijodkor bo‘lishi, ta’lim jarayonida o‘quvchining mavzuni tinglash,
anglash, erkin va mustaqil fikrlash, qiyoslash, farqlash, alohidaliklarga ajratish va
tasnif qilishga yo‘naltirilgan faoliyatini rag‘batlantirishi, o‘z fikri, g‘oyalarini
o‘zgalarga yetkaza bilish ko‘nikma va malakalarining shakllanishini nazorat qilishi,
boshqarishi darkor. Shuningdek, u yoshlarning ahloqiy-ma’naviy tarbiyasi bilan
shug‘illanishi, ularga sharqona muloqot odobi, milliy an‘analarimizga hurmat, ona
Vatanga muhabbat tuyg‘usi kabi zaruriy xislatlarni singdira olishi bilan birga,
zamonaviy pedagogik texnologiyalarda, zamonaviy metodlarda dars berishi,
darsliklarda berilgan topshiriq va mashqlarni turli xil qiziqarli usullarda,
raqamlashtirilgan tizimda berishi lozim. Ona tili fanini o‘qitishni raqamlashtirishning
o‘ziga xos tomonlari mavjud.

Adabiyotlar:

1.

Куликова Н.Ю. Методика формирования готовности будущего учителя

информатики к использованию интерактивных средств обучения: автореф.
дис.... канд. пед. наук: 13.00.02 / Волгоградский гос. социально-пед. ун-т. –
Волгоград, 2014. – 27 с.

2.

Adilova S. O‘zbek tili mashg‘ulotlarini kompyuter texnologiyalari vositasida

tashkil etish (Oliy ta’lim muassasalarining rusiyzabon guruhlarida): ped fan nomz.
…dis. – Т., 2004. -160 b.

3.

To‘xliyev B., Shamsiyeva M., Ziyodova T. O‘zbek tili o‘qitish metodikasi. –

Toshkent: Yangi asr avlodi, 2006. 5-b.

4. Hamroyev G‘. Ona tili o‘qitishning samarali usullari. – Toshkent: Bayoz,

2018.

5. Lex.uz va boshqa internet sahifalari
6. Samad o’g’li, R. S., & Kamoliddin o’g’li, I. N. (2021, October). Reforms in

Education. In " ONLINE-CONFERENCES" PLATFORM (pp. 138-140).

7. Yusupova, G. A., Khudayorova, M. T., Buranova, S. M., Atiyazov, S. J., &

Allanazarova, A. (2021). Formation of linguistic competencies in the uzbek language
in future teachers. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research
Journal, 11(5), 335-341.

Библиографические ссылки

Куликова Н.Ю. Методика формирования готовности будущего учителя информатики к использованию интерактивных средств обучения: автореф. дис.... канд. пед. наук: 13.00.02 / Волгоградский гос. социально-пед. ун-т. -Волгоград, 2014. - 27 с.

Adilova S. O‘zbck tili mashg‘ulotlarini kompyuter tcxnologiyalari vositasida tashkil etish (Oliy ta’lim muassasalarining rusiyzabon guruhlarida): ped fan nomz. ...dis.-T„ 2004.-160 b.

To‘xliyev B., Shamsiyeva M., Ziyodova T. O‘zbck tili o‘qitish metodikasi. -Toshkent: Yangi asr avlodi, 2006. 5-b.

Hamroyev G‘. Ona tili o‘qitishning samarali usullari. - Toshkent: Bayoz, 2018.

Lcx.uz va boshqa internet sahifalari

Samad o’g’li, R. S., & Kamoliddin o’g’li, I. N. (2021, October). Reforms in Education. In " ONLINE-CONFERENCES" PLATFORM (pp. 138-140).

Yusupova, G. A., Khudayorova, M. T., Buranova, S. M., Atiyazov, S. J., & Allanazarova, A. (2021). Formation of linguistic competencies in the uzbek language in future teachers. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(5), 335-341.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов