Abu Homid g‘azzoliyning “Mukoshafatu-l-qulub” asarida “Xabar jumla” gap turining qo‘llanilisHI

Kalomni shakllantirish, ma’no va mazmunni aniq va ochiq-oydin yetkazib berishda arab tili filologiyasidagi balog‘at ilmining o‘rni nihoyatda kattadir. “Balog‘at” atamasi so‘zlovchining o‘z fikrini nutq orqali grammatika, uslub va mantiq jihatidan mukammal va chiroyli ifodalay olishi bilan bog‘liq mahoratini anglatadi. Abu Yoqub Sakkokiyning“Miftohu-l-ulum” (“Ilmlar kaliti”) nomli asari balog‘at ilmida yaratilgan eng yetuk asar hisoblanadi. Bu asarda Sakkokiy o‘zigacha bo‘lgan balog‘at ilmiga oid barcha ma’lumotlarni qayta ko‘rib chiqib tartibga soldi va mazkur ilmning hamma masalalarini o‘zida jamlagan to‘liq bir asar yaratdi. Balog‘at ilmi uch yirik bo‘limni o‘z ichiga oladi. Bular: 1) bayon ilmi, 2) maoniy ilmi, 3) badi’ ilmi. Shulardan maoniy ilmida “kalomni vaziyat talab qilgan holatga moslashtirish usul va qoidalari 97 ” o‘rganiladi. Mazkur maqolada maoniy ilmining “Kalomning xabar va insho turlari” nomli bobidagi xabar jumlalar haqida so‘z yuritamiz, shuningdek, xabar jumlalarning Abu Homid G‘azzoliyning «Mukoshafatu-lqulub”ida qo‘llanishini asardan olingan misollar yordamida tahlil qilamiz.