S H A R Q M A S H ’ A L I
23
ФОРСИЙ
ИЗОҲЛИ
ЛУҒАТЛАР
ВА
УЛАРДАГИ
ШАКЛДОШ
ТИЛ
БИРЛИКЛАРИ
(“
ҒИЁС
-
УЛ
-
ЛУҒОТ
”
АСОСИДА
)
МАХАМАДАЛИЕВ
ХИСЛАТ
Филология
фанлари
номзоди
,
доценти
ЎзДЖТУ
Аннотация
.
Мазкур
мақолада
XIX
асрга
қадар
яратилган
форсий
изоҳли
луғатлар
ва
улардаги
форс
,
араб
тил
бирликлари
ичида
тенг
келиб
қолган
омонимик
муносабатни
ҳосил
қилувчи
туркий
сўзлар
хусусида
сўз
боради
.
Шунингдек
,
омонимиянинг
турли
кўринишлари
ҳақида
маълумот
берилади
.
Таянч
сўз
ва
иборалар
:
изоҳли
луғатлар
,
луғат
мақола
,
омонимия
,
омоформа
,
омофон
,
омограф
.
Аннотация
.
В
данной
статье
речь
идёт
о
тюркских
словах
,
которые
образуют
омонимические
отношения
,
ставшие
равнозначными
внутри
языковых
единиц
арабского
и
персидского
языков
в
персидских
толковых
словарях
,
созданных
до
XIX
века
нашей
эры
.
Также
даются
сведения
о
раз
-
личных
видах
проявления
омонимии
.
Опорные
слова
и
выражения
:
толковый
словарь
,
словарная
статья
,
омонимия
,
омоформа
,
омофон
,
омограф
.
Abstract.
In this article the question discusses the Turkic words that form the homonymous relations
which have become interchangeable units within the languages of Arabic and Persian in Persian
explanatory dictionaries, which were created before the XIX century AD. Besides, it is provided some
information about different types of manifestations of homonyms.
Keywords and expressions:
explanatory dictionary, dictionary entry, homonymy, homomorph,
homophone, homograph.
Тилимиз
тарихини
ўрганишда
аждодлари
-
миз
қолдирган
бой
маънавий
-
маърифий
ме
-
росларимиздан
бўлган
қадимий
луғатларнинг
ўрни
беқиёс
.
Л
уғатчилигимиз
ўзининг
узоқ
тарихи
ва
бой
анъанасига
эга
.
Л
уғатшунослик
тарихига
назар
ташланар
экан
,
уларни
яратиш
-
да
муайян
мақсадлардан
келиб
чиқиб
иш
кўрилгани
маълум
бўлади
.
Шу
туфайли
,
кўп
-
лаб
оригинал
,
бири
иккинчисини
такрорламай
-
диган
муҳим
аҳамиятга
молик
луғатлар
яратил
-
ган
.
Л
уғатлар
ўз
даврига
хос
халқлар
ўртасида
-
ги
моддий
,
маънавий
муносабатларни
акс
эттирувчи
асосий
манбадир
.
Маълумки
,
Ўрта
Осиё
халқлари
узоқ
асрлар
мобайнида
Ҳиндис
-
тон
халқлари
билан
яқин
муносабатда
бўлиб
келган
.
Бу
муносабатлар
замирида
бир
қанча
луғатлар
юзага
келган
.
Ҳиндистонда
тил
бойликларини
намойиш
этадиган
,
сўзлар
ганжинаси
шарҳи
ва
изоҳ
-
ларидан
иборат
бўлган
Бобур
ва
бобурийлар
сулоласи
билан
бевосита
боғлиқ
беҳисоб
та
-
рихий
изоҳли
луғатлар
яратилди
.
Заҳирид
-
дин
Муҳаммад
Бобур
ва
бобурийлар
суло
-
ласи
вакиллари
ўз
ватанидан
йироқда
яшаш
-
ларига
қарамай
,
она
тилларини
сақлаб
қо
-
лиш
мақсадида
астойдил
ҳаракат
қилганлар
.
Бу
эса
,
Ҳиндистонда
эски
ўзбек
тили
ва
ада
-
биётига
бўлган
ижобий
муносабат
юзага
келганлигини
кўрсатди
.
Ўша
давр
ижтимоий
ҳаётида
форс
,
араб
,
ҳинд
сўзлари
билан
бир
қаторда
туркий
сўзлардан
ҳам
фаол
фойда
-
ланиб
келинган
.
Бунга
сабаб
халқ
ҳаётидаги
ва
ҳарбий
ишга
оид
кўпгина
асбоблар
,
ту
-
шунчалар
,
урф
-
одатни
англатадиган
сўзлар
-
нинг
туркий
эканлиги
эди
.
Бобур
Мирзо
ва
унинг
атрофидаги
турли
тоифага
мансуб
шахслар
,
уларнинг
авлодлари
Ҳиндистонда
бундай
сўзларни
қўллашда
фаоллик
кўрсат
-
ганлар
.
Натижада
туркий
сўз
ва
терминлар
Ҳиндистондаги
алоқа
-
аралашув
,
яъни
халқ
тилига
сингиб
кетган
.
Бу
эса
луғатлар
тузиш
жараёнида
туркий
сўзларни
ҳам
инобатга
олишни
тақозо
этарди
.
Жумладан
,
мисол
та
-
риқасида
Рой
Текчанди
Баҳорнинг
“
Баҳори
S H A R Q M A S H ’ A L I
24
Ажам
”,
Ҳусайни
Вафоийнинг
“
Фарҳангно
-
ма
”,
Сирожиддин
Алихони
Орзунинг
“
Ч
ароғи
ҳидоят
”
ва
“
Сирож
-
ул
-
луғот
”, “
Л
уғоти
турки
”,
Ҳусайни
Инжунинг
“
Фарҳанги
Жа
-
ҳонгири
”,
Муҳаммад
Л
однинг
“
Муайид
-
ул
-
фузало
”,
Муҳаммад
Ҳусайнининг
“
Бурҳони
қотеъ
”,
Мулло
Абдуррашиднинг
“
Мунтахаб
-
ул
-
луғот
”,
Муҳаммад
Ғиёсуддиннинг
“
Ғиёс
-
ул
-
луғот
”
каби
луғатларни
келтириш
мумкин
.
Бобур
ва
бобурийлар
Ҳиндистонда
100
дан
ортиқ
луғат
ва
асарлар
яратиб
,
эски
ўзбек
тилининг
ривожланиши
,
тараққиётига
катта
ҳисса
қўшдилар
.
Бобурнинг
эски
ўзбек
тили
-
да
яратган
асарлари
(“
Бобурнома
”, “
Ҳинд
девони
”
шеърий
тўплами
ва
ҳ
.)
фикримиз
-
нинг
далилидир
.
Х
I
Х
асрга
қадар
яратилган
беҳисоб
лексикографик
манбалар
ичида
Му
-
ҳаммад
Ғиёсуддиннинг
“
Ғиёс
-
ул
-
луғот
”
и
ўз
даврининг
машҳур
асари
бўлиб
,
гарчи
Ҳин
-
дистонда
форс
тилида
яратилган
бўлса
-
да
,
унда
араб
,
форс
,
ҳинд
ва
юнон
сўзлари
билан
бир
қаторда
ижтимоий
ҳаётнинг
барча
соҳа
-
ларига
тегишли
бўлган
кўплаб
туркий
сўзлар
ҳам
мавжуд
(
улар
1000
га
яқин
).
У
шбу
луғатнинг
муаллифи
Муҳаммад
Ғиёсуддин
мадраса
мударриси
бўлган
.
Олим
14
йил
тинимсиз
меҳнати
натижасида
1242
йил
ҳижрий
(1827
мелодий
)
да
Ҳиндистонда
“
Ғиёс
-
ул
-
луғот
”
асарини
яратди
. “
Ғиёс
-
ул
-
луғот
” 17537
луғат
мақоласини
ўз
ичига
ол
-
ган
форсий
изоҳли
луғатдир
. “
Ғиёс
-
ул
-
лу
-
ғот
”
бир
неча
бор
Ҳиндистонда
,
Тошкент
ва
К
огонда
ҳам
нашр
қилинган
.
Маълумки
,
эски
ўзбек
тилининг
Мовароун
-
наҳр
ва
Хуросонда
шаклланиши
ва
илдам
ри
-
вожланиши
Темурийлар
ҳукмдорлигининг
сўнгги
даврларига
тўғри
келади
.
Бу
даврда
,
яъни
Х
V
асрнинг
иккинчи
ярмида
яшаб
ижод
этган
мутаффакир
шоир
Алишер
Навоий
эски
ўзбек
адабий
тилининг
янада
такомиллашуви
ва
давлат
тили
даражасига
кўтарилишига
катта
ҳисса
қўшганлиги
айни
ҳақиқат
1
.
Навоий
ўзи
-
1
Бу
ҳақда
қаранг
:
Ҳусайн
Бойқаро
.
Рисола
. (
нашрга
тайёрловчилар
:
Алибек
Рустам
,
К
аримбек
Хасан
) –
нинг
асарларида
,
айниқса
“
Муҳокамат
-
ул
-
луға
-
тайн
”
да
туркий
тилни
форс
тили
билан
қиёслаб
,
унинг
форс
тилидан
қолишмаслигини
,
ҳатто
,
ўрни
келганда
,
унинг
устунлигини
мисоллар
таҳлили
асосида
кўрсатиб
берди
.
Шу
даврда
яшаган
Заҳириддин
Муҳаммад
Бобур
(1483-
1530)
ҳам
эски
ўзбек
тилида
асарлар
яратиб
,
ўзбек
тили
ва
адабиёти
тарихида
катта
из
қол
-
дирди
. XVI
аср
бошларида
Бобур
Ҳиндистонни
забт
этди
.
Туркий
халқлар
у
ерда
ўз
тили
ва
маданиятини
тарқата
бошладилар
.
Бу
эса
ўз
нав
-
батида
Ҳиндистонда
асосий
алоқа
қуроли
бўл
-
ган
форс
тилига
ўз
таъсирини
ўтказди
.
Аниқ
-
роғи
,
форс
тили
таркибига
туркий
сўз
ҳамда
терминларнинг
кириб
келишига
сабаб
бўлди
2
.
Проф
.
С
.
Азимжонованинг
таъкидлашича
,
Бобур
ҳамда
кейинчалик
Ҳумоюн
саройида
-
ги
Бухоро
,
Самарқанд
ва
Тошкентдан
келган
баъзи
шоирлар
ўз
асарларини
эски
ўзбек
ти
-
лида
яратдилар
.
Бобурнинг
ўғиллари
:
Ҳумо
-
юн
Мирзо
(1530-1556
йилларда
ҳукмронлик
қилган
)
ва
К
омрон
Мирзолар
(1556-1562)
ҳам
туркий
тилда
ижод
қилганлар
.
Ҳумоюн
ва
К
омронлар
туркий
тил
,
яъни
эски
ўзбек
тилини
сақлаб
қолишга
ҳаракат
қилдилар
3
.
Аммо
Бобурнинг
эвараси
Акбаршоҳ
(1556-
1605)
эски
ўзбек
тилини
иккинчи
адабий
тил
сифатида
сақлаб
қолишга
интилмади
.
Нати
-
жада
барча
давлат
ишлари
ва
иш
юритиш
ҳужжатлари
форс
-
тожик
тилида
олиб
борил
-
ди
.
Акбаршоҳ
даврида
эски
ўзбек
тилида
битилган
“
Бобурнома
”
ва
бошқа
тарихий
асарлар
форс
тилига
таржима
қилинди
.
Бобурийлар
сулоласининг
сўнгги
ворис
-
ларидан
бири
Абу
Музаффар
Муҳиддин
Ав
-
рангзеб
Оламгир
(1658-1707)
эски
ўзбек
тилига
алоҳида
эътибор
берди
.
У
бобоси
Бо
-
бурнинг
туркий
(
ўзбек
)
тилнинг
бадиий
ада
-
Т
.:
Шарқ
, 1991. 12-13-
бетлар
;
А
.
Алиев
,
Қ
.
Содиқов
.
Ўзбек
адабий
тили
тарихидан
. –
Т
.:
Ўзбекистон
, 1994.
10-11-
бетлар
.
2
Қ
аранг
:
А
.
Алиев
,
Қ
.
Содиқов
.
Ўзбек
адабий
тили
тарихидан
. –
Т
.:
Ўзбекистон
, 1994. 21-26-
бетлар
.
3
С
.
Азимжонова
.
Индийский
диван
. –
Т
.:
Фан
, 1996, –
С
.67.
S H A R Q M A S H ’ A L I
25
биёт
тили
сифатида
мустаҳкамланиши
бора
-
сидаги
қилган
ишларини
давом
эттирди
.
Ав
-
рангзебнинг
фармони
билан
“
К
елурнома
”
номли
чиғатойча
-
форсча
луғат
ва
граммати
-
ка
яратилди
.
Бу
асарнинг
муаллифи
Авранг
-
зеб
саройининг
олими
Муҳаммад
Ё
қуб
Ч
ин
-
гийдир
.
К
ейинчалик
Муҳаммад
Шоҳ
(1719-
1747)
ҳукмронлиги
даврида
Шайх
Табиб
Бухорий
форс
тилида
Ўрта
Осиёдаги
туркий
тилга
оид
луғат
“
Алфози
жалалия
фи
баёни
луғати
-
т
туркия
”-
ни
яратди
.
Ҳиндистонда
эски
ўзбек
тили
ва
адабиё
-
тига
бўлган
ижобий
муносабат
юзага
келган
-
лиги
боис
ўша
давр
ижтимоий
ҳаётида
форс
,
араб
,
ҳинд
сўзлари
билан
бир
қаторда
туркий
сўзлардан
ҳам
алоқа
-
аралашув
жараёнида
фаол
фойдаланиб
келишган
.
Бунга
сабаб
халқ
ҳаётидаги
ва
ҳарбий
ишга
оид
кўпгина
асбоблар
,
тушунчалар
,
урф
-
одатни
англата
-
диган
сўзларнинг
туркий
эканлиги
эди
.
Бо
-
бур
Мирзо
ва
унинг
атрофидаги
турли
тои
-
фага
мансуб
шахслар
,
унинг
авлодлари
Ҳин
-
дистонда
бундай
сўзларни
қўллашда
фаол
-
лик
кўрсатганлар
.
Натижада
,
туркий
сўз
ва
терминлар
Ҳиндистондаги
алоқа
аралашув
,
яъни
халқ
тилига
сингиб
кетган
.
Бу
эса
луғатлар
тузиш
жараёнида
туркий
сўзларни
ҳам
инобатга
олишни
тақозо
этарди
.
К
ейин
-
чалик
,
яъни
XIX
аср
бошларида
Ҳиндистон
-
да
яратилган
Муҳаммад
Ғиёсиддиннинг
“
Ғиёс
-
ул
-
луғот
”
ида
форс
,
араб
,
ҳинд
,
урду
,
юнон
сўзлари
билан
бир
қаторда
туркий
сўзларнинг
ҳам
мавжудлиги
фикримизнинг
яна
бир
исботидир
.
Аллома
ўз
луғатида
манба
сифатида
Рой
Текчанди
Баҳорнинг
“
Баҳори
Ажам
”,
Сирожиддин
Алихони
Ор
-
зунинг
“
Ч
ароғи
ҳидоят
”
ва
“
Сирож
-
ул
-
лу
-
ғот
”, “
Л
уғоти
турки
”, “
Фарҳанги
турки
”,
Ҳу
-
сайни
Инжунинг
“
Фарҳанги
Жаҳонгири
”,
Муҳаммад
Л
однинг
“
Муайид
-
ул
-
фузало
”,
Муҳаммад
Ҳусайнининг
(
Бурҳон
тахаллуси
билан
) “
Бурҳони
қотеъ
”,
Мулло
Абдурра
-
шиднинг
“
Мунтахаб
-
ул
-
луғот
” (
уни
“
Раши
-
дии
араби
”
ҳам
дейдилар
)
каби
луғатлардан
фойдаланади
. “
Ғиёс
-
ул
-
луғот
”
муаллифи
туркий
сўз
тарзида
таъкидлаган
тил
бирлик
-
лари
ичида
бошқа
тилларга
мансуб
шаклан
тенг
келиб
қолган
сўзлар
ҳам
учрайли
.
Омонимия
жуда
қадимий
ҳодиса
бўлиб
,
фонетик
ўзгаришлар
асосида
ҳам
юзага
ке
-
лади
.
Муҳаммад
Ғиёсиддиннинг
“
Ғиёс
-
ул
-
луғот
”
ида
омонимиянинг
турли
кўринишла
-
ри
учрайди
.
У
лар
қуйидагилар
:
1.
Л
ексик
омонимлар
.
Бундай
омоним
-
ларнинг
барча
грамматик
шакллари
бир
хил
бўлиб
,
улар
бир
хил
сўз
туркуми
(
масалан
,
от
,
сифат
)
доирасида
воқелашади
.
Қ
иёсланг
:
قﻼﺑ
(84)
*
булақ
-
булоқ
,
قﻼﺑ
(84)
булақ
–
аёллар
безаги
бўлган
бурун
халқаси
;
رﻮﻘﻨ
ﺳ
(376)
сунқур
–
ов
қуши
,
رﻮﻘﻨ
ﺳ
(376)
Сунқур
–
подшоҳ
номи
,
ﻮ
ﺳ
(279)
су
–
сув
,
ﻮ
ﺳ
(279)
су
-
шароб
,
ﻮ
ﺳ
(279)
суъ
-
кулфат
,
фалокат
,
ﻮ
ﺳ
(279)
су
–
касаллик
;
لﺎ
ﺑ
(65)
бал
–
асал
,
لﺎ
ﺑ
(65)
бал
–
дил
,
жон
,
لﺎ
ﺑ
(65)
бал
–
кафтдан
тирноққача
ва
елкадан
тирсаккача
бўлган
жой
,
لﺎ
ﺑ
(65)
бал
–
қушларнинг
елкаси
,
لﺎ
ﺑ
(65)
бал
–
катта
балиқ
тури
;
غﺎﺗ
(108)
тағ
–
тоғ
,
غﺎﺗ
(108)
тағ
–
ёғочи
узоқ
ёниб
туради
-
ган
дарахт
;
کﺰﺗ
(118)
т
ÿ
з
ÿ
к
–
тартиб
-
инти
-
зом
,
کﺰﺗ
(11
8
)
т
ÿ
з
ÿ
к
–
лашкар
бошлиғи
,
کﺰﺗ
(118)
т
ÿ
з
ÿ
к
–
мажлис
,
چ
ﻮ
ﻟ
(440)
луч
–
ғилай
,
چ
ﻮ
ﻟ
(440)
луч
–
яланғоч
,
ﻞﯾ
(103)
йол
–
паҳ
-
лавон
,
жасур
,
ﻞﯾ
(103)
йол
–
йўл
;
گ
ﻮ
ﮔ
(431)
г
ö
г
–
кўк
,
گ
ﻮ
ﮔ
(431)
г
ö
г
–
осмон
.
2.
Омоформалар
.
Маънолари
ҳар
хил
бў
-
либ
,
ўзларининг
баъзи
грамматик
формалари
-
га
кўрагина
бир
хил
талаффуз
қилинадиган
ва
бир
хил
ёзиладиган
сўз
формаларидир
.
Булар
турли
сўз
туркуми
доирасида
юз
беради
.
Ма
-
салан
:
сифат
ва
от
ўртасида
:
ق
ﺎﭼ
(160)
чақ
–
семиз
,
бақувват
,
кучли
,
соғлом
,
ق
ﺎﭼ
(160)
чақ
–
вақт
,
замон
;
ﻦﯿﮕﺗﺎﺳ
(255)
сатгин
–
севикли
,
ﻦﯿﮕﺗﺎﺳ
(255)
сатгин
–
май
косаси
,
шароб
косаси
;
ق
ﺎﻗ
(382)
қақ
–
озғин
,
заиф
,
ق
ﺎﻗ
(382)
қақ
–
қуритилган
гўшт
;
اﺮﻗ
(386)
қара
–
қора
ранг
,
اﺮﻗ
(386)
қара
–
зиёфат
.
От
ва
сон
ўртасида
:
ﺶﻤﺘﻟا
(
4
5)
алтам
ы
ш
–
ҳарбий
юришда
олдинда
юрувчи
қисм
,
ﺶﻤﺘﻟا
(
4
5)
алтам
ы
ш
–
олтмиш
,
бир
дарахт
мевасининг
номи
,
ﺮ
ﺑ
(73)
бир
сон
;
ﺮ
ﺑ
ﺮ
ﺑ
(73)
бир
-
бир
–
Хабашистон
томон
чўзилган
май
-
*
Қ
авс
ичида
берилган
рақамлар
луғат
саҳифасини
билдиради
.
S H A R Q M A S H ’ A L I
26
доннинг
номи
,
ﺮ
ﺑ
ﺮ
ﺑ
(73)
бир
-
бир
–
сон
;
ﺰﮕﺳ
(270)
сагз
–
ёнидан
Синд
дарёси
оқиб
ўтувчи
К
аж
ва
Макрон
оралиғидаги
Зобулистондаги
тоғнинг
номи
,
ﺰﮑﺳ
(270)
с
ä
ккиз
–
саккиз
.
От
ва
феъл
ўртасида
:
ﺎﻐﻤﺗ
لآ
(9)
алтамға
–
подшоҳ
муҳри
,
ﺎﻐﻤﺗ
لآ
(9)
алтамға
–
ерни
бахши
-
да
этиш
;
زﺎﺘﮐﺮﺗ
(115)
т
ÿ
рктаз
–
сипоҳлар
,
бос
-
қинчилар
,
زﺎﺘﮐﺮﺗ
(115)
т
ÿ
рктаз
ҳужум
қилмоқ
;
Бундай
омонимларга
турли
қўшимчалар
қўшилиши
мумкин
.
Аниқроғи
бунда
эгалик
,
келишик
аффикслари
феълларга
эса
туслов
-
чи
аффикслар
қўшилади
.
Шунга
кўра
улар
омонимик
муносабатга
киришмайди
.
3.
Омофонлар
.
Булар
айтилиши
бир
хил
,
аммо
ёзилиши
фарқли
бўлган
сўзлардир
,
яъни
бундай
сўзларни
ёзувдаги
ифодаси
бир
ҳарф
билан
фарқ
қилади
.
Қ
иёсланг
:
غﺎﯾا
(60)
айағ
–
май
косаси
,
ق
ﺎﯾا
(60)
айақ
–
оёқ
;
ﺶﻟا
(
4
5)
ÿ
л
ÿ
ш
–
қисм
,
ﺶﻟا
(45)
ÿ
л
ÿ
ш
–
амирлар
олдидан
навкарларга
бериладиган
таом
;
ﯽﭽﻟ
ﻮ
ﯾ
(569)
йолч
ы
–
йўл
соқчиси
,
ﯽﭽﻠﯾ
(569)
йолч
ы
–
гадой
;
کﺰﺗ
(118)
т
ÿ
з
ÿ
к
–
тартиб
,
کز
ﻮ
ﺗ
(118)
т
ÿ
з
ÿ
к
–
мажлис
;
4.
Омографлар
.
Айни
сўзлар
ёзилиши
жи
-
ҳатидан
бир
хил
,
аммо
айтилишига
кўра
фарқ
қилади
.
Масалан
:
ﻞﯾا
(60)
ил
–
йил
,
ﻞﯾا
(60)
эл
–
эл
;
ﮫﺗ
ﻮﺑ
(89)
бота
–
туя
боласи
,
ﮫﺗ
ﻮﺑ
(89)
бута
–
кичик
дарахт
;
ق
ﺮﻗ
(387)
қарқ
–
думба
,
ق
ﺮﻗ
(387)
қоруқ
–
кўриқланиш
;
لﺰﻗ
(389)
қ
ы
з
ы
л
–
қизил
,
لﺰﻗ
(389)
қазал
–
маймоқ
.
Омонимик
муносабатдаги
сўзларнинг
бири
туркий
,
иккинчиси
бошқа
тил
бирлиги
бўлиши
мумкин
.
Масалан
:
ﻮ
ﺳ
(279)
су
(
форс
тили
) –
тараф
,
ﻮ
ﺳ
(279)
су
(
туркий
тил
) –
сув
;
ﺎ
ﻧ
ا
(51)
ана
(
туркий
тил
) –
она
,
ﺎ
ﻧ
ا
(51)
ана
(
араб
тили
) –
мен
;
لﺎ
ﺑ
(65)
бал
(
туркий
тил
)
асал
,
لﺎ
ﺑ
(65)
бал
(
араб
тили
) –
қифтдан
то
тирноққача
ва
елка
-
дан
тирноққача
бўлган
жой
;
ﮫﯾدﺎ
ﺑ
(67)
бадийа
(
туркий
тил
) –
коса
,
ﮫﯾدﺎ
ﺑ
(67)
бодийа
(
форс
тили
) –
саҳро
;
ز
ﻮ
ﮐ
(419)
к
ö
з
(
туркий
тил
) –
кўз
,
ز
ﻮ
ﮐ
(419)
куз
(
араб
тили
) –
кўза
.
Шундай
қилиб
, “
Ғиёс
ул
-
луғот
”
да
шак
-
лан
бир
хил
,
мазмунан
ҳар
хил
сўзлар
–
омо
-
нимлар
кўп
учрайди
.
У
лар
бир
тилга
ва
тур
-
ли
тилларга
оидлиги
билан
характерланади
.
