S H A R Q M A S H ’ A L I
108
го состава, ведь не исключено, что среди
мигрантов могут быть одаренные представи-
тели науки. Чем больше языковых вариации,
тем быстрее люди других национальностей
могут влиться в новое общество. Следуя
языковым особенностям мигрантов, их влия-
ние окажет искажение немецкой грамматики.
Нежелательный наплыв мигрантов под-
рывают экономику, политическую стабиль-
ность и культурную устойчивость Германии
и других стран ЕС. Следствием наплыва
мигрантов, министерство образования смо-
жет дальше совершенствовать метод препо-
давания, что способствует расширению
культурных связей между Германией и
остальными странами. В качестве примера
можно отметить пункт активного процесса
глобализации в Германии и остальных
странах ЕС.
Наряду со всеми «за» и «против» аргу-
ментами, можно добавить факт мультикуль-
турности в стране, который обеспечивает
дух единства возрастающего поколения.
Дети, обучающиеся вместе с мигрантами или
просто легальными иностранцами, более
толерантны в отношениях в любых аспектах.
Независимо от того, как выглядит собесед-
ник или какая вера у него, раса или другие
убеждения, дети учатся относиться с поня-
тием и начнут уважать чужих, а не пре-
зирать. Это будет одним из самых главных
достижений языковой политики.
ЎЗБЕКИСТОН ВА ГЕРМАНИЯНИНГ ХАЛҚ
ДИПЛОМАТИЯСИ ДОИРАСИДА ЎЗАРО ҲАМКОРЛИГИ
УМАРОВ САРДОР
Ўқитувчи,
СамДУ
Аннотация.
Глобаллашув шароитида халқ дипломатиясининг халқаро муносабатлардаги,
тинчлик ва барқарорликни таъминлашдаги, халқлар ўртасида ўзаро ҳамжиҳат алоқаларни
мустаҳкамлашдаги роли ва ўрни мунтазам ошиб бормоқда.
Ўзбекистоннинг халқаро майдонда дўстона алоқаларининг шаклланишида сиёсий, дипломатик
ва иқтисодий алоқалар билан бирга муҳим ўринни халқ дипломатияси эгаллайди. Халқ диплома-
тияси ривожланишида олимлар, фан ва маданият вакиллари, таълим муассасалари, жамоат ва
диний ташкилотлар, шу билан бирга, хорижда ватандошлар томонидан ташкил этилган жамоат
бирлашмалари асосий роль ўйнайди.
Мақолада халқ дипломатияси доирасида Ўзбекистон Республикасининг Германия билан ҳам-
корлиги тарихи тизимли тарзда ёритиб бериш мақсад қилинган. Бундан келиб чиққан ҳолда,
қуйидаги вазифалар белгиланган: Ўзбекистоннинг ташқи сиёсатида халқ дипломатиясининг ўрни;
Халқ дипломатияси доирасида Ўзбекистон Республикасининг Германия билан ҳамкорлик алоқа-
ларининг асосий йўналишларини очиб бериш; Ўзбекистон Республикасининг Германия билан халқ
дипломатияси доирасидаги ҳамкорлигида жамиятларнинг ўрнини очиб бериш.
Илмий тадқиқотда анализ, синтез, тарихийлик, мантиқийлик тадқиқот усулларидан фойдаланилган.
Халқ дипломатияси билан боғлиқ ҳолда шаклланган ташқи маданий ҳамкорлик қисқа вақтда ўз
самарасини берди. 1992 йилда Ўзбекистон Республикаси Маданият ишлари вазирлиги 9 та мам-
лакат (Англия, Германия, Исроил, Ҳиндистон, Малайзия, Туркия, АҚШ, Франция ва ЖАР)дан 36 та
вакилларни қабул қилди.
1993 йилда Ўзбекистон мустақиллигини 160 га яқин давлат тан олиб, 60 та давлат билан
дипломатик алоқалар ўрнатилди. Ўзбекистон Республикасининг Биринчи Президенти Ислом
S H A R Q M A S H ’ A L I
109
Каримов 1993 йилда ГФР, Франция, Англия, Голландия, Япония ва Ҳиндистонга ташриф буюрди.
Ташрифлар натижаси ўлароқ, Ҳиндистон, Туркия, ГФР, Франция, Буюк Британия, ХХР билан
маданий ҳамкорлик тўғрисида келишув имзоланди.
Халқ дипломатиясининг ривожланишида Германияда Ўзбекистон маданияти кунларининг,
Ўзбекистонда Германия маданияти кунларининг ўтказилиши муҳим аҳамиятга эга бўлди. Шу билан
бирга, икки мамлакатнинг маданий соҳадаги ҳамкорлик алоқалари ривожланишида давлатларда
бўлиб ўтган санъат ва театр кунларининг ўрни алоҳида бўлди.
Евроосиёда жойлашган икки давлат – Ўзбекистон ва Германия ўртасидаги ўзаро алоқаларнинг
ривожида дўстлик жамиятлари ва маданий марказларнинг роли ҳам беқиёс.
Давлатлар ўртасида халқ дипломатияси доирасида ҳамкорлик алоқаларининг ривожида икки
миллат вакилларини бирлаштирган “Ўзбекистон-Германия” дўстлик жамияти ҳамда “Германия-
Ўзбекистон” жамиятларининг ўрни ўзига хос ҳисобланади.
Таянч сўз ва иборалар:
глобаллашув,
халқ дипломатияси, дўстлик жамияти, маданият кунлари,
санъат, адабиёт.
Аннотация.
В условиях глобализации роль и место публичной дипломатии в международных
отношениях, в обеспечении мира и стабильности, а также в укреплении взаимоотношений между
народами постоянно возрастают.
В процессе установления дружественных отношений Республики Узбекистан на международной
арене народная дипломатия наряду с политическими, дипломатическими и экономическими связями
играет существенную роль. Ключевую роль в развитии публичной дипломатии играют ученые,
представители науки и культуры, образовательные учреждения, общественные и религиозные
организации, а также общественные объединения, основанные согражданами.
Данная статья посвящается систематическому изучению истории сотрудничества Республи-
ки Узбекистан с Германией. Исходя из определенной цели выявлены следующие задачи: определить
роль народной дипломатии во внешней политике Узбекистана; раскрыть основные направления
сотрудничества между Республикой Узбекистан и Германией; раскрыть роль общественных
организаций в межгосударственных отношениях на фоне народной дипломатии.
В исследовании были использованы такие научные методы, как анализ, синтез, историзм и логика.
Сформированное на фоне народной дипломатии межгосударственное культурное сотруд-
ничество за короткие сроки дало свои результаты. В 1992 году Министерство культуры Респуб-
лики Узбекистан приняло 36 представителей из 9 стран (из Великобритании, Германии, Израиля,
Индии, Малайзии, Турции, США, Франции и ЦАР).
В 1993 году около 160 стран признали независимость Узбекистана, с 60 странами были
установлены дипломатические отношения. В том же году Первый Президент Республики Узбе-
кистан Ислам Каримов посетил Германию, Францию, Англию, Нидерланды, Японию и Индию. По
итогам визитов были подписаны соглашения о культурном сотрудничестве с Индией, Турцией,
Германией, Францией, Великобританией и Китаем.
Развитие общественной дипломатии сыграло значительную роль в проведении Дней немецкой
культуры в Германии и Дней культуры Германии в Узбекистане. В то же время проведение художес-
твенных и театральных дней дало толчок развитию сотрудничества двух стран в области культуры.
Роль обществ дружбы и культурных центров в развитии двусторонних отношений Евразии –
Германии и Узбекистана огромна.
Кроме того, существенную значимость приобрели такие общества, как “Узбекско-германское
общество дружбы” и общество “Германия-Узбекистан”.
Опорные слова и выражения:
глобализация, публичная дипломатия, общество дружбы, дни
культуры, искусство, литература.
Abstract.
The role and place of public diplomacy in international relations, peace and stability, and the
strengthening of mutual relations among nations are constantly increasing in the context of globalization.
People's diplomacy plays an important role in shaping friendly relations between Uzbekistan and the
international community with political, diplomatic and economic ties. In the development of public
S H A R Q M A S H ’ A L I
110
diplomacy, scientists, science and culture representatives, educational institutions, public and religious
organizations, as well as public associations founded by fellow citizens, play a key role in the development
of public diplomacy.
The article aims to provide a systematic illustration of the history of cooperation of the Republic of
Uzbekistan with Germany within the framework of public diplomacy. It follows from the following tasks:
The Role of Public Diplomacy in Foreign Policy of Uzbekistan; Opening of the main directions of the
German cooperation in the field of public diplomacy; The role of societies in the cooperation of the
Republic of Uzbekistan with public diplomacy with Germany.
The research has been used in the analysis, synthesis, history, logic research ways.
The external mining partnership, formed in connection with public diplomacy, has given its results in
the short run. In 1992, the Ministry of Culture of the Republic of Uzbekistan received 36 representatives
from 9 countries (England, Germany, Israel, India, Malaysia, Turkey, USA, France and JAR).
In 1993, about 160 countries recognized the independence of Uzbekistan and established diplomatic
relations with 60 countries. In 1993, The First President of the Republic of Uzbekistan Islam Karimov
visited Germany, France, England, the Netherlands, Japan and India. As a result of the visit, an agreement
on cultural cooperation was signed with India, Turkey, Germany, France, Great Britain and China.
The development of public diplomacy has played a significant role in the Uzbek Culture Days in
Germany and the German Cultural Days in Uzbekistan. At the same time, the role of art and theater days in
the countries in the development of cooperation between two countries in the sphere of culture was
particularly significant.
The role of friendship societies and cultural centers in the development of bilateral relations between
two states in Eurasia – Germany and Uzbekistan is immense.
The role of "Uzbekistan-Germany" Friendship Society and "Germany-Uzbekistan" societies, which
unite representatives of two nations in the development of cooperation within the framework of people
diplomacy are unique.
Keywords and expressions:
globalization, public diplomacy, friendship society, days of culture, art, literature.
Кириш.
Ҳозирги глобаллашув жараёнла-
рида халқаро муносабатлар тизимидаги низо
ва муаммоларни тинч йўл билан ҳал қилиш,
мамлакатлар ўртасида дипломатиянинг янги
босқичига ўтиш даври бошланган бир вақтда
Ўзбекистоннинг жаҳон ҳамжамиятига интег-
рациялашуви мамлакатимиз ташқи сиёсати-
нинг устувор вазифаларидан биридир. Шу
боисдан ҳам 2017–2021 йилларда Ўзбекис-
тон Республикасини ривожлантиришнинг
бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар
стратегиясининг хавфсизлик, диний бағри-
кенглик ва миллатлараро тотувликни таъ-
минлаш соҳасидаги устувор йўналишлари
қисмида
миллатлараро ва конфессиялараро
тинчлик ҳамда тотувликни мустаҳкамлаш
қайд қилинган. Шунингдек, Ҳаракатлар
стратегияси доирасида “Халқ билан мулоқот
ва инсон манфаатлари йили”да амалга оши-
ришга оид давлат дастурида ҳам мамлакат
ташқи сиёсатида “халқ дипломатияси”ни
фаоллаштириш юзасидан алоҳида вазифа
белгилаб берилган эди.
2017 йил ноябрь ойида Самарқандда
бўлиб ўтган “Марказий Осиё: ягона тарих ва
умумий келажак, барқарор ривожланиш ва
тараққиёт йўлидаги ҳамкорлик” мавзусидаги
халқаро анжуманда Ўзбекистон Президенти
Шавкат Мирзиёев Марказий Осиёнинг та-
раққий этиши ва гуллаб-яшнашига хизмат
қилувчи олти муҳим вазифаларни санаб
ўтди. Улар қаторида халқ дипломатиясини
кенгайтириш масаласи бор эди. “Биз фаол
маданий-гуманитар мулоқотни давом этти-
риш, мамлакатларимизда маданият кунлари
ва турли ижодий тадбирларни мунтазам
ташкил этиш, таълим ва сайёҳлик соҳасидаги
алмашувларни “халқ дипломатияси”нинг энг
муҳим воситаси сифатида ривожлантириш
тарафдоримиз”
1
– деб таъкидлаб ўтди Пре-
зидент Ш. Мирзиёев.
1
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат
Мирзиёевнинг Самарқанд шаҳрида ўтган “Марказий
Осий: ягона тарих ва умумий келажак, барқарор
ривожланиш ва тараққиёт йўлидаги ҳамкорлик”
S H A R Q M A S H ’ A L I
111
Президент Шавкат Мирзиёевнинг 2018
йилда бўлиб ўтган ШҲТнинг Остона самми-
тидаги нутқида ҳам ташкилот тизимида халқ
дипломатиясининг доимий фаолият юритув-
чи институтларини таъсис этиш имконият-
ларини кўриб чиқиш таклифини илгари
сургани бежиз эмас. Боиси, халқ диплома-
тияси тарихий илдизлари халқаро алоқалар
тарихи билан узвий боғлиқ масала ҳисоб-
ланади. Қадимда Буюк ипак йўли орқали
давлатлар, шаҳарлар ва халқлар ўртасида
ўзаро савдо-иқтисодий, маданий алоқалар-
нинг ривож топганлигини ҳам халқ дипло-
матиясининг илк кўриниши дейиш мумкин.
Глобаллашув шароитида халқ диплома-
тиясининг халқаро муносабатлардаги, тинч-
лик ва барқарорликни таъминлашдаги, халқ-
лар ўртасида ўзаро ҳамжиҳат алоқаларни
мустаҳкамлашдаги ўрни мунтазам ошиб
бормоқда.
Мақсад ва вазифалар.
Халқ диплома-
тияси бу – давлатнинг дипломатик функция-
сини амалга оширишга кўмаклашишга қара-
тилган бир гуруҳ фаол инсонлар, шахс, жамоат
ва нодавлат ташкилотлари томонидан амалга
ошириладиган эркин ижтимоий фаолиятдир.
Кенг маънода халқ дипломатияси тушунчаси
орқали халқлар ўртасидаги узлуксиз мулоқот,
бир-бирини тушуниш, ўзаро таъсир ва ма-
даниятларни бойитиш тушунилади
1
.
Тарихий категория сифатида халқ дипло-
матияси кўпгина манбаларда ҳукумат тарки-
бига кирмайдиган жамоат бирлашмалари-
нинг ижтимоий-сиёсий, маданий муносабат-
лари шакли сифатида талқин этилади. Бунда
маълум бир давлатда мавжуд бўлган ноҳу-
кумат ташкилотларининг бошқа бир давлат
халқи ва жамоат ташкилотлари билан иж-
мавзусидаги халқаро конференцияда сўзлаган нутқи //
http://www.uza.uz/uz/politics/o-zbekiston-respublikasi-
prezidenti-shavkat-mirziyoyevning-s-10-11-2017 Сайтга
21.10.2018 да мурожаат қилинди.
1
Талапов Б.А. Халқ дипломатияси янги босқичида /
Ўзбекистоннинг жаҳон ҳамжамияти билан ўзаро дўстлик
ва ҳамкорлик алоқаларини мустаҳкамлашда халқ
дипломатиясининг тутган ўрни ва роли. Т., 2017. Б.115
тимоий-сиёсий жараёнларда ўзаро алоқалар
ўрнатишлари натижасида халқ дипломатияси
вужудга келади
2
.
Ўзбекистоннинг халқаро майдонда дўсто-
на алоқаларининг шаклланишида сиёсий,
дипломатик ва иқтисодий алоқалар билан
бирга муҳим ўринни халқ дипломатияси
эгаллайди. Халқ дипломатияси ривожлани-
шида олимлар, фан ва маданият вакиллари,
таълим муассасалари, жамоат ва диний
ташкилотлар, шу билан бирга, ҳорижда ва-
тандошлар томонидан ташкил этилган жа-
моат бирлашмалари асосий роль ўйнайди
3
.
Юқоридагилардан келиб чиққан ҳолда,
мақолада халқ дипломатияси доирасида
Ўзбекистон Республикасининг Германия би-
лан ҳамкорлиги тарихини тизимли тарзда
ёритиб бериш мақсад қилинган.
Бундан келиб чиққан ҳолда, қуйидаги
вазифалар белгиланган: Ўзбекистоннинг
ташқи сиёсатида халқ дипломатиясининг ўр-
ни; Халқ дипломатияси доирасида Ўзбекис-
тон ва Германия ҳамкорлик алоқаларининг
асосий йўналишларини очиб бериш; Ўзбе-
кистон Республикасининг Германия билан
халқ дипломатияси доирасидаги ҳамкорли-
гида жамиятларнинг ўрнини очиб бериш.
Усуллар.
Тадқиқот давомида синтез,
абстрактлаштириш, тарихийлик, мантиқий-
лик усулларидан фойдаланилди.
Синтез (ажратиб олиш) – анализ туфайли
ажратилган бўлаклар, томонлар, қисмлар,
элементларни ўзаро бириктириб, уларни бир
бутун ҳолга келтиришдир. Синтез методи
тадқиқотчига бутуннинг бўлаклари, қисм-
2
Алимардонов О.Қ. Ўзбекистон ва Хитой ҳамкорлик
алоқалари ривожида халқ дипломатиясининг тутган ўрни
/ Ўзбекистоннинг жаҳон ҳамжамияти билан ўзаро
дўстлик ва ҳамкорлик алоқаларини мустаҳкамлашда халқ
дипломатиясининг тутган ўрни ва роли. Т., 2017. Б.32.
3
Иноятова Д.М. Народная дипломатия – важный
инструмент
в
развитии
международного
гуманитарного сотрудничества / Ўзбекистоннинг
жаҳон ҳамжамияти билан ўзаро дўстлик ва ҳамкорлик
алоқаларини мустаҳкамлашда халқ дипломатиясининг
тутган ўрни ва роли. Т., 2017. Б.164.
S H A R Q M A S H ’ A L I
112
лари, томонлари, элементлари ўртасидаги ва
уларнинг бутун билан бўлган алоқа ва
боғланишларини билишга имкон беради.
Абстрактлаштириш – текширилаётган
объектларнинг хусусий, унчалик эътиборга
молик бўлмаган жиҳатларини соқит қилиб,
унинг моҳиятини очиб берувчи хоссаларини
ажратиш ва ўрганишдир.
Тарихийлик – бу ўрганилаётган предмет
ёки ҳодисанинг пайдо бўлиши, ривожланиш
ва емирилиш жараёнлари бирлигини, унинг
тарихий тараққиёт жараёнида бошқа воқеалар
билан алоқадорлигини назарий билишга оид
усулдир. Тарихийлик деганда, тадқиқ этилаёт-
ган предмет ёки ҳодисанинг конкрет шароитда
пайдо бўлиши, яшаши, ривожланиш ва емири-
лиш ёки йўқ бўлишидан иборат жараённинг
тафаккурда ифодаланиши тушунилади.
Мантиқийлик эса, ана шу тарихийлик-
нинг тадқиқотчи фикридаги умумлаштирил-
ган, абстрактлаштирилган, конкретлашти-
рилган, қисқартирилган, тасодифлардан то-
заланган абстракт конкретлик шаклидаги
ифодаланишидир. Мантиқийликда тарихий-
ликнинг энг зарур ва энг асосий томонлари,
хусусиятлари, қонуниятлари ифодаланади.
Тарихийлик ва мантиқийлик ўзаро чамбар-
час боғлиқ.
Муҳокама.
Маълумки, Ўзбекистонда
халқ дипломатиясининг йўлга қўйилиши
мустақилликнинг илк йилларига бориб тута-
шади. Бу йўлда Ўзбекистон Республикаси
Вазирлар Маҳкамасининг 1992 йил 25 март-
даги 142-сон қарорига кўра, “Ўзбекистон
Республикаси маданий-маърифий алоқалар
миллий уюшмаси” ташкил этилган эди. Маз-
кур уюшма халқаро инсонпарварлик, мада-
ний ва иқтисодий алоқалар, хорижий мамла-
катлар билан ўзаро бир-бирини тушуниш,
дўстлик ва ҳамкорликни шакллантириш,
ривожлантириш, мустаҳкамлаш, шунингдек,
хорижда яшовчи ватандошлар билан алоқа-
ларни кенгайтириш мақсадида Ўзбекистон
Республикаси фуқароларининг жамиятлари,
уюшмалари, клублари, ҳаракатлари ҳамда
бошқа шакллардаги бирлашмаларини ихтиё-
рийлик асосида бирлаштирувчи ва улар
фаолиятини мувофиқлаштириб турувчи Рес-
публика ташкилоти ҳисобланган
1
.
Ўзбекистон Республикаси халқаро мада-
ний-маърифий алоқа уюшмасининг мақсад ва
вазифалари қилиб қуйидагилар белгиланди:
–
Халқлар ўртасида тинчлик, дўстлик ва
дўстона қўшничиликни мустаҳкамлаш,
фаол тинчлик фаолиятини юритиш,
умуминсоний ғоялар ва қадриятларни
тарғиб қилиш;
–
Халқаро ҳамкорлик соҳасида фаолият
кўрсатаётган республика жамоат ташки-
лотлари ва бирлашмаларининг, миллий
маданият марказлари ва халқ диплома-
тиясини ривожлантиришда иштирок
этаётган бошқа ташкилотларнинг куч-
ғайратларини бирлаштириш ва фаолият-
ларини мувофиқлаштириш, биродарлаш-
ган шаҳарлар ўртасидаги алоқаларнинг
ривожланишига кўмаклашиш
2
.
Халқ дипломатияси билан боғлиқ ҳолда
шаклланган ташқи маданий ҳамкорлик қисқа
вақтда ўз самарасини берди. 1992 йилда
Ўзбекистон Республикаси Маданият ишлари
вазирлиги 9 та мамлакат (Англия, Германия,
Исроил, Ҳиндистон, Малайзия, Туркия,
АҚШ, Франция ва ЖАР)дан 36 та вакил-
ларни қабул қилди
3
.
1993 йилда Ўзбекистон мустақиллигини
160 га яқин давлат тан олиб, 60 та давлат
билан дипломатик алоқалар ўрнатилди. Ўз-
бекистон Республикасининг Биринчи Прези-
денти Ислом Каримов 1993 йилда ГФР,
Франция, Англия, Голландия, Япония ва
Ҳиндистонга ташриф буюрди. Ташрифлар на-
тижаси ўлароқ, Ҳиндистон, Туркия, ГФР,
Франция, Буюк Британия, ХХР билан маданий
ҳамкорлик тўғрисида келишув имзоланди
4
.
Халқ дипломатиясининг ривожланишида
Германияда Ўзбекистон маданияти кунлари-
1
ЎзР МДА Фонд М-2, рўйхат 1, йиғма жилд 1, варақ 2.
2
ЎзР МДА Фонд М-2, рўйхат 1, йиғма жилд 1, варақ 3.
3
ЎзР МДА Фонд М-7, рўйхат 2, йиғма жилд 26, варақ 8.
4
ЎзР МДА Фонд М-7, рўйхат 2, йиғма жилд 26, варақ 56.
S H A R Q M A S H ’ A L I
113
ни ўтказиш тўғрисида Ўзбекистон Респуб-
ликаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан 1997
йил 10 март куни 128-сонли “ГФРда Ўзбе-
кистон маданияти кунларини ўтказиш ҳақи-
да”ги қарор қабул қилиниши ўзига хос қадам
бўлди. Унга кўра, 1997 йил 10–27 апрел
кунлари Германияда Ўзбекистон маданияти
кунлари ўтказилди
1
.
Германияда бўлиб ўтган “Ўзбекистон ма-
данияти кунлари”нинг очилиш маросимида
катта концерт бўлиб ўтди. Концерт дасту-
рида Ўзбекистондан 4 та хонанда, 5 та
созанда ва 12 та раққоса иштирок этди
2
.
Маданият кунлари доирасида Ҳакимов
Хабибулла Азимович бошчилигида Фарғона
вилояти давлат қўғирчоқ театри жамоаси
иштирок этди
3
. 1997 йил 20 март куни 8
кунлик ташриф билан қўғирчоқ театри жа-
моаси Бонн шаҳрига келди
4
. Театр ўзининг
репертуаридаги янги, шарқ эртаклари асо-
сида яратилган “Минг бир кеча” спек-
таклини намойиш қилди
5
.
Маданият кунлари доирасида иштирок
этган “Томоша” болалар театр студияси
томонидан концерт дастури намойиш этил-
ди. Студиянинг “Шарқ бозори” деб номлан-
ган дастуридан ўзбек халқ ўйинлари, урф-
одатлари акс этган фольклор саҳналар жой
олган эди. Ўзбек халқ қўшиқлари билан
бирга жаҳон халқлари қўшиқларидан ҳам
намуналар “Томоша” болалар театр студияси
томонидан ижро қилинди
6
.
“Ўзбекистон тасвирий санъати ва ҳайкал-
тарошлиги ХХI аср бўсағасида” номли кўр-
газма Германияда 1997 йил апрел ойида
бўлди. Кўргазмада ўзбек ижодкорларининг 50
1
ЎзР МДА Фонд М-7, рўйхат 1, йиғма жилд 589,
варақ 8.
2
ЎзР МДА Фонд М-7, рўйхат 1, йиғма жилд 486,
варақ 1-2.
3
ЎзР МДА Фонд М-7, рўйхат 1, йиғма жилд 486,
варақ 43.
4
ЎзР МДА Фонд М-7, рўйхат 1, йиғма жилд 486,
варақ 89.
5
ЎзР МДА Фонд М-7, рўйхат 1, йиғма жилд 486,
варақ 45.
6
ЎзР МДА Фонд М-7, рўйхат 1, йиғма жилд 486,
варақ 58.
та асари намойиш қилинди. Жумладан, 40 та
тасвирий санъат асари ва 10 та ҳайкал-
тарошлик асарлари намойиш қилинди
7
.
Германияда бўлган Ўзбекистон мадания-
ти кунларининг иккинчи ярми доирасида
“Чўлпон ва ХХ аср ўзбек лирикаси” мав-
зусида коллоквиум ҳамда “Ўзбек адабиёти ва
шеърияти кечаси” ўтказилди
8
. Шунингдек,
“Ўзбекистон халқ амалий санъати” кўр-
газмаси ва “Ўзбек халқ мусиқа ва рақс
кечаси” бўлиб ўтди
9
.
1997 йил 4–10 ноябрь кунлари Берлин
шаҳрида “Ўзбек адабиёти ва шеърияти кун-
лари” бўлиб ўтди. Ушбу тадбирларда ўзбек
адабиёти ва шериятининг йирик вакилла-
ридан 3 киши иштирок этди
10
. Маданият
кунлари доирасида 1997 йил 10–17 ноябрь
кунлари Берлин шаҳрида Ўзбекистон киноси
кунлари бўлиб ўтди. Унда “Тошкент – нон
шаҳри”, “Самар билан учрашув” каби 6 та
ўзбек бадиий фильми ва 5 та қисқа метражли
фильм намойиш этилди
11
.
1997 йил 10–16 ноябрь кунлари Берлин
шаҳрида маданият кунлари доирасида “Бер-
лин шаҳрида Тошкент шаҳри маданияти
кунлари” ҳам бўлиб ўтди. Мазкур маданият
кунлари доирасида “Тошкент-Берлин: шерик
шаҳарларнинг тасвирий ва амалий безак
санъати асарлари комплекс кўргазмаси” на-
мойиш қилинди
12
.
Маданият кунлари давомида Ўзбекистон-
да амалга оширилган ўзгаришларни кўрса-
тиб берувчи “Ўзбекистон ислоҳот йўлида”
фотокўргазмаси ҳам ўтказилди
13
.
7
ЎзР МДА Фонд М-7, рўйхат 1, йиғма жилд 486,
варақ 13-14.
8
ЎзР МДА Фонд М-7, рўйхат 1, йиғма жилд 589,
варақ 27.
9
ЎзР МДА Фонд М-7, рўйхат 1, йиғма жилд 589,
варақ 128.
10
ЎзР МДА Фонд М-7, рўйхат 1, йиғма жилд 588,
варақ 9.
11
ЎзР МДА Фонд М-7, рўйхат 1, йиғма жилд 486,
варақ 65.
12
ЎзР МДА Фонд М-7, рўйхат 1, йиғма жилд 588,
варақ 9.
13
ЎзР МДА Фонд М-7, рўйхат 1, йиғма жилд 588,
варақ 34.
S H A R Q M A S H ’ A L I
114
Икки мамлакатнинг маданий соҳадаги
ҳамкорлик алоқалари ривожланишида дав-
латларда бўлиб ўтган санъат ва театр
кунларининг ўрни алоҳида бўлди. Хусусан,
1996 йил октябрда Тошкентда “Ўзбекистон-
да Германия санъати кунлари ҳафталиги”,
1997 йил март ойида Берлинда “Германияда
Ўзбекистон санъати кунлари”, шу йилнинг
апрель ойида Берлинда “Германияда ўзбек
театри кунлари”, июнь ойида Тошкент
шаҳрида “Ўзбекистонда Германия театри
кунлари” бўлиб ўтди
1
.
2000 йилнинг 15–24 октябрь кунлари
“Ипак йўли – театр саёҳати” лойиҳаси дои-
расида Марказий Осиё мамлакатлари театр
жамоаларининг фестивали бўлиб ўтди.
Машҳур “Ан дер Рур” театри саҳнасида
ўтказилган анжуманда Ўзбекистондан Йўл-
дош Оҳунбобоев номидаги Республика ёш
томошабинлар театри “Бош масҳарабоз” ва
Қарши шаҳридаги “Эски масжид” театр-
студияси “Қобил ва Ҳобил” спектакллари
билан қатнашишди
2
.
Республика ёшлар театрида 2017 йил
ноябрь ойида Ўзбекистондаги немис тили-
даги ҳаваскорлар театр труппалари ўртасида
Х анъанавий театр фестивали бўлиб ўтди.
Тадбирда немис тилини яхши билувчи
мактаб, лицей, институт ва университет
талабалари ҳам иштирок этдилар. Икки кун
давомида республикамизнинг Тошкент, Са-
марқанд, Бухоро ва Фарғона шаҳарларида
жойлашган Ўзбекистондаги немисларнинг
“Wiedergeburt” маданий марказларининг ҳа-
васкор театр труппалари томонидан тўртта
спектакли немис тилида намойиш этилди
3
.
Юбилей фестивалини Бухоро театрининг
ака-ука Гримм эртаклари асосида яратилган
“Золушка” асари бошлаб берди. Самарқанд
немис маданий маркази томонидан намойиш
1
ЎзР МДА Фонд М-7, рўйхат 1, йиғма жилд 481,
варақ 96-97.
2
Мансуров Б. Ўзбек театри санъатининг эътирофи /
Халқ сўзи. 2000 йил, 26 октябр. № 213. Б.2.
3
Говорим и играем по-немецки // Правда Востока. №
225. 21 ноября 2017 года. С.3.
этилган “Бахт-бу...” пъесасида ҳаётда муҳи-
ми пул эмас, балки, ақл ва билим эканлиги
кўрсатиб берилди. Фарғона маданий маркази
томонидан “Квадрат дунё”, Тошкент маркази
томонидан “Катта шаҳарнинг кичик тарихи”
номли спектакллар намойиш этилди
4
.
2017 йил ноябрь ойида ГФРнинг пойтах-
тида жойлашган Дунё халқлари маданияти
уйи томонидан Берлин, Бохум ва Вуппертал
немис шаҳарларида Ўзбекистон мусиқа сан-
ъатининг тақдимоти ташкиллаштирилди. Ун-
да халқ артисти Аббос Қосимов бошчили-
гидаги ижодий жамоа ўзининг ёрқин ва
жозибадор чиқиши билан иштирок этди
5
.
Дунёда қарама-қаршилик ва зиддиятлар
кучайиб бораётган бугунги ўта мураккаб
замонда миллати, тили ва дини турлича
бўлган миллионлаб одамларни ҳеч қандай
таржимонсиз дўст қиладиган, улар ўртасида
ҳамкорлик ва ҳамжиҳатликни янада мустаҳ-
камлайдиган мусиқа санъатининг ўрни ва
таъсири тобора ортиб бормоқда
6
.
Германия ва Ўзбекистон ўртасида бу йўна-
лишда ҳам фаол ҳамкорлик алоқалари йўлга
қўйилган. Жумладан, ўзбек-герман маданий
ҳамкорлиги қўшма комиссияси қарори ҳамда
Ўзбекистон, Германия ва Франция мусиқий
ҳамкорлик дастурига биноан, 1995 йил 4–
19 декабрь кунлари Лейпциг шаҳрида бўлган
немис, француз ва ўзбек ёшлари иштиро-
кидаги фестивалда Ўзбекистондан 10 нафар
санъаткор иштирок этди
7
. 1995 йил “Суғ-
диёна” оркестрининг созандалари 10 кун
давомида Лейпцигда бўлдилар
8
. Уч миллат
вакилларидан иборат қўшма халқаро оркес-
4
Говорим и играем по-немецки // Правда Востока. №
225. 21 ноября 2017 года. С.3.
5
Uzbekistan today / When the East meets the West. No
46. November 17, 2017. P.4.
6
Президент Шавкат Мирзиёевнинг “Шарқ тароналари”
XI
халқаро
мусиқа
фестивалининг
очилишига
бағишланган тантанали маросимдаги табрик сўзи //
Самарқанд, № 71 (2114), 2017 йил, 30 август, Б.1.
7
ЎзР МДА Фонд М-7, рўйхат 1, йиғма жилд 484,
варақ 27.
8
ЎзР МДА Фонд М-7, рўйхат 1, йиғма жилд 484,
варақ 63.
S H A R Q M A S H ’ A L I
115
трнинг чиқишлари, ижрочилик маҳорати
оммавий ахборот воситаларида мутахассислар
томонидан юқори баҳоланди ва катта олқиш-
ларга сазовор бўлди. Уч мамлакатнинг муси-
қий ҳамкорлик дастури асосида навбатдаги
концерт 1996 йил 26 ноябрдан – 4 декабрга
қадар Тошкентда бўлди. Тадбирга 19 киши
1
,
жумладан, Франциядан 11 киши, Германиядан
8 киши ташриф буюрди
2
. 1998 йил 23
октябрда Германиянинг “Георг Глазл квартет”
мусиқий ансамбли Тошкентда чиқиш қилди
3
.
Мусиқа санъати соҳаси орқали халқ
дипломатиясини ривожлантиришда “Wieder-
geburt” маркази томонидан уюштирилган.
Ўзбекистон ва Германиянинг буюк санъат
намояндаларига бағишланган кечалар алоҳи-
да аҳамият касб этди. Жаҳон мусиқасининг
буюк композиторлари Иоганн Себастян Бах,
Людвиг ван Бетховен, Франц Шуберт,
Рихард Вагнер, Волфганг Амадей Моцарт
асарларининг “Сўғдиёна” ўзбек миллий
чолғу оркестри томонидан анъанавий ижро
этилиши кенг жамоатчилик томонидан
доимо юқори баҳоланиб келинган
4
.
“Шарқ тароналари” мусиқа фестивали
Шарқ ва Ғарб халқларини боғловчи риштага
айланганлигини унда немис миллати вакил-
ларининг иштирок этганлигида кўришимиз
мумкин. Хусусан, 1999 йилда бўлиб ўтган
мусиқа фестивалида Германиядан 4 нафар
вакил иштирок этди. Булар: Ульф Бухульт,
Жиахи Саравани Годратилах, Б. Кристиана,
Стефан Виона эди
5
.
1
ЎзР МДА Фонд М-7, рўйхат 1, йиғма жилд 484,
варақ 51.
2
ЎзР МДА Фонд М-7, рўйхат 1, йиғма жилд 484,
варақ 63.
3
ЎзР МДА Фонд М-7, рўйхат 1, йиғма жилд 332,
варақ 19.
4
“Wiedergeburt” Ўзбeкистон нeмислар маданий маркази //
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамаси
ҳузуридаги миллатлараро муносабатлар ва хорижий
мамлакатлар билан дўстлик алоқалари қўмитаси расмий
сайти // http://kmods.uz/mita-a-ida/millij-madanij-markazlar/
wijedergeburt-zbekiston-nemislar-madanij-markazi/?lang=oz
Сайтга 18.04.2018. да мурожаат қилинди.
5
ЎзР МДА Фонд М-7, рўйхат 1, йиғма жилд 332,
варақ 1.
Германия Федератив Республикасининг
мамлакатимиздаги элчихонасида 2000 йил
октябрь ойида “Ўзбекистон-Бавария муло-
қоти” деб номланган мусиқий компакт диск
тақдимоти бўлиб ўтди. Германияда чиқарил-
ган ушбу дискда Ўзбекистон Республикаси
Маданият ишлари вазирлиги тасарруфидаги
“Суғдиёна” халқ чолғу асбоблари камер
оркестри билан Мюнхеннинг Георг Глазл
квартети ижросидаги ўн олтита мусиқий
асар жамланган. Ўзбек мусиқа жамоаси бир
неча бор Германияда ижодий сафарда
бўлган. Мазкур компакт-диск сўнгги сафар
чоғида бавариялик халқ мусиқаси ижро-
чилари билан намойиш этилган қўшма
концерт асосида яратилган эди
6
.
Евроосиёда жойлашган икки давлат –
Ўзбекистон ва Германия ўртасидаги ўзаро
алоқаларнинг ривожида дўстлик жамиятлари
ва маданий марказларнинг роли ҳам беқиёс. Бу
борада “Ўзбекистон-Германия” дўстлик жа-
мияти ва Бонн шаҳридаги “Немис-Ўзбек”
дўстлик жамиятларининг амалга ошириб ке-
лаётган ишлари аҳамиятлидир. Дўстлик жа-
миятлари ва маданий марказлар халқ дипло-
матияси доирасида мамлакатларимиз ўртаси-
даги алоқаларни ривожлантириб келмоқда.
“Ўзбекистон-Германия” дўстлик жамияти
Ўзбекистон ва Германия халқлари орасидаги
маданий-маърифий алоқаларни ривожлан-
тириш мақсадида ташкил этилган бўлиб,
ўзини-ўзи бошқарадиган, ҳукуматга қарашли
бўлмаган кўнгилли жамоат бирлашмасидир
7
.
“Ўзбекистон-Германия” дўстлик жамияти
1998 йил 27 октябрда ташкил топган ва Ўзбе-
кистон Республикаси Адлия Вазирлиги томо-
нидан рўйхатга олинган бўлиб, Ўзбекистон ва
Германия халқларига мерос бўлиб қолган бой
маданиятни ёритиб беришга хизмат қилади.
6
Ўзбекистон-Бавария мулоқоти // Халқ сўзи. 2000
йил, 20 октябр. № 209. Б.1.
7
Ўзбекистон-Германия дўстлик жамияти Низоми //
1998 йил 10 сентябр куни Жамиятнинг бошқарув
мажлиси
қарори
билан
тасдиқланган
//
http://ud.uz/uz/information/about/40/ Сайтга 19.04.2018
да мурожаат қилинди.
S H A R Q M A S H ’ A L I
116
Жамият бугунги кунда Вазирлар Маҳка-
маси ҳузуридаги Миллатлараро муносабат-
лар ва хорижий мамлакатлар билан дўстлик
алоқалари қўмитаси, Германиядаги Ўзбекис-
тон элчихонаси, Ўзбекистондаги Германия
элчихонаси ва Тошкентдаги бошқа немис
муассасалари,
Ўзбекистондаги
“Wieder-
gebert” немис маданият маркази билан
ҳамжиҳатликда иш юритиб келмоқда. Бонн
шаҳридаги “Немис-Ўзбек” жамияти Герма-
ниядаги доимий ҳамкор ҳисобланади. Маса-
лан, 1995 йил 24–31 июль кунлари
Ўзбекистонга ташриф буюрган “Немис-
Ўзбек” жамиятининг аъзоси В. Фрайганг
Ўзбекистон Республикасига 30 миллион
немис маркаси миқдорида инсонпарварлик
тиббий ёрдамини олиб келган эди
1
.
“Ўзбекистон-Германия” дўстлик жамияти
Бонн шаҳридаги Немис-Ўзбек жамияти билан
кўп йиллик ҳамкорликда иш юритиб келмоқда.
Ҳозирги кунга келиб, давлатлараро ҳамкор-
ликнинг мустаҳкамланишида маданий маса-
лалар катта ўрин тутмоқда. Дилдан суҳбат,
ўзаро маданий алоқалар, маълумот алмаши-
нувининг яхшиланиши – буларнинг барчаси
дўстона ишонч, ҳамфикрлилик ва мустаҳкам
дўстлик пойдеворини яратади
2
. “Ўзбекистон-
Германия” дўстлик жамияти доимо илм-фан,
маданият, санъат, маърифат ва тадбиркорлик
соҳасида ҳамкорларни излаб топишга ва шу
орқали мамлакатда қулай инвестицион му-
ҳитни яратишга интилади
3
.
“Ўзбекистон-Германия” дўстлик жамияти
икки мамлакатнинг жамоатчилик вакиллари
орасида дўстона учрашув ва мулоқотларни
халқ дипломатияси мақсадлари йўлида уз-
луксиз ташкиллаштириб келади.
2017 йил 3 майда, Ўзбекистонга 2017 йил
24 апрелидан 4 майига қадар ташриф буюр-
ган Бонн шаҳридаги “Немис-Ўзбек” жамияти
1
ЎзР МДА Фонд М-2, рўйхат 1, йиғма жилд 89, варақ 22.
2
“Ўзбекистон-Германия”
дўстлик
жамияти
//
“Ўзбекистон-Германия” дўстлик жамияти жорий архиви.
3
“Ўзбекистон-Германия” дўстлик жамиятига оид
қисқача маълумот // http://ud.uz/uz/ Сайтга 18.04.2018
да мурожаат қилинди.
делегацияси иштирокида Ўзбекистон ва Гер-
маниянинг дипломатик алоқалари 25 йил-
лигига бағишланган тадбир бўлиб ўтди
4
.
Ўзбекистонда 1990 йилдан бери фаолият
кўрсатувчи “Wiedergeburt” немис маданий
маркази, ушбу марказ қошидаги “Jugend-
stern” театр-студияси (2000 йил) ҳар икки
мамлакат халқи ўртасида халқ дипломатияси
доирасида маданий меросни ўрганиш, аҳоли
орасида кенг тарғиб қилишга катта ҳисса
қўшиб келмоқда. Унинг Бухоро, Самарқанд
ва Фарғона шаҳарларида филиаллари ҳам
фаолият юритиб келмоқда
5
.
Ўзбекистон немислари маданий марказ-
ларининг устувор вазифалари – немис ма-
даниятининг энг муҳим жиҳатларини тик-
лаш, немис халқининг жозибадор қўшиқ ва
рақслари билан ўтадиган қувноқ бай-
рамларини ташкил қилиш, ёшларни немис
тилига ўргатишдир.
“Jugendstern” – “Ёшлар юлдузи” деб
номланувчи ёшларнинг театр-студияси мар-
казга ижтимоий, маданий ва таълим иш-
ларида кўмаклашади. Республика рақс фес-
тивалини ўтказиш, немис тилида сўзлашувчи
ҳаваскор театрларнинг ҳар йили ўтказила-
диган фестивалида жаҳон классикаси, замо-
навий немис ва ўзбек муаллифлари асарла-
рини саҳналаштириш ёшларнинг асосий
лойиҳаларидир. Ёш ҳаваскор актёрларга
ёрдам бериш мақсадида Германиядан махсус
педагоглар ва театр арбоблари таклиф
этилиб, улар иштирокида театр санъати
бўйича мастер-класс ўтказиб келинган
6
.
4
Отчет Общества дружбы «Узбекистан-Германия» за
2017 год // “Ўзбекистон-Германия” дўстлик жамияти
жорий архиви. Б. 2.
5
“Wiedergeburt” Ўзбeкистон нeмислар маданий
маркази // Ўзбекистон Республикаси Вазирлар
Маҳкамаси ҳузуридаги миллатлараро муносабатлар
ва хорижий мамлакатлар билан дўстлик алоқалари
қўмитаси расмий сайти // http://kmods.uz/mita-a-
ida/millij-madanij-markazlar/wijedergeburt-zbekiston-
nemislar-madanij-markazi/?lang=oz Сайтга 18.04.2018.
да мурожаат қилинди.
6
“Wiedergeburt” Ўзбeкистон нeмислар маданий
маркази // Ўзбекистон Республикаси Вазирлар
Маҳкамаси ҳузуридаги миллатлараро муносабатлар
S H A R Q M A S H ’ A L I
117
Немис тили Ўзбекистонда кенг миқёсда
ўрганиладиган хорижий тиллар ўртасида
иккинчи ўринни эгаллайди. Кейинги йил-
ларда мамлакатимизда немис тилини ўрга-
нишга янада катта эътибор қаратилмоқдаки,
бу борада, айниқса, Германиянинг Ўзбе-
кистондаги элчихонаси, Германия академик
алмашув хизматининг ўрни катта.
Айни пайтда Германияда ҳам Ўзбекистон
тарихи ва маданиятини ўрганишга катта
қизиқиш билан қараб келинмоқда. 1997 йил-
нинг апрель–ноябрь ойларида “Германияда
ўзбек маданияти кунлари”, 2000 йилнинг
сентябрида Бонн шаҳрида “Бухоро мада-
нияти кунлари”, К. Аденауэр фонди кўмаги-
да Сант-Аугустин шаҳрида “Амир Темур ва
унинг жаҳон тарихида тутган ўрни” мавзу-
сида илмий конференция, “Орол экологик
фожиасининг миллий ва халқаро аспект-
лари” симпозиуми каби маданий ҳамда
илмий тадбирлар ўтказилган эди
1
.
Ўзбекистон ва Германия нафақат иқтисо-
дий соҳада, балки, ижтимоий-маданий, ил-
мий-техник жабҳаларда ҳам ўзаро ишончли
шерикдир. Тошкент ва Берлиннинг ўзаро
биродарлашган шаҳарлар, Бонн ва Бухоро,
Бремен ва Самарқанднинг ўзаро ҳамкорлик-
даги шаҳарлар мақомидаги муносабатлари
икки давлат ўртасидаги ижтимоий-маданий
алоқаларда катта ўрин тутади.
Тошкент билан Берлин ўртасида 1993
йили ўзаро ҳамкорлик тўғрисида битим
имзоланган эди. Шундан бери икки шаҳар
аҳли ҳар соҳада ҳамкорлик қилиб, тажриба
алмашиб келади. Ўқувчилар, спортчилар,
турли касб эгаларининг борди-келдилари
кенг йўлга қўйилган. Шунингдек, қурилиш,
корхоналарни санация қилиш, кичик ва ўрта
бизнесни ривожлантириш борасида ҳам
ҳамкорлик мавжуд.
ва хорижий мамлакатлар билан дўстлик алоқалари
қўмитаси расмий сайти // http://kmods.uz/mita-a-
ida/millij-madanij-markazlar/wijedergeburt-zbekiston-
nemislar-madanij-markazi/?lang=oz Сайтга 18.04.2018.
да мурожаат қилинди.
1
Мансуров Б. Ўзбек театри санъатининг эътирофи /
Халқ сўзи. 2000 йил, 26 октябр. № 213. Б. 2.
2000 йил 25 сентябрда Ўзбекистон Рес-
публикасининг Биринчи Президенти Ислом
Каримовнинг Оқсарой қароргоҳида Берлин
шаҳри бургомистри Эберҳард Дипгенни қабул
қилиши нафақат биродар шаҳарлар ўртасида,
балки шу орқали, Ўзбекистон ва Германия
ўртасидаги ҳамкорлик алоқаларининг маълум
маънода ривожланишига хизмат қилди
2
.
Хулоса.
Ўзбекистон-Германия ўртасидаги
халқ дипломатияси доирасида ижтимоий-
иқтисодий, маданий-бадиий, илмий-техник
ҳамкорликнинг чуқурлашуви шубҳасиз, мам-
лакатларимизнинг янги асрнинг навбатдаги ўн
йиллигида алоқаларни янада кенг йўлга
қўйиши ҳамда турли масалалардаги ўзаро ҳам-
фикрлиги, қарашлар ҳамоҳанглигининг муш-
тарак эканлиги билан боғлиқ ҳисобланади.
2
Оқсаройда қабул / Халқ сўзи. 2000 йил, 26 сентябр.
№ 189-190. Б.1.
